جۇيكە جۇيەسى
ساباق جوسپارى
ءپان: اناتوميا، فيزيولوگيا جانە مەكتەپ گيگيەناسى
ساباق تاقىرىبى: جۇيكە جۇيەسى
ساباق ماقساتى:
1. بىلىمدىلىك: جۇيكە جۇيەسى قۇرىلىسى، قىزمەتى، ادام ومىرىندەگى ماڭىزىن، ادامنىڭ جوعارى جۇيكە قىزمەتىنىڭ ارەكەتىنىڭ فيزيولوگياسىن قورىتىندىلاۋ. دەنساۋلىققا اسەر ەتەتىن زياندى فاكتورلار تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ، الماسۋ.
2. دامىتۋشىلىق: وقۋلىق ماتىنىمەن، سىزبانۇسقالارمەن جانە كەستەلەرمەن جۇمىس ىستەۋ يكەمدىگىن دامىتۋ. سالاۋاتتى ءومىر سالتىن دۇرىس قالىپتاستىرۋ ماقساتىندا قوسىمشا ماتەريالداردى ىزدەۋگە، پايدالانۋعا داعدىلاندىرۋ، ويلاۋ قابىلەتتەرىن ارتتىرۋ.
3. تاربيەلىلىك: سالاۋاتتى ءومىر ءسۇرۋ قابىلەتتىلىگىنە، سۇلۋلىققا، ءوز دەنساۋلىعىنا جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋعا، ءبىلىمىن كەڭەيتىپ، ونى قادىرلەۋگە تاربيەلەۋ.
ساباق ءتيپى: جالپىلاۋ ساباعى
ساباقتىڭ ءتۇرى: كالەيدوسكوپ ساباعى
قولدانىلاتىن ءادىس - تاسىلدەر، تەحنولوگيالار: وزا وقىتۋ تەحنولوگياسىنىڭ ەلەمەنتتەرى، پروبلەمالىق وقىتۋ تەحنولوگياسىن قولدانۋ، حابارلاۋ، رەپرودۋكتيۆتىك، تالداۋ - جيناقتاۋ، جۇپتاسۋ تەكسەرۋ، الدىن الا تاپسىرما بەرۋ ءتاسىلى.
ءپانارالىق بايلانىس: بيولوگيا، ۆالەولوگيا، گيگيەنا، ەكولوگيا، حيميا، مەديسينا
ساباقتىڭ جابدىقتارى: ساباققا ەپيگراف، ساباق جوسپارى، تاراتپا ماتەريالدار، ۆاتمان، ماركەر، پرەزەنتاسيا «Microsoft Point» فليپچارت،
وقىتۋدىڭ تەحنيكالىق قۇرالدارى: كومپيۋتەر، مۋلتيمەديالىق تاقتا، فليپچارت
نەگىزگى ادەبيەتتەر:
و. ا. پەتريشينا، ە. پ. پوپوۆا: «باستاۋىش مەكتەپ جاسىنداعى بالالار اناتومياسى، فيزيولوگياسى جانە گيگيەناسى»
قوسىمشا ادەبيەتتەر:
ءا. كۇزەنبايەۆا: «ادام اناتومياسى»
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى (5 مين)
سالەمدەسۋ
تۇگەندەۋ
ساباققا كىرىسۋ
ترەنينگ «ءوزىڭدى جانە باسقالاردى تانۋ»
1. «باعالايتىن قولشاتىر»
- اشىلعان قولشاتىر سۋرەتىنىڭ، ءار سىمىنا ءوزىڭىزدى سيپاتتايتىن ءسوزدى جازىڭىز. نەشە سىم سونشا ءسوز بولۋ كەرەك.
وقۋشىلاردى توپقا ءبولۋ: «اناتوميا»، «فيزيولوگيا»، «گيگيەنا».
باعالاۋ پاراعىن تاراتىپ، توپ باسشىسىن بەكىتۋ جانە مىندەتتەرىن ءتۇسىندىرۋ.
ساباقتىڭ ءجۇرۋ بارىسى:
ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى:
ادامنان عىلىم ايلا اسىرماعان
قۇپياسىن قۇلىپتاپ، جاسىرماعان
كەل ءبارىمىز عىلىمنىڭ ءتىلىن زەرتتەپ،
ءبىر جۇمباعىن اشايىق، اشىلماعان – دەي وتىرا «جالپى جۇيكە جۇيەسى» تاراۋى بويىنشا وتكەن بىلىمدەرىمىزدى پىسىقتاپ، قورىتىندىلايىق. ساباعىمىز بۇگىن ەرەكشە «اناتوميالىق كالەيدوسكوپ» ويىنى ارقىلى وتەدى. ول بىرنەشە كەزەڭدەردەن تۇرادى. ول كەزەڭدەردى ءارتۇرلى ويىن ارقىلى جۇزەگە اسىرامىز. ساباعىمىزعا كىرىسپەس بۇرىن وتىرا «جالپى جۇيكە جۇيەسى» تاراۋى بويىنشا كەرەكتى تەرمين سوزدەردى جيناپ الايىق.
ول ءۇشىن «تاقىرىپتىق ءتۇيىندى سوزدەر» ءادىسى بويىنشا وقۋشىلار تاقىرىپ بويىنشا نەگىزگى سوزدەردى بولەك جينايدى.
وقۋشىلارعا مىنا سوزدەر بەرىلەدى: دابىل جارعاعى، رەفلەكس، نەيرون، سىلەكەي، بۇلشىق ەت، ۇلپا، وكپە، جۇرەك، ميوكارد، سكلەرا، رەسەپتور، اكسون، ەپيدەرميس، سيناپس، بۇيرەك، سەگىزكوز، سۇيەك، گارمون، مي، سيگنال، جاس بەزى، ەندوكارد، نەفرون، جۇلىن، اسفيكسيا، ميوفيبريل، ەپيفيز، دەندريت، جۇيكە ارەكەتى، قوزۋ، تەجەلۋ، ەستاۆحييەۆ تۇتىگى
1. “جۇلدىزدى ساعات ويىنى” «ىستىق ورىندىق» ءادىسى ارقىلى. (بەرىلگەن تاپسىرماعا بايلانىستى قويىلعان سۇراقتارعا جىلدام جاۋاپ بەرۋ كەرەك، سەبەبى، ورىندىق ىستىق)
1. جۇيكە جاسۋشاسى قالاي اتالادى؟
2. نەيرون دەگەنىمىز نە؟
3. نەيروننىڭ ۇزىن ءوسىندىسى
4. نەيروننىڭ قىسقا ءوسىندىسى
5. رەسەپتور دەگەنىمىز نە؟
6. رەفلەكس دەگەنىمىز نە
7. رەفلەكس دوعاسى دەگەنىمىز نە؟
8. رەفلەكس دوعاسى قانداي بولىمدەردەن تۇرادى؟
9. رەسەپتورلاردىڭ تۇرلەرىنە قاراي رەفلەكستەر قالاي جىكتەلەدى؟
10. جۇيكە ۇلپاسىنىڭ نەگىزگى قاسيەتى
11. بيولوگيالىق باعىتتاعى رەفلەكستەر
12. جۇلىننان نەشە جۇپ جۇلىن جۇيكەسى شىعادى؟
13. جۇمىسشى مۇشەنىڭ قىزمەتىنە بايلانىستى پايدا بولعان رەفلەكستەر
14. ورنالاسۋىنا بايلانىستى رەفلەكستەر
15. سيناپس دەگەن نە؟
16. جۇلىننىڭ قۇرىلىسى
17. جۇلىننىڭ قىزمەتى
18. جوعارى دارەجەلى جۇيكە قىزمەتىن زەرتتەگەن عالىم
19. سيمپاتيكالىق جۇيكە جۇيەسىنىڭ قىزمەتى قانداي
20. پاراسيمپاتيكالىق جۇيكە جۇيەسىنىڭ قىزمەتى قانداي؟
21. ۆەگەتاتيۆتى جۇيكە جۇيەسى دەگەنىمىز نە؟
22. ءسوزدى سيگنالداردىڭ سيگنالى دەپ اتاعان عالىم
23. ءبىرىنشى سيگنالدى جۇيەگە نە جاتادى؟
24. ەكىنشى سيگنالدى جۇيەگە نە جاتادى
25. يررادياسيا دەگەنىمىز نە؟
26. ادام دەنەسى نەگىزگى ءتورت «ءسولدىڭ» قۇرامدى بولىكتەرىنەن تۇرادى دەپ ەسەپتەگەن عالىم
2. ماتىنگە جەتىسپەي تۇرعان سوزدەردى جازىڭدار: (7 مين)
ستۋدەنتتىڭ اتى - ءجونى:___________________________________________________
جوعارى دارەجەلى جۇيكە ارەكەتىنىڭ نەگىزى - شارتتى جانە شارتسىز رەفلەكستەر
ءارتۇرلى تىتىركەندىرگىشتەرگە جاۋاپ قايتاراتىن بارلىق رەفلەكستەردى ي. پ. پاۆلوۆ __________ جانە __________ دەپ ەكى توپقا ءبولدى. ____________ - اعزانىڭ تىتىركەندىرگىشتەرگە جاۋاپ قايتاراتىن تۋا پايدا بولاتىن رەاكسيالارى. ولار ۇرپاقتان ۇرپاققا وزگەرمەستەن، تۇقىم قۋالاي بەرىلەدى. شارتسىز رەفلەكستەر جاۋاپ قايتارۋ رەاسيالارىنىڭ سيپاتىنا قاراي ___________________________________________ دەپ بولىنەدى. باعدارلاۋ شارتسىز رەفلەكسىن ي. پ. پاۆلوۆ ______________ دەپ اتادى. اعزانىڭ قورشاعان ورتا جاعدايلارىنا بەيىمدەلۋى رەفلەكستىڭ باسقا ءتۇرى - ______________ ارقىلى جۇزەگە اسادى. ______________ تۋا پايدا بولمايدى، ولار ءومىر بويى قالىپتاسىپ، نىعايادى نەمەسە وشەدى. سوندىقتان ولاردى ۋاقىتشا نەمەسە تۇراقسىز دەپ اتايدى. ۇلكەن مي سىڭارلارىنىڭ قىرتىسىندا _________ مەن ________ سياقتى جۇيكە پروسەستەرى ۇنەمى ءوزارا اسەر ەتەدى. ۇلكەن مي سىڭارلارىنىڭ قىرتىسىندا قوزۋ مەن تەجەلۋ وشاقتارىنىڭ ۇنەمى الماسىپ وتىرۋى بايقالادى. پروسەستەردىڭ مۇنداي الماسۋىن ___________________ دەپ اتايدى. ي. پ. پاۆلوۆ جوعارى دارەجەلى جۇيكە قىزمەتىن زەرتتەي كەلە، ______________ جانە ______________ سيگنالدىق جۇيەلەر تۋرالى ءىلىمىن جاسادى. ءبىرىنشى سيگنالدىق جۇيەگە مي قىرتىسىنىڭ قورشاعان ورتاسىنىڭ ______________ باسقا كوپتەگەن تىتىركەندىرگىشتەرىنە قايتارعان جاۋابىن اناليزدەۋ جانە سينتەزدەۋ ارەكەتىن جاتقىزادى. ەكىنشى سيگنالدىق جۇيەنىڭ تىتىركەندىرگىشى بولىپ _________ تابىلادى. ول ادامعا عانا ءتان قاسيەت.
كەرەكتى سوزدەر: شارتتى، شارتسىز رەفلەكستەر، شارتسىز، قوزعالىس، سەكرەتورلىق، تروفيكالىق، «بۇل نە رەفلەكسى»، شارتتى رەفلەكس، قوزۋ، تەجەلۋ، فۋنكسيونالدى موزايكا ءبىرىنشى، ەكىنشى، سوزدەن، ءسوز.
جاۋابى: ءارتۇرلى تىتىركەندىرگىشتەرگە جاۋاپ قايتاراتىن بارلىق رەفلەكستەردى ي. پ. پاۆلوۆ شارتتى جانە شارتسىز دەپ ەكى توپقا ءبولدى. شارتسىز رەفلەكستەر - اعزانىڭ تىتىركەندىرگىشتەرگە جاۋاپ قايتاراتىن تۋا پايدا بولاتىن رەاكسيالارى. ولار ۇرپاقتان ۇرپاققا وزگەرمەستەن، تۇقىم قۋالاي بەرىلەدى. شارتسىز رەفلەكستەر جاۋاپ قايتارۋ رەاسيالارىنىڭ سيپاتىنا قاراي قوزعالىس، سەكرەتورلىق، تروفيكالىق دەپ بولىنەدى. باعدارلاۋ شارتسىز رەفلەكسىن ي. پ. پاۆلوۆ «بۇل نە رەفلەكسى» دەپ اتادى. اعزانىڭ قورشاعان ورتا جاعدايلارىنا بەيىمدەلۋى رەفلەكستىڭ باسقا ءتۇرى - شارتتى رەفلەكس ارقىلى جۇزەگە اسادى. شارتتى رەفلەكس تۋا پايدا بولمايدى، ولار ءومىر بويى قالىپتاسىپ، نىعايادى نەمەسە وشەدى. سوندىقتان ولاردى ۋاقىتشا نەمەسە تۇراقسىز دەپ اتايدى. ۇلكەن مي سىڭارلارىنىڭ قىرتىسىندا قوزۋ مەن تەجەلۋ سياقتى جۇيكە پروسەستەرى ۇنەمى ءوزارا اسەر ەتەدى. ۇلكەن مي سىڭارلارىنىڭ قىرتىسىندا قوزۋ مەن تەجەلۋ وشاقتارىنىڭ ۇنەمى الماسىپ وتىرۋى بايقالادى. پروسەستەردىڭ مۇنداي الماسۋىن فۋنكسيونالدى موزايكا دەپ اتايدى. ي. پ. پاۆلوۆ جوعارى دارەجەلى جۇيكە قىزمەتىن زەرتتەي كەلە، ءبىرىنشى جانە ەكىنشى سيگنالدىق جۇيەلەر تۋرالى ءىلىمىن جاسادى. ءبىرىنشى سيگنالدىق جۇيەگە مي قىرتىسىنىڭ قورشاعان ورتاسىنىڭ سوزدەن باسقا كوپتەگەن تىتىركەندىرگىشتەرىنە قايتارعان جاۋابىن اناليزدەۋ جانە سينتەزدەۋ ارەكەتىن جاتقىزادى. ەكىنشى سيگنالدىق جۇيەنىڭ تىتىركەندىرگىشى بولىپ ءسوز تابىلادى. ول ادامعا عانا ءتان قاسيەت.
3. «ەگەر دە مەن.....» رولدىك ويىن. تاپسىرما: 15 - مين (توپتىق جۇمىس)
بالالاردىڭ اقىل - وي ەڭبەگىن ۇيىمداستىرۋعا قويىلاتىن گيگيەنالىق تالاپتارى بويىنشا:
1. 4 - سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ ساباق كەستەسىنە گيگيەنالىق باعا بەرىڭىز.
2. مەكتەپتىڭ ۇزىلىستەرىن گيگيەنالىق باعالاۋ.
3. كەزەڭ الماسۋىنا بايلانىستى وقۋشىنىڭ ءار وقۋ كۇنىنىڭ شامامەن بەرىلگەن كۇن ءتارتىبىن جاساۋ.
جۇيكە جۇيەسى. جۇكتەۋ
ءپان: اناتوميا، فيزيولوگيا جانە مەكتەپ گيگيەناسى
ساباق تاقىرىبى: جۇيكە جۇيەسى
ساباق ماقساتى:
1. بىلىمدىلىك: جۇيكە جۇيەسى قۇرىلىسى، قىزمەتى، ادام ومىرىندەگى ماڭىزىن، ادامنىڭ جوعارى جۇيكە قىزمەتىنىڭ ارەكەتىنىڭ فيزيولوگياسىن قورىتىندىلاۋ. دەنساۋلىققا اسەر ەتەتىن زياندى فاكتورلار تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ، الماسۋ.
2. دامىتۋشىلىق: وقۋلىق ماتىنىمەن، سىزبانۇسقالارمەن جانە كەستەلەرمەن جۇمىس ىستەۋ يكەمدىگىن دامىتۋ. سالاۋاتتى ءومىر سالتىن دۇرىس قالىپتاستىرۋ ماقساتىندا قوسىمشا ماتەريالداردى ىزدەۋگە، پايدالانۋعا داعدىلاندىرۋ، ويلاۋ قابىلەتتەرىن ارتتىرۋ.
3. تاربيەلىلىك: سالاۋاتتى ءومىر ءسۇرۋ قابىلەتتىلىگىنە، سۇلۋلىققا، ءوز دەنساۋلىعىنا جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋعا، ءبىلىمىن كەڭەيتىپ، ونى قادىرلەۋگە تاربيەلەۋ.
ساباق ءتيپى: جالپىلاۋ ساباعى
ساباقتىڭ ءتۇرى: كالەيدوسكوپ ساباعى
قولدانىلاتىن ءادىس - تاسىلدەر، تەحنولوگيالار: وزا وقىتۋ تەحنولوگياسىنىڭ ەلەمەنتتەرى، پروبلەمالىق وقىتۋ تەحنولوگياسىن قولدانۋ، حابارلاۋ، رەپرودۋكتيۆتىك، تالداۋ - جيناقتاۋ، جۇپتاسۋ تەكسەرۋ، الدىن الا تاپسىرما بەرۋ ءتاسىلى.
ءپانارالىق بايلانىس: بيولوگيا، ۆالەولوگيا، گيگيەنا، ەكولوگيا، حيميا، مەديسينا
ساباقتىڭ جابدىقتارى: ساباققا ەپيگراف، ساباق جوسپارى، تاراتپا ماتەريالدار، ۆاتمان، ماركەر، پرەزەنتاسيا «Microsoft Point» فليپچارت،
وقىتۋدىڭ تەحنيكالىق قۇرالدارى: كومپيۋتەر، مۋلتيمەديالىق تاقتا، فليپچارت
نەگىزگى ادەبيەتتەر:
و. ا. پەتريشينا، ە. پ. پوپوۆا: «باستاۋىش مەكتەپ جاسىنداعى بالالار اناتومياسى، فيزيولوگياسى جانە گيگيەناسى»
قوسىمشا ادەبيەتتەر:
ءا. كۇزەنبايەۆا: «ادام اناتومياسى»
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى (5 مين)
سالەمدەسۋ
تۇگەندەۋ
ساباققا كىرىسۋ
ترەنينگ «ءوزىڭدى جانە باسقالاردى تانۋ»
1. «باعالايتىن قولشاتىر»
- اشىلعان قولشاتىر سۋرەتىنىڭ، ءار سىمىنا ءوزىڭىزدى سيپاتتايتىن ءسوزدى جازىڭىز. نەشە سىم سونشا ءسوز بولۋ كەرەك.
وقۋشىلاردى توپقا ءبولۋ: «اناتوميا»، «فيزيولوگيا»، «گيگيەنا».
باعالاۋ پاراعىن تاراتىپ، توپ باسشىسىن بەكىتۋ جانە مىندەتتەرىن ءتۇسىندىرۋ.
ساباقتىڭ ءجۇرۋ بارىسى:
ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى:
ادامنان عىلىم ايلا اسىرماعان
قۇپياسىن قۇلىپتاپ، جاسىرماعان
كەل ءبارىمىز عىلىمنىڭ ءتىلىن زەرتتەپ،
ءبىر جۇمباعىن اشايىق، اشىلماعان – دەي وتىرا «جالپى جۇيكە جۇيەسى» تاراۋى بويىنشا وتكەن بىلىمدەرىمىزدى پىسىقتاپ، قورىتىندىلايىق. ساباعىمىز بۇگىن ەرەكشە «اناتوميالىق كالەيدوسكوپ» ويىنى ارقىلى وتەدى. ول بىرنەشە كەزەڭدەردەن تۇرادى. ول كەزەڭدەردى ءارتۇرلى ويىن ارقىلى جۇزەگە اسىرامىز. ساباعىمىزعا كىرىسپەس بۇرىن وتىرا «جالپى جۇيكە جۇيەسى» تاراۋى بويىنشا كەرەكتى تەرمين سوزدەردى جيناپ الايىق.
ول ءۇشىن «تاقىرىپتىق ءتۇيىندى سوزدەر» ءادىسى بويىنشا وقۋشىلار تاقىرىپ بويىنشا نەگىزگى سوزدەردى بولەك جينايدى.
وقۋشىلارعا مىنا سوزدەر بەرىلەدى: دابىل جارعاعى، رەفلەكس، نەيرون، سىلەكەي، بۇلشىق ەت، ۇلپا، وكپە، جۇرەك، ميوكارد، سكلەرا، رەسەپتور، اكسون، ەپيدەرميس، سيناپس، بۇيرەك، سەگىزكوز، سۇيەك، گارمون، مي، سيگنال، جاس بەزى، ەندوكارد، نەفرون، جۇلىن، اسفيكسيا، ميوفيبريل، ەپيفيز، دەندريت، جۇيكە ارەكەتى، قوزۋ، تەجەلۋ، ەستاۆحييەۆ تۇتىگى
1. “جۇلدىزدى ساعات ويىنى” «ىستىق ورىندىق» ءادىسى ارقىلى. (بەرىلگەن تاپسىرماعا بايلانىستى قويىلعان سۇراقتارعا جىلدام جاۋاپ بەرۋ كەرەك، سەبەبى، ورىندىق ىستىق)
1. جۇيكە جاسۋشاسى قالاي اتالادى؟
2. نەيرون دەگەنىمىز نە؟
3. نەيروننىڭ ۇزىن ءوسىندىسى
4. نەيروننىڭ قىسقا ءوسىندىسى
5. رەسەپتور دەگەنىمىز نە؟
6. رەفلەكس دەگەنىمىز نە
7. رەفلەكس دوعاسى دەگەنىمىز نە؟
8. رەفلەكس دوعاسى قانداي بولىمدەردەن تۇرادى؟
9. رەسەپتورلاردىڭ تۇرلەرىنە قاراي رەفلەكستەر قالاي جىكتەلەدى؟
10. جۇيكە ۇلپاسىنىڭ نەگىزگى قاسيەتى
11. بيولوگيالىق باعىتتاعى رەفلەكستەر
12. جۇلىننان نەشە جۇپ جۇلىن جۇيكەسى شىعادى؟
13. جۇمىسشى مۇشەنىڭ قىزمەتىنە بايلانىستى پايدا بولعان رەفلەكستەر
14. ورنالاسۋىنا بايلانىستى رەفلەكستەر
15. سيناپس دەگەن نە؟
16. جۇلىننىڭ قۇرىلىسى
17. جۇلىننىڭ قىزمەتى
18. جوعارى دارەجەلى جۇيكە قىزمەتىن زەرتتەگەن عالىم
19. سيمپاتيكالىق جۇيكە جۇيەسىنىڭ قىزمەتى قانداي
20. پاراسيمپاتيكالىق جۇيكە جۇيەسىنىڭ قىزمەتى قانداي؟
21. ۆەگەتاتيۆتى جۇيكە جۇيەسى دەگەنىمىز نە؟
22. ءسوزدى سيگنالداردىڭ سيگنالى دەپ اتاعان عالىم
23. ءبىرىنشى سيگنالدى جۇيەگە نە جاتادى؟
24. ەكىنشى سيگنالدى جۇيەگە نە جاتادى
25. يررادياسيا دەگەنىمىز نە؟
26. ادام دەنەسى نەگىزگى ءتورت «ءسولدىڭ» قۇرامدى بولىكتەرىنەن تۇرادى دەپ ەسەپتەگەن عالىم
2. ماتىنگە جەتىسپەي تۇرعان سوزدەردى جازىڭدار: (7 مين)
ستۋدەنتتىڭ اتى - ءجونى:___________________________________________________
جوعارى دارەجەلى جۇيكە ارەكەتىنىڭ نەگىزى - شارتتى جانە شارتسىز رەفلەكستەر
ءارتۇرلى تىتىركەندىرگىشتەرگە جاۋاپ قايتاراتىن بارلىق رەفلەكستەردى ي. پ. پاۆلوۆ __________ جانە __________ دەپ ەكى توپقا ءبولدى. ____________ - اعزانىڭ تىتىركەندىرگىشتەرگە جاۋاپ قايتاراتىن تۋا پايدا بولاتىن رەاكسيالارى. ولار ۇرپاقتان ۇرپاققا وزگەرمەستەن، تۇقىم قۋالاي بەرىلەدى. شارتسىز رەفلەكستەر جاۋاپ قايتارۋ رەاسيالارىنىڭ سيپاتىنا قاراي ___________________________________________ دەپ بولىنەدى. باعدارلاۋ شارتسىز رەفلەكسىن ي. پ. پاۆلوۆ ______________ دەپ اتادى. اعزانىڭ قورشاعان ورتا جاعدايلارىنا بەيىمدەلۋى رەفلەكستىڭ باسقا ءتۇرى - ______________ ارقىلى جۇزەگە اسادى. ______________ تۋا پايدا بولمايدى، ولار ءومىر بويى قالىپتاسىپ، نىعايادى نەمەسە وشەدى. سوندىقتان ولاردى ۋاقىتشا نەمەسە تۇراقسىز دەپ اتايدى. ۇلكەن مي سىڭارلارىنىڭ قىرتىسىندا _________ مەن ________ سياقتى جۇيكە پروسەستەرى ۇنەمى ءوزارا اسەر ەتەدى. ۇلكەن مي سىڭارلارىنىڭ قىرتىسىندا قوزۋ مەن تەجەلۋ وشاقتارىنىڭ ۇنەمى الماسىپ وتىرۋى بايقالادى. پروسەستەردىڭ مۇنداي الماسۋىن ___________________ دەپ اتايدى. ي. پ. پاۆلوۆ جوعارى دارەجەلى جۇيكە قىزمەتىن زەرتتەي كەلە، ______________ جانە ______________ سيگنالدىق جۇيەلەر تۋرالى ءىلىمىن جاسادى. ءبىرىنشى سيگنالدىق جۇيەگە مي قىرتىسىنىڭ قورشاعان ورتاسىنىڭ ______________ باسقا كوپتەگەن تىتىركەندىرگىشتەرىنە قايتارعان جاۋابىن اناليزدەۋ جانە سينتەزدەۋ ارەكەتىن جاتقىزادى. ەكىنشى سيگنالدىق جۇيەنىڭ تىتىركەندىرگىشى بولىپ _________ تابىلادى. ول ادامعا عانا ءتان قاسيەت.
كەرەكتى سوزدەر: شارتتى، شارتسىز رەفلەكستەر، شارتسىز، قوزعالىس، سەكرەتورلىق، تروفيكالىق، «بۇل نە رەفلەكسى»، شارتتى رەفلەكس، قوزۋ، تەجەلۋ، فۋنكسيونالدى موزايكا ءبىرىنشى، ەكىنشى، سوزدەن، ءسوز.
جاۋابى: ءارتۇرلى تىتىركەندىرگىشتەرگە جاۋاپ قايتاراتىن بارلىق رەفلەكستەردى ي. پ. پاۆلوۆ شارتتى جانە شارتسىز دەپ ەكى توپقا ءبولدى. شارتسىز رەفلەكستەر - اعزانىڭ تىتىركەندىرگىشتەرگە جاۋاپ قايتاراتىن تۋا پايدا بولاتىن رەاكسيالارى. ولار ۇرپاقتان ۇرپاققا وزگەرمەستەن، تۇقىم قۋالاي بەرىلەدى. شارتسىز رەفلەكستەر جاۋاپ قايتارۋ رەاسيالارىنىڭ سيپاتىنا قاراي قوزعالىس، سەكرەتورلىق، تروفيكالىق دەپ بولىنەدى. باعدارلاۋ شارتسىز رەفلەكسىن ي. پ. پاۆلوۆ «بۇل نە رەفلەكسى» دەپ اتادى. اعزانىڭ قورشاعان ورتا جاعدايلارىنا بەيىمدەلۋى رەفلەكستىڭ باسقا ءتۇرى - شارتتى رەفلەكس ارقىلى جۇزەگە اسادى. شارتتى رەفلەكس تۋا پايدا بولمايدى، ولار ءومىر بويى قالىپتاسىپ، نىعايادى نەمەسە وشەدى. سوندىقتان ولاردى ۋاقىتشا نەمەسە تۇراقسىز دەپ اتايدى. ۇلكەن مي سىڭارلارىنىڭ قىرتىسىندا قوزۋ مەن تەجەلۋ سياقتى جۇيكە پروسەستەرى ۇنەمى ءوزارا اسەر ەتەدى. ۇلكەن مي سىڭارلارىنىڭ قىرتىسىندا قوزۋ مەن تەجەلۋ وشاقتارىنىڭ ۇنەمى الماسىپ وتىرۋى بايقالادى. پروسەستەردىڭ مۇنداي الماسۋىن فۋنكسيونالدى موزايكا دەپ اتايدى. ي. پ. پاۆلوۆ جوعارى دارەجەلى جۇيكە قىزمەتىن زەرتتەي كەلە، ءبىرىنشى جانە ەكىنشى سيگنالدىق جۇيەلەر تۋرالى ءىلىمىن جاسادى. ءبىرىنشى سيگنالدىق جۇيەگە مي قىرتىسىنىڭ قورشاعان ورتاسىنىڭ سوزدەن باسقا كوپتەگەن تىتىركەندىرگىشتەرىنە قايتارعان جاۋابىن اناليزدەۋ جانە سينتەزدەۋ ارەكەتىن جاتقىزادى. ەكىنشى سيگنالدىق جۇيەنىڭ تىتىركەندىرگىشى بولىپ ءسوز تابىلادى. ول ادامعا عانا ءتان قاسيەت.
3. «ەگەر دە مەن.....» رولدىك ويىن. تاپسىرما: 15 - مين (توپتىق جۇمىس)
بالالاردىڭ اقىل - وي ەڭبەگىن ۇيىمداستىرۋعا قويىلاتىن گيگيەنالىق تالاپتارى بويىنشا:
1. 4 - سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ ساباق كەستەسىنە گيگيەنالىق باعا بەرىڭىز.
2. مەكتەپتىڭ ۇزىلىستەرىن گيگيەنالىق باعالاۋ.
3. كەزەڭ الماسۋىنا بايلانىستى وقۋشىنىڭ ءار وقۋ كۇنىنىڭ شامامەن بەرىلگەن كۇن ءتارتىبىن جاساۋ.
جۇيكە جۇيەسى. جۇكتەۋ
You Might Also Like
