جانىم تولعان جاقسىلىق
تاقىرىبى: «جانىم تولعان جاقسىلىق»
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ «قايىرىمدىلىق»، «قامقورلىق»، «جاقسىلىق» قۇندىلىقتارى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ
مىندەتتەرى:
- جاقسىلىق جاساۋدىڭ ادامي قارىم - قاتىناستاعى ماندىلىگىن ءتۇسىندىرۋ؛
- جاقسى ىستەر جاساي ءبىلۋ ىسكەرلىكتەرىن دامىتۋ؛
- قايىرىمدىلىققا، ىزگىلىككە، قامقور بولۋعا تاربيەلەۋ.
كورنەكى قۇرالدار: وقۋلىق، داپتەر، ءۇنتاسپا،
شاتتىق شەڭبەرى
جاڭا ساباقتى وتكەن ساباقپەن بايلانىستىرۋ ماقساتىندا ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ
«مەن مەيىرىمدى بالامىن» تاقىرىبىندا قۇراستىرىپ كەلگەن اڭگىمەلەرىڭدى تىڭدايىق.
بالالاردىڭ جاۋاپتارى تىڭدالادى.
- جارايسىڭدار، بالالار، مەن سەندەردىڭ مەيىرىمدى ىستەرىڭدى ەستىپ، قۋانىپ تۇرمىن. ادامعا، قورشاعان ورتاڭا مەيىرىمدى بولۋ ادامدى جاقسىلىق جاساۋعا جەتەلەيدى.
جاقسىلىق جاسا دوسىڭا،
بىرگە ويناعان جاسىڭنان.
قينالعان كەزدە ءارقاشان،
تابىلساڭ بولدى قاسىنان.
بولعىڭ كەلسە جاقسى ادام،
جاقسىلىق جاسا ءارقاشان
- بۇگىنگى ساباعىمىزدا جاقسىلىق جاساۋ تۋرالى اڭگىمەلەسەمىز.
- وي قوزعاۋ
- «جاقسىلىق جاساۋ» دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭ؟
- ءوزىڭ قانداي جاقسىلىق جاساي الاسىڭ؟
- جاقسىلىق جاساۋدى قايدان ۇيرەندىڭ؟
- «جاقسى ءىسىڭ الدىڭنان شىعادى» دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭ؟
- ءمۇعالىم تولىقتىرادى
- جاقسىلىق جاساۋ دەگەنىمىز ادامدارعا، اينالاعا، تابيعاتقا قايىرىمدىلىق پەن
قامقورلىق جاساۋدى، كومەك كورسەتۋدى بىلدىرەدى. ادامداردىڭ ءبىر - بىرىنە ءجيى جاقسىلىق جاساۋى، ولاردى جاقىنداستىرادى، دوستاستىرادى، سىيلاستىقتارى ارتادى.
- وقۋلىقپەن جۇمىس. اڭگىمەلەۋ
«جان انا» ءماتىنىن اڭگىمەلەپ بەرۋ.
سۇراق - جاۋاپ
- اۋىلداعىلاردىڭ جاساعان ارەكەتتەرىنە كوزقاراستارىڭ قانداي؟
- وسى اڭگىمەدەن قانداي وي قورىتۋعا بولادى؟
دايەكسوز
«بىرەۋگە جاقسىلىق ەتسەڭ، ول جاقسىلىعىڭدى مىندەت ەتپە»
- ادامعا جاقسىلىق جاساعاندا رياسىز جاساۋ كەرەك. ويتكەنى ول جاناشىرلىقپەن، شىن كوڭىلمەن، ادال نيەتپەن جاسالعان ءىس.
وعان اقى سۇراۋدىڭ، جاقسىلىعىمدى قايتار دەۋدىڭ قاجەتى جوق.. جاساعان جاقسىلىق ءبارىبىر الدىڭنان شىعادى. سوندىقتان دا ىبىراي التىنسارين اتالارىڭ «بىرەۋگە جاقسىلىق ەتسەڭ، ول جاقسىلىعىڭدى مىندەت ەتپە» دەپ ايتقان.
اتاقتى جازۋشى اتامىز مۇحتار اۋەزوۆ «جاقسىلىققا جاقسىلىق ءار كىسىنىڭ ءىسى، جامانشىلىققا جاقسىلىق ەر كىسىنىڭ ءىسى»
دەگەن ەكەن. بىرەۋدى تانىماساڭ دا جاقسىلىق جاساۋ ءار وقۋشىنىڭ پارىزى. ءارقاشان جاقسىلىق جاسار جاقسى ادام بولۋ ءۇشىن جاقسىلىق جايلى ماقال - ماتەل جاتتاپ ءجۇرۋىمىز كەرەك. نەگىزگى ويدى تاۋىپ، ومىردەن مىسال كەلتىرۋ.
جاقسىلىق قىلساڭ - جاسىر،
جاقسىلىق كورسەڭ – اسىر.
وزگەگە جاساعان جاقسىلىعىڭ،
وزىڭە جاساعان جاقسىلىعىڭ
جاقسىلىق جۇرگەن جەردە
تاپشىلىق بولمايدى.
وزىممەن - ءوزىم
- بالالار ىڭعايلانىپ وتىرىپ الىڭدار. كوزدەرىڭدى جۇمساڭدار دا بولادى. وزدەرىڭدى جاقسىلىق جاساۋعا اسىعىپ بارامىز دەپ ەلەستەتىڭدەر. وزدەرىڭدى كوگىلدىر دە عاجايىپ، ءمولدىر دە تازا سۋ جاعاسىندا، جايقالعان جاسىل جەلەك ورتاسىندا، سايراعان اسەم قۇستار، اينالا اسقار تاۋلار ادەمى تابيعات اياسىندا جۇرگەندەرىڭدى سەزىنىڭدەر. كورىكتى، سۇلۋ تابيعاتتىڭ، عاجاپ جەرلەردىڭ ۇزاق ساقتالۋىنا ءوز قامقورلىعىڭدى كورسەتىپ جاتىرسىڭدار.
شىعارماشىلىق جۇمىس
وقۋشىلارعا الدىن الا دايىندالعان تامشى ۇلگىسىندەگى قيىلعان قاعازداردى ۇلەستىرىپ، سول قاعازعا ءوزى جاساعان جاقسى ىستەرىنىڭ سۋرەتىن سالىپ نەمەسە جازىپ جەتكىزۋ.
- جۇمىستارىن قورىتىندىلاۋ.
- بالالار، ءارقايسىسىڭنىڭ تامشىداي جاساعان جاقسىلىقتارىڭدى قوسقاندا ۇلكەن دارياعا اينالدى.(تامشىلار ىلىنگەن پلاكات استىنا كوكپەڭبەك داريا سۋرەتىن ءىلۋ) ياعني ءار ادامنىڭ جانى جاقسىلىققا تولى بولسا، جەر بەتىندە بەيبىتشىلىك ورناپ، ادامدار باقىتتى ءومىر سۇرەدى.
ويىن
وقۋشىلاردى جاقسىلىق جاساۋعا داعدىلاندىرۋ مەن ولاردىڭ دەنەسىن سەرگىتۋ ماقساتىندا «ەپتىلىك پەن جاقسىلىق» اتتى ويىن ۇيىمداستىرۋ. ەڭ الدىمەن ۇزىندىعى 5 - 6 مەترگە جەتەتىن ءجىپ دايىنداپ، ونىڭ ەكى ۇشىنا دا جىڭىشكە، ۇزىندىعى 25 - 30سم تاياق بايلانادى.. ءجىپتىڭ قاق ورتاسىن بەلگىلەپ، سول جەرگە باسقا ءتۇستى ءجىپ بايلاپ قويىلادى. ورتاعا ەكى بالا شىعادى دا، ءبىر - بىرىنەن الشاقتاپ، ءجىپتى كەرەدى. ويىن باستاۋشى «باستاڭدار» دەپ بەلگى بەرگەندە ءار ويىنشى قولىنداعى تاياقشاعا ءجىپتى تەز - تەز وراپ، ءار ادىم اتتاعان سايىن دوسىنىڭ وزىنە جاساعان جاقسىلىعى تۋرالى ايتا وتىرىپ، العا جىلجي بەرەدى. كىم ورتاداعى بەلگىگە دەيىن تەز وراپ شىقسا، سول جەڭىمپاز دەپ سانالادى.
ءۇي تاپسىرماسى
داپتەردە بەرىلگەن « جاقسىلىق باستاۋىنان» تاراعان تارماقتارعا تومەندەگى سۇراقتارعا جاۋاپ جازۋ
1. اينالاڭداعى ادامدارعا قانداي جاقسى تىلەكتەر ايتىپ جۇرەسىڭدەر؟
2. ءوز بويىڭداعى جاقسى قاسيەتتەردى سانامالاپ جازىڭدار.
3. قانداي جاعىمسىز قىلىقتاردان اۋلاق جۇرۋگە تىرىساسىڭدار؟
جۇرەكتەن - جۇرەككە
بارلىعىمىز ورتاعا شاتتىق شەڭبەرىنە شىعايىق. مىنا ءبىر شۋماق ولەڭدى قوسىلىپ ايتايىق جانە ءوزىمىز جاقسى كورەتىن جاندارعا تىلەكتەرىمىزدى بىلدىرەيىك.
وقۋشىلار بارلىعى قوسىلىپ ايتادى.
جاقسى ءسوز، جاقسى تىلەكتى
بولايىق ىزگى نيەتتى
جاقسىلىق ويلاپ كىسىگە،
تىلەيىك ۇلكەن - كىشىگە
- اتا - اناسىنا، تۋىستارىنا، دوستارىنا، جاقىندارىنا، قورشاعان ورتاعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك سەزىمدەرىن جاقسى تىلەكتەرىمەن بىلدىرەدى.
- مەيىرىمدى اناما ۇزاق عۇمىر تىلەيمىن.
- كەڭ پەيىل دالاما تىنىشتىق تىلەيمىن.
- ونەرلى بالالارعا تالماس قانات تىلەيمىن.
- تالاپتى دوستارىما تابىس تىلەيمىن.
- سىنىپتاستارىما اماندىق تىلەيمىن.
- وتباسىما باقىت تىلەيمىن.
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ «قايىرىمدىلىق»، «قامقورلىق»، «جاقسىلىق» قۇندىلىقتارى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ
مىندەتتەرى:
- جاقسىلىق جاساۋدىڭ ادامي قارىم - قاتىناستاعى ماندىلىگىن ءتۇسىندىرۋ؛
- جاقسى ىستەر جاساي ءبىلۋ ىسكەرلىكتەرىن دامىتۋ؛
- قايىرىمدىلىققا، ىزگىلىككە، قامقور بولۋعا تاربيەلەۋ.
كورنەكى قۇرالدار: وقۋلىق، داپتەر، ءۇنتاسپا،
شاتتىق شەڭبەرى
جاڭا ساباقتى وتكەن ساباقپەن بايلانىستىرۋ ماقساتىندا ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ
«مەن مەيىرىمدى بالامىن» تاقىرىبىندا قۇراستىرىپ كەلگەن اڭگىمەلەرىڭدى تىڭدايىق.
بالالاردىڭ جاۋاپتارى تىڭدالادى.
- جارايسىڭدار، بالالار، مەن سەندەردىڭ مەيىرىمدى ىستەرىڭدى ەستىپ، قۋانىپ تۇرمىن. ادامعا، قورشاعان ورتاڭا مەيىرىمدى بولۋ ادامدى جاقسىلىق جاساۋعا جەتەلەيدى.
جاقسىلىق جاسا دوسىڭا،
بىرگە ويناعان جاسىڭنان.
قينالعان كەزدە ءارقاشان،
تابىلساڭ بولدى قاسىنان.
بولعىڭ كەلسە جاقسى ادام،
جاقسىلىق جاسا ءارقاشان
- بۇگىنگى ساباعىمىزدا جاقسىلىق جاساۋ تۋرالى اڭگىمەلەسەمىز.
- وي قوزعاۋ
- «جاقسىلىق جاساۋ» دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭ؟
- ءوزىڭ قانداي جاقسىلىق جاساي الاسىڭ؟
- جاقسىلىق جاساۋدى قايدان ۇيرەندىڭ؟
- «جاقسى ءىسىڭ الدىڭنان شىعادى» دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭ؟
- ءمۇعالىم تولىقتىرادى
- جاقسىلىق جاساۋ دەگەنىمىز ادامدارعا، اينالاعا، تابيعاتقا قايىرىمدىلىق پەن
قامقورلىق جاساۋدى، كومەك كورسەتۋدى بىلدىرەدى. ادامداردىڭ ءبىر - بىرىنە ءجيى جاقسىلىق جاساۋى، ولاردى جاقىنداستىرادى، دوستاستىرادى، سىيلاستىقتارى ارتادى.
- وقۋلىقپەن جۇمىس. اڭگىمەلەۋ
«جان انا» ءماتىنىن اڭگىمەلەپ بەرۋ.
سۇراق - جاۋاپ
- اۋىلداعىلاردىڭ جاساعان ارەكەتتەرىنە كوزقاراستارىڭ قانداي؟
- وسى اڭگىمەدەن قانداي وي قورىتۋعا بولادى؟
دايەكسوز
«بىرەۋگە جاقسىلىق ەتسەڭ، ول جاقسىلىعىڭدى مىندەت ەتپە»
- ادامعا جاقسىلىق جاساعاندا رياسىز جاساۋ كەرەك. ويتكەنى ول جاناشىرلىقپەن، شىن كوڭىلمەن، ادال نيەتپەن جاسالعان ءىس.
وعان اقى سۇراۋدىڭ، جاقسىلىعىمدى قايتار دەۋدىڭ قاجەتى جوق.. جاساعان جاقسىلىق ءبارىبىر الدىڭنان شىعادى. سوندىقتان دا ىبىراي التىنسارين اتالارىڭ «بىرەۋگە جاقسىلىق ەتسەڭ، ول جاقسىلىعىڭدى مىندەت ەتپە» دەپ ايتقان.
اتاقتى جازۋشى اتامىز مۇحتار اۋەزوۆ «جاقسىلىققا جاقسىلىق ءار كىسىنىڭ ءىسى، جامانشىلىققا جاقسىلىق ەر كىسىنىڭ ءىسى»
دەگەن ەكەن. بىرەۋدى تانىماساڭ دا جاقسىلىق جاساۋ ءار وقۋشىنىڭ پارىزى. ءارقاشان جاقسىلىق جاسار جاقسى ادام بولۋ ءۇشىن جاقسىلىق جايلى ماقال - ماتەل جاتتاپ ءجۇرۋىمىز كەرەك. نەگىزگى ويدى تاۋىپ، ومىردەن مىسال كەلتىرۋ.
جاقسىلىق قىلساڭ - جاسىر،
جاقسىلىق كورسەڭ – اسىر.
وزگەگە جاساعان جاقسىلىعىڭ،
وزىڭە جاساعان جاقسىلىعىڭ
جاقسىلىق جۇرگەن جەردە
تاپشىلىق بولمايدى.
وزىممەن - ءوزىم
- بالالار ىڭعايلانىپ وتىرىپ الىڭدار. كوزدەرىڭدى جۇمساڭدار دا بولادى. وزدەرىڭدى جاقسىلىق جاساۋعا اسىعىپ بارامىز دەپ ەلەستەتىڭدەر. وزدەرىڭدى كوگىلدىر دە عاجايىپ، ءمولدىر دە تازا سۋ جاعاسىندا، جايقالعان جاسىل جەلەك ورتاسىندا، سايراعان اسەم قۇستار، اينالا اسقار تاۋلار ادەمى تابيعات اياسىندا جۇرگەندەرىڭدى سەزىنىڭدەر. كورىكتى، سۇلۋ تابيعاتتىڭ، عاجاپ جەرلەردىڭ ۇزاق ساقتالۋىنا ءوز قامقورلىعىڭدى كورسەتىپ جاتىرسىڭدار.
شىعارماشىلىق جۇمىس
وقۋشىلارعا الدىن الا دايىندالعان تامشى ۇلگىسىندەگى قيىلعان قاعازداردى ۇلەستىرىپ، سول قاعازعا ءوزى جاساعان جاقسى ىستەرىنىڭ سۋرەتىن سالىپ نەمەسە جازىپ جەتكىزۋ.
- جۇمىستارىن قورىتىندىلاۋ.
- بالالار، ءارقايسىسىڭنىڭ تامشىداي جاساعان جاقسىلىقتارىڭدى قوسقاندا ۇلكەن دارياعا اينالدى.(تامشىلار ىلىنگەن پلاكات استىنا كوكپەڭبەك داريا سۋرەتىن ءىلۋ) ياعني ءار ادامنىڭ جانى جاقسىلىققا تولى بولسا، جەر بەتىندە بەيبىتشىلىك ورناپ، ادامدار باقىتتى ءومىر سۇرەدى.
ويىن
وقۋشىلاردى جاقسىلىق جاساۋعا داعدىلاندىرۋ مەن ولاردىڭ دەنەسىن سەرگىتۋ ماقساتىندا «ەپتىلىك پەن جاقسىلىق» اتتى ويىن ۇيىمداستىرۋ. ەڭ الدىمەن ۇزىندىعى 5 - 6 مەترگە جەتەتىن ءجىپ دايىنداپ، ونىڭ ەكى ۇشىنا دا جىڭىشكە، ۇزىندىعى 25 - 30سم تاياق بايلانادى.. ءجىپتىڭ قاق ورتاسىن بەلگىلەپ، سول جەرگە باسقا ءتۇستى ءجىپ بايلاپ قويىلادى. ورتاعا ەكى بالا شىعادى دا، ءبىر - بىرىنەن الشاقتاپ، ءجىپتى كەرەدى. ويىن باستاۋشى «باستاڭدار» دەپ بەلگى بەرگەندە ءار ويىنشى قولىنداعى تاياقشاعا ءجىپتى تەز - تەز وراپ، ءار ادىم اتتاعان سايىن دوسىنىڭ وزىنە جاساعان جاقسىلىعى تۋرالى ايتا وتىرىپ، العا جىلجي بەرەدى. كىم ورتاداعى بەلگىگە دەيىن تەز وراپ شىقسا، سول جەڭىمپاز دەپ سانالادى.
ءۇي تاپسىرماسى
داپتەردە بەرىلگەن « جاقسىلىق باستاۋىنان» تاراعان تارماقتارعا تومەندەگى سۇراقتارعا جاۋاپ جازۋ
1. اينالاڭداعى ادامدارعا قانداي جاقسى تىلەكتەر ايتىپ جۇرەسىڭدەر؟
2. ءوز بويىڭداعى جاقسى قاسيەتتەردى سانامالاپ جازىڭدار.
3. قانداي جاعىمسىز قىلىقتاردان اۋلاق جۇرۋگە تىرىساسىڭدار؟
جۇرەكتەن - جۇرەككە
بارلىعىمىز ورتاعا شاتتىق شەڭبەرىنە شىعايىق. مىنا ءبىر شۋماق ولەڭدى قوسىلىپ ايتايىق جانە ءوزىمىز جاقسى كورەتىن جاندارعا تىلەكتەرىمىزدى بىلدىرەيىك.
وقۋشىلار بارلىعى قوسىلىپ ايتادى.
جاقسى ءسوز، جاقسى تىلەكتى
بولايىق ىزگى نيەتتى
جاقسىلىق ويلاپ كىسىگە،
تىلەيىك ۇلكەن - كىشىگە
- اتا - اناسىنا، تۋىستارىنا، دوستارىنا، جاقىندارىنا، قورشاعان ورتاعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك سەزىمدەرىن جاقسى تىلەكتەرىمەن بىلدىرەدى.
- مەيىرىمدى اناما ۇزاق عۇمىر تىلەيمىن.
- كەڭ پەيىل دالاما تىنىشتىق تىلەيمىن.
- ونەرلى بالالارعا تالماس قانات تىلەيمىن.
- تالاپتى دوستارىما تابىس تىلەيمىن.
- سىنىپتاستارىما اماندىق تىلەيمىن.
- وتباسىما باقىت تىلەيمىن.
You Might Also Like
