جول قوزعالىسى بەلگىلەرى جانە قولدانۋ
ساباق تاقىرىبى: جول قوزعالىسى بەلگىلەرى جانە قولدانۋ
ساباقتىڭ ماقساتى:
رەتتەلەتىن جول قيىلىسىن ساۋاتتى وقىپ ۇيرەتۋ، جول بەلگىلەرىنىڭ ءمانىن اشۋ جول سىزىقتارىنىڭ ءتۇرىن وقىپ ۇيرەنۋ ولارعا قويىلاتىن تالاپتارمەن تانىسۋ، جۇرگىزۋشىنىڭ ارەكەتىن، ويلاۋ قابىلەتىن جەتىلدىرۋ، قورىتىندى جاساي ءبىلۋ، پروبلەمالىق جاعدايدان شىعۋ جولدارىن انىقتاۋ. جۇرگىزۋشى رەتىندە اينالاسىنداعى جۇرگىزۋشىلەرمەن سىيلاستىق قاتىناسقا باۋلۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ويىن تۇرىندە.
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ.
ءپان ارالىق بايلانىس: اۆتوموبيل قۇرىلىسى، سىزۋ، ماتەماتيكا.
قولدانىلاتىن جابدىقتار: پلاكات، تاپسىرما قاعازدار، جول قيىلىسىنىڭ ماكەتى، وقۋلىق.
ساباق بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: 1 - 2 مين.
ا) وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ
ب) وقۋشىلاردى جۋرنال بويىنشا نەمەسە توپ باسشىسى ارقىلى تۇگەلدەۋ
ۆ) وقۋشىلاردى 3 توپقا ءبولۋ، ويىن بارىسىمەن تانىستىرۋ جانە وقۋشىلاردى وتىلەتىن تاقىرىپقا بايلانىستى ىنتالاندىرۋ.
نەگىزگى ءبولىم
ءبىرىنشى ءبولىم: «سۇراق جاۋاپ». 1. جۇرگىزۋشى رەتتەۋشى مەن باعدارشام بىردەي بەلگى بەرىپ تۇرسا قايسىسىنا باعىناسىڭ؟.
جاۋاپ: جول رەتتەۋشىگە
2. جول بەلگىسى مەن جول سىزىقتارىنىڭ كورسەتۋى ءبىر - بىرىنە
قاراما – قايشى بولسا، جۇرگىزۋشى قايسىسىنا باعىنادى. جاۋاپ: جول بەلگىسىنە.
3. ايالداما بەلگىسىندە توقتاۋ ۇزاقتىعى قانشا ۋاقىت؟ جاۋاپ: 5 مينۋت.
4. باعدارشام جۇمىس جاساپ تۇرعاندا جول قيىلىسىنداعى باسىمدىلىق بەلگىسىنىڭ كۇشى جويىلادى ما؟ جاۋاپ: جويىلادى.
5. «سەگىز قىرلى»جول بەلگىسى قالاي اتالادى جانە قاي توپقا جاتادى؟
جاۋاپ: ايالداماسىز قوزعالىسقا تيىم سالىنادى، باسىمدىلىق بەلگىسى.
6. قاراما - قارسى قوزعالىستاعى كولىككە ارنالعان جول جول جولاعى جوق بولسا، جول قالاي اتالادى؟ جاۋاپ: ءبىر باعىتقا ارنالعان جول.
7. ءقاۋىپتى جەردەن قانشا مەتر قاشىقتىقتا ەسكەرتۋ بەلگىسى قويىلادى؟
جاۋاپ: ەلدى مەكەندە 50 - 100م، ەلدى مەكەننەن تىس جەردە 150 - 300م.
8. جول بەلگىلەرىندەگى جاسىل ءتۇس نەنى بىلدىرەدى؟
جاۋاپ: بەلگىنىڭ اۆتوارناعا قاتىستى ەكەندىگىن بىلدىرەدى.
9. اۆتوارنادا وقىپ جاتتىعۋعا رۇقسات ەتىلە مە؟ جاۋاپ: تىيىم سالىنادى.
10. ەلدى مەكەننىڭ اتى كوك ءتۇستى فوندا بولسا قانداي تۇسىنىك بەرەدى؟
جاۋاپ: ەلدى مەكەننىڭ نەگىزگى جولدان بەلگىلى ءبىر قاشىقتىققا ورنالاسقانىن بىلدىرەدى.
ەكىنشى ءبولىم: «جولداعى كەزدەسەتىن پروبلەمالىق جاعدايلار»دەپ اتالادى.
1 توپقا. قىس كەزىندە جول جولاعى قارمەن جابىلىپ، ءبىر باعىتتاعى جولاق سانىن انىقتاۋ مۇمكىن بولماسا، جۇرگىزۋشى جولاق سانىن قالاي انىقتايدى؟
جاۋاپ: باسىمدىلىق بەلگىسىنە «قاراما - قارسى قوزعالىستىڭ باسىمدىلىعى» نەمەسە «قاراما - قارسى قوزعالىس الدىنداعى باسىمدىلىق» بەلگىلەرىنە قاراپ.
2 توپقا. جولدىڭ تار بولىگىندە ءسىز جەڭىل ماشينانى جۇرگىزىپ كەلەسىز. سىزگە قارسى جانىندا تىركەمەسى جوق موتوسيكل قوزعالىپ كەلەدى. قانداي جول بەلگىلەرىنە باعىناسىز؟
جاۋاپ: «قاراما - قارسى قوزعالىستىڭ باسىمدىلىعى» نەمەسە
«قاراما - قارسى قوزعالىس الدىنداعى باسىمدىلىق» بەلگىلەرىنە قاراپ.
3 توپقا. ءسىز ءوز ۇيىڭىزگە جاقىنداعان كەزدە اۋلاعا كىرە بەرىستە ورناتىلعان «كىرۋگە تىيىم سالىنادى»بەلگىسىن كوردىڭىز. نە ىستەر ەدىڭىز؟
جاۋاپ: بۇل جول بەلگىسىنە تەك مارشرۋتتىق كولىك قۇرالدارى باعىن -
بايتىندىقتان باسقا جول جولاعىنا بۇرىلامىن نەمەسە جول سىزىق -
تارى مەن بەلگىلەرگە قايشى بولماسا كەرى بۇرىلامىن.
ءۇشىنشى ءبولىم: «جول قيىلىسىندا قوزعالىپ ۇيرەنەيىك»دەپ اتالادى.
ماكەتتەگى جول قيىلىسىن پايدالانا وتىرىپ سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ قاجەت. ءار توپقا سۇراق تاپسىرما بەرىلەدى.
1 توپقا. 1. جارقىلداۋىق ماياگىن ىسكە قوسقان جۇرگىزۋشى جول قيىلىسىندا قانداي كولىككە جول بەرەدى؟
جاۋاپ: ەكى كولىك قۇرالىنا دا جول بەرەدى.
2. جەڭىل ماشينا جول قيىلىسىنان نەشىنشى بولىپ وتەدى
جاۋاپ: ەكىنشى بولىپ وتەدى.
2 توپقا. 1. جۇك ماشيناسى قانداي باعىتتا قوزعالۋعا ءتيىس؟
جاۋاپ: رەتتىلىگى بويىنشا سوڭىنان، سولعا قوزعالۋ ءتيىس.
2. جولدىڭ قانشا ءجۇرىس بولىگى بار؟
جاۋاپ: جولدىڭ بەس ءجۇرىس بولىگى بار.
3 توپقا. 1. جۇرگىزۋشى قولىمەن قانداي سيگنال بەرىپ تۇر؟
جاۋاپ: سولعا بۇرىلاتىندىعىن ەسكەرتىپ تۇر.
2. جەڭىل ءاۆتوموبيلدىڭ ترامۆاي جولىمەن قوزعالۋىنا رۇقسات ەتىلەدى مە؟
جاۋاپ: رۇقسات ەتىلمەيدى.
ءۇشىنشى ءبولىمنىڭ قورىتىندىسى جانە جالپى جينالعان ۇپاي سانى ەسەپتەلىپ، جەڭىمپاز توپ انىقتالادى.
وقۋشىلار ءبىلىمىن باعالاۋ: 1 - 2 مين.
— وقۋشىلاردىڭ العان باعاسىن ەسكەرتۋ؛
— ساباق بارىسىنداعى كەتكەن قاتەلىكتەرىنە تۇسىنىك بەرۋ
ساباقتىڭ ماقساتى:
رەتتەلەتىن جول قيىلىسىن ساۋاتتى وقىپ ۇيرەتۋ، جول بەلگىلەرىنىڭ ءمانىن اشۋ جول سىزىقتارىنىڭ ءتۇرىن وقىپ ۇيرەنۋ ولارعا قويىلاتىن تالاپتارمەن تانىسۋ، جۇرگىزۋشىنىڭ ارەكەتىن، ويلاۋ قابىلەتىن جەتىلدىرۋ، قورىتىندى جاساي ءبىلۋ، پروبلەمالىق جاعدايدان شىعۋ جولدارىن انىقتاۋ. جۇرگىزۋشى رەتىندە اينالاسىنداعى جۇرگىزۋشىلەرمەن سىيلاستىق قاتىناسقا باۋلۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ويىن تۇرىندە.
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ.
ءپان ارالىق بايلانىس: اۆتوموبيل قۇرىلىسى، سىزۋ، ماتەماتيكا.
قولدانىلاتىن جابدىقتار: پلاكات، تاپسىرما قاعازدار، جول قيىلىسىنىڭ ماكەتى، وقۋلىق.
ساباق بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: 1 - 2 مين.
ا) وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ
ب) وقۋشىلاردى جۋرنال بويىنشا نەمەسە توپ باسشىسى ارقىلى تۇگەلدەۋ
ۆ) وقۋشىلاردى 3 توپقا ءبولۋ، ويىن بارىسىمەن تانىستىرۋ جانە وقۋشىلاردى وتىلەتىن تاقىرىپقا بايلانىستى ىنتالاندىرۋ.
نەگىزگى ءبولىم
ءبىرىنشى ءبولىم: «سۇراق جاۋاپ». 1. جۇرگىزۋشى رەتتەۋشى مەن باعدارشام بىردەي بەلگى بەرىپ تۇرسا قايسىسىنا باعىناسىڭ؟.
جاۋاپ: جول رەتتەۋشىگە
2. جول بەلگىسى مەن جول سىزىقتارىنىڭ كورسەتۋى ءبىر - بىرىنە
قاراما – قايشى بولسا، جۇرگىزۋشى قايسىسىنا باعىنادى. جاۋاپ: جول بەلگىسىنە.
3. ايالداما بەلگىسىندە توقتاۋ ۇزاقتىعى قانشا ۋاقىت؟ جاۋاپ: 5 مينۋت.
4. باعدارشام جۇمىس جاساپ تۇرعاندا جول قيىلىسىنداعى باسىمدىلىق بەلگىسىنىڭ كۇشى جويىلادى ما؟ جاۋاپ: جويىلادى.
5. «سەگىز قىرلى»جول بەلگىسى قالاي اتالادى جانە قاي توپقا جاتادى؟
جاۋاپ: ايالداماسىز قوزعالىسقا تيىم سالىنادى، باسىمدىلىق بەلگىسى.
6. قاراما - قارسى قوزعالىستاعى كولىككە ارنالعان جول جول جولاعى جوق بولسا، جول قالاي اتالادى؟ جاۋاپ: ءبىر باعىتقا ارنالعان جول.
7. ءقاۋىپتى جەردەن قانشا مەتر قاشىقتىقتا ەسكەرتۋ بەلگىسى قويىلادى؟
جاۋاپ: ەلدى مەكەندە 50 - 100م، ەلدى مەكەننەن تىس جەردە 150 - 300م.
8. جول بەلگىلەرىندەگى جاسىل ءتۇس نەنى بىلدىرەدى؟
جاۋاپ: بەلگىنىڭ اۆتوارناعا قاتىستى ەكەندىگىن بىلدىرەدى.
9. اۆتوارنادا وقىپ جاتتىعۋعا رۇقسات ەتىلە مە؟ جاۋاپ: تىيىم سالىنادى.
10. ەلدى مەكەننىڭ اتى كوك ءتۇستى فوندا بولسا قانداي تۇسىنىك بەرەدى؟
جاۋاپ: ەلدى مەكەننىڭ نەگىزگى جولدان بەلگىلى ءبىر قاشىقتىققا ورنالاسقانىن بىلدىرەدى.
ەكىنشى ءبولىم: «جولداعى كەزدەسەتىن پروبلەمالىق جاعدايلار»دەپ اتالادى.
1 توپقا. قىس كەزىندە جول جولاعى قارمەن جابىلىپ، ءبىر باعىتتاعى جولاق سانىن انىقتاۋ مۇمكىن بولماسا، جۇرگىزۋشى جولاق سانىن قالاي انىقتايدى؟
جاۋاپ: باسىمدىلىق بەلگىسىنە «قاراما - قارسى قوزعالىستىڭ باسىمدىلىعى» نەمەسە «قاراما - قارسى قوزعالىس الدىنداعى باسىمدىلىق» بەلگىلەرىنە قاراپ.
2 توپقا. جولدىڭ تار بولىگىندە ءسىز جەڭىل ماشينانى جۇرگىزىپ كەلەسىز. سىزگە قارسى جانىندا تىركەمەسى جوق موتوسيكل قوزعالىپ كەلەدى. قانداي جول بەلگىلەرىنە باعىناسىز؟
جاۋاپ: «قاراما - قارسى قوزعالىستىڭ باسىمدىلىعى» نەمەسە
«قاراما - قارسى قوزعالىس الدىنداعى باسىمدىلىق» بەلگىلەرىنە قاراپ.
3 توپقا. ءسىز ءوز ۇيىڭىزگە جاقىنداعان كەزدە اۋلاعا كىرە بەرىستە ورناتىلعان «كىرۋگە تىيىم سالىنادى»بەلگىسىن كوردىڭىز. نە ىستەر ەدىڭىز؟
جاۋاپ: بۇل جول بەلگىسىنە تەك مارشرۋتتىق كولىك قۇرالدارى باعىن -
بايتىندىقتان باسقا جول جولاعىنا بۇرىلامىن نەمەسە جول سىزىق -
تارى مەن بەلگىلەرگە قايشى بولماسا كەرى بۇرىلامىن.
ءۇشىنشى ءبولىم: «جول قيىلىسىندا قوزعالىپ ۇيرەنەيىك»دەپ اتالادى.
ماكەتتەگى جول قيىلىسىن پايدالانا وتىرىپ سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ قاجەت. ءار توپقا سۇراق تاپسىرما بەرىلەدى.
1 توپقا. 1. جارقىلداۋىق ماياگىن ىسكە قوسقان جۇرگىزۋشى جول قيىلىسىندا قانداي كولىككە جول بەرەدى؟
جاۋاپ: ەكى كولىك قۇرالىنا دا جول بەرەدى.
2. جەڭىل ماشينا جول قيىلىسىنان نەشىنشى بولىپ وتەدى
جاۋاپ: ەكىنشى بولىپ وتەدى.
2 توپقا. 1. جۇك ماشيناسى قانداي باعىتتا قوزعالۋعا ءتيىس؟
جاۋاپ: رەتتىلىگى بويىنشا سوڭىنان، سولعا قوزعالۋ ءتيىس.
2. جولدىڭ قانشا ءجۇرىس بولىگى بار؟
جاۋاپ: جولدىڭ بەس ءجۇرىس بولىگى بار.
3 توپقا. 1. جۇرگىزۋشى قولىمەن قانداي سيگنال بەرىپ تۇر؟
جاۋاپ: سولعا بۇرىلاتىندىعىن ەسكەرتىپ تۇر.
2. جەڭىل ءاۆتوموبيلدىڭ ترامۆاي جولىمەن قوزعالۋىنا رۇقسات ەتىلەدى مە؟
جاۋاپ: رۇقسات ەتىلمەيدى.
ءۇشىنشى ءبولىمنىڭ قورىتىندىسى جانە جالپى جينالعان ۇپاي سانى ەسەپتەلىپ، جەڭىمپاز توپ انىقتالادى.
وقۋشىلار ءبىلىمىن باعالاۋ: 1 - 2 مين.
— وقۋشىلاردىڭ العان باعاسىن ەسكەرتۋ؛
— ساباق بارىسىنداعى كەتكەن قاتەلىكتەرىنە تۇسىنىك بەرۋ
You Might Also Like
