كەرقۇلا اتتى كەندەباي ەرتەگىسى
تاقىرىبى: كەرقۇلا اتتى كەندەباي ەرتەگىسى. 5 سىنىپ
ساباقتىڭ ماقساتى: ا) ەرتەگى مازمۇنىن ءتۇسىندىرۋ، باسقا ەرتەگىلەردەن ايىرماشىلىعى مەن ۇقساستىعىن اجىراتا ءبىلۋدى ۇيرەتۋ، كەندەباي بويىنداعى ادامي قاسيەتتەردىڭ ناقتىلاپ اشۋ؛
ءا) وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن، جوسپار قۇرۋ داعدىلارىن، وزىندىك پىكىر ايتۋ، اۋىزەكى سويلەسۋ ءتىلى مادەنيەتىن دامىتۋ؛
ب) كەندەباي مىنەزىن اشۋ ارقىلى ادامگەرشىلىككە، قامقور دا مەيىرىمدى، ادال دا قاراپايىم بولۋعا، اينالاسىنداعى ادامدارعا قول ۇشىن بەرە بىلۋگە تاربيەلەۋ.
ءادىس - ءتاسىلى: سۇراق – جاۋاپ، وي قوزعاۋ، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن ارتتىرۋ جۇمىستارى.
كورنەكىلىگى: ۇلەستىرمەلى قيمالار، ماقال – ماتەلدەر سايكەستىرۋ پلاكاتى.
ساباق بارىسى.
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: وقۋشىلاردى جانە كابينەتتى دايىنداۋ. وقۋشىلاردى تۇگەندەپ، جۋرنال تولتىرۋ.
ءىى. ماقسات قويۋ كەزەڭى. بالالار، ۇيگە «كەرقۇلا اتتى كەندەباي» ەرتەگىسىن مۇقيات وقۋ تاپسىرىلعان بولاتىن. ەندەشە، بۇگىنگى ءبىزدىڭ ماقساتىمىز – ەرتەگى مازمۇنىن تولىق مەڭگەرۋ، تالداۋ. كەندەباي بويىنداعى ىزگى قاسيەتتەردەن ۇلگى الۋ جانە شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىمىزدى بارىنشا كورسەتە ءبىلۋ.
تاقىرىبىمىزدىڭ نەگىزگى كەيىپكەرى – كەندەبايدىڭ مىنەز - قۇلقىنا سايكەس ساباعىمىزدىڭ ەپيگرافى ەتىپ «ادام دا جاقسى قاسيەت بولماسا، وعان ب ا ق تا، باقىت تا قونبايدى» دەگەن ناقىل ءسوزدى العاندى ءجون كوردىم.
- كەندەباي ەڭ الدىمەن قانداي ادام؟ (باتىر).
- ەرتەدەگى كەندەباي سىندى باتىردىڭ ادال سەرىگى – كەرقۇلا دەگەن ات. وسى باتىرلاردىڭ سەرىگى – ات تۋرالى جالپى جىلقى تۋرالى قازاق ادەبيەتى مەن مادەنيەتىنىڭ قانداي تۋىندىلاردى بىلەسىڭدەر؟
- كەر جانە قۇلا سوزدەرىنە انىقتاما بەرىلەدى.
- كەر – قۇلا مەن تورىنىڭ، قۇلا – سارىمەن جيرەننىڭ ارالاس ءتۇسى.
ءىىى. ماتەريالدى ءتۇسىندىرۋ كەزەڭى. – ءقازىر «كەرقۇلا اتتى كەندەباي» ەرتەگىسىنىڭ مازمۇنى بويىنشا جۇمىس جۇرگىزەيىك. قاتە ورنالاسقان جوسپار اتاۋلارىن رەتىمەن ورنالاستىر:
1. كەندەباي مەن جەتىم بالا.
2. كەرقۇلانىڭ تاعدىرى.
3. كەندەبايدىڭ دۇنيەگە كەلۋى.
4. حان بۇيرىعى.
5. بالانىڭ اتا - اناسىمەن قاۋىشۋى.
6. كەندەبايدىڭ بۇيرىقتى ورىنداۋى.
7. كەندەبايدىڭ ارالعا بارۋى.
8. كەندەبايدىڭ بيەنى كۇزەتۋى.
9. كەندەباي مەن حاننىڭ ءبىر - بىرىنە قويعان شارتتارى.
10. كەرقۇلا اتتى كەندەباي باتىردىڭ ەلى.
ماقالداردى مازمۇن جوسپارىنا سايكەستەندىر.
1. كەندەبايدىڭ دۇنيەگە كەلۋى.
باتىر تۋسا – ەل ىرىسى.
2. كەرقۇلانىڭ تاعدىرى.
قاسقىردىڭ ويلاعانى – ارامدىق.
3. كەندەباي مەن جەتىم بالا.
قارالى كوڭىل جارالى.
4. كەندەبايدىڭ ارالعا بارۋى.
جول مۇراتى – جەتۋ.
5. كەندەبايدىڭ بيەنى كۇزەتۋى.
ءوزى اققا قۇداي جاق.
6. حان بۇيرىعى.
ەسىرگەن حان ەلدى ەرمەك ەتەر.
7. كەندەبايدىڭ بۇيرىقتى ورىنداۋى.
قاھارلى قامال بۇزادى
8. كەندەباي مەن حاننىڭ ءبىر - بىرىنە قويعان شارتتارى.
قۇداڭنىڭ تايىن العىڭ كەلسە، قۇلىندى بيەسىن سۇرا.
9. بالانىڭ اتا - اناسىمەن قاۋىشۋى.
اتا - اسقار تاۋ، انا – باۋىرىنداعى بۇلاق، بالا – جاعاسىنداعى قۇراق.
10. كەرقۇلا اتتى كەندەباي باتىردىڭ ەلى.
ىزدەگەن مۇراتىنا جەتەدى.
سوزدىك جۇمىس.
1. التى ايدىڭ ىشىندە التى كەز بولدى (كەز – 71 سم - گە تەڭ ۇزىندىق ولشەمى).
2. ەرنىم جالاق، باسىم تاز بولدى (جالاق ەرىن جەل قاقتى بوپ كەبەرسىگەن جارا).
3. قۇندىز ءجۇندى ارعىماق قۇلىن تۋادى (قۇندىز – سالماعى 10 كگ - داي وزەن - كولدە تىرشىلىك ەتەتىن تەرىسى باعالى اڭ).
4. زىنداننىڭ اۋزى قۇلىپتاۋى. (زىندان – تۇتقىنعا تۇسكەن ادامداردى جازالاۋ ءۇشىن جەر استىنان قازىلعان تەرەڭ ور، اپان).
5. باتپان – سالماق ولشەمى. ءبىر باتپاندا 200 - 300 گرامم اۋىرلىق بار.
IV. جاڭا ساباقتان تۇسىنگەندەرىن تەكسەرۋ.
ا) – بالالار، ەندى كەندەباي باتىردىڭ بويىنان قانداي قاسيەتتەر كورگەندىگىمىزدى توپتاستىرايىق.
ءا) وقۋلىقپەن جۇمىس.
قايىرىمدىلىعى: جىلاعاندى جۇباتىپتى، قىسىلعانعا جاردەم بەرىپتى.
قامقورلىعى: قاراسۋدىڭ بويىنداعى جىرتىق ءۇيلى كەدەلەردى اڭ اۋلاپ اسىراۋى.
جاناشىرلىعى: جەتىم بالانى جۇباتىپ، اكە - شەشەسىن تاۋىپ بەرۋگە ۋادە بەرۋى.
كىشىپەيىل: حان قىزىنىڭ اقىلىن تىڭداپ، «ايرىلعىردىڭ سۋى ايىرىل!» دەۋى.
ادالدىعى: جۇلىنىپ قالعان قولىنداعى قۇلىننىڭ التىن قۇيرىعىن حانعا تابىس ەتۋى.
شىدامدىلىعى: شارشاسا دا ءتۇن بويى كوز ىلمەي قۇلىندى كۇزەتكەندىگى.
اقىلدىعى: حانعا كەلگەن شارۋاسىن، ءوزىنىڭ قاراپايىم ادام ەكەندىگىن ايتۋى، بالانىڭ اكە - شەشەسىن بوساتۋعا رۇقسات سۇراعاندىعىندا.
كەرقۇلا اتتى كەندەباي ەرتەگىسى. جۇكتەۋ
ساباقتىڭ ماقساتى: ا) ەرتەگى مازمۇنىن ءتۇسىندىرۋ، باسقا ەرتەگىلەردەن ايىرماشىلىعى مەن ۇقساستىعىن اجىراتا ءبىلۋدى ۇيرەتۋ، كەندەباي بويىنداعى ادامي قاسيەتتەردىڭ ناقتىلاپ اشۋ؛
ءا) وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن، جوسپار قۇرۋ داعدىلارىن، وزىندىك پىكىر ايتۋ، اۋىزەكى سويلەسۋ ءتىلى مادەنيەتىن دامىتۋ؛
ب) كەندەباي مىنەزىن اشۋ ارقىلى ادامگەرشىلىككە، قامقور دا مەيىرىمدى، ادال دا قاراپايىم بولۋعا، اينالاسىنداعى ادامدارعا قول ۇشىن بەرە بىلۋگە تاربيەلەۋ.
ءادىس - ءتاسىلى: سۇراق – جاۋاپ، وي قوزعاۋ، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن ارتتىرۋ جۇمىستارى.
كورنەكىلىگى: ۇلەستىرمەلى قيمالار، ماقال – ماتەلدەر سايكەستىرۋ پلاكاتى.
ساباق بارىسى.
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: وقۋشىلاردى جانە كابينەتتى دايىنداۋ. وقۋشىلاردى تۇگەندەپ، جۋرنال تولتىرۋ.
ءىى. ماقسات قويۋ كەزەڭى. بالالار، ۇيگە «كەرقۇلا اتتى كەندەباي» ەرتەگىسىن مۇقيات وقۋ تاپسىرىلعان بولاتىن. ەندەشە، بۇگىنگى ءبىزدىڭ ماقساتىمىز – ەرتەگى مازمۇنىن تولىق مەڭگەرۋ، تالداۋ. كەندەباي بويىنداعى ىزگى قاسيەتتەردەن ۇلگى الۋ جانە شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىمىزدى بارىنشا كورسەتە ءبىلۋ.
تاقىرىبىمىزدىڭ نەگىزگى كەيىپكەرى – كەندەبايدىڭ مىنەز - قۇلقىنا سايكەس ساباعىمىزدىڭ ەپيگرافى ەتىپ «ادام دا جاقسى قاسيەت بولماسا، وعان ب ا ق تا، باقىت تا قونبايدى» دەگەن ناقىل ءسوزدى العاندى ءجون كوردىم.
- كەندەباي ەڭ الدىمەن قانداي ادام؟ (باتىر).
- ەرتەدەگى كەندەباي سىندى باتىردىڭ ادال سەرىگى – كەرقۇلا دەگەن ات. وسى باتىرلاردىڭ سەرىگى – ات تۋرالى جالپى جىلقى تۋرالى قازاق ادەبيەتى مەن مادەنيەتىنىڭ قانداي تۋىندىلاردى بىلەسىڭدەر؟
- كەر جانە قۇلا سوزدەرىنە انىقتاما بەرىلەدى.
- كەر – قۇلا مەن تورىنىڭ، قۇلا – سارىمەن جيرەننىڭ ارالاس ءتۇسى.
ءىىى. ماتەريالدى ءتۇسىندىرۋ كەزەڭى. – ءقازىر «كەرقۇلا اتتى كەندەباي» ەرتەگىسىنىڭ مازمۇنى بويىنشا جۇمىس جۇرگىزەيىك. قاتە ورنالاسقان جوسپار اتاۋلارىن رەتىمەن ورنالاستىر:
1. كەندەباي مەن جەتىم بالا.
2. كەرقۇلانىڭ تاعدىرى.
3. كەندەبايدىڭ دۇنيەگە كەلۋى.
4. حان بۇيرىعى.
5. بالانىڭ اتا - اناسىمەن قاۋىشۋى.
6. كەندەبايدىڭ بۇيرىقتى ورىنداۋى.
7. كەندەبايدىڭ ارالعا بارۋى.
8. كەندەبايدىڭ بيەنى كۇزەتۋى.
9. كەندەباي مەن حاننىڭ ءبىر - بىرىنە قويعان شارتتارى.
10. كەرقۇلا اتتى كەندەباي باتىردىڭ ەلى.
ماقالداردى مازمۇن جوسپارىنا سايكەستەندىر.
1. كەندەبايدىڭ دۇنيەگە كەلۋى.
باتىر تۋسا – ەل ىرىسى.
2. كەرقۇلانىڭ تاعدىرى.
قاسقىردىڭ ويلاعانى – ارامدىق.
3. كەندەباي مەن جەتىم بالا.
قارالى كوڭىل جارالى.
4. كەندەبايدىڭ ارالعا بارۋى.
جول مۇراتى – جەتۋ.
5. كەندەبايدىڭ بيەنى كۇزەتۋى.
ءوزى اققا قۇداي جاق.
6. حان بۇيرىعى.
ەسىرگەن حان ەلدى ەرمەك ەتەر.
7. كەندەبايدىڭ بۇيرىقتى ورىنداۋى.
قاھارلى قامال بۇزادى
8. كەندەباي مەن حاننىڭ ءبىر - بىرىنە قويعان شارتتارى.
قۇداڭنىڭ تايىن العىڭ كەلسە، قۇلىندى بيەسىن سۇرا.
9. بالانىڭ اتا - اناسىمەن قاۋىشۋى.
اتا - اسقار تاۋ، انا – باۋىرىنداعى بۇلاق، بالا – جاعاسىنداعى قۇراق.
10. كەرقۇلا اتتى كەندەباي باتىردىڭ ەلى.
ىزدەگەن مۇراتىنا جەتەدى.
سوزدىك جۇمىس.
1. التى ايدىڭ ىشىندە التى كەز بولدى (كەز – 71 سم - گە تەڭ ۇزىندىق ولشەمى).
2. ەرنىم جالاق، باسىم تاز بولدى (جالاق ەرىن جەل قاقتى بوپ كەبەرسىگەن جارا).
3. قۇندىز ءجۇندى ارعىماق قۇلىن تۋادى (قۇندىز – سالماعى 10 كگ - داي وزەن - كولدە تىرشىلىك ەتەتىن تەرىسى باعالى اڭ).
4. زىنداننىڭ اۋزى قۇلىپتاۋى. (زىندان – تۇتقىنعا تۇسكەن ادامداردى جازالاۋ ءۇشىن جەر استىنان قازىلعان تەرەڭ ور، اپان).
5. باتپان – سالماق ولشەمى. ءبىر باتپاندا 200 - 300 گرامم اۋىرلىق بار.
IV. جاڭا ساباقتان تۇسىنگەندەرىن تەكسەرۋ.
ا) – بالالار، ەندى كەندەباي باتىردىڭ بويىنان قانداي قاسيەتتەر كورگەندىگىمىزدى توپتاستىرايىق.
ءا) وقۋلىقپەن جۇمىس.
قايىرىمدىلىعى: جىلاعاندى جۇباتىپتى، قىسىلعانعا جاردەم بەرىپتى.
قامقورلىعى: قاراسۋدىڭ بويىنداعى جىرتىق ءۇيلى كەدەلەردى اڭ اۋلاپ اسىراۋى.
جاناشىرلىعى: جەتىم بالانى جۇباتىپ، اكە - شەشەسىن تاۋىپ بەرۋگە ۋادە بەرۋى.
كىشىپەيىل: حان قىزىنىڭ اقىلىن تىڭداپ، «ايرىلعىردىڭ سۋى ايىرىل!» دەۋى.
ادالدىعى: جۇلىنىپ قالعان قولىنداعى قۇلىننىڭ التىن قۇيرىعىن حانعا تابىس ەتۋى.
شىدامدىلىعى: شارشاسا دا ءتۇن بويى كوز ىلمەي قۇلىندى كۇزەتكەندىگى.
اقىلدىعى: حانعا كەلگەن شارۋاسىن، ءوزىنىڭ قاراپايىم ادام ەكەندىگىن ايتۋى، بالانىڭ اكە - شەشەسىن بوساتۋعا رۇقسات سۇراعاندىعىندا.
كەرقۇلا اتتى كەندەباي ەرتەگىسى. جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
ساباق تاقىرىبى: تەڭدەۋلەر جۇيەسىن شەشۋ. (9 - سىنىپ)
