جەر انانى جىلاتپاڭدار، ادامدار...
تاقىرىبى: جەر انانى جىلاتپاڭدار، ادامدار...
ماقساتى: تۋعان جەرگە، وتانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ، ەكولوگيالىق ءبىلىمدى قالىپتاستىرۋ، تۋعان جەر تابيعاتتى قورعاۋعا باۋلۋ.
وقۋشىلارعا تابيعاتتىڭ ادام ومىرىندەگى زور ماڭىزدىلىعىن ناسيحاتتاي وتىرىپ، ونى ايالاۋعا، ساقتاپ قورعاۋعا ءوز ۇلەستەرىن قوسۋعا جۇمىلدىرۋ؛ مەيىرباندىققا باۋلۋ، ەكولوگيالىق بىلىمدەرىن مولايتۋ.
كورنەكىلىكتەر: مۋلتيمەديالىق تاقتا، ماقال - ماتەلدەر؛
ساباق بارىسى: كىرىسپە
قازىرگى كەزدە ەكولوگيالىق ءبىلىم مەن تاربيە بەرۋ ەڭ نەگىزگى ماقساتتاردىڭ ءبىرى. ءبىز بالالارعا ەكولوگيالىق ءبىلىم بەرە وتىرىپ ەكولوگيالىق سانانى، تاربيەنى قالىپتاستىرۋىمىز كەرەك. جالپى ايتقاندا ەكولوگيالىق مادەنيەتتى جاسايمىز. ەكولوگيالىق مادەنيەت – قورشاعان ورتاعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك پەن ەكولوگيالىق ءبىلىمنىڭ قالىپتاسۋىنا، دامۋىنا، ۇزدىكسىز جەتىلە بەرۋىنە ىقپال ەتەتىن، سانا مەن تاربيەنىڭ رۋحاني قۇندىلىق جيىنتىعى. ەكولوگيالىق ءبىلىمى مەن تاربيەسى از ادامدا ەكولوگيالىق سانا بولمايدى، ەكولوگيالىق سانا تومەن ادامدا قورشاعان ورتاعا دەگەن جاناشىرلىق بولمايدى. سوندىقتان ەكولوگيالىق تاربيەنى بەسىكتەن بەلى شىققاننان باستاپ، ەسى كىرگەندە ساناسىنا قالىپتاستىرۋ، ياعني تومەننەن جوعارى قاراي ساتىلاي دامىتۋ كەرەك. وسى ماقساتتا ءبىزدىڭ مەكتەبىمىزدە «جاس ۇلان» ءبىرىڭعاي بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر ۇيىمى رقب «وركەن» رەسپۋبليكالىق ەكولوگيالىق جوباسى بويىنشا ۇلاندار اراسىنان ەكوتوپ قۇرىلعاندىعى بارشاڭىزعا ءمالىم.
بۇگىن ءبىز ەكوتوپ مۇشەلەرىنىڭ جانە ۇلانداردىڭ قاتىسۋىمەن وسىنداي شارالاردىڭ ءبىرىن وتكىزگەلى وتىرمىز.
«ەكولوگيا» گرەكتىڭ ءۇي، عىلىم دەگەن ەكى سوزىنەن تۇرادى، ياعني ءوزىڭ تۇراتىن ءۇيدىڭ جاي – كۇيىن باقىلاپ، ءبىلىپ، احۋالىن جاقسارتۋعا باعىتتالعان ءىلىم دەگەن ءسوز.
تابيعات كۇللى تىرشىلىك اتاۋلىنىڭ قۇتتى قونىس، مەكەنى، التىن ۇيا، بەسىگى، قۇت بەرەكەسى. ادام ءۇشىن تابيعات ەڭ قاستەرلى ۇعىم. ويتكەنى، حالىق ءوزىن تابيعاتتىڭ بولىنبەس ءبىر بولىگى دەپ بىلەدى.
تابيعاتتى قورعاۋ – ءبارىمىزدىڭ بورىشىمىز. تابيعات دەگەنىمىز ول - جەر، سۋ، اۋا، كۇن. كۇن - بارلىق تىرشىلىكتىڭ قۇدىرەتتى تىرەگى. اۋا - ءومىر تىنىسى. سۋ – تىرشىلىك كوزى. جەر - بىزگە ءنار بەرەتىن انامىز. وسى ءبىزدىڭ جەرىمىزگە كازىرگى كەزدە ادامدار تاراپىنان كوپتەگەن قاۋىپتەر ءتونىپ تۇر.
سونىمەن بىرگە، ءقازىر تەڭىزىمىز تارتىلىپ، ورمانىمىز كەسىلىپ، قۇنارلى جەرلەرىمىز سورتاڭدانىپ قالدى. وسىنىڭ بارىنە كىم كىنالى؟ ارينە، ادامدار. ءبارى ادامداردىڭ راقىمسىز ىستەرىنەن، كەشەگى تابيعاتتىڭ ۋىلجىعان تاماشا كەزدەرىندە ءومىر سۇرگەن اتا – بابالارىمىزدىڭ ەسكەرتپەلەرىن ورىنداماعاننىڭ كەسىرىنەن دەسەك تە بولادى.
بالالار، بۇگىنگى «دوڭگەلەك ۇستەلىمىزدە» ەكولوگيا ماسەلەسى نەگىزگى ماقسات بولعاندىقتان، تابيعات، ادام، قورشاعان ورتا تۋرالى ءبىلىمىمىزدى ورتاعا سالىپ، ءوزىمىزدىڭ بىلىكتىلىگىمىزدى كورسەتەيىك..
سلايد 2. ەلباسى ءسوزى.
«دوڭگەلەك ۇستەل «شارتتارى مىنانداي اينالىمداردان تۇرادى:
ءى – اينالىم: «عاجايىپ قازاقستان» (سەرگىتۋ سۇراقتار ) 3 توپ تا قول كوتەرىپ جاۋاپ بەرەدى.
ءىى – اينالىم: « سۋرەتتەر سويلەيدى - وي تولعاۋ» (ەكراننان كورسەتىلگەن سۋرەتتەر بويىنشا سويلەيدى) ءىىI – اينالىم: «سۇراق بىزدەن - جاۋاپ سىزدەن» (سيتۋاسيالىق تاپسىرما )
ءىV – اينالىم: «كىم كوپ بىلەدى؟» ءسوزجۇمباق قۇراستىرۋ.
V – اينالىم: شەشۋشى ءسات «ءبىز تابيعاتتى قورعايمىز» ۆيدەوروليك - قورشاعان ورتانىڭ لاستانۋى.
قۇرمەتتى وقۋشىلار، بۇگىنگى ەكولوگيالىق دوڭگەلەك ۇستەلىمىز قازاقستاننىڭ باستى پروبلەمالارىنىڭ ءبىرى - ەكولوگيالىق زياندى ايماقتار جايىندا بولماق. وزدەرىڭ ەستىپ ءبىلىپ جۇرگەندەي ءبىزدىڭ قازاقستاننىڭ ەكولوگيالىق زياندى ايماقتارى بارشىلىق. ولاردىڭ ەڭ نەگىزگىسىن كىم بىلەدى؟
كازىر جالپى 10 سۇراق قويىلادى، سۇراقتارعا قاي توپ كوپ جانە دۇرىس جاۋاپ قايتارادى، سول توپ جەڭىمپاز بولىپ سانالادى.
«ا» توبىنا قويىلاتىن سۇراقتار:
1. قازاقستان جەرى قانداي جەر؟ (قازاقستان جەرى – كەڭ - بايتاق)
2. باتىستان شىعىسقا قاراي نەشە كيلومەتر جەر الىپ جاتىر؟ (3000 كم)
3. قازاقستاندا نەشە مەملەكەتتىك قورىق بار؟ (9 مەملەكەتتىك قورىق بار)
4. قازاقستان تاۋلارىن اتاڭىزدار؟ (التاي، تارباعاتاي، ساۋىر، جوڭعار، ىلە الاتاۋى)
5. قازاقستاننىڭ وڭتۇستىك باتىسىندا قانداي تەڭىز بار؟ (ارال تەڭىزى بار)
6. بۇگىندە جەر بەتىندە قانداي ماسەلە وزەكتى بولىپ تۇر؟ (ەكولوگيا ماسەلەسى وزەكتى بولىپ تۇر)
7. قازاقستاننىڭ قانداي ەلدى مەكەندەرى ءقاۋىپتى ەكولوگيالىق ايماقتار بار؟ ( كاسپيي، بايقوڭىر، ارال، بالقاش، سەمەي)
8. قازاقستاننىڭ جالپى جەر كولەمى قانداي؟ (2700 مىڭ شارشى كم)
9. ادامنىڭ دەنى ساۋ بولۋ ءۇشىن نە كەرەك؟ (قورشاعان ورتا، تابيعات تازا بولۋ كەرەك)
10. بۇگىنگى كۇنى دۇنيەجۇزىلىك پروبلەما قانداي؟ (ارال ەكولوگياسى)
11. قورشاعان ورتانى قورعاۋدىڭ دۇنيەجۇزىلىك كۇنى قاي كۇن؟ (5 – ماۋسىم)
2 – اينالىم: «سۋرەتتەر سويلەيدى - وي تولعاۋ»
بالالار ءسوزى: ارال - بالقاش - سەمەي
3 – اينالىم: «سۇراق بىزدەن، جاۋاپ سىزدەن»(سيتۋاسيالىق تاپسىرما – قالا اتىن تابۋ)
سونىمەن رۇقسات بولسا، 3 اينالىمدى باستايىق.
قازاقستان مەنىڭ ەلىم، سەنىڭ ەلىڭ. ول اسقار تاۋ بولسىن، شالقار كول بولسىن، مەيلى ءتىپتى شاعىل - شاعىل قۇم بولسىن كوڭىلدى سەرگىتەر ادەمى تابيعاتى بار مەنىڭ وتانىم. ءار ادامعا ءوزىنىڭ تۋىپ - وسكەن جەرى مەن سۋى، اسپانى مەن تاۋى ىستىق.
ال تابيعاتتان بابامىز الا بەرگەن سەكىلدى
دارحاندىقتى قازاققا دالا بەرگەن سەكىلدى
ەركەلىكتى، ەرىكتى جەلدەن العان سەكىلدى
مولدىرلىكتى كوگىلدىر كولدەن العان سەكىلدى.
سونىمەن قويار سۇراعىمىز. سلايد -
جەر انانى جىلاتپاڭدار، ادامدار... جۇكتەۋ
ماقساتى: تۋعان جەرگە، وتانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ، ەكولوگيالىق ءبىلىمدى قالىپتاستىرۋ، تۋعان جەر تابيعاتتى قورعاۋعا باۋلۋ.
وقۋشىلارعا تابيعاتتىڭ ادام ومىرىندەگى زور ماڭىزدىلىعىن ناسيحاتتاي وتىرىپ، ونى ايالاۋعا، ساقتاپ قورعاۋعا ءوز ۇلەستەرىن قوسۋعا جۇمىلدىرۋ؛ مەيىرباندىققا باۋلۋ، ەكولوگيالىق بىلىمدەرىن مولايتۋ.
كورنەكىلىكتەر: مۋلتيمەديالىق تاقتا، ماقال - ماتەلدەر؛
ساباق بارىسى: كىرىسپە
قازىرگى كەزدە ەكولوگيالىق ءبىلىم مەن تاربيە بەرۋ ەڭ نەگىزگى ماقساتتاردىڭ ءبىرى. ءبىز بالالارعا ەكولوگيالىق ءبىلىم بەرە وتىرىپ ەكولوگيالىق سانانى، تاربيەنى قالىپتاستىرۋىمىز كەرەك. جالپى ايتقاندا ەكولوگيالىق مادەنيەتتى جاسايمىز. ەكولوگيالىق مادەنيەت – قورشاعان ورتاعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك پەن ەكولوگيالىق ءبىلىمنىڭ قالىپتاسۋىنا، دامۋىنا، ۇزدىكسىز جەتىلە بەرۋىنە ىقپال ەتەتىن، سانا مەن تاربيەنىڭ رۋحاني قۇندىلىق جيىنتىعى. ەكولوگيالىق ءبىلىمى مەن تاربيەسى از ادامدا ەكولوگيالىق سانا بولمايدى، ەكولوگيالىق سانا تومەن ادامدا قورشاعان ورتاعا دەگەن جاناشىرلىق بولمايدى. سوندىقتان ەكولوگيالىق تاربيەنى بەسىكتەن بەلى شىققاننان باستاپ، ەسى كىرگەندە ساناسىنا قالىپتاستىرۋ، ياعني تومەننەن جوعارى قاراي ساتىلاي دامىتۋ كەرەك. وسى ماقساتتا ءبىزدىڭ مەكتەبىمىزدە «جاس ۇلان» ءبىرىڭعاي بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر ۇيىمى رقب «وركەن» رەسپۋبليكالىق ەكولوگيالىق جوباسى بويىنشا ۇلاندار اراسىنان ەكوتوپ قۇرىلعاندىعى بارشاڭىزعا ءمالىم.
بۇگىن ءبىز ەكوتوپ مۇشەلەرىنىڭ جانە ۇلانداردىڭ قاتىسۋىمەن وسىنداي شارالاردىڭ ءبىرىن وتكىزگەلى وتىرمىز.
«ەكولوگيا» گرەكتىڭ ءۇي، عىلىم دەگەن ەكى سوزىنەن تۇرادى، ياعني ءوزىڭ تۇراتىن ءۇيدىڭ جاي – كۇيىن باقىلاپ، ءبىلىپ، احۋالىن جاقسارتۋعا باعىتتالعان ءىلىم دەگەن ءسوز.
تابيعات كۇللى تىرشىلىك اتاۋلىنىڭ قۇتتى قونىس، مەكەنى، التىن ۇيا، بەسىگى، قۇت بەرەكەسى. ادام ءۇشىن تابيعات ەڭ قاستەرلى ۇعىم. ويتكەنى، حالىق ءوزىن تابيعاتتىڭ بولىنبەس ءبىر بولىگى دەپ بىلەدى.
تابيعاتتى قورعاۋ – ءبارىمىزدىڭ بورىشىمىز. تابيعات دەگەنىمىز ول - جەر، سۋ، اۋا، كۇن. كۇن - بارلىق تىرشىلىكتىڭ قۇدىرەتتى تىرەگى. اۋا - ءومىر تىنىسى. سۋ – تىرشىلىك كوزى. جەر - بىزگە ءنار بەرەتىن انامىز. وسى ءبىزدىڭ جەرىمىزگە كازىرگى كەزدە ادامدار تاراپىنان كوپتەگەن قاۋىپتەر ءتونىپ تۇر.
سونىمەن بىرگە، ءقازىر تەڭىزىمىز تارتىلىپ، ورمانىمىز كەسىلىپ، قۇنارلى جەرلەرىمىز سورتاڭدانىپ قالدى. وسىنىڭ بارىنە كىم كىنالى؟ ارينە، ادامدار. ءبارى ادامداردىڭ راقىمسىز ىستەرىنەن، كەشەگى تابيعاتتىڭ ۋىلجىعان تاماشا كەزدەرىندە ءومىر سۇرگەن اتا – بابالارىمىزدىڭ ەسكەرتپەلەرىن ورىنداماعاننىڭ كەسىرىنەن دەسەك تە بولادى.
بالالار، بۇگىنگى «دوڭگەلەك ۇستەلىمىزدە» ەكولوگيا ماسەلەسى نەگىزگى ماقسات بولعاندىقتان، تابيعات، ادام، قورشاعان ورتا تۋرالى ءبىلىمىمىزدى ورتاعا سالىپ، ءوزىمىزدىڭ بىلىكتىلىگىمىزدى كورسەتەيىك..
سلايد 2. ەلباسى ءسوزى.
«دوڭگەلەك ۇستەل «شارتتارى مىنانداي اينالىمداردان تۇرادى:
ءى – اينالىم: «عاجايىپ قازاقستان» (سەرگىتۋ سۇراقتار ) 3 توپ تا قول كوتەرىپ جاۋاپ بەرەدى.
ءىى – اينالىم: « سۋرەتتەر سويلەيدى - وي تولعاۋ» (ەكراننان كورسەتىلگەن سۋرەتتەر بويىنشا سويلەيدى) ءىىI – اينالىم: «سۇراق بىزدەن - جاۋاپ سىزدەن» (سيتۋاسيالىق تاپسىرما )
ءىV – اينالىم: «كىم كوپ بىلەدى؟» ءسوزجۇمباق قۇراستىرۋ.
V – اينالىم: شەشۋشى ءسات «ءبىز تابيعاتتى قورعايمىز» ۆيدەوروليك - قورشاعان ورتانىڭ لاستانۋى.
قۇرمەتتى وقۋشىلار، بۇگىنگى ەكولوگيالىق دوڭگەلەك ۇستەلىمىز قازاقستاننىڭ باستى پروبلەمالارىنىڭ ءبىرى - ەكولوگيالىق زياندى ايماقتار جايىندا بولماق. وزدەرىڭ ەستىپ ءبىلىپ جۇرگەندەي ءبىزدىڭ قازاقستاننىڭ ەكولوگيالىق زياندى ايماقتارى بارشىلىق. ولاردىڭ ەڭ نەگىزگىسىن كىم بىلەدى؟
كازىر جالپى 10 سۇراق قويىلادى، سۇراقتارعا قاي توپ كوپ جانە دۇرىس جاۋاپ قايتارادى، سول توپ جەڭىمپاز بولىپ سانالادى.
«ا» توبىنا قويىلاتىن سۇراقتار:
1. قازاقستان جەرى قانداي جەر؟ (قازاقستان جەرى – كەڭ - بايتاق)
2. باتىستان شىعىسقا قاراي نەشە كيلومەتر جەر الىپ جاتىر؟ (3000 كم)
3. قازاقستاندا نەشە مەملەكەتتىك قورىق بار؟ (9 مەملەكەتتىك قورىق بار)
4. قازاقستان تاۋلارىن اتاڭىزدار؟ (التاي، تارباعاتاي، ساۋىر، جوڭعار، ىلە الاتاۋى)
5. قازاقستاننىڭ وڭتۇستىك باتىسىندا قانداي تەڭىز بار؟ (ارال تەڭىزى بار)
6. بۇگىندە جەر بەتىندە قانداي ماسەلە وزەكتى بولىپ تۇر؟ (ەكولوگيا ماسەلەسى وزەكتى بولىپ تۇر)
7. قازاقستاننىڭ قانداي ەلدى مەكەندەرى ءقاۋىپتى ەكولوگيالىق ايماقتار بار؟ ( كاسپيي، بايقوڭىر، ارال، بالقاش، سەمەي)
8. قازاقستاننىڭ جالپى جەر كولەمى قانداي؟ (2700 مىڭ شارشى كم)
9. ادامنىڭ دەنى ساۋ بولۋ ءۇشىن نە كەرەك؟ (قورشاعان ورتا، تابيعات تازا بولۋ كەرەك)
10. بۇگىنگى كۇنى دۇنيەجۇزىلىك پروبلەما قانداي؟ (ارال ەكولوگياسى)
11. قورشاعان ورتانى قورعاۋدىڭ دۇنيەجۇزىلىك كۇنى قاي كۇن؟ (5 – ماۋسىم)
2 – اينالىم: «سۋرەتتەر سويلەيدى - وي تولعاۋ»
بالالار ءسوزى: ارال - بالقاش - سەمەي
3 – اينالىم: «سۇراق بىزدەن، جاۋاپ سىزدەن»(سيتۋاسيالىق تاپسىرما – قالا اتىن تابۋ)
سونىمەن رۇقسات بولسا، 3 اينالىمدى باستايىق.
قازاقستان مەنىڭ ەلىم، سەنىڭ ەلىڭ. ول اسقار تاۋ بولسىن، شالقار كول بولسىن، مەيلى ءتىپتى شاعىل - شاعىل قۇم بولسىن كوڭىلدى سەرگىتەر ادەمى تابيعاتى بار مەنىڭ وتانىم. ءار ادامعا ءوزىنىڭ تۋىپ - وسكەن جەرى مەن سۋى، اسپانى مەن تاۋى ىستىق.
ال تابيعاتتان بابامىز الا بەرگەن سەكىلدى
دارحاندىقتى قازاققا دالا بەرگەن سەكىلدى
ەركەلىكتى، ەرىكتى جەلدەن العان سەكىلدى
مولدىرلىكتى كوگىلدىر كولدەن العان سەكىلدى.
سونىمەن قويار سۇراعىمىز. سلايد -
جەر انانى جىلاتپاڭدار، ادامدار... جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
ورماندا تۇلكى مەن قويان ءومىر ءسۇرىپتى. تۇلكىنىڭ ۇيشىگى مۇزدان، ال قوياننىڭ ءۇيى اعاشتان بولىپتى.
