InfoHub Logo

جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ (1889 - 1931)

ايماۋىتوۆ جۇسىپبەك (1889 — 1931) — قازاقتىڭ كورنەكتى جازۋشىسى، قازاق ادەبيەتىن قالىپتاستىرۋشىلاردىڭ ءبىرى. تۋىپ وسكەن جەرى پاۆلودار وبلىسىنىڭ باياناۋىل اۋدانىنا قاراستى بۇرىنعى «قىزىل تۋ»، قازىرگى جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ اۋىلى. اكەسى ايماۋىت كەدەي بولعانىمەن، ارعى اتالارى داندەباي مەن قۋان اتاق - ابىرويلى، باي، ەل اراسىندا بىلىكتى كىسىلەر ەكەن.
جۇسىپبەك جاستايىنان ارابشا حات تانۋ، وقۋ ۇيرەنگەن. 1907 ج. باستاپ باياناۋىلداعى ورىسشا - قازاقشا ەكى كلاستىق مەكتەبىندە، كەرەكۋدەگى (پاۆلودار) قازىنالىق اۋىل شارۋاشىلىق مەكتەبىندە، كەرەكۋدەگى ەكى كلاستى ورىس قازاق مەكتەبىندە ءتيىپ - قاشىپ وقيدى. ءبىر جاعىنان بالا وقىتىپ، قاراجات تابادى.
1911 — 1914 جج. اۋىلدا ءمۇعالىم بولىپ ىستەيدى. 1914 جىلى سەمەيدەگى وقىتۋشىلار سەمينارياسىنا قابىلدانادى. ونى 1918 جىلى اياقتاپ شىعادى. مۇنان سوڭ الاشورداشىلاردىڭ ىستەرىنە ارالاسىپ، سەمەيدە «اباي» جۋرنالىن شىعارىسىپ، ق. ساتبايەۆپەن، م. اۋەزوۆپەن تانىسادى.
كەيىن الاشوردادان ءبولىنىپ، كوممۋنيستىك پارتيا قاتارىنا وتەدى (1919). قازاقستان كەڭەستەرىنىڭ قۇرىلتايى سەزىنە دەلەگات بولىپ قاتىسىپ، قازاق اقسر حالىق اعارتۋ كوميسسارياتى كوميسسارىنىڭ ورىنباسارى بولىپ تاعايىندالادى (1920). مۇنان سوڭ سەمەي گۋبەرنيالىق وقۋ ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى (1921)، «قازاق ءتىلى» گازەتىنىڭ رەداكتورى.
قارقارالىدا مەكتەپ ءمۇعالىمى (1922 — 1924)، تاشكەنتتە شىعاتىن «اق جول» گازەتىنىڭ ءبولىم مەڭگەرۋشىسى (1924 — 1926)، شىمكەنت پەداگوگيكالىق تەحنيكۋمىنىڭ ديرەكتورى (1926 — 1929) قىزمەتتەرىن اتقارادى.
1929 ج. باستالعان كەڭەستىك قۋعىن - سۇرگىن كەزىندە قازاقستانداعى ۇلتشىلدىق ۇيىممەن بايلانىسى بار دەگەن جالامەن تۇتقىندالىپ، ۇزاق تەرگەۋدەن كەيىن 1931 جىلى اتۋ جازاسىنا سىرتتاي ۇكىم شىعارىلعان.
جۇسىپبەكتىڭ قالامىنان تۋعان مول مۇرانى م. و. اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتىنىڭ عالىمدارى جيناستىرىپ، عىلىمي زەردەدەن وتكىزىپ، 1996 - 1999 جىلدارى بەس توم ەتىپ جارىققا شىعاردى. ءسويتىپ، قازاق وقىرمانى ايگىلى سۋرەتكەردىڭ شىعارمالارىمەن ارادا 60 جىلدان استام ۋاقىت وتكەندە قايتا تابىستى.
جۇسىپبەك از عانا عۇمىرىندا ادەبيەتتىڭ ءار ءتۇرلى جانرلارىندا ءونىمدى ەڭبەك ەتىپ، ءقۇنارلى شىعارمالار قالدىرعان. بەس تومدىق شىعارمالار جيناعىندا ونىڭ ولەڭدەرى مەن «نۇر كۇيى» پوەماسى، «رابيعا»، «مانساپ قورلار»، «سىلاڭ قىز»، «ەل قورعانى»، «قاناپيا ءشاربانۋ»، «شەرنياز» اتتى پەسالارى، كوپتەگەن اڭگىمەلەرى مەن «قارتقوجا»، «اقبىلەك» روماندارى، «كۇنىكەيدىڭ جازىعى» پوۆەسى، بالالارعا ارنالعان ەرتەكتەرى، سىن ماقالالارى مەن اۋدارمالارى ەنگەن.

تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ

ولەڭدەرى

اح - حا - حا - حاۋ
جاز كەلدى
جازعى شىلدە
جازعىتۇرىم
كوشۋ
قىس
نەعىپ جاتىر؟
تۇڭعيىق ءتۇپسىز استىندا
وقۋ، ءبىلىم
وتاعاسى