InfoHub Logo

10 سىنىپ
ەل سەنىمى – جاستار
دەبات پىكىرتالاس (وي - ءبولىس سايىس ساعاتى)

ماقساتى: بەلگىلى ءبىر فاكتىلەردى زەرتتەۋگە، بولجاۋعا، جۇيەلەپ سويلەۋگە، ءوز كوزقاراسىن اشىق تا جۇيەلى ەتىپ دالەلدەۋگە جانە ءوز باعىتىن دۇرىس ۇسىنۋعا جەتەلەۋ؛
- قارسى پىكىردەگى ادامداردىڭ قويىلعان ماسەلەلەرىن جان - جاقتى قاراپ، ويلانىپ - تولعانۋعا كومەكتەسۋ؛
- ءتىل ۇيرەنۋشىنىڭ سويلەۋ داعدىسىن قالىپتاستىرۋ؛
- ءوز كوزقاراسىن ايتۋعا ماشىقتاندىرۋ؛
- وقۋشىنىڭ قوعامعا دەگەن كوزقاراسى مەن قىزىعۋشىلىعىن قالىپتاستىرۋ؛
-«جاستارى بەلسەندى ەلدىڭ ەرتەڭى جارقىن» تاقىرىبىندا وي قوزعاتۋ؛
- ەلىمىزدەگى جاستار ماسەلەسىنە نازار اۋدارتۋ؛
ءتۇرى: دەبات (پىكىرسايىس)
ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، سيتۋاسيا تۋعىزۋ، ناقتى دالەلدەر كەلتىرۋ.
كورنەكىلىگى: تاقىرىپقا بايلانىستى بەينە ماتەريال («حابار» ارناسىنان ءۇزىندى سيۋجەت)

ءوتۋ بارىسى (ق. مۇرزالينانىڭ ءسوزى):
ەلىمىزدە جاستار ماسەلەسىنە كەڭىنەن نازار اۋدارىلىپ كەلەدى. مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ حالىققا ارناعان بارلىق جولداۋلارىندا سونداي - اق بيىلعى جىلى جاريالانعان «قازاقستاننىڭ الەۋمەتتىك جاڭعىرتىلۋى»، «جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامىنا قاراي 20 قادام» اتتى باعدارلامانىڭ ماقالاسى مەن نازاربايەۆ ۋنيۆەرسيتەتىندە وقىعان ينتەراكتيۆتى دارىسىندە دە جاستار ماسەلەسىنە باسا ءمان بەرىلگەن. جاستار ەل دامۋىنىڭ نەگىزگى كۇشى. جاستار ماسەلەسى جاي عانا ماسەلە ەمەس، ول ەل بولاشاعى. جاستارعا ەشۋاقىتتا بىرەۋگە يەك ارتىپ مەملەكەتكە قاراپ الاقان جايىپ ءجۇرۋ جاراسقان ەمەس. مەملەكەت تەك ءوز شاعىندا جۇمىسىن اتقارىپ زەينەتكە شىققان قاريالارعا جۇمىس ىستەي المايتىن مۇگەدەكتەرگە عانا كومەكتەسەدى. ال ون ەكى مۇشەسى ساۋ ويلاي الاتىن ەڭبەك ەتە الاتىن قۇرىشتاي مىقتى جاستار ءوز ەڭبەكتەرىمەن جولىن تاۋىپ، بالا - شاعالارىن اسىراپ، ەلىنىڭ وركەندەۋىنە ەڭبەك ەتۋى ءتيىس. جاستار وزىنە مەملەكەت بىزگە نە بەرەدى دەپ ەمەس، مەن ەلىمە، جۇرتىما مەملەكەتىم ءۇشىن نە ىستەي الامىن دەگەن ساۋال قويۋى ءتيىس. سوندا ءبىز وركەندەيمىز.
ءادىل - قازىلار مۇشەلەرىمەن تانىستىرىپ وتەيىك:

ءادىل - قازىلار مۇشەلەرى:
1. تاربە - ءىسى جونىندەگى ورىنباسارى:
2. بەيىمدىك وقىتۋ جونىندەگى ورىنباسارى:
بۇل پىكىرتالاسقا 10ا، ءا سىنىپ وقۋشىلارىنان قۇرالعان جاقتاۋشى توبى جانە داتتاۋشى توبى قاتىسادى.
جاقتاۋشى توبى
قارارى: «جاس وتان» جاستار قاناتىنىڭ سەزى – بارلىق قازاقستاندىق جاستار ءۇشىن ەرەكشە ماڭىزدى وقيعا.
توپ مۇشەلەرى:
1. اراي
2. ايگەرىم
3. ءمولدىر
داتتاۋشى توبى
1. جانار
2. اقنۇر
3. ولجاس
توپ سپيكەرلەرىنە قويىلاتىن تالاپتار:
1. دەبات ەرەجەسىن ساقتاۋ
2. تاقىرىپتان اۋىتقىماۋ.
3. سويلەۋ شەبەرلىگى
4. جوعارى مادەنيەتتىلىك
5. وزىندىك ايقىن كوزقاراستىڭ بولۋى
پىكىرتالاس ويىن شارتتارى
1. ءار توپ ءوزىن تانىستىرۋ.
2. ەكى توپ ءوز ويلارىن ورتاعا سالادى
3. رەگلامەنت ساقتاۋ
4. ەكى توپ ءوزارا سۇراق الماسادى
5. كورەرمەندەردىڭ توپ مۇشەلەرىنە سۇراقتارى
تاقىرىپقا بايلانىستى بەينە سيۋجەتكە نازار اۋدارامىز.
ەندى ءسوز كەزەگىن وقۋشىلارعا بەرسەك:
جاقتاۋشى توبى 1 - وقۋشى: ەگەمەن ەلىمىز دەموكراتيا جولىمەن العا ءجۇرىپ، الەمدە وزىنە لايىقتى ورىن الۋ ءۇشىن جۇمىستانىپ كەلەدى. سان جۇزدەگەن جىل حالقىمىز بوداندىقتىڭ بۇعاۋىن بۇزۋدى ارمانداپ، تاۋەلسىزدىك جولىندا مىڭداعان ارىس قۇربان بولدى. بوستاندىققا بارار جولدا الدىڭعى بۋىن اعالاردىڭ جولىن جاستار دا لايىقتى جالعاستىرىپ، وزدەرىنىڭ سەنىمدى ءىزباسار ەكەنىن دالەلدەدى.

بۇگىندە جاستار قوعامنىڭ قوزعاۋشى كۇشى رەتىندە وزىق يدەيالارمەن قارۋلانىپ، ەلىمىزدىڭ دامىپ، وركەندەۋىنە لايىقتى ۇلەس قوسىپ كەلەدى. ويتكەنى، ولاردىڭ الدىندا ۇلگى الار اتالارى، اجە - اعالارى بار. ەگەمەندىك جولىندا كوش باستاعان دا جالىندى جاستار ەدى. ءتوتاليتاريزمنىڭ تاس بۇعاۋىن بۇزۋعا العاشقى بولىپ كىرىسكەن دە حالقىمىزدىڭ قايسار ۇلدارى مەن قىزدارى ەكەنىن ءبىز ۇنەمى ماقتانىشپەن ايتۋعا ءتيىسپىز. 1986 جىلدىڭ جەلتوقسانى – قازاق جاستارىنىڭ بوستاندىققا باعىت العانىن ايقىن كورسەتتى. كەڭەس وداعىنىڭ قىلىشىنان قان تامىپ تۇرعان كەزىندە ولىمگە باس تىگىپ، وزگەگە ۇلگى بولا بىلگەن جاستارىمىز وزدەرىنىڭ اتتارىن تاريحقا التىن ارىپپەن جازدى. قايرات پەن ءلاززاتتار «ءبىزدى ولتىرۋگە بولار، ءبىراق قورلاۋعا جول بەرمەيمىز»،- دەپ قاسىق قاندارى قالعانشا ار - نامىسىن تاپتاتپاي، ءور رۋحتارىمەن ەرەكشەلەندى. سول «جەلتوقسانشىلاردىڭ» سارا جولىمەن كەلە جاتقان قازىرگى جاستارىمىز ەگەمەن ەلدىڭ كوك بايراعىن اۋەلەتىپ، «مەنىڭ قازاقستانىم» دەپ ءان شىرقاپ، بولاشاققا نىق قادام باسىپ كەلەدى.

بولاشاقتا ەل تىزگىنىن ۇستايتىن، ەلىمىزدىڭ الەمدىك دەڭگەيدەگى باسەكەگە قابىلەتتى، ەكونوميكاسى دامىعان، وركەنيەت كوشىنەن لايىق ورىن الاتىن، ەلىمىزدىڭ قارقىندى دامۋىنا وزىندىك ۇلەس قوساتىن قوعامنىڭ نەگىزگى بەلسەندى كۇشى جاستار ەكەنى ءسوزسىز.
داتتاۋشى جاق مۇشەسىنەن سۇراق: «نۇر وتان حدپ ءتوراعاسى كىم؟» (نۇرسۇلتان نازاربايەۆ)

2 - وقۋشى: جاستارسىز - بولاشاق جوق. «ۇلت بولام دەسەڭ، ۇرپاعىڭدى ويلا» دەگەن ۇلاعاتتى قاعيدا وسىدان قالعان. بۇگىنگى ەگەمەن ەل، تاۋەلسىز مەملەكەتىمىزدە جاستارعا ءبىلىم مەن تاربيە بەرۋ، ولاردى بارىنشا الەۋمەتتىك تۇرعىدا قولداۋ، ەل كەلەشەگىنە ءوز ۇلەسىن قوساتىن ازامات بولىپ قالىپتاسۋىنا بارلىق جاعداي قاراستىرىلعان. تەك قانا «العا!» دەگەن ۇراندى تۋ ەتىپ العا عانا ۇمتىلۋ كەرەك.

بۇگىنگى جاس - ەرتەڭگى ەل تىزگىنىن ۇستايتىن ەل اعاسى. ەلىمىزدىڭ ەرتەڭى، مەملەكەتىمىزدىڭ بولاشاعى - جاستاردىڭ ەنشىسىندە. بۇگىنگى الدىڭعى تولقىن اعا بۋىننىڭ ورنىن باسار، ءىزىن جالعاستىرار ارتىندا ءوسىپ كەلە جاتقان جاستار ەكەنى بەلگىلى. ءومىردىڭ ءوزى دە وسىلاي ەمەس پە، بىرەۋ كەلەدى، بىرەۋ كەتەدى. ۇرپاقتان ۇرپاققا الماسىپ وتىرادى. اتا - بابالارىمىز قازاق جەرىن، قازاق ەلىن، سالت - ءداستۇرىن، ءتىلىن، ءدىنىن كوزدىڭ قاراشىعىنداي ەتىپ ساقتاپ، وسى كۇنگە امانات ەتىپ قالدىردى. ەندى سول اماناتتى كىرشىكسىز تازا كۇيىندە كەلەر ۇرپاققا جەتكىزۋ بۇگىنگى ۇرپاق قولىندا.

وتكىزگەن: ق. مۇرزالينا
ەل سەنىمى – جاستار. دەبات پىكىرتالاس جۇكتەۋ