ىشەكقۋىستىلار تيپىنە جالپى سيپاتتاما
سارىاعاش اۋدانى، دەربىسەك اۋىلى
№11 م. پ. وكوروكوۆ اتىنداعى جالپى ورتا مەكتەبى،
ءمۇعالىم: اليپبايەۆا ن. ن.
ساباق: 3 «ىشەكقۋىستىلار تيپىنە جالپى سيپاتتاما».
بيولوگيا 7 سىنىپ.
ساباقتىڭ ماقساتتارى:
بىلىمدىلىگى: وقۋشىلارعا ىشەكقۋىستىلاردىڭ كلاسس تارماقتارىمەن، ولاردىڭ ەرەكشەلىكتەرىن، كۇرەسۋ شارالارىن ءتۇسىندىرۋ. بىلىمدەرىن نىعايتۋ.
دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلاردىڭ تەز ويلاۋ قابىلەتى مەن ەسەپتەۋ مادەنيەتىنىڭ دامۋىنا ىقپال جاساۋ.
تاربيەلىگى: وقۋشىلاردىڭ تانىمدىق قىزىعۋشىلىعىن تۋعىزۋ. توپپەن جۇمىستا دوستىق قاتىناستى قالىپتاستىرۋ. ۇقىپتىلىققا، جاۋاپكەرشىلىككە تاربيەلەۋ.
تىلدىك ماقساتتار: وقۋشىلار ورىنداي الادى: ىشەكقۋىستىلاردى ءتۇسىنۋ جانە اۋىزشا تۇسىندىرە ءبىلۋ.
بيولوگيالىق تەرمينولوگيا: گيدرويدتى، سيفويدتى، ءپوليپتى
• ەكتودەرما، ەنتودەرما
• اتپا جاسۋشا، جۇيكە تۇيىندەرى، رەگەنەراسيا، تابان
• ءۇيىندى، جاعالىق ريف، توسقاۋىل ريف جانە شەڭبەرلى ريف (اتولل).
• جىنىستى جانە جىنىسسىز كوبەيۋ، دارا جىنىستى
وقىتۋ رەسۋرستارى:
ينتەربەلسەندى تاقتا، وقۋلىق، بور، تاقتا، جۇمىس داپتەرلەرى، ءتۇرلى ءتۇستى قالام، ءتۇرلى ءتۇستى قاعاز، قايشى، سۋرەتتەر
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:. بۇگىنگى ساباقتا كەلەسى ەرەجەلەر بويىنشا جۇمىس اتقارامىز.
• سەرگىتۋ ءساتى.
• توپتارعا ءبولۋ.
• وزىندىك جۇمىس
• كوپىرشەلەر ارقىلى وقىتۋ
• توپتىق جۇمىس
• پوستەر جاساۋ
• جاڭا ماعلۇمات الامىز.
• ءوز ويلارىڭدى ايتۋ.
• رەفلەكسيا
قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ:
• سەرگىتۋ ءساتى: 2 مينۋت
«قىزىل ورىك» اۋەنى ينتەربەلسەندى تاقتادا شىرقالادى.
• توپتارعا ءبولۋ: 1 مينۋت
گۇلدەر بويىنشا وقۋشىلاردى توپتاستىرۋ. (قىزعالداق، راۋشان، تۇيمەداق)
ءىى. قايتالاۋ:
- ءار توپ مۇشەلەرىنە 4 تانىمدىق تاپسىرمالار بەرىلەدى.
1. كىرپىكشەلى كەبىسشەنىڭ دەنە بولىكتەرىن سۋرەتتەن كورسەت.
2. ءتۇسىندىر:
- تىتىركەنگىشتىك دەگەنىمىز نە؟
- بۇل جاعداي نەدەن تۋىندايدى؟
- قورشاعان ورتانىڭ قولايسىز جاعدايلارىندا قاراپايىمداردا قانداي وزگەرىس بولادى؟(مىسالى، تەمپەراتۋرا تومەندەگەندە)
3. قاراپايىمداردىڭ اراسىندا پارازيتتەر وتە كوپ. بەرىلگەن اۋرۋلاردى تۋعىزاتىن قاراپايىمداردى ەسىڭە ءتۇسىرىپ، ولاردىڭ اتتارىن جاز.
4. دۇرىس پىكىرلەردى تاڭداپ، بەلگىلە.
o قاراپايىمدار – تەك تۇششى سۋدا تىرشىلىك ەتەتىن جانۋارلار؛
o قاراپايىمدار – ەركىن ءومىر سۇرەتىن اعزالار؛
o تامىراياقتىلاردىڭ قوزعالۋ ورگانويدى – جالعاناياقتىلار؛
o ۆولۆوكس – شوعىر ءتۇزىپ ءومىر سۇرەتىن جانۋار؛
o قاراپايىمداردىڭ دەنەسى ءبىر عانا جاسۋشادان تۇرادى جانە بۇل جاسۋشا تۇتاس ءبىر اعزانىڭ فۋنكسياسىن اتقارادى؛
o قاراپايىمداردىڭ بارلىعى تەك دايىن ورگانيكالىق زاتتارمەن قورەكتەنەدى؛
o بارلىق قاراپايىمداردىڭ دەنە ءپىشىنى تۇراقتى؛
o قاراپايىمداردىڭ وسمورەتتەلۋ ورگانيودى - جيىرىلعىش ۆاكۋول؛
o سيستالانۋ - قاراپايىمداردىڭ «ۇيقىداعى» كۇيى؛
o كىرپىكشەلى كەبىسشە - قۇرىلىسى كۇردەلى قاراپايىم تىرشىلىك يەسى؛
o قاراپايىمداردىڭ كوپشىلىگى جىنىسسىز جولمەن – جاسۋشاسى ەكىگە بولىنۋىمەن كوبەيەدى؛
o قاراپايىمداردا قورەكتىڭ قورىتىلۋى اسقورىتۋ ۆاكۋولدەرىندە جۇزەگە اسادى.
o قاراپايىمدار قورشاعان ورتانىڭ قولايسىز جاعدايلارىندا سيستا تۇزەدى.
وي تولعانىس:
- وقۋشىلار سەندەرمەن ءبىز بۇگىنگى ساباقتا قاراپايىمداردىڭ اۋرۋ قوزدىرۋشى تۇرلەرىمەن جانە ولارمەن كۇرەسۋ شارالارى تۋرالى شولۋ جاسادىق.
- مىنا سۋرەتكە نازار اۋدارايىق. بۇل سۋرەتتە نەنى كورىپ تۇرمىز؟
- يا، بۇل تەڭىز جانۋارى – كوپاياقتى قىزىل مارجان. قىزىل مارجان قانداي تيپكە جاتادى؟
- جارايسىڭدار. بۇل ىشەكقۋىستىلار تيپىنە جاتادى.
- يا، بۇگىن ءبىزدىڭ جاڭا ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى قانداي بولماقشى؟
ينتەربەلسەندى تاقتادان ساباقتىڭ تاقىرىبى شىعادى.
ءىىى. جاڭا ماتەريالدى ءتۇسىندىرۋ: پرەزەنتاسيا 20 مينۋت
جاڭا ساباقتى وقىتۋ جانە وقۋ ءۇشىن ءادىسى بويىنشا وقۋلىقتاعى تاقىرىپقا شولۋ جاسايدى. وقۋلىقتاعى تاقىرىپ بويىنشا وقۋشىلارعا تاپسىرما بەرىلەدى.
ءى توپ: اكتينيا
ءىى توپ: قىزىل مارجان
ءىىى توپ: مەدۋزا
ماعىنانى تانۋ:
ءار توپ پوستەر جاساپ، قورعايدى. پوستەر جاساعان كەزدە وقۋشىلار وقۋلىقتى پايدالانادى. وزدەرى ىزدەنىپ، شىعارماشىلىق جۇمىس پەن جاڭا ماعلۇماتتاردى الادى. ءار توپ جۇمىسىن قورعاۋ كەزىندە سپيكەر سايلاپ الادى. سپيكەرگە كومەكشى الۋعا دا بولادى.
ءى توپ: ورالحان
اكتينيا - جىرتقىش جانۋار. اكتينيانى ادەمى گۇلگە ۇقسايدى. دەنەسى ەكى قاباتتان تۇرادى. ەنتودەرما جانە ەكتودەرما. ونىڭ دەنەسى كەسپەلتەك باعانا ءتارىزدى، تومەنگى تابانى جاعىمەن سۋ ىشىندەگى نارسەگە بەكىنىپ، ۇستىڭگى كوپ اياق ءتارىزدى قارمالاۋىشتارىمەن قورەگىن اڭدىپ، قيمىلسىز وتىرادى. اتپا جاسۋشالارىمەن السىرەتكەن بالىقتى قارمالاۋىشتارى - مەن قارماپ، جۇتا سالادى. گيدرا – تۇششى سۋدا تىرشىلىك ەتەدى.
ءىى توپ: نۇرداۋلەت
قىزىل مارجان - ول تەڭىز سۋىنان ءار ءتۇرلى كوپتەگەن مينەرالدى تۇزداردى جيناپ، قىزىل تۇسكە بويالعان جانە اكتەن قۇرالعان بۇتاقتى قاڭقا تۇزەدى. قىپ - قىزىل بۇتاقتاردان قۇستىڭ قاۋىرسىنى ءتارىزدى اپپاق 8 قارمالاۋىشتاردى - كوپاياقتاردى كورۋگە بولادى. بۇتاقتى قاڭقانىڭ بيىكتىگىن 40 سم دەيىن جەتەدى. كوپاياقتى مارجاندار اكتەنگەن بۇتاقتارى سۋ بەتىنە كوتەرىلگەن كەزىندە ءار ءتۇرلى ارالدار تۇزەدى. مۇنداي سۋ استىندا پايدا بولعان مارجاندى جارتاس ريف تۇزىلەدى.
ريفتەر ۇشكە جىكتەلەدى.
1. توسقاۋىل ريف
2. جاعالىق ريف
3. شەڭبەرلى ريف
ءىىى توپ: ارۋجان
مەدۋزا – جىرتقىش جاندىك، قولشاتىر جيەگىندە تومەن قاراي سالبىراپ تۇرعان قارمالاۋىشتارىمەن اتپا جاسۋشا السىرەتكەن جاندىكتى اۋزىنا سالىپ، ىشەكقۋىسىندا قورىتادى دا، قورىتىلماعان قالدىقتى قايتا اۋزى ارقىلى سىرتقا شىعارادى. مەدۋزالار – ءمولدىر دەنەلى، قولشاتىر ءتارىزدى جاندىكتەر. مەدۋزا قوزعالعان كەزدە قولشاتىردىڭ جيەگى جيىرىلىپ، پايدا بولعان قۋىستاعى سۋ سىعىلادى دا، دوڭەس جاعىمەن العا قاراي جىلجيدى.
ءۇ. ساباقتى قورىتىندىلاۋ: 5 مينۋت
ءمۇعالىم. ال ەندى ساباعىمىزدى قورىتىندىلايىق.
Vءى. رەفلەكسيا
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
№11 م. پ. وكوروكوۆ اتىنداعى جالپى ورتا مەكتەبى،
ءمۇعالىم: اليپبايەۆا ن. ن.
ساباق: 3 «ىشەكقۋىستىلار تيپىنە جالپى سيپاتتاما».
بيولوگيا 7 سىنىپ.
ساباقتىڭ ماقساتتارى:
بىلىمدىلىگى: وقۋشىلارعا ىشەكقۋىستىلاردىڭ كلاسس تارماقتارىمەن، ولاردىڭ ەرەكشەلىكتەرىن، كۇرەسۋ شارالارىن ءتۇسىندىرۋ. بىلىمدەرىن نىعايتۋ.
دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلاردىڭ تەز ويلاۋ قابىلەتى مەن ەسەپتەۋ مادەنيەتىنىڭ دامۋىنا ىقپال جاساۋ.
تاربيەلىگى: وقۋشىلاردىڭ تانىمدىق قىزىعۋشىلىعىن تۋعىزۋ. توپپەن جۇمىستا دوستىق قاتىناستى قالىپتاستىرۋ. ۇقىپتىلىققا، جاۋاپكەرشىلىككە تاربيەلەۋ.
تىلدىك ماقساتتار: وقۋشىلار ورىنداي الادى: ىشەكقۋىستىلاردى ءتۇسىنۋ جانە اۋىزشا تۇسىندىرە ءبىلۋ.
بيولوگيالىق تەرمينولوگيا: گيدرويدتى، سيفويدتى، ءپوليپتى
• ەكتودەرما، ەنتودەرما
• اتپا جاسۋشا، جۇيكە تۇيىندەرى، رەگەنەراسيا، تابان
• ءۇيىندى، جاعالىق ريف، توسقاۋىل ريف جانە شەڭبەرلى ريف (اتولل).
• جىنىستى جانە جىنىسسىز كوبەيۋ، دارا جىنىستى
وقىتۋ رەسۋرستارى:
ينتەربەلسەندى تاقتا، وقۋلىق، بور، تاقتا، جۇمىس داپتەرلەرى، ءتۇرلى ءتۇستى قالام، ءتۇرلى ءتۇستى قاعاز، قايشى، سۋرەتتەر
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:. بۇگىنگى ساباقتا كەلەسى ەرەجەلەر بويىنشا جۇمىس اتقارامىز.
• سەرگىتۋ ءساتى.
• توپتارعا ءبولۋ.
• وزىندىك جۇمىس
• كوپىرشەلەر ارقىلى وقىتۋ
• توپتىق جۇمىس
• پوستەر جاساۋ
• جاڭا ماعلۇمات الامىز.
• ءوز ويلارىڭدى ايتۋ.
• رەفلەكسيا
قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ:
• سەرگىتۋ ءساتى: 2 مينۋت
«قىزىل ورىك» اۋەنى ينتەربەلسەندى تاقتادا شىرقالادى.
• توپتارعا ءبولۋ: 1 مينۋت
گۇلدەر بويىنشا وقۋشىلاردى توپتاستىرۋ. (قىزعالداق، راۋشان، تۇيمەداق)
ءىى. قايتالاۋ:
- ءار توپ مۇشەلەرىنە 4 تانىمدىق تاپسىرمالار بەرىلەدى.
1. كىرپىكشەلى كەبىسشەنىڭ دەنە بولىكتەرىن سۋرەتتەن كورسەت.
2. ءتۇسىندىر:
- تىتىركەنگىشتىك دەگەنىمىز نە؟
- بۇل جاعداي نەدەن تۋىندايدى؟
- قورشاعان ورتانىڭ قولايسىز جاعدايلارىندا قاراپايىمداردا قانداي وزگەرىس بولادى؟(مىسالى، تەمپەراتۋرا تومەندەگەندە)
3. قاراپايىمداردىڭ اراسىندا پارازيتتەر وتە كوپ. بەرىلگەن اۋرۋلاردى تۋعىزاتىن قاراپايىمداردى ەسىڭە ءتۇسىرىپ، ولاردىڭ اتتارىن جاز.
4. دۇرىس پىكىرلەردى تاڭداپ، بەلگىلە.
o قاراپايىمدار – تەك تۇششى سۋدا تىرشىلىك ەتەتىن جانۋارلار؛
o قاراپايىمدار – ەركىن ءومىر سۇرەتىن اعزالار؛
o تامىراياقتىلاردىڭ قوزعالۋ ورگانويدى – جالعاناياقتىلار؛
o ۆولۆوكس – شوعىر ءتۇزىپ ءومىر سۇرەتىن جانۋار؛
o قاراپايىمداردىڭ دەنەسى ءبىر عانا جاسۋشادان تۇرادى جانە بۇل جاسۋشا تۇتاس ءبىر اعزانىڭ فۋنكسياسىن اتقارادى؛
o قاراپايىمداردىڭ بارلىعى تەك دايىن ورگانيكالىق زاتتارمەن قورەكتەنەدى؛
o بارلىق قاراپايىمداردىڭ دەنە ءپىشىنى تۇراقتى؛
o قاراپايىمداردىڭ وسمورەتتەلۋ ورگانيودى - جيىرىلعىش ۆاكۋول؛
o سيستالانۋ - قاراپايىمداردىڭ «ۇيقىداعى» كۇيى؛
o كىرپىكشەلى كەبىسشە - قۇرىلىسى كۇردەلى قاراپايىم تىرشىلىك يەسى؛
o قاراپايىمداردىڭ كوپشىلىگى جىنىسسىز جولمەن – جاسۋشاسى ەكىگە بولىنۋىمەن كوبەيەدى؛
o قاراپايىمداردا قورەكتىڭ قورىتىلۋى اسقورىتۋ ۆاكۋولدەرىندە جۇزەگە اسادى.
o قاراپايىمدار قورشاعان ورتانىڭ قولايسىز جاعدايلارىندا سيستا تۇزەدى.
وي تولعانىس:
- وقۋشىلار سەندەرمەن ءبىز بۇگىنگى ساباقتا قاراپايىمداردىڭ اۋرۋ قوزدىرۋشى تۇرلەرىمەن جانە ولارمەن كۇرەسۋ شارالارى تۋرالى شولۋ جاسادىق.
- مىنا سۋرەتكە نازار اۋدارايىق. بۇل سۋرەتتە نەنى كورىپ تۇرمىز؟
- يا، بۇل تەڭىز جانۋارى – كوپاياقتى قىزىل مارجان. قىزىل مارجان قانداي تيپكە جاتادى؟
- جارايسىڭدار. بۇل ىشەكقۋىستىلار تيپىنە جاتادى.
- يا، بۇگىن ءبىزدىڭ جاڭا ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى قانداي بولماقشى؟
ينتەربەلسەندى تاقتادان ساباقتىڭ تاقىرىبى شىعادى.
ءىىى. جاڭا ماتەريالدى ءتۇسىندىرۋ: پرەزەنتاسيا 20 مينۋت
جاڭا ساباقتى وقىتۋ جانە وقۋ ءۇشىن ءادىسى بويىنشا وقۋلىقتاعى تاقىرىپقا شولۋ جاسايدى. وقۋلىقتاعى تاقىرىپ بويىنشا وقۋشىلارعا تاپسىرما بەرىلەدى.
ءى توپ: اكتينيا
ءىى توپ: قىزىل مارجان
ءىىى توپ: مەدۋزا
ماعىنانى تانۋ:
ءار توپ پوستەر جاساپ، قورعايدى. پوستەر جاساعان كەزدە وقۋشىلار وقۋلىقتى پايدالانادى. وزدەرى ىزدەنىپ، شىعارماشىلىق جۇمىس پەن جاڭا ماعلۇماتتاردى الادى. ءار توپ جۇمىسىن قورعاۋ كەزىندە سپيكەر سايلاپ الادى. سپيكەرگە كومەكشى الۋعا دا بولادى.
ءى توپ: ورالحان
اكتينيا - جىرتقىش جانۋار. اكتينيانى ادەمى گۇلگە ۇقسايدى. دەنەسى ەكى قاباتتان تۇرادى. ەنتودەرما جانە ەكتودەرما. ونىڭ دەنەسى كەسپەلتەك باعانا ءتارىزدى، تومەنگى تابانى جاعىمەن سۋ ىشىندەگى نارسەگە بەكىنىپ، ۇستىڭگى كوپ اياق ءتارىزدى قارمالاۋىشتارىمەن قورەگىن اڭدىپ، قيمىلسىز وتىرادى. اتپا جاسۋشالارىمەن السىرەتكەن بالىقتى قارمالاۋىشتارى - مەن قارماپ، جۇتا سالادى. گيدرا – تۇششى سۋدا تىرشىلىك ەتەدى.
ءىى توپ: نۇرداۋلەت
قىزىل مارجان - ول تەڭىز سۋىنان ءار ءتۇرلى كوپتەگەن مينەرالدى تۇزداردى جيناپ، قىزىل تۇسكە بويالعان جانە اكتەن قۇرالعان بۇتاقتى قاڭقا تۇزەدى. قىپ - قىزىل بۇتاقتاردان قۇستىڭ قاۋىرسىنى ءتارىزدى اپپاق 8 قارمالاۋىشتاردى - كوپاياقتاردى كورۋگە بولادى. بۇتاقتى قاڭقانىڭ بيىكتىگىن 40 سم دەيىن جەتەدى. كوپاياقتى مارجاندار اكتەنگەن بۇتاقتارى سۋ بەتىنە كوتەرىلگەن كەزىندە ءار ءتۇرلى ارالدار تۇزەدى. مۇنداي سۋ استىندا پايدا بولعان مارجاندى جارتاس ريف تۇزىلەدى.
ريفتەر ۇشكە جىكتەلەدى.
1. توسقاۋىل ريف
2. جاعالىق ريف
3. شەڭبەرلى ريف
ءىىى توپ: ارۋجان
مەدۋزا – جىرتقىش جاندىك، قولشاتىر جيەگىندە تومەن قاراي سالبىراپ تۇرعان قارمالاۋىشتارىمەن اتپا جاسۋشا السىرەتكەن جاندىكتى اۋزىنا سالىپ، ىشەكقۋىسىندا قورىتادى دا، قورىتىلماعان قالدىقتى قايتا اۋزى ارقىلى سىرتقا شىعارادى. مەدۋزالار – ءمولدىر دەنەلى، قولشاتىر ءتارىزدى جاندىكتەر. مەدۋزا قوزعالعان كەزدە قولشاتىردىڭ جيەگى جيىرىلىپ، پايدا بولعان قۋىستاعى سۋ سىعىلادى دا، دوڭەس جاعىمەن العا قاراي جىلجيدى.
ءۇ. ساباقتى قورىتىندىلاۋ: 5 مينۋت
ءمۇعالىم. ال ەندى ساباعىمىزدى قورىتىندىلايىق.
Vءى. رەفلەكسيا
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
كۇندەلىكتى ساباق جوسپارى، ادەبيەت 5 سىنىپتاقىرىپتار:41. ق. امانجولوۆ «داۋىل»42. ج. مولداعالييەۆ «ار - ۇيات تۋرالى»43. ق. شاڭعىتبايەۆ «سابالاق»44. م. ماقاتايەۆ «فانتازيا»45. م. ماقاتايەۆ «بارلىعى دا سەند...
-
كۇندەلىكتى ساباق جوسپارى، ادەبيەت 5 سىنىپتاقىرىپتار:46. س. ءجۇنىسوۆ« اقىرعى بايگە»47. ت. مولداعالييەۆ « باۋىرلار»48. قابدەش ءجۇمادىلوۆ «قوزىكۇرەڭ» اڭگىمەسى49. فاريزا وڭعارسىنوۆا «ويۋلار»50. م. شاحانوۆ ...
