InfoHub Logo

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى تۇران ۋنيۆەرسيتەتى

ورىنداعان: مەدەتبەك ءمولدىر

توپ: جۋرناليستيكا-3

قازىرگى الەمدە كوپتەگەن ماماندىقتار بار، قىزىقتى ماماندىقتاردىڭ ءبىرى ءجۋرناليستىڭ قولونەرى دەپ اتاۋعا بولادى. بۇل سالانىڭ مامانى-كەز-كەلگەن وقىرماندى تارتا الاتىن ادەمى ماتىندەر جازا الاتىن ادام. ماماندىق كوپتەگەن عىلىمدار مەن دەرەكتەردى زەرتتەيدى، ياعني وسى ماماندىقتى تاڭداعان ادام الەمدە بولىپ جاتقان وقيعالاردى سيپاتتاي ءبىلۋى كەرەك. سونىمەن قاتار، ول بۇل جاڭالىقتاردى قىزىقتى تۇردە ۇسىنۋى كەرەك، سوندىقتان ادامدار ولاردى وقىعىسى كەلەدى. 

ەگەر ءبىز رەپورتەر ماماندىعىن قاراستىراتىن بولساق، وندا ادامدار ءوز جۇمىستارىن جاريالاۋى كەرەك، ال جۇمىس ۇستەلىندە كوپتەگەن ماقالالارى بار ادامدار جۋرناليستەردىڭ قاتارىنا كىرمەيدى. تاريح كوپتەگەن زەرتتەۋشىلەر جۋرناليستيكا تەحنولوگيالىق پروسەسس تۋرالى اڭگىمە بولماعان كەزدە پايدا بولدى دەپ مالىمدەيدى. ءبىراق بۇل ءىس جۇزىندە ولاي ەمەس. بۇل قىزمەتتىڭ ادەمى تاريحى بار، سوندىقتان جۋرناليستيكا ەڭ كونە ماماندىق دەپ ساناۋعا بولادى. بىرنەشە عاسىر بۇرىن ادامدار راديودا دا، تەلەديداردا دا، تەلەفوندا دا ءومىر سۇرگەن جانە بولماعان. ءبىراق ولار قانداي دا ءبىر جاڭالىقتى ءبىلدى. 17 عاسىردا پاتشا ادامدارعا رەفورمالار تۋرالى ەسكەرتۋ تۋرالى جارلىق شىعاردى، سول كەزدە تالقىلاناتىن سالا پايدا بولدى. ق ر جۋرناليستيكانىڭ دامۋىن باستاعان العاشقى ورىس گازەتتەرى باسىلا باستادى. بۇل سالا ۇنەمى دامىپ، ادامدار باسپاسوزبەن تىعىز بايلانىستى بولدى.

الەمدە جۋرناليستيكانى ماماندىق رەتىندە ەڭ الدىمەن الەۋمەتتانۋ تۇرعىسىنان قاراۋ كەرەك دەگەن پىكىر بار. سونداي-اق، بۇل قازىرگى الەمدە وتە ماڭىزدى ماماندىق ەكەنىن اتاپ وتكەن ءجون، ويتكەنى ەلدە جىل سايىن حالىقتى تانىستىرۋ قاجەت وزگەرىستەر مەن يننوۆاسيالار پايدا بولادى. حالىققا بەرىلگەن اقپاراتتىڭ دۇرىستىعىنا تەك جۋرناليست جاۋاپ بەرەدى. جۋرناليستيكامەن اينالىساتىن ادامدى وقىرماندار مەن بولىپ جاتقان ارەكەتتەر اراسىنداعى بايلانىس دەپ اتاۋعا بولادى. ول تەك جەدەل اقپارات بەرىپ قانا قويماي، ولاردىڭ دۇرىستىعىنا جەكە كوز جەتكىزۋى ماڭىزدى. ماماندىقتىڭ بىرەگەيلىگى وسى سالانىڭ كاسىبي قىزمەتكەرى تەك ءوز ويلارىن جاقسى تۇجىرىمداي الاتىن جانە وقىرمانعا قىزىقتى اقپاراتتى جەتكىزە الاتىن ساۋاتتى ادام بولا الادى. ويتكەنى، كوررەسپوندەنتتىڭ نەگىزگى جۇمىسى-ادامدارعا ماقالالار جازۋ. 

جۋرناليستيكا ماماندىق رەتىندە وتە قىزىقتى جانە پايدالى كاسىپ بولىپ تابىلادى، ويتكەنى جاقسى تولەمنەن باسقا، ءار ءتۇرلى ەلدەردە ءوز ەسەبىنەن ەمەس، ءاردايىم بولۋ مۇمكىندىگى بار. وزدەرىن رەپورتەر دەپ سانايتىن ادامدار ءار سوزگە جاۋاپ بەرۋى كەرەك جانە ءوز ماقالالارىنىڭ بىرەگەيلىگى ءۇشىن جاۋاپ بەرۋى كەرەك. بۇل سالادا لينگۆيستەر مەن ورىس ءتىلى مۇعالىمدەرى ءجيى جۇمىس ىستەيدى. شىنىندا دا، ادەمى جانە ساۋاتتى ماقالا جازۋ ءۇشىن ءسىز ۇلكەن سوزدىك قورىنا يە بولۋىڭىز كەرەك جانە ءبىزدىڭ قۇدىرەتتى ءتىلىمىزدىڭ ەرەجەلەرىندە حاباردار بولۋىڭىز كەرەك. جۋرناليستەر ءبىلۋى كەرەك ەڭ ماڭىزدى نارسە - ادامداردىڭ سەنىمىن وياتۋ. كاسىپتىڭ تاۋەكەلدەرى ءوز ءومىرىن وسى قىزمەت سالاسىمەن بايلانىستىرعىسى كەلەتىن كوپتەگەن ادامدار: "جۋرناليستيكا ءقاۋىپتى ماماندىق پا، جوق پا؟"ءسىز سەنىمدى تۇردە وڭ جاۋاپ بەرە الاسىز، ويتكەنى ماقالا ءۇشىن بىرەگەي جانە قىزىقتى ماتەريالدى الۋ ءۇشىن كەيدە قيىن جاعدايدا جۇمىس ىستەۋ كەرەك.

سونداي-اق، تىلشىلەر باسقا ادامدار باسپاسوزدەن جاسىرۋعا تىرىساتىن اقپاراتتى الۋعا تىرىسادى. كەيبىر نەمقۇرايلى جۇمىسشىلاردى سارى باسپا ءسوز وكىلدەرى دەپ ساناۋعا بولادى. ولار كوبىنەسە اقپاراتتى بۇرمالاۋعا جۇگىنەدى جانە بۇل وقىرمانداردىڭ سەنىمىن تومەندەتەدى. كورىنەۋ جالعان اقپارات بەرۋدىڭ سەبەبى اتاق-داڭققا ۇمتىلۋ، باسىلىمعا نازار اۋدارۋ نەمەسە ساپالى ماتەريالدىڭ بولماۋى بولۋى مۇمكىن. ماماندىقتىڭ ەرەكشەلىكتەرى تومەندە كەلەسى تاقىرىپتى قاراستىرىڭىز: جۋرناليستيكا ماماندىق رەتىندە، ماماندىقتىڭ پارادوكستارى. جاڭا جاڭالىقتاردى حالىققا جەتكىزۋ - قازىرگى مەملەكەتتىڭ ماڭىزدى بولىگى.

ءجۋرناليستىڭ ءبىلىمى تۋرالى سۇراققا ناقتى جاۋاپ جوق. ءتيىستى ءبىلىمى بار بىلىكتى مامانداردى عانا قابىلدايتىن اگەنتتىكتەر بار. سونداي-اق، ولار نەگىزىنەن ادامعا جانە ونىڭ جۇمىس تاجىريبەسىنە قارايدى. - كوررەسپوندەنت بولىپ جۇمىس ىستەيتىن كوپتەگەن ادامدار باسقا كاسىپتەردەن شىققان، ويتكەنى ولاردىڭ سىيى مەن جاڭالىقتار تۋرالى قىزىقتى ءارى سەنىمدى جازا الاتىن قابىلەتى بار. ارينە، جاقسى ناتيجەگە قول جەتكىزۋ ءۇشىن اۆتور تەك ءتىل ءبىلىمى مەن ۇلكەن سوزدىك قورىنا يە بولىپ قانا قويماي، ءموبيلدى، ءارقاشان ءوزىنىڭ كاسىبي مىندەتىن ورىنداۋعا دايىن بولۋى كەرەك.

ارتىقشىلىقتارى مەن كەمشىلىكتەرى.

جۋرناليستيكا (ماماندىقتىڭ وڭ جانە تەرىس جاقتارى ماماننىڭ وقۋ پروسەسىندە ايقىن بولادى) - وتە سۇرانىسقا يە ماماندىق. ەگەر ادام وسى قىزمەت سالاسىنا قىزىعۋشىلىق تانىتسا، وندا ەڭ الدىمەن ونىڭ بارلىق جاعىمدى جانە جاعىمسىز جاقتارىن باعالاۋى كەرەك.

بۇل قيىن جۇمىستىڭ ارتىقشىلىقتارىن كەلەسى اسپەكتىلەر دەپ اتاۋعا بولادى:

بوس كەستە؛

- كاسىپتى مەكتەپ ورنىنان باستاپ زەرتتەۋگە بولادى؛

- ۇنەمى نازاردا بولۋ جانە ادامدارمەن قارىم-قاتىناس جاساۋ مۇمكىندىگى بار؛

- كومپانيا ەسەبىنەن ساياحاتتاپ، الەمدى تانۋعا بولادى؛

- كوپ ساتىلى مانساپتىق باسپالداق، ونىڭ كوتەرىلۋى تەك جەكە قاسيەتتەرگە بايلانىستى؛

- ىقپالدى تۇلعالارمەن قارىم-قاتىناس؛ ۇنەمى ءوزىن-وزى دامىتۋ.

بۇل كاسىپتىڭ كەمشىلىكتەرى:

- دايىندالۋى جانە تاپسىرىلۋى قاجەت ماتەريالدىڭ جوعارى دەڭگەيى؛

- جاعىمسىز ەموسيالار مەن تاجىريبەلەر؛

- شامادان تىس جۇمىس جانە سترەسس؛

- كەنەتتەن ءىسساپارلار؛ باسقا ەلدەرگە بارۋ ءۇشىن كوپتەگەن قۇجاتتاردى دايىنداۋ؛

- جاۋاپكەرشىلىكتىڭ جوعارى دەڭگەيى؛ 

- ادامداردىڭ ءبىرجاقتى كوزقاراسى. 

وسى تارماقتاردىڭ بارلىعىنان ءوز ءومىرىڭىزدى وسى سالامەن بايلانىستىرماس بۇرىن، بارلىق وڭ جانە تەرىس جاقتارىن ولشەپ، دۇرىس ويلاستىرعان ءجون.

ماماننىڭ قابىلەتتەرى.

كوپتەگەن ادامدار ءجۋرناليستىڭ ناقتى نە ىستەيتىنىن دۇرىس تۇسىنبەيدى. جۋرناليستيكا ماماندىق رەتىندە قىزىقتى جانە جاڭا اقپاراتتى تابۋدى عانا ەمەس، سونىمەن قاتار ماتەريالدى كوپشىلىككە دۇرىس جەتكىزۋدى دە بىلدىرەدى. مۇنى ۇيرەنۋ وڭاي ەمەس. ادامنىڭ تۋا بىتكەن قاسيەتتەرى ۇلكەن ءرول اتقارادى. ارينە، رەپورتەر ساۋاتتى ادام بولۋى كەرەك، ايتپەسە ونىڭ تۋىندىلارىن ەشكىم وقىمايدى. سونىمەن قاتار، ەشكىمدى ەشنارسە ءۇشىن كىنالاماۋ جانە رەنجىتپەۋ ءۇشىن اقپارات دۇرىس بەرىلۋى كەرەك.

ءجۋرناليستىڭ قابىلەتتەرىنە كەلەسى قاسيەتتەر جاتادى:

- رەاكسيا جىلدامدىعى؛

- قوزعالىستىڭ جەدەلدىگى؛

- ەڭ ساڭىراۋ جاڭالىقتاردى جەتكىزۋ قابىلەتى؛

- زەيىندىلىك؛

- سىنعا دۇرىس كوزقاراسپەن قاراۋ قابىلەتى؛

- اقپارات الۋ كەزىندەگى تاباندىلىق؛

- شىعارماشىلىق؛

- ەگجەي-تەگجەيلى بىلگىسى كەلۋ؛

- شىدامدىلىق. 

بۇل ماماندىق ءاردايىم نازاردا بولۋعا تىرىساتىن جانە باسقالارعا بەلگىلى بولعانعا دەيىن بارلىق وقيعالاردان حاباردار بولۋدى ۇناتاتىن ادامدار اراسىندا وتە قاجەت. وسىلايشا، جۋرناليستيكا - بۇل الەمنىڭ ءار تۇكپىرىنە ساياحاتتاۋدان باستاپ بەلگىلى تۇلعالارمەن تانىسۋعا دەيىنگى كوپتەگەن مۇمكىندىكتەردى اشاتىن كاسىبي سالا دەپ قورىتىندى جاساۋعا بولادى. مىنە، ءبىز "جۋرناليستيكا ماماندىق رەتىندە: بۇل نە"تاقىرىبىنا قىسقاشا ەكسكۋرسيانى اياقتادىق. ەندى ءسىز بۇل قيىن قولونەرمەن تانىسسىز جانە وسى قىزمەت سالاسى تۋرالى جالپى تۇسىنىككە يە بولاسىز.

---