كەڭپەيىلدىلىك پەن جومارتتىق
قىزىلوردا وبلىسى، جاڭاقورعان اۋدانى، اققۇم بەكەتى
نەگىزگى ءبىلىم بەرەتىن №221 اققۇم مەكتەبىنىڭ
پەداگوگ - پسيحولوگى سەيىتوۆا گۇلزادا پەرنەبەكوۆنا
ءوزىن - ءوزى تانۋ 5 سىنىپ
تاقىرىبى: كەڭپەيىلدىلىك پەن جومارتتىق
ماقساتى: وقۋشىلارعا جومارتتىق، كەڭپەيىلدىلىك ۇعىمدارىنىڭ قۇندىلىعى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ.
مىندەتتەرى: 1. جومارتتىق پەن كەڭپەيىلدىلىكتىڭ ادام ومىرىندەگى ماڭىزىن ءتۇسىندىرۋ؛
2. وقۋشىلاردىڭ ءوزارا جاعىمدى ادامگەرشىلىك، سىيلاسىمدىلىق، جاراسىمدىلىق قارىم - قاتىناس جاساۋ ىسكەرلىكتەرىن دامىتۋ؛
3. وقۋشىلاردى ساباق بارىسىندا جومارتتىققا، كەڭپەيىلدىلىككە، قايىرىمدىلىققا، قامقورلىققا تاربيەلەۋ.
ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، پىكىرلەسۋ، جاعداياتتار شەشۋ
رەسۋرستار: وقۋلىقتار، پلاكاتتار، توپتامالار، ينتەراكتيۆتى تاقتا، التىن ساندىق.
ساباقتىڭ بارىسى: 1. تىنىشتىق ءساتى
– قايىرلى كۇن، بالالار! مەن، سىزدەردى شاتتىق شەڭبەرىنە شاقىرعىم كەلىپ تۇر.
وڭ قولىمىزدىڭ الاقانىن اسپانعا قاراتىڭدار، ال سول قولىمىزدىڭ الاقانىن جەرگە قاراتامىز، ال ەندى الاقاندارىمىزدى، كورشىمىزدىڭ الاقاندارىمەن قوسامىز.
- قاراڭدارشى، بىزدە كەرەمەت شەڭبەر شىقتى، ەندى ءبىز ءبىر - بىرىمىزدەن الا - قاندارىمىز ارقىلى جەردەن، كۇننەن قۋات العانداي بولايىق. ءبىزدىڭ بويىمىزعا جەر مەن كۇن اقىلدىلىق، مەيىرىمدىلىك، قامقورلىق، سىيلاستىق، كەڭپەيىلدىلىك، جومارتتىق سياقتى جاقسى قاسيەتتەردى سىيلادى دەپ ويلايىق. تومەندەگى ولەڭدى بارلىعىمىز بىرگە ايتايىقشى.
- كۇننەن شۋاق الامىز،
جەردەن قۋات الامىز.
بەيبىت كۇندە شات كۇلگەن،
ءبىز باقىتتى بالامىز. - ال، ەندى وسى جەردەن، كۇننەن العان قۋات - كۇشىمىزدى جۇرەگىمىزگە قىسايىق.
2. توپقا ءبولۋ
بۇرىنعى وتكەن زاماندا «كەڭپەيىلدىلىك» پەن «جومارتتىق» دەگەن پات - شالىقتار بولعان ەكەن. ول پاتشالاردىڭ جانىندا توپباسشى، حاتشى، باياندا - ماشى، ۋاقىت ساقشى دەگەن ۋازىرلەرى بولادى. ءبىر كۇنى قاتتى داۋىل بولىپ، سونىڭ سالدارىنان بارلىق ادام ءتىلسىز قالادى. ءقازىر بارلىق قاتىسۋشىلار مەن دايىنداعان كەسپە قاعازدارىن الىپ، سويلەمەستەن ءوز پاتشالىقتارىنىڭ ادام - دارىن ىممەن نەمەسە باسقا جولداردى تاڭداپ، تاۋىپ الۋى قاجەت. اركىم ءوز پاتشالىعىنا توپتاسسىن. وسىلايشا توپقا ءبولىنىپ، ءوز ورىندارىنا جايعاسۋ كەرەك.
ءۇي تاپسىرماسى (ۇجىمدىق جۇمىس)
«جومارتتىق» قىرعىز حالىق ەرتەگىسى
(ءماتىندى وقىپ، مازمۇنىمەن تانىسۋ)
سۇراقتارمەن جۇمىس
• پاتشا ۋازىرلەرىن قالاي سىنادى؟
• جومارتتىق جاساعان بالانى قالاي سيپاتتار ەدىڭدەر؟
• جومارتتىق مالمەن بولا ما، جوق پەيىلمەن بولا ما؟- دەگەن سۇراقتى قالاي تۇسىنەر ەدىڭدەر؟
• جومارتتىق جاساۋ ءۇشىن ادام بويىندا قانداي قاسيەتتەر بولۋ قاجەت دەپ ويلايسىڭدار؟
ءيا، بالالار جاقسىلىق جاساعاندا، تارىعىپ، قينالىپ تۇرعان ادامعا كومەكتەسەر بولساڭدار، ونى جاريا ەتپەي، قۇپيا ساقتاعان دۇرىس جانە مەن جومارتتىق جاسادىم، مەن جاقسىلىق ىستەدىم دەپ بارلىق جۇرگەن جەرىندە ايتىپ ءجۇرۋدىڭ قاجەتى جوق. ەستەرىڭدە بولسىن: جانى جومارت، قولى اشىق، كەڭپەيىلدى ادام ءوز ورتاسىندا سىيلى بولادى. جومارت بولۋ ءۇشىن دۇنيە – داۋلەتتىڭ مول بولۋى شارت ەمەس. جومارتتىق مالمەن ەمەس، پەيىلمەن بولادى دەپ ويىمىزدى تۇيىندەيىك.
«بىرلەسەيىك، شەشەيىك!» (توپتىق جۇمىس)
«جومارتتىق» توبىنا تاپسىرما
(ءماتىندى وقىپ، جومارتتىق جايلى جولداردى تاۋىپ، ونى كوزقاراس، سەبەپ، مىسال، جالپىلاۋ تۇرىندە تالداۋ)
ساياتشى وراز
مەنىڭ ەسىمدە بۇل كىسى ساقتالماس پا ەدى، ەگەر سول جىلى قىستا ءبىزدىڭ ءۇيدىڭ كۇن كورۋىنە ونىڭ كوپ جاردەمى تيمەسە...
اكەم اۋرۋ، ەڭبەككە جارامايدى. ءبىز كوشىپ كەلگەندە، ءۇيىمىزدى ساياتشى ورازدىڭ ۇيىنە كورشى ەتىپ تىكتىك. وراز مەرگەن ءارى قۇسبەگى ەدى. ول ەسىن بىلگەلى قىس بۇركىت سالۋدان، جاز قارشىعا مەن تۇيعىن ىلۋدەن ىلۋدەن قول ۇزبەي، ءتىپتى يتەلگىنى دە قايىرىپ سالعان ەكەن. ىلدىرگەنىن ۇلەستىرىپ، ەلدى اسىرايدى ەكەن. ءتىپتى قاسىنداعى بالالارعا دا تاپقانىن ۇلەستىرىپ بەرىپ، قۇر قالعانىنا ەرتەڭگى ولجاسىن ءبولىپ بەرىپ وتىراتىن. قىسىلتاياڭ كەزدە جاقسىلىق جاساپ، بىرەۋگە قول ۇشىن بەرۋى، اسىرەسە ءوزىنىڭ تاپقان ولجاسىمەن ەلدى اسىراۋى ونىڭ ادامگەرشىلىگىن اسقاقتاتا تۇسكەندەي ەدى. س. مۇقانوۆ
• سەن وسىنداي جومارتتىق تانىتا الار ما ەدىڭ؟
«كەڭپەيىلدىلىك» توبىنا تاپسىرما
(ءماتىندى وقىپ، كوزقاراس، سەبەپ، مىسال، جالپىلاۋ تۇرىندە تالداۋ)
ناعىز جومارتتىلىق (اڭىز اڭگىمە)
وتە باي جانە جومارت بولعان حازىرەتى ابدۋللاھ بين جافاري تايار ءبىر قۇرما باعىنىڭ جانىنان ءوتىپ بارا جاتقان ەدى. ءبىر قارا ءناسىلدى قۇل، باقشادا جۇمىس ىستەپ جاتقاندا، وعان ءۇش مەزگىلدىك تاماق اكەلەدى. سول ساتتە ءبىر كۇشىك قۇلدىڭ قاسىنا جۇگىرىپ بارادى. تاماعىنىڭ ءبىر بولىگىن وعان بەرگەنىندە، كۇشىك بىردەن جەپ قويادى. ەكىنشىسىن دە، كەيىنىرەك ءۇشىنشى بولىگىن دە بەرەدى. بۇنى بايقاپ تۇرعان حازىرەتى ابدۋللاھ بۇل قۇلدىڭ قاسىنا جاقىنداپ سۇرايدى:
- ءاي دوسىم، نە ءۇشىن ءوزىڭ اش بولا تۇرىپ، ءۇش مەزگىل تاماعىڭنىڭ ءبارىن كۇشىككە بەردىڭ؟
– مىرزام، بۇل كۇشىك الىس جەردەن كەلگەن. وتە اش جانە نەسىبەسىن ىزدەپ ءجۇر.
– جارايدى، ال ءوزىڭ اش جۇرەسىڭ بە، نە جەيسىڭ ەندى،- دەپ سۇرايدى حازىرەتى.
– اش ءجۇرىپ، سابىر ساقتايمىن، - دەيدى قۇل.
حازىرەتى ابدۋللاھ كورگەن ەستىگەندەرىنە اسەرلەنىپ: «حالىق مەنى جومارت دەپ بىلەدى. ال مىنا قارا ءناسىلدى قۇلدىڭ جومارتتىلىعى مەنىكىنەن دە ارتىق» — دەيدى دە، قۇرما باعىن دا جانە وسى قۇلدى دا قوجايىنىنان ساتىپ الادى. قۇلدى ازات ەتەدى دە، ەركىندىك بەرەدى. قۇرما باعىن دا ىشىندەگىلەرىمەن بىرگە قۇلعا سىيعا تارتادى. سول كەزدە حازىرەتى ابدۋللاھقا بىرەۋ ايتقان ەكەن:
– ابدۋللاھ، سەن ءقازىر ودان دا جومارت بولدىڭ.
– وكىنىشكە وراي ولاي ەمەس. ويتكەنى، ول قولىنداعى يەلەنگەن مۇلكىنىڭ ءبارىن بەردى. ال مەن، يەلەنگەنىمنىڭ از عانا بولىگىن بەردىم ەمەس پە؟ — دەگەن ەكەن ابدۋللاھ حازىرەت.
• حازىرەت ابدۋللاھ نەلىكتەن قۇلدىڭ جومارتتىعىن ءوزىنىڭ جومارتتىلىعىنان جوعارى سانادى؟
• وزدەرىڭ جومارتتىق تانىتقان كىسىلەردى كەزدەستىردىڭدەر مە؟
ءيا، بالالار، ادام بويىنداعى سەزىمتالدىق، قامقورلىق قاسيەتتەر - رياسىز كوڭىلمەن وزىندە بارىمەن بولىسۋگە جەتەلەيدى. ال ءزارۋ ادامدارعا قول ۇشىن بەرۋ – كەڭپەيىلدىلىكتىڭ بەلگىسى.
«جۇپتاسايىق، ءبىز بىرگە» (جۇپتىق جۇمىس)
جاعداياتتاردى وقىپ، شەشىمىن تابۋ
1 - تاپسىرما
ەگەر ويلاماعان جەردەن سەن لوتورەيا ۇتىسىنان ميلليون تەڭگە ۇتىپ الدىڭ، ونى قالاي جۇمسار ەدىڭ؟
2 - تاپسىرما
سەنىڭ ۇيىڭە ىمىرتتا ءبىر تانىمايتىن كىسى كەلىپ، قوناتىن جەرى جوق ەكەنىن، تاڭەرتەڭگە دەيىن ۇيگە قوندىرۋىن سۇرادى. ال سەنىڭ ۇيىڭدە ونسىز دا قالادان كەلگەن تۋىستارىڭ بار ەدى. اناڭ ۇيدە قوناق كوپ ەكەنىن ايتىپ، ول كىسىنى قوندىرعىسى كەلمەگەنىن ايتتى. سەن نە ىستەيسىڭ؟
3 - تاپسىرما
كەشقۇرىم سەن ساباقتان كەلە جاتىپ اۆتوبۋستا ءبىر ءوزىڭ قاتارلى قىزدىڭ بيلەت تەكسەرۋشىگە اقشاسىنىڭ تاۋسىلىپ قالعانىن ايتىپ، باراتىن جەرىنە دەيىن الا كەتىڭىزشى دەپ جالىنىپ - جالبارىنىپ تۇرعانىن كوردىڭ. ال بيلەت تەكسەرۋشى ول قىزدى الىپ كەتكىسى كەلمەگەنىن بايقادىڭ. سەن بۇل كەزدە نە ىستەر ەدىڭ؟
4 - تاپسىرما
قالادا اپاڭنىڭ ۇيىنە باردىڭ. سەنى دۇكەننەن نان اكەلۋگە جۇمسادى. سەن ءدۇ - كەننەن نان الىپ كەلە جاتقاندا ءبىر 5 - 6 جاسار جىلاپ تۇرعان قىزدى كەزدەستىر - ءدىڭ. ول اداسىپ كەتكەن سياقتى. سەن وعان كوڭىل بولەر مە ەدىڭ؟
5 - تاپسىرما.
جاننا وتە اقكوڭىل بولاتىن. ءوزى جاقسى وقيتىن. ول بارلىق بالاعا بىلگەنىن ايتىپ، كومەك بەرۋدەن جالىقپايتىن. ول بىردە سىرقاتتانىپ، ساباققا كەلمەي قالدى. ءوزى ساباقتاردان وتكەن تاقىرىپتاردى مەڭگەرمەي قالدى. ال دوسى نۇر - گۇل بولسا، وعان كومەك بەرۋدى ويلامادى دا. سەن نە ىستەر ەدىڭ؟
«جاندى انكەتا» (جەكە جۇمىس)
– بۇگىنگى ساباق ساعان ۇنادى ما؟
– بۇگىن ساباقتا نە ۇنامادى؟
- ساباقتان قانداي اسەر الدىڭ، نە ءتۇيدىڭ؟
ساباعىمىزدىڭ تۇيىندەمەسى
• ءزارۋ ادامدارعا قول ۇشىن بەرۋ - كەڭپەيىلدىلىكتىڭ بەلگىسى.
• جانى جومارت، قولى اشىق ادام كەز كەلگەن ورتادا سىيلى بولادى.
• بىرەۋگە جاقسىلىق ەتسەڭ، ول جاقسىلىعىڭدى مىندەت ەتپە.
• ءاربىر جاقسى وي، ىزگى ىستەرىڭ وزىڭە جاقسىلىق بولىپ ورالادى.
• اينالاڭا جاقسى، يگى ءىس جاساساڭ، جانىڭ جاي تاۋىپ، ءوزىڭ قۋانىشقا بولەنەسىڭ.
ۇيگە تاپسىرما
كەڭپەيىلدىلىك پەن جومارتتىق تانىتىپ جۇرگەن ازاماتتار تۋرالى مالىمەتتەر جيناستىرۋ، ولاردىڭ سۋرەتتەرىنەن كوللاج جاساپ كەلۋ.
سوڭعى تىنىشتىق ءساتى
ساباقتا كورىنىس تاپقان جاقسى قاسيەتتەر جۇرەكتەرىمىزدە ساقتالىپ، ءىس جۇزىنە اسىرىلسىن. جاقسى وي ويلايىق، جاقسى ءسوز سويلەيىك، جاقسى ءىس جاسايىق!
- مىنەكي، بالالار، ءبىزدىڭ تاعى دا ءبىر قىزىقتى، ونەگەلى ساباعىمىز اياقتالعالى تۇر.
مەن ويلايمىن ءبىز بۇگىنگى ساباقتا ءبىراز ماڭىزدى ادامي قۇندىلىقتارمەن تانىستىق. بالالار ساباعىمىزدىڭ سوڭعى تىنىشتىق ساتىندە مەن مىناداي «التىن ساندىق» الىپ كەلدىم. مىنا سيقىرلى ساندىقتى اشىپ، ىشىنەن سىزدەر اقكوڭىل، جايساڭ مىنەزدى، كەڭپەيىل، جومارت ادامنىڭ سۋرەتىن كورەسىڭدەر. وعان جاقسىلاپ قاراپ كۇلىپ الىپ، ساباعىمىزدان كوتەرىڭكى كوڭىل كۇيمەن قايتايىق! (ساندىق ىشىندە اينا)
نەگىزگى ءبىلىم بەرەتىن №221 اققۇم مەكتەبىنىڭ
پەداگوگ - پسيحولوگى سەيىتوۆا گۇلزادا پەرنەبەكوۆنا
ءوزىن - ءوزى تانۋ 5 سىنىپ
تاقىرىبى: كەڭپەيىلدىلىك پەن جومارتتىق
ماقساتى: وقۋشىلارعا جومارتتىق، كەڭپەيىلدىلىك ۇعىمدارىنىڭ قۇندىلىعى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ.
مىندەتتەرى: 1. جومارتتىق پەن كەڭپەيىلدىلىكتىڭ ادام ومىرىندەگى ماڭىزىن ءتۇسىندىرۋ؛
2. وقۋشىلاردىڭ ءوزارا جاعىمدى ادامگەرشىلىك، سىيلاسىمدىلىق، جاراسىمدىلىق قارىم - قاتىناس جاساۋ ىسكەرلىكتەرىن دامىتۋ؛
3. وقۋشىلاردى ساباق بارىسىندا جومارتتىققا، كەڭپەيىلدىلىككە، قايىرىمدىلىققا، قامقورلىققا تاربيەلەۋ.
ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، پىكىرلەسۋ، جاعداياتتار شەشۋ
رەسۋرستار: وقۋلىقتار، پلاكاتتار، توپتامالار، ينتەراكتيۆتى تاقتا، التىن ساندىق.
ساباقتىڭ بارىسى: 1. تىنىشتىق ءساتى
– قايىرلى كۇن، بالالار! مەن، سىزدەردى شاتتىق شەڭبەرىنە شاقىرعىم كەلىپ تۇر.
وڭ قولىمىزدىڭ الاقانىن اسپانعا قاراتىڭدار، ال سول قولىمىزدىڭ الاقانىن جەرگە قاراتامىز، ال ەندى الاقاندارىمىزدى، كورشىمىزدىڭ الاقاندارىمەن قوسامىز.
- قاراڭدارشى، بىزدە كەرەمەت شەڭبەر شىقتى، ەندى ءبىز ءبىر - بىرىمىزدەن الا - قاندارىمىز ارقىلى جەردەن، كۇننەن قۋات العانداي بولايىق. ءبىزدىڭ بويىمىزعا جەر مەن كۇن اقىلدىلىق، مەيىرىمدىلىك، قامقورلىق، سىيلاستىق، كەڭپەيىلدىلىك، جومارتتىق سياقتى جاقسى قاسيەتتەردى سىيلادى دەپ ويلايىق. تومەندەگى ولەڭدى بارلىعىمىز بىرگە ايتايىقشى.
- كۇننەن شۋاق الامىز،
جەردەن قۋات الامىز.
بەيبىت كۇندە شات كۇلگەن،
ءبىز باقىتتى بالامىز. - ال، ەندى وسى جەردەن، كۇننەن العان قۋات - كۇشىمىزدى جۇرەگىمىزگە قىسايىق.
2. توپقا ءبولۋ
بۇرىنعى وتكەن زاماندا «كەڭپەيىلدىلىك» پەن «جومارتتىق» دەگەن پات - شالىقتار بولعان ەكەن. ول پاتشالاردىڭ جانىندا توپباسشى، حاتشى، باياندا - ماشى، ۋاقىت ساقشى دەگەن ۋازىرلەرى بولادى. ءبىر كۇنى قاتتى داۋىل بولىپ، سونىڭ سالدارىنان بارلىق ادام ءتىلسىز قالادى. ءقازىر بارلىق قاتىسۋشىلار مەن دايىنداعان كەسپە قاعازدارىن الىپ، سويلەمەستەن ءوز پاتشالىقتارىنىڭ ادام - دارىن ىممەن نەمەسە باسقا جولداردى تاڭداپ، تاۋىپ الۋى قاجەت. اركىم ءوز پاتشالىعىنا توپتاسسىن. وسىلايشا توپقا ءبولىنىپ، ءوز ورىندارىنا جايعاسۋ كەرەك.
ءۇي تاپسىرماسى (ۇجىمدىق جۇمىس)
«جومارتتىق» قىرعىز حالىق ەرتەگىسى
(ءماتىندى وقىپ، مازمۇنىمەن تانىسۋ)
سۇراقتارمەن جۇمىس
• پاتشا ۋازىرلەرىن قالاي سىنادى؟
• جومارتتىق جاساعان بالانى قالاي سيپاتتار ەدىڭدەر؟
• جومارتتىق مالمەن بولا ما، جوق پەيىلمەن بولا ما؟- دەگەن سۇراقتى قالاي تۇسىنەر ەدىڭدەر؟
• جومارتتىق جاساۋ ءۇشىن ادام بويىندا قانداي قاسيەتتەر بولۋ قاجەت دەپ ويلايسىڭدار؟
ءيا، بالالار جاقسىلىق جاساعاندا، تارىعىپ، قينالىپ تۇرعان ادامعا كومەكتەسەر بولساڭدار، ونى جاريا ەتپەي، قۇپيا ساقتاعان دۇرىس جانە مەن جومارتتىق جاسادىم، مەن جاقسىلىق ىستەدىم دەپ بارلىق جۇرگەن جەرىندە ايتىپ ءجۇرۋدىڭ قاجەتى جوق. ەستەرىڭدە بولسىن: جانى جومارت، قولى اشىق، كەڭپەيىلدى ادام ءوز ورتاسىندا سىيلى بولادى. جومارت بولۋ ءۇشىن دۇنيە – داۋلەتتىڭ مول بولۋى شارت ەمەس. جومارتتىق مالمەن ەمەس، پەيىلمەن بولادى دەپ ويىمىزدى تۇيىندەيىك.
«بىرلەسەيىك، شەشەيىك!» (توپتىق جۇمىس)
«جومارتتىق» توبىنا تاپسىرما
(ءماتىندى وقىپ، جومارتتىق جايلى جولداردى تاۋىپ، ونى كوزقاراس، سەبەپ، مىسال، جالپىلاۋ تۇرىندە تالداۋ)
ساياتشى وراز
مەنىڭ ەسىمدە بۇل كىسى ساقتالماس پا ەدى، ەگەر سول جىلى قىستا ءبىزدىڭ ءۇيدىڭ كۇن كورۋىنە ونىڭ كوپ جاردەمى تيمەسە...
اكەم اۋرۋ، ەڭبەككە جارامايدى. ءبىز كوشىپ كەلگەندە، ءۇيىمىزدى ساياتشى ورازدىڭ ۇيىنە كورشى ەتىپ تىكتىك. وراز مەرگەن ءارى قۇسبەگى ەدى. ول ەسىن بىلگەلى قىس بۇركىت سالۋدان، جاز قارشىعا مەن تۇيعىن ىلۋدەن ىلۋدەن قول ۇزبەي، ءتىپتى يتەلگىنى دە قايىرىپ سالعان ەكەن. ىلدىرگەنىن ۇلەستىرىپ، ەلدى اسىرايدى ەكەن. ءتىپتى قاسىنداعى بالالارعا دا تاپقانىن ۇلەستىرىپ بەرىپ، قۇر قالعانىنا ەرتەڭگى ولجاسىن ءبولىپ بەرىپ وتىراتىن. قىسىلتاياڭ كەزدە جاقسىلىق جاساپ، بىرەۋگە قول ۇشىن بەرۋى، اسىرەسە ءوزىنىڭ تاپقان ولجاسىمەن ەلدى اسىراۋى ونىڭ ادامگەرشىلىگىن اسقاقتاتا تۇسكەندەي ەدى. س. مۇقانوۆ
• سەن وسىنداي جومارتتىق تانىتا الار ما ەدىڭ؟
«كەڭپەيىلدىلىك» توبىنا تاپسىرما
(ءماتىندى وقىپ، كوزقاراس، سەبەپ، مىسال، جالپىلاۋ تۇرىندە تالداۋ)
ناعىز جومارتتىلىق (اڭىز اڭگىمە)
وتە باي جانە جومارت بولعان حازىرەتى ابدۋللاھ بين جافاري تايار ءبىر قۇرما باعىنىڭ جانىنان ءوتىپ بارا جاتقان ەدى. ءبىر قارا ءناسىلدى قۇل، باقشادا جۇمىس ىستەپ جاتقاندا، وعان ءۇش مەزگىلدىك تاماق اكەلەدى. سول ساتتە ءبىر كۇشىك قۇلدىڭ قاسىنا جۇگىرىپ بارادى. تاماعىنىڭ ءبىر بولىگىن وعان بەرگەنىندە، كۇشىك بىردەن جەپ قويادى. ەكىنشىسىن دە، كەيىنىرەك ءۇشىنشى بولىگىن دە بەرەدى. بۇنى بايقاپ تۇرعان حازىرەتى ابدۋللاھ بۇل قۇلدىڭ قاسىنا جاقىنداپ سۇرايدى:
- ءاي دوسىم، نە ءۇشىن ءوزىڭ اش بولا تۇرىپ، ءۇش مەزگىل تاماعىڭنىڭ ءبارىن كۇشىككە بەردىڭ؟
– مىرزام، بۇل كۇشىك الىس جەردەن كەلگەن. وتە اش جانە نەسىبەسىن ىزدەپ ءجۇر.
– جارايدى، ال ءوزىڭ اش جۇرەسىڭ بە، نە جەيسىڭ ەندى،- دەپ سۇرايدى حازىرەتى.
– اش ءجۇرىپ، سابىر ساقتايمىن، - دەيدى قۇل.
حازىرەتى ابدۋللاھ كورگەن ەستىگەندەرىنە اسەرلەنىپ: «حالىق مەنى جومارت دەپ بىلەدى. ال مىنا قارا ءناسىلدى قۇلدىڭ جومارتتىلىعى مەنىكىنەن دە ارتىق» — دەيدى دە، قۇرما باعىن دا جانە وسى قۇلدى دا قوجايىنىنان ساتىپ الادى. قۇلدى ازات ەتەدى دە، ەركىندىك بەرەدى. قۇرما باعىن دا ىشىندەگىلەرىمەن بىرگە قۇلعا سىيعا تارتادى. سول كەزدە حازىرەتى ابدۋللاھقا بىرەۋ ايتقان ەكەن:
– ابدۋللاھ، سەن ءقازىر ودان دا جومارت بولدىڭ.
– وكىنىشكە وراي ولاي ەمەس. ويتكەنى، ول قولىنداعى يەلەنگەن مۇلكىنىڭ ءبارىن بەردى. ال مەن، يەلەنگەنىمنىڭ از عانا بولىگىن بەردىم ەمەس پە؟ — دەگەن ەكەن ابدۋللاھ حازىرەت.
• حازىرەت ابدۋللاھ نەلىكتەن قۇلدىڭ جومارتتىعىن ءوزىنىڭ جومارتتىلىعىنان جوعارى سانادى؟
• وزدەرىڭ جومارتتىق تانىتقان كىسىلەردى كەزدەستىردىڭدەر مە؟
ءيا، بالالار، ادام بويىنداعى سەزىمتالدىق، قامقورلىق قاسيەتتەر - رياسىز كوڭىلمەن وزىندە بارىمەن بولىسۋگە جەتەلەيدى. ال ءزارۋ ادامدارعا قول ۇشىن بەرۋ – كەڭپەيىلدىلىكتىڭ بەلگىسى.
«جۇپتاسايىق، ءبىز بىرگە» (جۇپتىق جۇمىس)
جاعداياتتاردى وقىپ، شەشىمىن تابۋ
1 - تاپسىرما
ەگەر ويلاماعان جەردەن سەن لوتورەيا ۇتىسىنان ميلليون تەڭگە ۇتىپ الدىڭ، ونى قالاي جۇمسار ەدىڭ؟
2 - تاپسىرما
سەنىڭ ۇيىڭە ىمىرتتا ءبىر تانىمايتىن كىسى كەلىپ، قوناتىن جەرى جوق ەكەنىن، تاڭەرتەڭگە دەيىن ۇيگە قوندىرۋىن سۇرادى. ال سەنىڭ ۇيىڭدە ونسىز دا قالادان كەلگەن تۋىستارىڭ بار ەدى. اناڭ ۇيدە قوناق كوپ ەكەنىن ايتىپ، ول كىسىنى قوندىرعىسى كەلمەگەنىن ايتتى. سەن نە ىستەيسىڭ؟
3 - تاپسىرما
كەشقۇرىم سەن ساباقتان كەلە جاتىپ اۆتوبۋستا ءبىر ءوزىڭ قاتارلى قىزدىڭ بيلەت تەكسەرۋشىگە اقشاسىنىڭ تاۋسىلىپ قالعانىن ايتىپ، باراتىن جەرىنە دەيىن الا كەتىڭىزشى دەپ جالىنىپ - جالبارىنىپ تۇرعانىن كوردىڭ. ال بيلەت تەكسەرۋشى ول قىزدى الىپ كەتكىسى كەلمەگەنىن بايقادىڭ. سەن بۇل كەزدە نە ىستەر ەدىڭ؟
4 - تاپسىرما
قالادا اپاڭنىڭ ۇيىنە باردىڭ. سەنى دۇكەننەن نان اكەلۋگە جۇمسادى. سەن ءدۇ - كەننەن نان الىپ كەلە جاتقاندا ءبىر 5 - 6 جاسار جىلاپ تۇرعان قىزدى كەزدەستىر - ءدىڭ. ول اداسىپ كەتكەن سياقتى. سەن وعان كوڭىل بولەر مە ەدىڭ؟
5 - تاپسىرما.
جاننا وتە اقكوڭىل بولاتىن. ءوزى جاقسى وقيتىن. ول بارلىق بالاعا بىلگەنىن ايتىپ، كومەك بەرۋدەن جالىقپايتىن. ول بىردە سىرقاتتانىپ، ساباققا كەلمەي قالدى. ءوزى ساباقتاردان وتكەن تاقىرىپتاردى مەڭگەرمەي قالدى. ال دوسى نۇر - گۇل بولسا، وعان كومەك بەرۋدى ويلامادى دا. سەن نە ىستەر ەدىڭ؟
«جاندى انكەتا» (جەكە جۇمىس)
– بۇگىنگى ساباق ساعان ۇنادى ما؟
– بۇگىن ساباقتا نە ۇنامادى؟
- ساباقتان قانداي اسەر الدىڭ، نە ءتۇيدىڭ؟
ساباعىمىزدىڭ تۇيىندەمەسى
• ءزارۋ ادامدارعا قول ۇشىن بەرۋ - كەڭپەيىلدىلىكتىڭ بەلگىسى.
• جانى جومارت، قولى اشىق ادام كەز كەلگەن ورتادا سىيلى بولادى.
• بىرەۋگە جاقسىلىق ەتسەڭ، ول جاقسىلىعىڭدى مىندەت ەتپە.
• ءاربىر جاقسى وي، ىزگى ىستەرىڭ وزىڭە جاقسىلىق بولىپ ورالادى.
• اينالاڭا جاقسى، يگى ءىس جاساساڭ، جانىڭ جاي تاۋىپ، ءوزىڭ قۋانىشقا بولەنەسىڭ.
ۇيگە تاپسىرما
كەڭپەيىلدىلىك پەن جومارتتىق تانىتىپ جۇرگەن ازاماتتار تۋرالى مالىمەتتەر جيناستىرۋ، ولاردىڭ سۋرەتتەرىنەن كوللاج جاساپ كەلۋ.
سوڭعى تىنىشتىق ءساتى
ساباقتا كورىنىس تاپقان جاقسى قاسيەتتەر جۇرەكتەرىمىزدە ساقتالىپ، ءىس جۇزىنە اسىرىلسىن. جاقسى وي ويلايىق، جاقسى ءسوز سويلەيىك، جاقسى ءىس جاسايىق!
- مىنەكي، بالالار، ءبىزدىڭ تاعى دا ءبىر قىزىقتى، ونەگەلى ساباعىمىز اياقتالعالى تۇر.
مەن ويلايمىن ءبىز بۇگىنگى ساباقتا ءبىراز ماڭىزدى ادامي قۇندىلىقتارمەن تانىستىق. بالالار ساباعىمىزدىڭ سوڭعى تىنىشتىق ساتىندە مەن مىناداي «التىن ساندىق» الىپ كەلدىم. مىنا سيقىرلى ساندىقتى اشىپ، ىشىنەن سىزدەر اقكوڭىل، جايساڭ مىنەزدى، كەڭپەيىل، جومارت ادامنىڭ سۋرەتىن كورەسىڭدەر. وعان جاقسىلاپ قاراپ كۇلىپ الىپ، ساباعىمىزدان كوتەرىڭكى كوڭىل كۇيمەن قايتايىق! (ساندىق ىشىندە اينا)
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
