جاي سويلەم تۇرلەرى
شىعىس قازاقستان وبلىسى، بورودۋليحا اۋدانى،
نوۆايا شۋلبا اۋىلى، «نوۆايا شۋلبا وبلىستىق بالالار ءۇيى» كمم
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەت ءپان ءمۇعالىمى مولجيگيتوۆ راۋان سەريكوۆيچ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: جاي سويلەم تۇرلەرى
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. وقۋشىلاردىڭ سويلەم، جاي سويلەم تۇرلەرى تۋرالى، بىلىمدەرىن نىعايتا وتىرىپ، ولاردى سويلەم ىشىنەن جالاڭ جانە جايىلما سويلەمدى تابۋ ارقىلى سۇراق قويۋعا ۇيرەتۋ.
2. سويلەم مۇشەلەرىن اجىراتا ءبىلۋىن، سويلەمنىڭ ءمانىن تەرەڭ ۇعىپ، ماعىناسىن اشا بىلۋگە ۇيرەتۋ، وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن، ءتىلىن دامىتۋ.
3. ادەمى جازۋعا، مانەرلى سويلەۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، ماقال - ماتەلدەر، ۆەنن دياگرامماسى، تىرەك - سىزبا
ساباقتىڭ ءادىسى: ۆەنن دياگرامماسى، توپتاستىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، تىرەك - سىزبا
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق
ءپانارالىق بايلانىس: ادەبيەت، دۇنيەتانۋ، ءان - كۇي، ورىس ءتىلى، تاريح.
ساباقتىڭ بارىسى: ۇيىمداستىرۋ
امانداسۋ.
پسيحولوگيالىق دايىندىق
قازاق ءتىلىم، ءوز ءتىلىم، انا ءتىلىم
اباي، مۇحتار سويلەگەن دانا ءتىلىم
قاستەرلەيدى ۇل قىزىڭ ماڭگى سەنى
بولاشاعىم، باقىتىم دارا ءتىلىم.
— بالالار بۇگىنگى ساباعىمىزعا قوناقتار كەلىپ وتىر. «قوناق از وتىرىپ كوپ سىنايدى» — دەگەن قازاقتىڭ ماقالى بار. بۇگىنگى ساباقتا ءبىلىمىمىزدى كورسەتەمىز.
— بۇگىنگى ساباعىمىزدىڭ جوسپارى تاقتادا جازىلىپ تۇر.
— مىنا جوسپارمەن جۇمىس ىستەيمىز.
1. «قانا تاسقا بىتەدى، ءبىلىم باسقا بىتەدى»
2. «جۇمىلا كوتەرگەن جۇك جەڭىل»
3. «بويى سەرگەكتىڭ سەرگەكتىڭ دا سەرگەك»
4. «ەڭبەك ءتۇبى بەرەكە»
5. «كىمنىڭ ويى جۇيرىك؟»
6. «بىلگەنگە مارجان، بىلمەگەنگە ارزان»
7. «ۆەنن دياگرامماسى»
8. «ايماق قۇرۋ»
— ءبىرىنشى جوسپار «قىنا تاسقا بىتەدى، ءبىلىم باسقا بىتەدى» دەگەندەي تىرەك — سىزبا ارقىلى وتكەن تاقىرىپتى قايتالايمىز.
— وتكەن ساباقتاردا قانداي تاقىرىپتارمەن تانىسىپ ەدىك؟
— سويلەم مۇشەلەرى.
— سويلەم مۇشەلەرى دەگەنىمىز نە؟
— سويلەمنىڭ قانداي مۇشەلەرىن بىلەسىڭدەر؟
— تۇرلاۋلى، تۇرلاۋسىز سويلەم مۇشەلەرى دەگەنىمىز نە؟
— باستاۋىش دەگەنىمىز نە؟
— بايانداۋىش دەگەنىمىز نە؟
— جاقسى وتكەن تاقىرىپتاردى قايتالادىق.
كەلەسى جوسپار:
«جۇمىلا كوتەرگەن جۇك جەڭىل» جاڭا ساباق.
جۇمباق شەشۋ.
مامىقتاي اق،
قانتتاي اپپاق، قىستا جەر بەتىن باسادى،
جازدا سايعا قاشادى. (قار)
— بالالار ءقازىر قانداي جىل مەزگىلى؟
قىستىڭ جاعىمدى، جاعىمسىز جاقتارىن ايتىعدارشى؟
سلايدپەن كورسەتۋ.
قىس
جاعىمدى
جاعىمسىز
سۋرەتپەن جۇمىس. قىس تۋرالى سۋرەت.
— بالالار سۋرەتكە قاراپ اڭگىمە قۇرىندار.
— وسى سويلەمدەردى سويلەم مۇشەلەرىنە تالداۋ. سويلەمدەردى جالاڭ جانە جايىلما تۇرىنە اجىراتۋ.
قىس كەلدى. بالالار شاڭعىمەن سىرعانادى.
— تۇرلاۋلى، تۇرلاۋلى مۇشەلەرى بار سويلەمدەردى ايتا قويىندار؟
باستاۋىش پەن بايانداۋىشتان تۇراتىن سويلەمدى جالاڭ دەيمىز.
باستاۋىش پەن بايانداۋىش جانە تۇرلاۋسىز مۇشەسى بار سويلەمدەردى جايىلما سويلەم دەيمىز.
ساباقتىڭ ماقساتى: سويلەم مۇشەلەرىن قايتالاي وتىرا، جالاڭ جانە جايىلما سويلەمدەردى تابۋعا ۇيرەنەمىز. جاقسى تاپسىرمانى ورىندادىق.
داپتەرمەن جۇمىس
— بۇگىنگى كۇننىڭ رەتىن داپتەرگە جازىڭدار.
— قىس تۋرالى سويلەمدەرىڭدى تاقتاعا جازىڭدار
— تاقتاداعى جازىلعان سويلەمدەردى داپتەرلەرىمىزگە جازامىز.
— سويلەمدەرگە سينتاكسيس تالداۋ جاساپ، جالاڭ جانە جايىلما سويلەمدەردى اجىراتامىز.
— ەڭبەك ءتۇبى بەرەكە.
ءوز بەتتەرىڭمەن ەڭبەكتەنىپ جاتتىعۋ ورىندايسىڭدار. 198 - جاتتىعۋ. جالاڭ جانە جايىلما سويلەمدەردى تابۋ.
سەرگىتۋ ءساتى
بيدەن ءۇزىندى: «قاراجورعا»
كەلەسى جوسپار: «كىمنىڭ ويى جۇيرىك؟» جەكە جۇمىس.
سلايد كورسەتۋ.
سۋرەتپەن جۇمىس
مالمەن حايۋاناتتاردىڭ قالاي دىبىستايتىنىن جاز.
ەشكى، مىسىق، يت سۋرەتى.
دارىندى وقۋشىعا تاپسىرما:
كىتاپحانا سۋرەتى.
وسى سۋرەت بويىنشا اڭگىمە قۇرۋ.
سويلەمدەردى جالاڭ جانە جايىلما تۇرىنە اجىراتۋ. ناشار وقيتىن وقۋشىمەن جۇمىس: اققۋ سۋرەتى.
جالاڭ سويلەم قۇرۋ.
وسى سويلەمدى سويلەم مۇشەسىنە تالداۋ.
ويلارىڭ جۇيرىك ەكەنىن كوردىك.
كەلەسى جوسپار بىلگەنگە مارجان، بىلمەگەنگە ارزان.
جاتتىعۋ
ۇستازدان شاكىرت وزار.
كۇش بىلىمدە.
تالاپتاعا نۇر جاۋار.
جالاڭ جىنە جايىلما سويلەمنەن تۇراتىن ماقالداردى كوشىرۋ.
سويلەم مۇشەلەرىنە تالداۋ.
ءبىلىم تۋرالى ماقالدار ايتۋ.
دارىندى وقۋشىمەن جۇمىس.
بەرىلگەن سىزبا بويىنشا ءتيىستى سويلەم مۇشەلەرىن جازۋ.
ۆەنن دياگرامماسى
جاقسى بالالار بۇگىنگى ءبىزدىڭ جاڭا وتكەن تاقىرىبىمىزدى قايتالادىق.
ەندەشە بالالار وتكەندى قايتالاي وتىرا جۇمباق شەشەمىز.
جۇمباق شەشۋ.
ءوزىم سوزدەن تۇرامىن.
بىتكەن ويدى قۇرامىن. (سويلەم)
قويا سالساڭ ءبىر تارى،
جاڭالىقتى جەتكىزەمىن. (حابارلى سويلەم)
ويدى اياقتاپ وراق تۇرادى،
جاۋاپ ءسوز قالاپ تۇرادى. (سۇراۋلى سويلەم)
ۇراندى، شاتتىقتى،
وكىنىش، اپتىقتى، ءبىلدىرىپ ويىن تالايدىڭ،
شارعا ينە قادايمىن. (لەپتى سويلەم)
بالالار سەندەر قانداي سويلەمدەر بىلەسىڭدەر؟
سويلەمنىڭ تۇرلەرى:
كورىنىس: تىنىس بەلگىلەرىنىڭ سۇحباتى
1 - بالا
ەي، كىشكەنتاي عانا نۇكتە!
سەنىڭ وسى كەرەگىڭ جوق – اۋ تۇككە.
كەرەك بولساڭ، ايتا قويشى،
سىرىڭدى مەنەن بۇكپە.
2 - بالا - نۇكتە.
مەن سويلەمنىڭ سوڭىندا تۇرام.
سويلەمدەردىڭ جىگىن اجىراتىپ،
كىدىرىس بەلگىسى ورىندا تۇرام.
تياناقتى ويدى بىتكەنىن بىلدىرەم. سويلەم سوڭىنا تامان،
داۋىسىڭدى باسەڭدەتىپ ۇلگەرەم.
مەن ەمەس پە ءبولىپ تۇرعان وي اراسىن؟
3 - بالا
اۋزىڭدى اشىپ سۇرايسىڭ دا تۇراسىڭ،
وسى ساعان نە كەرەك؟
4 - بالا - سۇراق بەلگىسى.
كينوعا باراسىڭ با؟
گازەت الاسىڭ با؟
دەگەن سەكىلدى سويلەمدەردى
كەيدە وقۋشى سەن سەكىلدى
تىنىس بەلگى قويماي كەتەدى،
ءوزىڭ ايتشى بىلسەڭ،
وسىلاردىڭ سوڭىندا،
قانداي بەلگى كەلەدى؟
5 - بالا
وسى سەن نەگە ايعايلاي بەرەسىڭ!
سويلەمدە قانداي ماعىنا بەرەسىڭ؟
ءجون - جوسىعىڭدى ءتۇسىندىرشى،
جازۋعا قانداي جەرگە كەلەسىڭ!
6 - بالا - لەپ بەلگىسى.
مەن ىلعي ايعايلاي بەرمەيمىن،
قۋانا دا، كۇلەدە بىلەمىن.
كەيدە وكىنىپ، رەنجىسەم دە،
كوبىنەسە كوتەرىڭكى، كوڭىلدى جۇرەم.
ءۇي تاپسىرماسى:. ەرەجە جاتتاۋ.
باعالاۋ: وقۋشىلاردىڭ ساباققا قاتىسقاندارىنا بايلانىستى باعا قويۋ.
قورىتىندى:
انا ءتىلىڭ ارىڭ بۇل،
ۇياتىڭ تۇر بوپ بەتتە.
وزگە ءتىلدىڭ ءبارىن ءبىل.
ءوز ءتىلىڭدى قۇرمەتتە.
«قوناعىڭنان التىن الما، العىس ال» دەگەندەي بۇگىنگى ساباعىمىز اياقتالدى.
نوۆايا شۋلبا اۋىلى، «نوۆايا شۋلبا وبلىستىق بالالار ءۇيى» كمم
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەت ءپان ءمۇعالىمى مولجيگيتوۆ راۋان سەريكوۆيچ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: جاي سويلەم تۇرلەرى
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. وقۋشىلاردىڭ سويلەم، جاي سويلەم تۇرلەرى تۋرالى، بىلىمدەرىن نىعايتا وتىرىپ، ولاردى سويلەم ىشىنەن جالاڭ جانە جايىلما سويلەمدى تابۋ ارقىلى سۇراق قويۋعا ۇيرەتۋ.
2. سويلەم مۇشەلەرىن اجىراتا ءبىلۋىن، سويلەمنىڭ ءمانىن تەرەڭ ۇعىپ، ماعىناسىن اشا بىلۋگە ۇيرەتۋ، وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن، ءتىلىن دامىتۋ.
3. ادەمى جازۋعا، مانەرلى سويلەۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، ماقال - ماتەلدەر، ۆەنن دياگرامماسى، تىرەك - سىزبا
ساباقتىڭ ءادىسى: ۆەنن دياگرامماسى، توپتاستىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، تىرەك - سىزبا
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق
ءپانارالىق بايلانىس: ادەبيەت، دۇنيەتانۋ، ءان - كۇي، ورىس ءتىلى، تاريح.
ساباقتىڭ بارىسى: ۇيىمداستىرۋ
امانداسۋ.
پسيحولوگيالىق دايىندىق
قازاق ءتىلىم، ءوز ءتىلىم، انا ءتىلىم
اباي، مۇحتار سويلەگەن دانا ءتىلىم
قاستەرلەيدى ۇل قىزىڭ ماڭگى سەنى
بولاشاعىم، باقىتىم دارا ءتىلىم.
— بالالار بۇگىنگى ساباعىمىزعا قوناقتار كەلىپ وتىر. «قوناق از وتىرىپ كوپ سىنايدى» — دەگەن قازاقتىڭ ماقالى بار. بۇگىنگى ساباقتا ءبىلىمىمىزدى كورسەتەمىز.
— بۇگىنگى ساباعىمىزدىڭ جوسپارى تاقتادا جازىلىپ تۇر.
— مىنا جوسپارمەن جۇمىس ىستەيمىز.
1. «قانا تاسقا بىتەدى، ءبىلىم باسقا بىتەدى»
2. «جۇمىلا كوتەرگەن جۇك جەڭىل»
3. «بويى سەرگەكتىڭ سەرگەكتىڭ دا سەرگەك»
4. «ەڭبەك ءتۇبى بەرەكە»
5. «كىمنىڭ ويى جۇيرىك؟»
6. «بىلگەنگە مارجان، بىلمەگەنگە ارزان»
7. «ۆەنن دياگرامماسى»
8. «ايماق قۇرۋ»
— ءبىرىنشى جوسپار «قىنا تاسقا بىتەدى، ءبىلىم باسقا بىتەدى» دەگەندەي تىرەك — سىزبا ارقىلى وتكەن تاقىرىپتى قايتالايمىز.
— وتكەن ساباقتاردا قانداي تاقىرىپتارمەن تانىسىپ ەدىك؟
— سويلەم مۇشەلەرى.
— سويلەم مۇشەلەرى دەگەنىمىز نە؟
— سويلەمنىڭ قانداي مۇشەلەرىن بىلەسىڭدەر؟
— تۇرلاۋلى، تۇرلاۋسىز سويلەم مۇشەلەرى دەگەنىمىز نە؟
— باستاۋىش دەگەنىمىز نە؟
— بايانداۋىش دەگەنىمىز نە؟
— جاقسى وتكەن تاقىرىپتاردى قايتالادىق.
كەلەسى جوسپار:
«جۇمىلا كوتەرگەن جۇك جەڭىل» جاڭا ساباق.
جۇمباق شەشۋ.
مامىقتاي اق،
قانتتاي اپپاق، قىستا جەر بەتىن باسادى،
جازدا سايعا قاشادى. (قار)
— بالالار ءقازىر قانداي جىل مەزگىلى؟
قىستىڭ جاعىمدى، جاعىمسىز جاقتارىن ايتىعدارشى؟
سلايدپەن كورسەتۋ.
قىس
جاعىمدى
جاعىمسىز
سۋرەتپەن جۇمىس. قىس تۋرالى سۋرەت.
— بالالار سۋرەتكە قاراپ اڭگىمە قۇرىندار.
— وسى سويلەمدەردى سويلەم مۇشەلەرىنە تالداۋ. سويلەمدەردى جالاڭ جانە جايىلما تۇرىنە اجىراتۋ.
قىس كەلدى. بالالار شاڭعىمەن سىرعانادى.
— تۇرلاۋلى، تۇرلاۋلى مۇشەلەرى بار سويلەمدەردى ايتا قويىندار؟
باستاۋىش پەن بايانداۋىشتان تۇراتىن سويلەمدى جالاڭ دەيمىز.
باستاۋىش پەن بايانداۋىش جانە تۇرلاۋسىز مۇشەسى بار سويلەمدەردى جايىلما سويلەم دەيمىز.
ساباقتىڭ ماقساتى: سويلەم مۇشەلەرىن قايتالاي وتىرا، جالاڭ جانە جايىلما سويلەمدەردى تابۋعا ۇيرەنەمىز. جاقسى تاپسىرمانى ورىندادىق.
داپتەرمەن جۇمىس
— بۇگىنگى كۇننىڭ رەتىن داپتەرگە جازىڭدار.
— قىس تۋرالى سويلەمدەرىڭدى تاقتاعا جازىڭدار
— تاقتاداعى جازىلعان سويلەمدەردى داپتەرلەرىمىزگە جازامىز.
— سويلەمدەرگە سينتاكسيس تالداۋ جاساپ، جالاڭ جانە جايىلما سويلەمدەردى اجىراتامىز.
— ەڭبەك ءتۇبى بەرەكە.
ءوز بەتتەرىڭمەن ەڭبەكتەنىپ جاتتىعۋ ورىندايسىڭدار. 198 - جاتتىعۋ. جالاڭ جانە جايىلما سويلەمدەردى تابۋ.
سەرگىتۋ ءساتى
بيدەن ءۇزىندى: «قاراجورعا»
كەلەسى جوسپار: «كىمنىڭ ويى جۇيرىك؟» جەكە جۇمىس.
سلايد كورسەتۋ.
سۋرەتپەن جۇمىس
مالمەن حايۋاناتتاردىڭ قالاي دىبىستايتىنىن جاز.
ەشكى، مىسىق، يت سۋرەتى.
دارىندى وقۋشىعا تاپسىرما:
كىتاپحانا سۋرەتى.
وسى سۋرەت بويىنشا اڭگىمە قۇرۋ.
سويلەمدەردى جالاڭ جانە جايىلما تۇرىنە اجىراتۋ. ناشار وقيتىن وقۋشىمەن جۇمىس: اققۋ سۋرەتى.
جالاڭ سويلەم قۇرۋ.
وسى سويلەمدى سويلەم مۇشەسىنە تالداۋ.
ويلارىڭ جۇيرىك ەكەنىن كوردىك.
كەلەسى جوسپار بىلگەنگە مارجان، بىلمەگەنگە ارزان.
جاتتىعۋ
ۇستازدان شاكىرت وزار.
كۇش بىلىمدە.
تالاپتاعا نۇر جاۋار.
جالاڭ جىنە جايىلما سويلەمنەن تۇراتىن ماقالداردى كوشىرۋ.
سويلەم مۇشەلەرىنە تالداۋ.
ءبىلىم تۋرالى ماقالدار ايتۋ.
دارىندى وقۋشىمەن جۇمىس.
بەرىلگەن سىزبا بويىنشا ءتيىستى سويلەم مۇشەلەرىن جازۋ.
ۆەنن دياگرامماسى
جاقسى بالالار بۇگىنگى ءبىزدىڭ جاڭا وتكەن تاقىرىبىمىزدى قايتالادىق.
ەندەشە بالالار وتكەندى قايتالاي وتىرا جۇمباق شەشەمىز.
جۇمباق شەشۋ.
ءوزىم سوزدەن تۇرامىن.
بىتكەن ويدى قۇرامىن. (سويلەم)
قويا سالساڭ ءبىر تارى،
جاڭالىقتى جەتكىزەمىن. (حابارلى سويلەم)
ويدى اياقتاپ وراق تۇرادى،
جاۋاپ ءسوز قالاپ تۇرادى. (سۇراۋلى سويلەم)
ۇراندى، شاتتىقتى،
وكىنىش، اپتىقتى، ءبىلدىرىپ ويىن تالايدىڭ،
شارعا ينە قادايمىن. (لەپتى سويلەم)
بالالار سەندەر قانداي سويلەمدەر بىلەسىڭدەر؟
سويلەمنىڭ تۇرلەرى:
كورىنىس: تىنىس بەلگىلەرىنىڭ سۇحباتى
1 - بالا
ەي، كىشكەنتاي عانا نۇكتە!
سەنىڭ وسى كەرەگىڭ جوق – اۋ تۇككە.
كەرەك بولساڭ، ايتا قويشى،
سىرىڭدى مەنەن بۇكپە.
2 - بالا - نۇكتە.
مەن سويلەمنىڭ سوڭىندا تۇرام.
سويلەمدەردىڭ جىگىن اجىراتىپ،
كىدىرىس بەلگىسى ورىندا تۇرام.
تياناقتى ويدى بىتكەنىن بىلدىرەم. سويلەم سوڭىنا تامان،
داۋىسىڭدى باسەڭدەتىپ ۇلگەرەم.
مەن ەمەس پە ءبولىپ تۇرعان وي اراسىن؟
3 - بالا
اۋزىڭدى اشىپ سۇرايسىڭ دا تۇراسىڭ،
وسى ساعان نە كەرەك؟
4 - بالا - سۇراق بەلگىسى.
كينوعا باراسىڭ با؟
گازەت الاسىڭ با؟
دەگەن سەكىلدى سويلەمدەردى
كەيدە وقۋشى سەن سەكىلدى
تىنىس بەلگى قويماي كەتەدى،
ءوزىڭ ايتشى بىلسەڭ،
وسىلاردىڭ سوڭىندا،
قانداي بەلگى كەلەدى؟
5 - بالا
وسى سەن نەگە ايعايلاي بەرەسىڭ!
سويلەمدە قانداي ماعىنا بەرەسىڭ؟
ءجون - جوسىعىڭدى ءتۇسىندىرشى،
جازۋعا قانداي جەرگە كەلەسىڭ!
6 - بالا - لەپ بەلگىسى.
مەن ىلعي ايعايلاي بەرمەيمىن،
قۋانا دا، كۇلەدە بىلەمىن.
كەيدە وكىنىپ، رەنجىسەم دە،
كوبىنەسە كوتەرىڭكى، كوڭىلدى جۇرەم.
ءۇي تاپسىرماسى:. ەرەجە جاتتاۋ.
باعالاۋ: وقۋشىلاردىڭ ساباققا قاتىسقاندارىنا بايلانىستى باعا قويۋ.
قورىتىندى:
انا ءتىلىڭ ارىڭ بۇل،
ۇياتىڭ تۇر بوپ بەتتە.
وزگە ءتىلدىڭ ءبارىن ءبىل.
ءوز ءتىلىڭدى قۇرمەتتە.
«قوناعىڭنان التىن الما، العىس ال» دەگەندەي بۇگىنگى ساباعىمىز اياقتالدى.
You Might Also Like
-
ماڭعىستاۋ وبلىسى، بەينەۋ اۋدانى، اقجىگىت سەلوسى
-
ءبىلىم كىلتى - كىتاپحانا. كىتاپحاناعا ساياحات جاساۋ
