كومبە ناننىڭ ءدامى
ءبىر اكتىلى دراما
(گەرولد بەلگەردىڭ رۋحىنا ارنايمىز)
قاتىسۋشىلار:
اۋىلباسى – 60 جاس شاماسىندا
اۋىلباسىنىڭ ايەلى – 50-60 شاماسىندا
جاسۇلان – اۋىلباسىنىڭ ۇلى 15-16 جاس شاماسىندا
ليۋبا – ۋكراين قىز، 15-16 جاس شاماسىندا
نەمىس شال – 55-60 شاماسىنداعى كىسى.
تۇرىك كەمپىر – 70-75 شاماسىندا.
زۋھرا – 15-16 جاس
ءجاميلا – 45 تەگى ايەل، اقەدىل مەن جايىقتىڭ اناسى
اقەدىل – 15-16 جاس
جايىق – اقەدىلدىڭ اعاسى
ديۋانا شال – يەن دالادا اڭ اۋلايتىن شال
ءسالىم – شالعا ىلەسىپ جۇرەتىن بالا
ايجامال
گۇلجامال – ءاپالى-سىڭىلىلى كەلىنشەكتەر 30-35 شاماسىندا
گۇلجان – اۋىلداعى ايەلدەر
اعيرا – كەمپىر
كارىس شال
شەشەن ايەل
بريگادير
اۋىل ادامدارى
اسكەريلەر
ءبىرىنشى كورىنىس
قازاق اۋىلى. سىرتتان ادامدار جەر اۋدارىلىپ كەلگەن. ۋكرايندىقتار، كارىستەر، شەشەندەر بار. ارالاس. ولار تۇيىنشەك-تۇيىنشەك زاتتارىن قورىپ، ءۇرپيىپ تۇر. جۇزدەرىندە ۇرەي، شاراسىزدىق. اسكەريلەر جەكىرىپ، يت ابالاپ ءۇرىپ جاتىر. جەر اۋعانداردى اۋىل ادامدارى قابىلداۋدا. ارالارىندا وراۋلى نارەستەنى كوتەرىپ، ەشكىمگە جۋىماي ۇركە قاشىپ جۇرگەن بالا ەرەكشە بولەك كورىنەدى.
اۋىلباسى. ۇستى-ۇستىنە ءۇيىپ جاتىرسىڭدار. بۇلاردىڭ سانى اۋىلداعى ادام سانىنان استى. قايدا جاتقىزامىن، نەمەن تاماقتاندىرامىن، قايدان جۇمىس تاۋىپ بەرەمىن؟
اسكەري. بۇيرىق سولاي، اتا. قابىلدايسىز، ەندى قايتەسىز. بۇلاردىڭ سۇراۋى جوق. ونشا باسىڭىز قاتپاسىن.
اۋىلباسى. سۇراۋى جوعى نەسى؟
اسكەري. سۇراۋى جوق دەگەن – ولسە، جاۋاپ بەرمەيسىز. ساسپاڭىز.
اۋىلباسىنىڭ ايەلى. ەڭ بولماسا نە قىلعان ادامدار سونى ايتساڭشى. بۇل تاعى نە ناۋبەت، ەلىم-اۋ، حالقىم-اۋ! تاعى نە بالەگە تاپ بولدىق؟
اسكەري. ايقايلاماڭىز. ءسوز تىڭداڭىز. بىلۋىمشە، بۇلاردىڭ بارلىعى جاۋ جاقتىڭ جانسىزى. ايتپەسە تەك جاتقان ەلدى ايداپ ايدالاعا اپارا ما؟ سوعىس جاعدايىندا ەلدىڭ ىشىنە ىرىتكى سالىپ، ەتەكتەن تارتىپ بولماعان سوڭ وكىمەت وسىلاي شەشتى.
اۋىلباسىنىڭ ايەلى. ويباي، جاۋ بولسا، ءبىزدىڭ اۋىلعا نەگە اكەلەسىڭدەر؟
اسكەري. بۇيرىق سولاي. سويلەسىپ تۇرۋعا ۋاقىت از. ەسىڭىزدە بولسىن، ارالاسپاڭدار، جاقىنداتپاڭدار، باسقالارعا وسىنى جەتكىزىڭىز. بۇلار ادام ەتىن جەيدى.
بريگادير. وق جاۋدىرۋعا بۇيرىق بەرەسىز بە، كوماندير؟
اسكەري /اۋىلباسىنا/. مىناۋ كىم؟
اۋىلباسى. بۇل كونتۋجنىي.
اسكەري. داۆاي، يە بول ادامدارىڭا!
ءجۇرىپ كەتەدى.
بريگادير. سوۆەت وكىمەتىنىڭ جاۋلارى، وڭشەڭ سۇم زالىمدار! كاپيتاليستىك يمپەرياليزمنىڭ جانسىزدارى! وق جاۋدىرىڭدار، باتالون!
اۋىلباسىنىڭ ايەلى. ويباي! ەندى قايتتىك؟
اۋىلباسى. قايداعى جانسىز، وڭشەڭ بالا-شاعا، شال-شاۋقان. ەڭ بولماسا قارا جۇمىس ىستەپ، قيىنشىلىقتى كوتەرىسەتىن ەركەك جىبەرمەگەن ەكەن.
اۋىلباسىنىڭ ايەلى. وكىمەتتى اقىماق كورەسىڭ با؟ سەنىڭ وسى مىنەزىڭدى-اي. ەلدىڭ ءبارى اقىماق تا، اقىلدى جالعىز سەن. انانىڭ ايتقانىن ەستىدىڭ بە، ولسە ولە بەرسىن دەدى. ءاي! /اۋىل ادامدارىنا ايقايلايدى/. انا ناشالنىك بالا جولاماڭدار، اۋلاق جۇرىڭدەر دەدى، بۇلار كىسى ەتىن جەيدى دەيدى. جولاماڭدار! كەتىڭدەر! بالالاردى تىعىڭدار!
اۋىلباسى. وتتاما! ءاي، قاشپاڭدار!
جۇرت اقىرىنداپ جىلىستاپ تاراپ، قاتارلارى سيرەي باستايدى.
اۋىلباسىنىڭ ايەلى /كەلگەندەرگە قاراپ/. ءاي، شو سموتريش، ءاي! قاراماڭدار بىزگە!
بريگادير. اتامىن، توقتا!
اۋىلباسى اۋلاقتاۋ تۇرعان اسكەريگە جاقىندايدى.
اسكەري. توقتاڭدار! /اۋىلباسىنىڭ ايەلىنە/ ءسىز تۇرا تۇرىڭىز! قابىلداپ الىڭىزدار. مەن سىزدەرگە وتكىزىپ، تاپسىرىپ كەتۋىم كەرەك. مىنالار قىزىق قوي. تۇرا قاشقاندارى نەسى. سودان كەيىن، قابىلداپ العان سوڭ، جولاماڭدار. ءازىر تۇرا تۇرىڭدار. تۇسىنەسىز بە؟
اۋىلباسى. جولداس كوماندير، بۇلاردى مەن قايدا جاتقىزامىن. نەمەن اسىرايمىن. ونسىز دا ازىق-تۇلىك بىتكەندى مايدانعا جىبەرىپ وتىرمىز، ءوز جۇرتىم اش-جالاڭاش. قىس بولسا مىناۋ قاھارىن توككەن. مىناۋىڭىز ەكى اۋىلدى قۇرايتىن حالىق قوي. بۇلاي بولمايدى.
كوماندير. قازاقتىڭ كورپەسى كەڭ. بارلىعى سىيادى.
اۋىلباسى. ءوزىڭ عوي، ادام ەتىن جەيدى دەپ جەرىتىپ وتىرسىڭ. بىرەسە قابىلداپ ال دەيسىڭ. قاي ءسوزىڭ دۇرىس.
اسكەري. ايتەۋىر ءتىل مەن جاقتارىڭا سۇيەنگەن ەلسىڭ. ءما، مىندا قول قوي.
اۋىلباسى. قايدام... قىرىپ الامىن با دەپ قورقامىن. كوزدەرى جاۋدىرەپ، اۋىلىڭدى پانا تۇتىپ كەلگەسىن... كىشكەنە جاعداي جاساپ، سولداتتارىڭا ايتساڭشى، ەڭ بولماسا جەرتام قازىسىپ كەتسىن، ناشالنىك. اۋىل تولى قاتىن-بالا، مىنالار دا قالت-قۇلت ەتىپ تۇرعان شال-كەمپىر، بالا-شاعا. قالاي بولار ەكەنبىز. كىشكەنە قول كومەك بەرىپ كەتىڭدەر.
كوماندير. ۋاقىت جوق وعان. باسىمدى قاتىرما، كەت. انا تىزىمگە قولىڭدى قوي، قابىلداپ الدىم دە. ءارى قاراي بىلگەنىڭدى ىستە.
اۋىلباسى. ەندى قايتسەڭدەر دە كىشكەنە اۋىلدىڭ شاما-شارقىنا قاراۋ كەرەك قوي. بۇل نە قىلعاندارىڭ؟
كوماندير. ءسىز كوپ سويلەيدى ەكەنسىز. وتە كوپ سويلەيدى ەكەنسىز.
اۋىلباسى /شوشىنىپ/. جوعا. كىلەڭ جانسىز دەپ توگىپ جاتىرسىڭدار. بۇلاردى قايدا جاتقىزامىن دەگەنىم عوي؟
كوماندير. بۇل ەندى سەنىڭ جۇمىسىڭ، اۋىلدىڭ باسشىسى سەنسىڭ. ءوزىڭ تاپ شەشىمدى. ءبىراق ەسىڭدە بولسىن، ءسال سەزىكتەنسەڭ، كىلت ەتكەن كۇدىك تۋسا، جاس دەپ، كارى دەپ، كوزى ادەمى دەپ اياما. دەرەۋ، ەستىپ تۇرسىڭ با دەرەۋ كەلىپ، باياندا.
اۋىلباسى. بىلەمىن، كەشە تۋعان جوقپىن.
كوماندير. بىلسەڭ – سول. اقساقال، وندا تىزىممەن وتكىزەمىن، تىزىممەن قابىلداپ ال جۇرتىڭدى.
ءتۇرلى ۇلتتاردىڭ فاميلياسى وقىلادى.
زايناپ يۋنۋسوۆا (شەشەن ايەل شىعادى)
كۋيرا دجامالدينوۆ
احمات ياكۋبوۆ
رەبيات يۋساپوۆ
ۋسمان يبراگيموۆ
ۆالتەر لەحنەر
استريد سيپسەر
يدا يۋنگحانس
گەرولد كراۋزە (نەمىس شال شىعادى)
مارتا كراۋزە
نەمىس شال /جىلاپ جىبەرەدى/. جولدا ءولدى-ى-ى-ى-ى....
زەلدا شەفەر
ەلما شەفەر
وتتو شەفەر
اننا يۋگاي
اۆگۋستين حۆان
ليۋدميلا تەن
كان گامچحان (كورەي شال شىعادى)
لي گيۋبو
لي سىن مان
كيم دە چجۋن
ولار مەن دەپ الدىعا وتەدى. كەيبىرىن «جولدا ءولدى» دەپ جاتىر. وندايدا كەي ايەلدەر تالىقسىپ قۇلاپ، داۋىس سالىپ جىلايدى. اندا-ساندا اسكەريلەر قامشىمەن دۇرەلەپ، تىنىشتىق ورناتادى. اۋىل ادامدارى ءۇرپيىسىپ قالعان. ولاردى تۇگەندەپ بولعان سوڭ اسكەريلەر كەتەدى. ەكى جاق بىر-بىرىنە ۇرپيە قاراپ ءالى تۇر.
بريگادير. جوق، كىرگىزبەيمىن، كىرگىزبەيمىن سوۆەتتىك جاڭاتۇرمىس اۋىلىنا!
وعان كەلگەندەر ەرەكشە ۇركىپ قارايدى.
ديۋانا شال. ال ەندى قاراپ تۇرمايىق. كانە، بوپەڭدى بەرە عوي، قۇلىنىم.
كىشكەنتاي بالانىڭ قولىنداعى وراۋدى الماق بولادى. بالا ىشقىنىپ بەرمەيدى.
اۋىل ايەلى. ويباي، قولىنداعىسى راس بالا ما؟
2-ايەل. دىمى شىقپايتىن بۇل نە قىلعان بالا؟
1-ايەل. قۇداي-اي، ءولىپ قالعان عوي. شاقالاق ءسابي عوي. بالام، جىبەرە عوي.
بالا شىرىلداپ بەرمەيدى. جابىسىپ العان. ديۋانا شال بارىپ الگى بالانى قولىنداعى وراۋىمەن قوسىپ قۇشاعىنا قىسىپ تەربەتىپ، «بەسىك جىرىن» (سوعىس جىلدارىنداعى) اندەتەدى. بىرەۋ شاپان اكەلىپ، ۇستەرىنە جابادى. بالا جىلاپ جاتىپ، ۇيىقتاپ كەتەدى. شال شاقالاقتى الىپ ايەلدەرگە بەرەدى. ەكى جاق تا جىلاپ جاتىر. بىرتىندەپ، حالىق تاراي باستايدى. كەلگەندەردى قازاقتار ۇيدى-ۇيگە ءبولىپ اكەتەدى. ساحنادا ديۋانا شال عانا بالانى تەربەتىپ قالادى.
ءبىر ءۇي تۇر. اعيرا كەمپىر تەرەزەنىڭ ارعى جاعىندا جىلتىڭداپ سىعالايدى. قولىندا مايشام، ۇرەيلى كارتينا. قولىن سەرمەپ سويلەپ جاتىر. تاراي باستاعان ەل كىدىرىپ قاراپ قالادى.
اعيرا. تاعى سوعىس باستالدى ما؟ سولداتتار ءجۇر عوي. ابەنىم، جارمۇحامەدىم بار ما ەكەن اراسىندا؟ جۇرتىم-اۋ، مەنىڭ قۇلىنشاقتارىمدى كورگەنىڭ بار ما؟ اۋىلعا سوعىس كەلدى! سوعىس كەلدى! جوق! جوق! جولاتپاڭدار، كەتىڭدەر! كەتىڭدەر!
نەمىس شال كوپتەن ءبولىنىپ، وسى ۇيگە بارىپ كىرەدى.
ەكىنشى كورىنىس
كونە قۇدىقتىڭ باسى. ساحنادا ديۋانا شال اۋ قۇرىپ، قاقپانىن سايلاپ وتىر. الىستا سوستيىپ ءبىرىنشى كورىنىستەگى بالا تۇر.
ديۋانا شال. ءاي، بالا، اۋىلعا قايت!
بالا قوزعالمايدى.
ديۋنا شال. ءاي، بەيشارا، وزىڭدە ءتىل-اۋىز بار ما... قايتەيىن. ولاي بولسا بەرى كەل. كەل، كەلە عوي. ەڭ بولماسا سۋ ءىش. ءما، سۋ الىپ بەرەيىن.
بالا سوستيىپ قوزعالمايدى.
ديۋانا شال. ءوزىڭ نەنى قورەك ەتىپ ءجۇرسىڭ. ولەسىڭ عوي اشتان. ەەە، سەن ءبىر جولاۋشى ساپارعا بەكەم بەل بۋعان... سارالا بولىپ اتقان ءبىر تاڭدا ۇيرەنگەن بويىڭ ورتاڭدى، تابيعاتىڭدى، جان جارىڭدى قالدىرىپ، سۋىت شىعىپ جۇرە بەردىڭ قايىرىلماي... كارى اكەڭ قالدى كەمسەڭدەپ، ول ءبارىن سەزىپ جۇرگەن، كارى كوكجال تۇيسىگى ءبارىن پايىمداپ قويعان. ءبىراق سول ءبىر سارى تاڭ، ۋىلجىعان پاك كورىنىس ۋاتا المادى ونى. شوقشا ساقالى سەكەڭدەپ، سارى تىستەرى بىر-بىرىنە قاقتىعىستى. ال سەن شىعىپ جۇرە بەردىڭ، قۇلىنىم. ءجۇرىسىڭ سۋىت، ءجۇزىڭ ءمارت، شاھيد تاعدىر يەسى. جاراتقان سەنى وسىلاي مىنا مەنمىن، قۇلىنىم. كىمگە وكپەلەيمىن، كىمگە بارىپ شاعىنام؟
اقان سەرىنىڭ قۇلاگەرىن ايتادى. بالا ءالى تۇر، كەتپەيدى.
ديۋانا شال. «جەل سوقسا، قامىس باسى مايدا دەيمىن، اتىڭدى، ات ايداۋشى، ايدا دەيمىن. الدىڭعى ات باران بولماي، قىلاڭ بولدى، جىعىلماسا قۇلاگەر، قايدا دەيمىن؟!» الدە جۇيرىك بىتكەننىڭ تاعدىرى وسى ما؟ مىنە، مىنا سەن... قاي ەلدىڭ ازاماتىسىڭ؟ ورىس ەمەس، نە نوعاي، نە تۇرىكمەن ەمەس. كىمسىڭ سەن؟
بالا ۇندەمەيدى. سول قالپى تىڭداپ تۇر.
ديۋانا شال. مەن اڭ اۋلايمىن. اڭ دەيتىن اڭ قالدى ما، كەيدە سۋىر ىلىنەدى قاقپانعا، كەيدە تۇلكى، قارساق. قاسقىر جوق. اياق جەتپەيتىن قيىرعا اۋىپ كەتسە كەرەك. بەرى كەل.
ورنىنان تۇرىپ، بالاعا قاراي جۇرەدى، بالا قاشا جونەلەدى.
ارعى جاقتان نەمىس شال كەلەدى.
نەمىس شال. نەمەنە جەلىگىپ، كىشكەنتاي بالانى قۋىپ ءجۇرسىڭ؟
ديۋانا. بەيشارا قىر سوڭىمنان قالمايدى، نە جاقىندامايدى. ەندى قايدا كەتتى؟
نەمىس شال. ۇركىپ قالعان. ادامنان قورقادى. قۇدىقتا سۋ بار ما؟
ديۋانا. ءوزىڭ قاي ۇيگە قونىستاندىڭ؟
نەمىس شال. اعيرا دەگەن كەمپىر قابىلدادى.
ديۋانا. ا، اعيرا ما؟
نەمىس شال. شەرمەندە ەكەن. ۇيدە وتىرا المايمىن. قاق تورگە شىعىپ الىپ، ورامالىن شەشىپ، اپپاق شاشىن جايىپ جىبەرەدى دە زارلايدى دا جاتادى.
ديۋانا. ءقايتسىن ەندى. ءتورت ۇلدان ءبىر-اق ايىرىلدى.
نەمىس شال. ۇيگە سىيمايمىن.
ديۋانا. شايىن قويىپ بەرۋگە جاراساڭ، ول دا نەسىبە.
نەمىس شال. ءالى ورنىعا الماي جاتىرمىن. تەمىر جول بويىن جاعالاپ، ءحالىم جەتكەنشە ءجۇرىپ قايتامىن. جولدا كەمپىرىمدى لاقتىرىپ جىبەرىپ ەدى جاۋىزدار. سونىڭ ءمايىتىن تابامىن با دەپ.
ديۋانا. تابا الماسسىڭ...
نەمىس شال. ءبارىبىر ىزدەيمىن.
ديۋانا. ىزدە، ىزدە...
نەمىس شال. ءوزىڭ وسى اۋىلدا تۇراسىڭ با؟
ديۋانا. وسى اۋىلدا، وسى اۋىلدا.
نەمىس شال. بۇلاي ءومىر سۇرە المايمىن... شىدامىم قانشاعا جەتەدى بىلمەيمىن...
كەنەت ول ديۋانا شال قۇرىپ وتىرعان تورعا مالتىعىپ قالادى. بوسانا بەرەم دەگەندە جەرگە جىعىلادى. ديۋانا شال قالبالاقتاپ، ونى تۇرعىزىپ، تۇزاقتان شىعارىپ ءجۇر.
نەمىس شال. ءاي، قۇداي-اي! ستاليندىك كونستيتۋسيا – زۇلمات، كەڭەس وكىمەتى – زىميان، قارعىس اتسىن سەنى، مۇرتتى تاجال! قارعىس اتسىن سەنى!
ديۋانا. جالعىز انىق – بۇيرىق قانا.
نەمىس شال. ءبىراق... ءسۇرۋ كەرەك، كونۋ كەرەك... وسى عوي ايتپاعىڭ. جارايدى، امان بول.
ديۋانا. امان بول، امان بول...
قولىندا شىبىعى، شاشى دودا-دودا بولىپ ورامالىنان شىعىپ كەتكەن اعيرا كەلەدى.
اعيرا /وزىمەن-وزى سويلەسەدى/. قارا قاعاز جىبەرەدى دە جاتادى، جىبەرەدى دە جاتادى. ءتورت بالام بار ەدى، ءتورت قارا قاعاز جىبەرىپتى. قاعاز بالا بولا ما؟ ءستاليندى ايتامىن دا، جىندى ما ءوزى؟ سوعىس بىتكەن سوڭ قايتارا ما الدە. وسى قاعازدى الا تۇرسىن دەي مە؟ ايتپەسە نەمەنە؟ قاعازعا قاتىن اپەرەم بە؟ قاتىن قاعازدى نە قىلادى؟ ميىم جەتپەيدى. جىندى ما نەمەنە؟
ديۋانا شالدى بايقايدى. اعيرا كەنەت ەسىن جيىپ، قىسىلىپ قالادى. قولىنداعى شىبىقتى لاقتىرىپ جىبەرەدى.
اعيرا. ۇيات-اي........... /سالەم سالادى/.
ديۋانا شال باسىن يزەپ، قاباعىن تۇيگەن قالپى ءوتىپ كەتەدى. ارتىنان كىشكەنتاي بالا وتەدى. اعيرا وعان دا سالەم سالادى. بالا دا ءمان بەرمەيدى.
ءۇشىنشى كورىنىس
اۋىل ايەلدەرى جينالعان ماساقتى بيدايدان اجىراتىپ، وتىر. بىرەۋ ءان سالادى. ولاردىڭ اراسىندا قازاقتاردان بولەك، اۋىلعا كەلىپ قونىستانعان باسقا قاتىندار دا بار. ولاردى ۇستىلەرىندەگى ءوز ۇلتىنا ءتان ەلەمەنتتەرى بار كيىمدەرىنەن تانيمىز. كەيبىرى ورتاق اڭگىمەگە ارالاسىپ، ەتەنە جاقىن وتىرسا، بىرەۋلەر بولەك قالپىنان جاڭىلماعان. اسىرەسە ءبىر شەشەن ايەل ەرەكشەلەنەدى. ۇزىن، تىم ۇزىن. جاس مولشەرىن تۇرىنە قاراپ اجىراتا المايسىڭ. باسقا جۇرت ءبىر توبە بولسا، ول ءبىر توبە. بەت-جۇزىندە قاسىرەت تاڭباسى سوعىلىپ، سول قالپىندا سىرەسىپ قاتىپ قالعان. ەموسياسىز. كوزدەرى دە قوزعالمايدى، ءولى. بريگادير كەلىپ كىرەدى.
بريگادير. ءاي، بيداي ۇرلاماڭدار، سوتتالىپ كەتەسىڭدەر. شىعاردا بارلىعىڭدى تىنتەمىن.
گۇلجامال. ءاي، قايناعا، مەنى ءقازىر ءتىنتشى.
ايەلدەر كۇلەدى.
ءجاميلا. تەك، نەڭ بار ەسەرسوققا سوقتىعىپ.
گۇلجامال. اقىرى ءتىنتيتىن بولسا، مەنەن باستاسىنشى.
بريگادير. ءاي، گۇلجامال، ۇكىمەتپەن ويناما سەن! مەن وسى تۇرعان جەرىڭدە اتىپ كەتەمىن. قاقىم بار، رۇقساتىم بار!
گۇلجامال. ويباي، ويناپ ايتام. قالجىڭ تۇسىنبەيسىڭ بە؟
بريگادير. قالجىڭداما! اياعىڭدى اسپاننان كەلتىرەمىن!
ايجامال. نە دەگەن تەڭەۋ!
ايەلدەر كۇلەدى. بريگادير اشۋلانىپ، قامشىسىن الىپ تۇرا ۇمتىلادى. ايەلدەر قاۋمالاپ اراشالاپ الىپ قالادى. بريگادير ايەلدەردىڭ قولى تيگەننەن كەيىن كەنەت وزگەرەدى. كۇلىپ، ءبىر جاستاۋ كەلىنشەككە تۇرا ۇمتىلادى. ايەلدەر باسىندا كۇلگەنمەن، ارتىنان ءىستىڭ ناسىرعا شاپقانىن سەزىپ، ونى جابىلىپ جاتىپ قۋىپ شىعادى.
ايجامال. ۇيالمايسىز با؟
بريگادير ءالى كەلمەيتىنىن ءبىلىپ ىرجالاقتاپ شىعىپ كەتەدى.
گۇلجامال. جوعا دەيمىن-اۋ، مىناۋ قىزىق قوي.
تۇرىك كەمپىر. ىنساپ جوق بۇلاردا. قۇدايىن تانىماي كەتكەن وڭشەڭ قۇزعىن.
ءجاميلا. سوعىستان قانى بۇزىلىپ كەلدى، ايتپەسە قانداي ازامات ەدى. تۋعان شەشەسىن تانىماي قالدى عوي.
ايەلدەر جۇمىسقا قايتا وتىرادى. شىنار /جاڭاعى بريگادير قۋعان كەلىنشەك) «جاتىر ەدىم جايلاۋدا» دەگەن ءاندى ايتىپ جىلاپ ايتادى. ءبارى جىلايدى.
شەشەن ايەل /قوبالجىپ/. وتقا وراندى. اۋىل وتقا وراندى. جالىن جۇتتى ءبارىن!
ءجاميلا. مىنا كىسى قايتا كوتەرىلىپ كەتپەسىن. ابايلاڭدارشى. بولدى، تىيىڭدار كوز جاستارىڭدى. ءاي، گۇلجامال، ايرانىڭنان قالسا، قۇيىپ بەرشى.
گۇلجامال تورسىقتاعى ايراننان قۇيىپ بەرەدى. ايەل كەسەنى قولىنا ۇستاپ، ءبىر نۇكتەگە قادالىپ قالعان.
ءجاميلا. ءىشىڭىز، ءىشىڭىز. ءىش دەسەڭشى، كىشكەنە وزەگىن جالعاسىن.
گۇلجامال كەسەنى قولىمەن دەمەپ، اۋىزىنا اپارادى، ايەل بىر-ەكى ۇرتتايدى. راحمەتىن يشارامەن ءبىلدىرىپ، قايتا جۇمىسىنا كىرىسەدى. ايەلدەر كۇرسىنەدى.
تۇرىك كەمپىر. ە، نە قاسىرەتتى باستان كەشىپ كەلگەنىن كىم بىلەدى. ءورت جالمادى دەيدى دە وتىرادى.
زۋھرا. الدە كەلە جاتقان پويىزدارى ورتەنىپ كەتتى مە ەكەن.
تۇرىك كەمپىر. كىم بىلەدى...
زۋھرا. اپا، مەن شارشادىم. قارنىم اشتى.
گۇلجامال. ءما، سەن دە ءىش ايراننان. ىشە عوي.
ايجامال. بولدى، داراقىلانا بەرمە، وزىمىزگە دە قالسىن.
گۇلجامال /قىسىلىپ/. جەتەدى، جەتەدى عوي.
زۋھرا. جوق، راحمەت.
تۇرىك كەمپىر. اينالايىن، راحمەت. ءقازىر ءسال شىداساق، ۇيگە قايتامىز. وزدەرىڭ ىشىڭدەر، وزدەرىڭ ىشىڭدەر.
ءجاميلا دورباسىن قوپارىپ-قوپارىپ، تۇبىنەن ىرىمشىك شىعارىپ، اقىرىن زۋھراعا بەرەدى. ايەلدەر ءارى قاراي ىڭىلداپ اندەتىپ، جۇمىستارىن جالعاستىرادى. تەرەزەدەن اعيرا سىعالاپ ءجۇر. ول اينەكتى قاعادى. ايەلدەر ونى بايقاپ، كۇرسىنىپ قويادى.
اعيرا. قىزدار-اۋ، بەۋ قىزدار! ءتورت ۇلىم ءتورت جاعىمنان الىپ، اياعىمدى جەرگە تيگىزبەي كوتەرگەندە كورەرمىن سەندەردى. سول كەزدە ءبارىڭ جىپىرلاپ، اپا-اپا دەپ استى-ۇستىمە تۇسەرسىڭدەر ءالى. انا جاقتا تۋادى مەنىڭ داۋرەنىم، سوندا كورەسىڭدەر...
ءتورتىنشى كورىنىس
قوڭىرقاي شاڭىراق. ورتادا دوڭگەلەك الاسا ۇستەل. مايشام سىعىرايىپ جانىپ تۇر. جاسۇلان مەن اقەدىل كىتاپقا شۇقشيىپ ءبىر نارسە جازىپ وتىر. ۋكراين قىز ليۋبا ولارعا قاراپ وتىر. ءجاميلا كىرەدى. ول كەلگەندە بالالار ءبارى جاپىرلاپ، تاماق كۇتىپ قارايدى. ءجاميلا ورامالىن شەشىپ، شاشىن جايىپ جىبەرىپ، اراسىن قاعىپ-قاعىپ، بيداي تۇسىرەدى. ونى قولديىرمەنگە تارتىپ، ءبىر ۋىستاي ۇن جاساپ، بىلامىق پىسىرەدى. تومەندەگى اڭگىمە ءجاميلانىڭ وسى ءىسى بارىسىندا جۇرەدى.
ءجاميلا. بالالار، جۇمىستارىڭدى اياقتاڭدار. كەشكى شايىمىزدى ءىشىپ جاتايىق.
اقەدىل. جايىق كەلمەدى عوي.
ءجاميلا. بۇگىن كەلمەيتىن سياقتى. جۇمىسى بارعان سايىن اۋىرلاپ بارادى.
جاسۇلان. وندا مەن ۇيگە قايتتىم. ايتپاقشى، اپا، اقەدىلدىڭ ولەڭىن تىڭداڭىزشى. ءبىر كەرەمەت ولەڭ جازىپتى. وقىشى.
اقەدىل. قويشى...
ءجاميلا. وقي عوي، قىسىلما.
اقەدىل. قۇتىرىنىپ، قاراقشىلار،
فاشيست دەگەن وڭشەڭ سۇمدار.
جايماق بىزگە ۋلى تورىن.
قورىقپايمىز ولاردان ءبىز.
ولاردى ءبىز جەڭەمىز! (گ.بەلگەر. «برەميا بۋدنەي» كىتابىنان)
ءجاميلا. جاقسى، جاقسى...
جاسۇلان /كۇلىپ/. جارايدى، كەتتىم.
ليۋبا /ورنىنان تۇرىپ/. يتتەن شىعارىپ جىبەرەيىن.
ءجاميلا. ءوي، قوي، بىلامىق دايىن. داستارحاننان ۇلكەن ەمەسسىڭ.
اقەدىل. ءيا، شايعا قالساڭشى.
جاسۇلان. جارايدى.
ولار قاعازدارىن جيناستىرادى. ءجاميلا مەن ليۋبا داستارحان قامىنا كىرىسەدى.
ليۋبا. مەنىڭ انام تۋرا ءسىز سياقتى ەدى.
جاسۇلان /كۇلىپ/. سەنىڭ ماماڭ ۋكراينكا، ول قالاي ءجاميلا اپاي سياقتى بولادى.
ليۋبا /مۇڭايىپ/. مىنەزىن ايتامىن. ءبىز ءىنىم ەكەۋمىز انام نان اشىتا باستاعاننان ءۇيدى توڭىرەكتەپ، اڭدىپ جۇرەتىنبىز. باۋىرىم اشقاراق بولاتىن. ءوزى كىپ-كىشكەنتاي. ال قارنى دەگەن... قاباقتاي! سەندەر ونداي قارىن كورگەن جوقسىڭدار. ەسىل-دەرتى تاماق... سوسىن ونىڭ ول مىنەزى ماعان دا جۇعىپ، ەكەۋمىز بىرىگىپ، قازان توڭىرەكتەيتىن دە جۇرەتىنبىز. ال انام دەگەن... كەرەمەت اسپازشى ەدى. بورشش جاساعاندا..... ىشىنە شوشقانىڭ مايىن سالىپ، قىزاناقتى تۋراپ، اششى بۇرىش ارالاستىرىپ، قىپ-قىزىل ەتىپ الدىڭا قويعاندا... ءىشى باۋىرىڭدى شوقشا قاريتىن. ال مەنىڭ ىنىشەگىم، ءوزى ءۇش-اق جاستا، قالاي اساۋشى ەدى، قالاي اساۋشى ەدى... سوسىن اشتىق باستالدى. جەيتىن تاماق جوق، ءبىر اسام ماي، ءبىر ۋىس بيدايعا زار زامان تۋدى. بۇراتىلىپ جاتامىز... اكەم ازىق ىزدەپ باسى اۋعان جاققا كەتتى. ورالمادى. انام تۇرماي قالدى... سوندا ءىنىم... ىنىشەگىم «اكە، اكەم كەلدى» دەيدى. "كوپ تاماق اكەلدى، نان اكەلدى، قاراڭدار" دەيدى. ءسويتىپ كۇلىمسىرەپ، بىلدىرلاپ جاتىپ ءۇزىلىپ كەتتى...
ول جىلاپ جۇگىرىپ شىعىپ كەتەدى.
ءجاميلا. الدا بايقۇس-اي. قايدا باراسىڭ، جانىم، توقتا.
ارتىنان جۇگىرەدى.
اقەدىل. ءتۇۋ، قۇداي-اي.
جاسۇلان /كوزىنىڭ جاسىن كولەگەيلەپ/. جارايدى، دوس، مەن كەتتىم. رەنجىمەشى. ءجاميلا اپايعا راحمەت دەي سالشى.
ول شىعىپ كەتەدى. داستارحان باسىندا اقەدىل جالعىز قالادى.
بەسىنشى كورىنىس
اقەدىل، جاسۇلان، زۋھرا، ليۋبا تورتەۋى قىدىرىپ ءجۇر. ولارعا ديۋانا شال مەن بالا كەزىگەدى.
ديۋانا شال /اقەدىلگە/. ءاي، بالام، مىنانى ءجاميلاعا اپارىپ بەر.
اقەدىل. بۇل نە؟
ديۋانا شال. سۋىر. ەكى سۋىر ۇستادىم بۇگىن. ءپىسىرىپ جەڭدەر.
اقەدىل. راحمەت، اتا. جارايدى.
ديۋانا. ايدالادا نەعىپ جۇرسىڭدەر؟
اقەدىل. مەكتەپتىڭ تاپسىرماسىمەن، دالادا وسەتىن ءشوپ تۇرلەرىن جيناپ كەلىڭدەر دەگەن.
ديۋانا شال. ە، جارايدى، اباي بولىڭدار.
كەتىپ قالادى.
جاسۇلان. سۋىرى نەسى؟ نەمەنە سەندەر سۋىر جەيسىڭدەر مە؟
اقەدىل (قىزاراقتاپ). ۇيگە اپارامىن عوي نە بولسا دا.
ليۋبا. قىزىق ادام ەكەن.
اقەدىل. اشارشىلىق كەزىندە بۇكىل اۋىلدى اسىراعان. اڭ اۋلاعان. تىشقان، جىلان، كەسىرتكە – ءبارىن. اۋىل وسى كىسىنىڭ ارقاسىندا شىعىنسىز شىقتى.
جاسۇلان. ءقازىر ازداپ بىلاي، كىرەسىلى-شىعاسىلى سياقتى ءيا؟
اقەدىل /جاراتپاي/. بىلمەيمىن.
جاسۇلان. انا جولى تۇسىمدە قىپ-قىزىل تۇلكى جوتادان جوتاعا جوڭكىپ زىمىراپ بارا جاتىر ەكەن، ونىڭ سوڭىنان سامعاي كوتەرىلگەن ءبىر بۇركىت شۇيلىگىپ بارىپ تۇيرەپ ءىلىپ اكەتەدى. مەن ولارعا سىرتتان تاماشالاپ قاراپ تۇر ەكەن. كوكتەم، ساي-سالانىڭ ءبارى كوكپەڭبەك جاسىل مايسا. كۇن بولسا شاقىرايىپ شىعىپ تۇر، اينالا تىپ-تىنىش. جۇماق ءتارىزدى سۋرەت.
اقەدىل. سوعىس اياقتالاتىن شىعار. تۇلكى دەگەن - زىميان گيتلەر بولار.
زۋھرا. ءيا، اۋمين، سولاي بولسا ەكەن.
ليۋبا. ايتقانىڭ كەلسىن.
جاسۇلان. ال مەن باسقاشا جورىدىم.
ليۋبا. قالايشا؟
جاسۇلان. ۇيلەنگىم كەلىپ ءجۇر.
بارلىعى كۇلىپ جىبەردى.
اقەدىل. اندا قان مايدان، جۇرت قىرىلىپ جاتىر، ال سەنىكى نە جەلىك؟
ليۋبا. جەلىك دەمەشى، جامان ەستىلەدى ەكەن. ۇيلەنسە نەسى بار. كوركەم، سىمباتتى جىگىت.
زۋھرا. ليۋبا، سەن وعان عاشىق بولىپ جۇرمە.
ليۋبا. ەندى سەن وتتاپ كەتتىڭ!
اقەدىل. عاشىق بولسا نەسى بار، كوركەم، سىمباتتى جىگىت.
بارلىعى كۇلەدى.
ليۋبا. قويىڭدارشى، سەندەردى دە دوس دەپ ءجۇرمىن عوي.
جۇگىرىپ كەتىپ قالادى. زۋھرا ونىڭ سوڭىنان جۇگىرەدى.
اقەدىل. بەكەر بولدى، رەنجىتىپ الدىق.
جاسۇلان. الدىق دەمەشى، سەن عوي باستاعان.
اقەدىل. زۋھرا ەكەۋمىزدى ايتامىن.
جاسۇلان. زۋھرا ەكەۋمىز دەپ ونى نەمەنەگە مەنشىكتەي قالدىڭ.
اقەدىل. ليۋبا ەكەۋىڭە نە بولعان، شىبىق تيگىزبەيسىڭدەر عوي تەگى. نە ايتتىم سونشا؟
جاسۇلان. ليۋبا ەكەۋىڭ دەپ ءبىزدى بولەكتەپ تۇرسىڭ. ءبارىمىز بىرگە جۇرگەندە، ءبىرتۇرلى ەستىلەدى ەكەن. دوسپىز دەيسىڭ دە، قيت ەتسە بولەكتەيسىڭ.
اقەدىل. جاسۇلان، بولدى قويشى. ونداي ويىم بولعان جوق. زۋھرا ەكەۋمىز دەگەندە... ەندى... مەن وعان ءسوز ايتتىم عوي، بىلەسىڭ بە.
جاسۇلان. قاشان؟
اقەدىل. ءبىراز بولدى.
جاسۇلان. ول نە دەيدى؟
اقەدىل. كەلىستى. الماتىعا بىرگە كەتەتىن بولدىق. تەك كوكتەم شىقسىن.
جاسۇلان. قويشى، سەنبەيمىن.
اقەدىل. راس.
جاسۇلان. شەشەڭ بىلە مە؟
اقەدىل. سول شەشەمنىڭ جايى قيىن بولىپ تۇر. جايىق بولسا كۇنى-تۇنى جۇمىستا، اسكەري ادام. انامدى جالعىز قالدىرعىم كەلمەيدى. ايتپەسە بىلەسىڭ عوي، وقىعىم، عالىم بولعىم كەلەدى.
جاسۇلان. زۋھرا شە؟
اقەدىل. ول دا وقيدى.
جاسۇلان. مەن سەنبەيمىن.
زۋھرا قايتىپ كەلەدى.
زۋھرا. جوق، قايىرىلمادى. قاتتى رەنجىپتى. سوعان قاراعاندا، ايتپادى دەمە ول ساعان عاشىق.
جاسۇلان. ماعان ءبارىبىر. اقەدىل، زۋھراعا ولەڭىڭدى وقىدىڭ با؟
اقەدىل. قويشى دەيمىن، بولدى.
جاسۇلان. جوق، تىڭداشى، ءبىر كەرەمەت ولەڭ جازىپتى.
زۋھرا. اقەدىل، وتىنەمىن...
اقەدىل. جارايدى...
ەگەر دە بىرەۋ سۇراسا مەنەن:
«قاي اقىندى سۇيەسىڭ سەن؟»
كوپ ويلانباي، ماقتان ەتىپ،
«ماياكوۆسكيي!» دەر ەدىم مەن (گ.بەلگەر. «برەميا بۋدنەي» كىتابىنان).
زۋھرا. كۇشتى...
جاسۇلان ءىشىن باسىپ كۇلىپ جاتىر.
اقەدىل. جاسۇلان، كىمگە ۇيلەنەتىنىڭدى ايتپادىڭ عوي.
جاسۇلان. مەن بە... مەن زۋھراعا ۇيلەنەمىن.
ەندى اقەدىل مەن زۋھرا كۇلەدى. جاسۇلان اشۋلانادى.
جاسۇلان. كۇلكىلى ءبىر نارسە ايتتىم با؟
زۋھرا. قالاي ۇيلەنەسىڭ؟ جاسۇلان، ۇيات بولادى، ولاي ايتپا.
جاسۇلان. سەنىڭ اقەدىلمەن ءسوز بايلاسقانىڭدى مەن ءقازىر ەستىپ تۇرمىن. ءبىراق جاڭا ۇيلەنەم دەگەندە، سەنى ويلاپ تۇرعانمىن. سوندىقتان قالاي دەسەڭ دە، مەن ءبىرىنشى بولىپ ايتتىم.
اقەدىل. جاسۇلان، بولدى، قويشى ەندى. ەكەۋمىز دوس ەمەسپىز بە...
جاسۇلان. ەگەر شىن دوس بولساڭ، مەنىڭ سىرتىمنان زۋھراعا ءسوز ايتپايتىن ەدىڭ.
اقەدىل. ەندى سەنەن باتا سۇرايمىز با؟
جاسۇلان. ەشقانداي دا باتا جوق. زۋھرا، ويلان. مەن ايتتىم. قالاساڭ، ەرتەڭ تاڭەرتەڭ اكە-شەشەمدى جىبەرەيىن ۇيىڭە.
زۋھرا. جوق، ولاي بولمايدى.
اقەدىل. بولدى، كەتشى. كوزىمە كورىنبەشى ەندى.
جاسۇلان. جوق، مىنا سەن - بۇدان بىلاي كوزىمە كورىنبەيتىن بول.
زۋھرا. بالالار، بولدى دەيمىن!
جاسۇلان. زۋھرا... /قولىنان ۇستايدى/.
اقەدىل. ەي، كەت دەدىم عوي!
جاسۇلاندى جاعاسىنان الا كەتەدى. اپىر-توپىر توبەلەس. اقەدىل باسىندا كۇلىپ قاشقاقتاعانمەن، بىر-ەكى اۋىر سوققى العاننان كەيىن اشۋلانىپ، ايانباي جۇدىرىقتاسادى. ءىستىڭ ناسىرعا شاپقانىن تۇسىنگەن زۋھرا شىرىلداپ اراشالاماق. اقىرى جاسۇلان ءاقدىلدى ۇرىپ تاستايدى، اقەدىل قيمىلسىز قالادى. زۋھرا ونى قۇشاقتاپ زار يلەپ جىلايدى.
زۋھرا. اقەدىل، تۇر، تۇرشى. /جاسۇلانعا/ سەن ونى ءولتىردىڭ، قانىشەر، فاشيست. وڭباعان!
جاسۇلان اڭتارىلىپ تۇر.
زۋھرا. اقەدىل، تۇرشى، كوزىڭدى اششى. ول ساعان نە ىستەدى؟
نەمىس شال پايدا بولادى. ول اقەدىلدىڭ تامىرىن ۇستاپ كورەدى.
نەمىس شال. ءاي، قىز، ايقايلاما. تالىپ قالعان عوي، ءقازىر ەسىن جيادى. نە بولدى؟
زۋھرا. مىناۋ، مىناۋ ۇرىپ تاستادى؟
نەمىس شال. نە جەتپەدى سونشاما؟
زۋھرا ىڭعايسىزدانىپ، كوزىن تومەن سالادى.
نەمىس شال. تۇسىنىكتى... مىنە، كوزىن اشتى قىرانىڭ. ءجۇر، تۇر، باتىر. تۇر. ءوزىڭ جۇرە الاسىڭ با؟ اح، رومەو، رومەو...
جاسۇلان. رومەو؟ ونىسى كىم تاعى؟
نەمىس شال. كەيىپكەر. ماڭگى جاس، ماڭگى عاشىق. رومەو مەن دجۋلەتتا دەگەن عاجاپ تۋىندى بار.
زۋھرا. رومەو مەن دجۋلەتتا...
جاسۇلان. قايداعى رومەو، قايداعى دجۋلەتتا! اكەڭنىڭ اۋىزىن...
جاسۇلان جەرگە ءبىر تۇكىرىپ كەتىپ قالادى.
نەمىس شال. مىنا جىگىت ادۋىندى عوي.
زۋھرا. ادۋىندى. كوردىڭىز بە، نە ىستەگەنىن...
نەمىس شال. جىلاما، رومەوڭ ەسىن جيادى ءقازىر، انە قيمىلداي باستادى. بۇل دەگەن نە، ەر جىگىتتىڭ باسىنا نە كەلىپ نە كەتپەيدى... تۇر، تۇرا عوي، ءجۇر.
زۋھرا مەن نەمىس شال اقەدىلدى ەكى جاعىنان سۇيمەلدەپ، الىپ كەتەدى.
التىنشى كورىنىس
زۋھرانىڭ ءۇيى. داستارحان باسىندا زۋھرانىڭ اجەسى تۇرىك كەمپىر مەن اۋىلباسى قاريا وتىر.
تۇرىك كەمپىر. ءۇيىمىز دە، كۇيىمىز دە بولعان. ءۇيىم سەنىڭ مىنا توقال تامىڭنىڭ قاسىندا حان سارايىنداي ەدى. مۇنى ماقتانىپ، اسىلىق جاساپ ايتىپ وتىرعان جوقپىن. شىققان جەرىمىز جاقسى، تەكتى جەردىڭ ۇرپاعىمىز. قىزىمدى بالاڭا اپەرەتىن بولساڭ، قورلاماي اپەر. بيدايدىڭ باراتىن جەرى ديىرمەن بولسا، قىزدىڭ باراتىن جەرى جانە بەلگىلى. ۇيدە ۇستاپ ابىروي تاپپاسپىن. ءبىراق سىيلاپ ال.
اۋىلباسى. بىرەۋدى كەم سانايتىن، قور سانايتىن كىسى ەمەسپىن. قۋ زامان نە ىستەمەيدى، زوبالاڭ كەلسە، بۇدان دا زورى بولادى. سوندا قالىڭىنا قانشا مال سۇرايسىز؟
تۇرىك كەمپىر. قىزىم بارامىن دەسە، سۇيەمىن دەسە، تەگىن-اق بەرەر ەدىم. ءبىراق زۋھرادان ونداي ەشنارسە ەستىمەدىم. مال ەكەش مالدى دا باۋىزداردا ىرىمىن جاسايدى. ءوزىڭ دە ءجون-جورالعىسىنان جاڭىلماساڭ، ەرتەڭ قىزىم شاڭىراعىڭا قۇت اكەلەدى.
اۋىلباسى. ەندى نە سۇرايسىز، ايتساڭىزشى.
تۇرىك كەمپىر. ەكى سيىرىڭ بار ەكەن، سونىڭ ءبىرىن بەرسەڭ بولادى. سوسىن ءبىر قوي، ۇزاتۋ تويىنا.
اۋىلباسى. كەلىستىك. ۇلىم زۋھرانى اپەرمەسەڭ ولەمىن دەپ دومالاپ جاتىر، ءيتتىڭ بالاسى. ايتەۋىر قىز ءتىل الادى عوي؟ ەرتەڭ تيمەيمىن دەپ شالقاسىنان تۇسپەسىن.
تۇرىك كەمپىر. جوق، اينالايىن، وندايىمىز جوق. ايتقانىمدى ىستەيدى قىزىم.
جەتىنشى كورىنىس
زۋھرا. اپا، بىرەۋ ءبىزدىڭ قوراعا سيىر اكەلىپ بايلاپ جاتىر.
كەمپىر. نە دەيدى!
جۇگىرىپ بارىپ تەرەزەگە قارايدى.
كەمپىر. ويباي، جانىم، بار ەكەن عوي.
زۋھرا. ول نە سيىر؟ قايدان كەلدى؟
كەمپىر. ساعان بىرەۋ وز-وزىنەن سيىر اكەپ بايلاسا دا جاقپايدى. جاي سيىر دا... كولحوزدان كومەك ءبىزدىڭ وتباسىنا.
زۋھرا. كەرەمەت بولدى عوي، الاقاي!
كەمپىر. ءيا، ەندى اۋزىمىز اققا تيەتىن بولدى، بۇيىرتسا، ولە قويماسپىز ەندى. بەرى كەلشى، شوشاڭداماي بەرى كەل دەيمىن. ءتۇرىڭ نە بولىپ كەتكەن ءوزى. شاشىڭ قوبىراپ، بەتىڭ كىر مە نەمەنە. الباستى نەمە، بويجەتكەن قىزسىڭ عوي، وزىڭە ءوزىڭ دۇرىستاپ قارامايسىڭ با، ايناعا بار! ساعان عاشىق بولىپ جۇرگەن انا بالادا دا ەس جوق!
زۋھرا. قاي بالا؟ اقەدىلدى ايتاسىز با؟ وي، وعان ءبارىبىر. كىتابىن قۇشاقتاپ جۇرەدى دە قويادى، مەنىڭ بەتىمە قارايدى دەيسىز بە سول.
كەمپىر. اقەدىلى كىم تاعى؟
زۋھرا. اقەدىل، كادىمگى اقەدىل، ءجاميلا اپايدىڭ ۇلى. اعاسى سوعىسقا اتتانباق. /كۇرسىنىپ/ ەندى بار اۋىرتپالىق اقەدىلگە تۇسەتىن بولدى.
كەمپىر. ونىڭ ساعان قانداي قاتىسى بار؟
زۋھرا /شوشىپ/. ەشقانداي!
كەمپىر. ويباي!
زۋھرا. اپا، نە بولدى، ءتۇسىڭ بۇزىلىپ كەتتى عوي.
كەمپىر. بۇدان بىلاي اقەدىل دەگەن ءسوزدى ەستىمەيتىن بولايىن سەنەن!
زۋھرا. نەگە؟!
كەمپىر. بولمايدى!
زۋھرا. اپا، مەن اقەدىلدى جاقسى كورەمىن.
كەمپىر. استاپىراللا!
زۋھرا. ول دا مەنى جاقسى كورەدى.
كەمپىر. اقەدىل دەگەن الگى سىمتەمىرشە وراتىلعان ۇزىن قارا بالا ما؟ جاسى قانشادا؟
زۋھرا. ەكەۋمىز جاستىمىز.
كەمپىر. ونى قايدان تاۋىپ الا قويدىڭ؟
زۋھرا. كۇزدە بىرگە ماساق تەردىك ەمەس پە.
كەمپىر. ءماسساعان، كاپىر بولعىر، مەن بۇنى كىشكەنتاي ءسابي كورىپ جۇرسەم، مىنانىڭ ايتىپ تۇرعان اڭگىمەسىن قارا، ماساق تەردىك دەيدى، زىميان مىستان!
زۋھرا. اپاتاي، نە بولدى ساعان؟ ءتۇسىڭىز بۇزىلىپ كەتتى عوي. قويىڭىزشى. تۇك تە بولعان جوق، جاي ماساق تەردىك.
تۇرىك كەمپىر. جاي ماساق تەردىك دەي مە... ۋح، جانىم اي. الگى، الگى سيىر... ءجۇرشى دالاعا شىعىپ قارايىقشى ءوزى كارى مال ەمەس پە ەكەن؟
زۋھرا. قانداي مال بولسا دا تەگىن كەلدى عوي.
تۇرىك كەمپىر. ءاي، قىزىم بەرى كەل. اڭگىمە بار. بۇل سيىر، بۇل بۇزاۋلى سيىر تەگىن كەلىپ وتىرعان جوق. وسى اۋىلدىڭ ستارشىنى، اۋىلباسى بار ەمەس پە، سول تۇنەۋ كۇنى كەلىپ، سەنى ايتتىرىپ كەتكەن، قىزىم. مەن كەلىسىمىمدى بەردىم.
زۋھرا. جاسۇلان با؟
تۇرىك كەمپىر. جوق، اتى امانگەلدى عوي دەيمىن.
زۋھرا. جوق، ۇلى، جاسۇلانعا ما؟ كىمگە ايتتىردى دەيمىن!
تۇرىك كەمپىر. شاڭكىلدەمە. دۇرىستاپ، جاي سويلە.
زۋھرا. كەشىرىڭىز.
تۇرىك كەمپىر. ءيا، جاسۇلانعا بولار. ۇلىنىڭ اتىن سۇرامادىم. ءبىراق اكەسى اۋىلدى باسقارىپ وتىرسا، تەكتى جەردىڭ بالاسى عوي. مەن كەلىستىم.
تۇرىك كەمپىر. جاقسى جەردىڭ بالاسى، سەن دە جامان بولمايسىڭ. وسى، بالام.
زۋھرا. اپا، كەشىرىڭىز، ءبىراق جاسۇلانعا تيە المايدى ەكەنمىن. ءقازىر ورتا عاسىر ەمەس، سوۆەت زامانى. ادامدى سيىرعا ساتتى دەگەن نە سۇمدىق، مەن كگب-عا جازامىن.
تۇرىك كەمپىر. پىسسىمىلدا. جاز، جاز دا سىبىرگە ايداتىپ جىبەر مەنى! كەشەگى كۇنىڭدى ۇمىتقان ەكەنسىڭ. بارلىعى جادىڭنان شىعىپ قالاتىن كىشكەنتاي بالا ەمەسسىڭ عوي. جارىماعىر وتاربانى، وتاربا ىشىندە وتىنشا قاتتالعان ادامداردى، جان-جاقتان ارپىلداعان يتتەر مەن يتتەن جامان ازعىن جەندەتتەردى ۇمىتتىڭ با؟ سەنى ەركەك بالاشا كيىندىرىپ، ىشەرگە سۋ بولماعاندا ءوزىمنىڭ ءزارىمدى اۋزىڭا تامىزىپ، جانىڭدى ارەڭ الىپ قالىپ ەدىم عوي. ەندى مىندا كەلىپ ەسىرگەنىڭ قاي ساسقانىڭ؟ اۋىلباسىنا كەلىن بولساڭ، جامان بولاسىڭ با؟ ءوزىڭدى ويلاماساڭ، كارى شەشەڭ مەنى ويلاساڭشى. جات جەردە، جات جۇرتتا وسىنداي تىرەگىمىز بولسا، وسىنداي قۇدا-جەكجاتىمىز بولسا، قالاي؟ مۇرتىمىزدى بالتا شاپپايدى عوي وندا. قىزىم، قىزىم، اقىماق بولما. تىڭدا شەشەڭدى. ايتقانىن ىستە.
زۋھرا. اپاتاي، مەن ونى سۇيمەيمىن عوي.
تۇرىك كەمپىر /ونى قۇشاقتاپ، باسىن الدىنا سالىپ وتىرىپ/.قىزىم، كىمدى كىم ءسۇيىپتى، كىم كىمگە ءسۇيىپ قوسىلىپتى. سەنىڭ اكەڭ دە اناڭدى وسىلاي سىرتىنان اتاستىرىپ، قۇدا ءتۇسىپ الدى. ۇيلەنۋ تويىنا دەيىن ءبىرىن-بىرى كورگەن جوق. ەكەۋىنىڭ سوڭىنان، مىنە، التىن اسىقتاي ەكەۋىڭ قالدىڭدار. جامان با نە؟ ساندالعان مىنا تىرلىكتە اللانىڭ جالعىز اماناتى تىرشىلىگىمىزدى ساقتاپ قالايىق. سودان باسقا نە ارمان، نە تىلەك قالدى ءقازىر. جەتكىنشەك ءىنىڭ ءوسىپ كەلەدى. ول دەگەن ۇرپاق، ول دەگەن ءبىزدىڭ تۇقىمنىڭ جالعىز ۇرىعى. سول ساۋلەنى ءسوندىرىپ المايىق. سول ءۇشىن ءبارىمىز قىزمەت ەتەيىك.
زۋھرا /باسىن كوتەرىپ/. اپاتاي، ماھمۇدتىڭ قول-اياعى بالعاداي، وعان نە بولۋشى ەدى، ەرتەڭ-اق ەر جەتىپ، ادام بولىپ كەتەدى.
تۇرىك كەمپىر. ءتايت! تىل-كوزىم تاسقا دەپ ايت! ءوزىنىڭ جالعىز باۋىرىن، ءوزىنىڭ اۋلەتىن ويلامايتىن قاتىن – شىرىگەن جۇمىرتقا! جىنىما تيمە!
زۋھرا. اپاتاي!
تۇرىك كەمپىر. تيەسىڭ دەگەن سوڭ تيەسىڭ! جاسۇلان با اتى كىم ەدى، سوعان تيەسىڭ. بولدى!
سەگىزىنشى كورىنىس
اۋىل سىرتى. جاسۇلان تۇر. تۇرىك كەمپىر زۋھرانى جەتەكتەپ، جاسۇلاننىڭ جانىنا اكەلەدى.
تۇرىك كەمپىر. ال، سويلەسىڭدەر. مەن انا جاقتا تۇرامىن.
زۋھرا. نەمەنەگە تۇراسىز؟ مەنى ءۇيدى تابا الماي قالادى دەيسىز بە؟
تۇرىك كەمپىر. سويلەسىڭدەر، دۇرىستاپ سويلەسىڭدەر.
اۋلاققا بارىپ تۇرادى.
زۋھرا. جاسۇلان، بۇنىڭ نە؟
جاسۇلان. سەنى الامىن دەپ ايتتىم عوي.
زۋھرا. سۇيمەيتىنىمە قارامايسىڭ با؟
جاسۇلان. قارامايمىن.
زۋھرا. مەن ساعان ولسەم دە تيمەيمىن.
جاسۇلان. ولاي ايتپا.
زۋھرا. ءقازىر مۇندا اقەدىل كەلەدى.
جاسۇلان. ول ماعان نە ىستەيدى؟
زۋھرا. دوسىڭنىڭ بەتىنە قالاي قارايسىڭ؟
جاسۇلان. ءبىز بەكەر كەزدەسىپ تۇرمىز، ودان دا بىردەن ۇيىڭە بارىپ الىپ كەتۋ كەرەك ەدى سەنى.
نەمىس شال مەن اقەدىل كەلەدى.
تۇرىك كەمپىر. ءاي، شال، سەن مۇندا نەعىپ ءجۇرسىڭ؟
نەمىس شال. قىزىن سيىرعا ساتقان سەن كەمپىر ما؟
تۇرىك كەمپىر. ءوزىمنىڭ قىزىم، نە ىستەسەم دە ءوزىم بىلەمىن. نە كەرەك ساعان؟
نەمىس شال. مىنا باسسىزدىقتى توقتات، بالالارعا ەركىندىك بەر دەۋگە كەلدىم.
تۇرىك كەمپىر. سەن ايتپاساڭ نە ىستەرىمىزدى بىلمەي وتىر ەدىك. جوعالت كوزىڭدى. الىپ كەت انداعى كۇشىگىڭدى.
نەمىس شال. بۇل بالا زۋھرا ەكەۋى ءبىرىن-بىرى سۇيەدى. جاسۇلان، سەن سوۆەت مەكتەبىندە وقىعان، كوزى اشىق بالاسىڭ. وسىنداي وزبىرلىققا بارعان جاراسا ما؟ ازدان كەيىن بۇل ىستەپ جاتقاندارىڭ بارىپ تۇرعان قىلمىس. توقتاتىڭدار!
جاسۇلان. اعا، ءسىز ارالاسپاڭىز، ءوز موينىڭىزدا قىل ارقان تۇرعانىن سەزبەيدى ەكەنسىز. ءسال عانا قاتتىراق تارتسا، نە بولاتىنىڭىزدى بىلەسىز بە.
نەمىس شال. مەنەن سونشاما نە كىنا كورىپ تۇرسىڭ؟ جازىعىم – مىنا بەيكۇنا ءسابيدى، بالا ماحابباتتى قورعاعانىم با؟ وزبىرلىققا قارسى تۇرعانىم با؟ تالاي زوبالاڭدى باستان كەشكەن جانمىن. ەندى ەشكىمدى جىلاتقىزبايمىن.
تۇرىك كەمپىر. ءاي، قىزدى بايعا بەرمەگەندە نە ىستەيمىز؟ نە ساندالىپ تۇرسىڭ.
نەمىس شال. وقىسىن. انە، اقەدىل ەكەۋى قالاعا كەتەمىز دەپ وتىر. بارسىن.
تۇرىك كەمپىر. مىنا شالدىڭ ەسى دۇرىس پا؟ مەنىڭ قىزىمدا سەنىڭ نە شاتاعىڭ بار دەيمىن؟ بايعا بەرەمىن بە، جايعا بەرەمىن بە جوق الدە ءولتىرىپ تاستايمىن با ءوزىم بىلەمىن.
نەمىس شال. بولدى، ءسوز وسىمەن توقتاسىن، سالعىلاسىپ تۇراتىن ۋاقىت جوق. ءجۇر، زۋھرا، كەتتىك. بۇگىنشە مەنىڭ تامىمدا بولاسىڭدار، ەرتەڭ تاڭ اتا قالاعا ءوزىم سالىپ جىبەرەمىن، ءجۇر.
تۇرىك كەمپىر. ويباي، زۋھرا، ولتىرەمىن توقتا!
زۋھرانى ءارى تارتادى، نەمىس شال بەرى تارتادى. قىرعىن توبەلەس باستالادى.
نەمىس شال. ءاي، كەمپىر، توقتا بولدى، تۇرا تۇرشى. توقتا. ماسقارا بولامىز. بۇل ەلگە ەكەۋمىز دە كەلىمسەكپىز. ەسىڭدى جي.
تۇرىك كەمپىر /باسىلىپ/. ەندى ءوزىڭ عوي، قاقپاس!
نەمىس شال. ەكەۋمىزدى دە ۇستاپ اكەتەدى. توقتا. ءجۇر، زۋھرا. ءجۇر، كەتتىك.
جاسۇلان. اح، اتاڭا نالەت فاشيست! وسىدان كور دە تۇر، قالاي بولار ەكەنسىڭ! وسىدان كور دە تۇر!
زۋھرا، اقەدىل، نەمىس شال (شاراسىزدىقتان قولىن ءبىر سىلتەپ) كەتىپ قالادى. جاسۇلان مەن تۇرىك كەمپىر ولاردىڭ ارتىنان كەتەدى.
توعىزىنشى كورىنىس
ۇلى وتان سوعىسىنىڭ ۋاعىنداعى شاعىن كەڭسە، ۇستەل باسىندا جاس سارباز جازۋ جازىپ وتىر. ەگدە نەمىس كەلىپ كىرەدى.
نەمىس. سالەم بەردىك.
جايىق. امانسىز با، قالىڭىز قالاي؟
نەمىس. جاقسى...
جايىق. ءسىزدىڭ نەندەي جاعداي بولسا دا جاقسى دەيتىنىڭىز جاقسى.
نەمىس /كۇلىپ/. جاقسى بولسا ەندى باسقاشا قالاي ايتامىن.
جايىق. دۇرىس. مىندا قولىڭىزدى قويىڭىز. بولدى، ەندى تۋرا ەكى اپتادان كەيىن كەلىپ، بوي كورسەتەسىز.
نەمىس. ءبىر جاققا قاشادى دەيسىڭ بە.
جايىق. ءبىراق مەن بولمايمىن. مايدانعا اتتانىپ بارامىن.
نەمىس. ە دە... ولاي بولسا كورىسكەنشە، بالام. قايدا جۇرسەڭ دە امان-ەسەن بول.
جايىق. قىزىق، ءسىز دە نەمىسسىز، مايدانداسقالى بارا جاتقان دۇشپانىم دا نەمىس. ءبىراق ءسىز مىندا ماعان اماندىق تىلەپ تۇرسىز.
نەمىس. نەمىس پەن ءفاشيستىڭ ايىرماسى جەر مەن كوكتەي. بۇنى سەن بىلمەي ايتىپ تۇرسىڭ، ءبىراق وسىنى بىلەتىننىڭ ءوزى بىلمەگەنسىپ مىنا سويقاندى سالىپ وتىر ەمەس پە. سول قينايدى.
جايىق. كىشكەنە اقىرىن-اقىرىن سويلەڭىزشى. ونسىز دا ۇستىڭىزدەن دومالاق ارىز بار.
نەمىس. ول قانداي ارىز تاعى؟
جايىق. ءوزىم كورگەن جوقپىن، ءبىراق ءسىزدى ءجىتى باقىلاۋعا الۋ تۋرالى جارلىق بار.
نەمىس. مىنە، قىزىق! مەن نە ءبۇلدىرىپپىن؟
جايىق. ەل اراسىندا سوعىسقا بارماڭدار دەپ ۇگىت جۇرگىزىپ ءجۇر، شپيون دەيدى.
نەمىس. مەنى ولە الماي ءجۇر دەپ ويلاي ما؟ كىمدى ۇگىتتەپپىن؟ كىم جازىپتى؟
جايىق. ءاتى-جونى بەلگىسىز.
نەمىس. وسى حالىق قاراپ جۇرمەيدى. مەندە نەسى بار، كىمدى ۇگىتتەپپىن. مەنىڭ دە وزىڭدەي ۇلىم بار، ول دا سوعىسقا ءوز ەركىمەن سۇرانعان، نەمىس دەپ سەنبەدى، الماي قويدى، ۇيگە كەلىپ، جەر تەپكىلەپ جىلادى. بارلىعىمىز قاتتى قورلانىپ ەدىك، تاعى قانداي زامان كۇتىپ تۇر ەكەن الدا.
جايىق. حاتتى ءوزىم كورگەن جوقپىن، ءبىراق ورىسشا وتە ساۋاتتى جازىلعان دەسەدى. بۇل توڭىرەكتە ورىسشانى جاقسى بىلەتىن ادام نەكەن-ساياق.
نەمىس. قۇرتام دەسە، قىتايشا جازاتىن ادامدى دا تابادى عوي ولار. جارايدى، جايىق، امان بول، بار بول.
جايىق. راحمەت سىزگە. زۋھرانى جاسۇلاننان اراشالاپ قالىپسىز. ەستىپ جاتىرمىن.
نەمىس شال. قايداعى اراشالاعان! انا جىندى كەمپىر ۋاقىتشا توقتادى. اۋىلباسى اقىلدى ادام عوي، ءسوز ءتۇسىندى. قايدام ءبىراق... جاسۇلان شاقار ەكەن. كۇتپەپ ەدىم.
جايىق قولىن شەكەسىنە اپارىپ، اسكەري قۇرمەت لەبىزىن جاسايدى. نەمىس شىعىپ كەتەدى.
ونىنشى كورىنىس
اۋىلباسىنىڭ ءۇيى
جاسۇلانننىڭ اناسى. امانگەلدى، بالادان ءبىر قاتەلىك كەتتى. ءوزى دە ءتۇسىنىپ جىلاپ جاتىر. جار دەگەندە جالعىز ۇل. قايت رايىڭنان.
اۋىلباسى. قايتا الماسپىن.
جاسۇلاننىڭ اناسى. قابىرعاسى قاتقان جوق، بۇعاناسى بەكىگەن جوق. ول كەتسە، مەن دە كەتەمىن. تۇرمايمىن سەنىمەن، قالمايمىن قاسىڭدا.
اۋىلباسى. كەتسەڭ بار.
جاسۇلاننىڭ اناسى. جالعىز قالاسىڭ.
اۋىلباسى. بۇيىرتقانى بولار. ءبىراق مىنا ۇلدى... مىنا ۇلدى... يتتىك جاساعان ەكەن، مايدانعا بارىپ، ەسىن جيناسىن.
جاسۇلاننىڭ اناسى. ول ەسىن جينامايدى. ول... ول... /ايتا الماي كىبىرتىكتەپ، اقىرى اڭىراپ جىلاپ جىبەرەدى/ ءولىپ قالادى عوي! ول وققا ۇشىپ ءولىپ قالادى عوي...
اۋىلباسى. اۋىلىما پانا ىزدەپ كەلگەن بەيشارا جەتىم شالدىڭ ۇستىنەن ارىز جازعان ادام – ماعان ۇل ەمەس. ونداي ۇرپاقتىڭ بارىنان جوعى. قازاق بىتكەننىڭ اتىنا كىر كەلتىردى.
اۋىلباسى قينالىپ، اياعىن سيپايدى. پروتەز بەن اياق تىرەسكەن جەردەن شىپ-شىپ قان شىعىپ تۇر. ول ونى بايقاپ وتىرعان جوق.
جاسۇلاننىڭ اناسى. قاي قازاقتىڭ جوعىن تۇگەندەيسىڭ، قاي تەسىككە بارىپ جاماۋ بولاسىڭ... انا بالا... وبال-اي، قۇداي-اي، قايتەيىن ەندى...
ون ءبىرىنشى كورىنىس
ءجاميلانىڭ شاڭىراعى. داستارحان باسىنا بۇكىل اۋىل جينالعان. ورتادا – كومبە نان. جايىقتى مايدانعا شىعارىپ سالۋعا جينالعان جۇرت. دومبىرا كۇمبىرى.
ديۋانا شال. ءاي، ءسالىم، ورنىڭنان تۇرشى، بالام. مىنە، قاراڭدار! بۇگىننەن باستاپ مىنا باتىر ەلۋبايەۆ بولدى. كەشە رايكومعا بارىپ، ءوز اتىما اۋدارىپ الدىم. ەندى بۇل قىراندارىڭدى سەيىتقوجانىڭ ۇلى دەپ قابىلداڭدار. اتى – ءسالىم. ايداۋدا ولگەن قۇلىنىم ءسالىمنىڭ ارۋاعى ريزا بولسىن.
نەمىس شال. اۋمين، اۋمين!
ايجامال. وي، اتا، قۇتتى بولسىن!
گۇلجامال. باۋى بەرىك بولسىن!
ءجاميلا. مىناۋ ءبىر كەرەمەت قۋانىش بولدى عوي. اتا، قۇتتى بولسىن. ءاي، ايجامال، گۇلجامال، ءان شىرقاڭدار ەندەشە.
ولار ءان سالادى. بالكىم «ەلىم-ايدى»... ءارى قارايعى اڭگىمەگە ارقاۋ بولاتىن تاقىرىپتا بولسا جاقسى بولار ەدى..
نەمىس. ءبىزدى ماجبۇرلەپ كوشىردى عوي. تۋعان جەرىمىز ەدىل بويى. اتا-بابام سول جەردى ەكى عاسىر مەكەندەدى. ءوزىمىزدىڭ اۆتونوميا، كادىمگىدەي ەلىمىز، وتانىمىز بولدى.
ليۋبا. تەك نەمىستەر تۇردى ما؟
نەمىس شال. نەگىزى نەمىس... سول جىلى ەگىن قالاي بىتىك شىقتى. ونداي ءونىم بەس جىلدا ءبىر بولادى. پوسەلكىمىزدە سيىر فەرماسى بار ەدى. اۋىل سول سيىرلاردى ساۋىپ ءسۇتىن، بورداقىلاپ ەتىن وتكىزەتىن. ءسويتىپ جوسپاردى اسىرا ورىنداپ وتىرعان ۇلگىلى اۋىل ەدىك. ءبىزدى تايلى تۇياعىمىزبەن، تاۋار تاسيتىن ۆاگوندارعا تىققاندا، سول قازىناعا يە بولاتىن ادام دا جىبەرمەدى-اۋ يتتەر. اۋىل قاڭىراپ بوس قالدى. ءۇيدى-ۇيدى ارالاپ ۇلىعان يت، سيىر بىتكەن ەگىندىككە ءتۇسىپ، قارىندارى جارىلىپ، تەڭكيىپ-تەڭكيىپ جاتتى. كۇزگى جاۋىنعا ۇرىنعان استىق ءشىرىپ كەتتى. وسىلاي اينالدىرعان ەكى-ۇش اپتادا تۇگىمىز قالعان جوق.
ليۋبا. تۋرا ءبىزدىڭ وقيعا...
كارىس شال. ءيا، ءبىزدىڭ وقيعا... بىزدە دە كۇرىش قالدى. ەسىل ەگىن ىسىراپ بولدى.
اقەدىل. سوندا نەگە ءويتتى؟ نە ءۇشىن كوشىردى؟
نەمىس. سوعىس كەلسە، فاشيستەرگە ءوتىپ كەتەدى دەپ ساقتانعاندارى دا.
جايىق. ال ءسىز ءوتىپ كەتەر مە ەدىڭىز؟
كارىس شال. ءاي، بالام-اي، بالالىقپەن سۇراپ تۇرسىڭ-اۋ، كوڭىلىنە كەلەدى دەمەيسىڭ. كەڭەس جەرى – ءبارىمىزدىڭ وتانىمىز. وتانىن كىم ساتۋشى ەدى. گەرمانيانىڭ وزىندە دە گيتلەرگە كوپشىلىك ەرگەنمەن، قارسى تۇرعان، سول قارسىلىعى ءۇشىن جازاعا تارتىلعان نەمىستەر از ەمەس.
جايىق. ءسىز ونى قايدان بىلەسىز؟
كارىس شال. كوڭىلىم سەزەدى.
ءجاميلا. رەنجىمەڭىزدەر. بالالىقپەن سۇرايدى عوي.
نەمىس شال.
نەمىس دەيدى –
نەمىس بولسا نەسى بار؟
ءتورت قۇبىلاسى تەگىس بولسا نەسى بار،
گيتلەردىڭ جەندەتى ەمەس بار نەمىس،
بولسا، اياما – قىلشا موينىن كەسىپ ال.
ۇيقى-تۇيقى، تىرلىگىنىڭ جولدارى،
بولار ءتۇستى بولدىرمادى، بولمادى...
سونداي كەزدە پانا تاپتى قازاقتان
قورلاتپادى، قورلامادى – قورعادى... (ەسليام زىكىبايەۆ «گەر-اعاعا»)
وسىنداي ولەڭ بار، قاراعىم.
ءجاميلا داستارحان باسىنا كومبە نان اكەلەدى.
ءجاميلا. مىنە، ىپ-ىستىق، ءقازىر ءپىستى.
نەمىس شال. شىركىن-اي، ءيىسىن-اي!
ءجاميلا (اۋىلباسىنا). امانگەلدى اعا، راحمەت سىزگە، جاقسىلىعىڭىز قۇدايدان قايتسىن.
ليۋبا. يىسىنەن باسىم اينالىپ كەتتى.
ءبارى ءۇنسىز قالادى. ديۋانا شال باتا جاسايدى، اقىرىنداپ ءبارى شەتىنەن ءۇزىپ، اۋىز تيەدى. ايەلدەر جىلاپ جاتىر.
اۋىلباسى. بەيبىت ءومىر تەزىرەك قايتا ورالسىن، اۋمين!
اۋىلباسىنىڭ ايەلى (كۇرىسىنىپ، وز-وزىنەن). جالعىز ۇل دا كەتتى... كەتتى عوي...
امانگەلدى. بالالار امان-ەسەن ەلگە ورالسىن.
ايجامال. جاسۇلان ءوزى سۇراندى دەي مە؟
اۋىلباسىنىڭ ايەلى. قايداعى، (امانگەلدىنى نۇسقاپ) مىنا قاقپاس قويدى ما جانىن. بالا بولعان سوڭ، بالالىق جاسايدى عوي. سوعىسقا جىبەرىپ جازالايتىنداي نە بولدى دەيمىن سونشا! (جىلايدى).
اۋىلباسى. بولدى-بولدى، قاي-قايداعىنى ايتپا.
اۋىلباسىنىڭ ايەلى (جىلايدى). قاتىگەزسىڭ. وڭبايسىڭ!
كەنەت قولىندا تۇيىنشەگى بار شەشەن ايەل كەلىپ كىرەدى. تۇيىنشەكتى ءجاميلاعا بەرەدى.
ءجاميلا. تورلەت، زەينەپ، وتىرا قال. راحمەت.
نەمىس شال. بالادان ءبىر قاتەلىك كەتتى. امانگەلدى، تىم قاتال ۇكىم شىعاردىڭ. ولاي بولمايدى.
اۋىلباسى. سولاي شەشتىم. كىناسىن قۇداي كەشسىن.
نەمىس شال. ول جازعان ارىزدان مەنى ەشكىم كەلىپ تۇتقىنداعان جوق، امان-ەسەن وتىرمىن، مىنە. ول بولسا، وت كەشىپ ءجۇر. بولمايدى-بولمايدى. بايقۇس بالا...
اۋىلباسىنىڭ ايەلى. سونى ۇقپاي قويدى عوي مىنا قاقپاس.
ديۋانا شال. جارايدى، نە بولسا دا، تالايىنا جازىلعاندى كورەر... ايتىپ ايتپاي نە كەرەك... اماندىعىن تىلەيىك.
بريگادير (وز-وزىنەن جىلايدى). اينالايىندار-اي، جايىق-وۋ! سەن دە سوعىستى كورەتىن بولدىڭ-اۋ! ەشكىم كورمەسە دەپ ەدىم... (ۇرەيلەنىپ) سوعىسقا بارماڭدار، مايدانعا جولاماڭدار! وندا اراق ىشكىزەدى دە، ايدا، العا دەپ وكوپتان شىعارىپ جىبەرەدى. مىلتىق جوق، مىلتىق بەرمەيدى!!! ءولىپ قالاسىڭدار-اۋ، بالالار! قاشساڭ، اتادى. قىزىلدار اتادى! وزدەرى-اق اتادى...
اۋىلباسىنىڭ ايەلى. ويباي-اي! جاسۇلانىم-اي! قۇلىنىم-اي!
اۋىلباسى (داۋىس كوتەرىپ). ەي، بولدى! بولدى دەيمىن!
بريگادير قورقىپ، بەتىن باسىن جىلاپ قالادى. اۋىلباسىنىڭ ايەلى ءۇنسىز ەگىلەدى. كەنەت شەشەن ايەل ورنىنان تۇرادى.
شەشەن ايەل. اۋىلداعى ون شاقتى ايەل تاۋداعى فەرمادا جۇمىس ىستەدىك. تاۋدىڭ قويناۋىندا فەرما بولدى. ەشكى ساۋاتىنبىز. سوندا ىستەدىم. ۇيدە كىشكەنتاي قىزىمدى باعىپ انام قالعان. قىزىمنىڭ جاسى ۇشتە عانا، ەكى كوزى جۇلدىزداي جانادى، ەكى بەتى بولسا، بالداي، سونداي ءتاتتى. وسكەندە ايعا ۇشامىن دەيدى. بىلمەيمىن قايدان شىعارعانىن. كەشكە تاۋدان تۇستىك. ۇيگە ەرەكشە اسىقتىم. وز-وزىنەن ەكى ەمشەگىم سىزداپ، تاستاي بولىپ قاتتى دا قالدى. كلۋب جانىپ جاتىر ەكەن. قاراعان دا جوقپىن، ۇيگە جۇگىردىم. اۋىل تىم-تىرىس، تىرشىلىك بەلگىسى بىلىنسەشى. كلۋب بولسا، جانىپ جاتىر. ءۇي قاڭىراپ بوس تۇر. انام دا، كۇيەۋىم دە، قىزىم دا جوق. تەك شۇبەرەك قۋىرشاعى دومالاپ بۇرىشتا قالعان... قىزىم قولىنان تاستاماۋشى ەدى... شىڭعىرىپ جىبەردىم. ال كلۋب بولسا، مازداپ جانىپ جاتر. جانۇشىرا جۇگىردىم. توڭىرەكتى كۇيگەن ەتتىڭ جۇرەك اينىتار ءتاتتى ءيىسى الىپ كەتىپتى، جاراندار!!!! ازعىندار، حايۋاندار، سەندەرگە كىشكەنتاي پەرىشتە، بەيكۇنا ءسابي نە ىستەدى؟ بۇكىل اۋىلدى كلۋبقا جيناپ، وت قويعان ەكەن... بىرگە كەتەيىن دەپ ۇمتىلىپ ەدىم، جىبەرمەدى. پويىزعا سالىپ الدى دا كەتتى. ال كلۋب بولسا جانىپ جاتىر، جانىپ جاتىر...
ايجامال. الدا بايقۇس-اي.
گۇلجامال. سۇم زامان-اي! قارعىس اتقىر گيتلەر-اي!
ءجاميلا. جارايدى، جارايدى، قۇداي-اي.
بارلىعى شەشەن ايەلدى قۇشاقتاپ، داۋىس سالىپ ەڭىرەيدى.
ديۋانا شال. جامان ىرىم باستاماڭدار. جايىقجاندى، ۇلكەن ساپارعا، قاندى قىرعىنعا شىعارىپ سالعاندا نە بولدى؟ داۋىس شىعارعاندارىڭ قاي ساسقاندارىڭ. توقتاتىڭدار، تۇگە!
نەمىس. ءيا، مەنىڭ مارتام دا و دۇنيەلىك بولدى. ۋماجدالعان قاعاز سياقتى ءجۇرىپ بارا جاتقان پويىزدان لاقتىرعاندا... جانىم قالاي شىقپادى، مىنا جۇرەك شىركىن قالاي توقتاپ قالمادى مەن بىلمەيمىن.
اقەدىل. ءبىزدىڭ اۋىلدا ەكى اتا بار، ولار تەمىر جول بويىن جاعالاپ ءجۇرىپ مايىتتەردى جينايدى، سودان كەيىن ارۋلاپ كومەدى. ۋايىمداماڭىز. زامان تۇزەلگەسىن اقىرىنداپ ءجۇرىپ مارتاڭىزدىڭ زيراتىن تاۋىپ الاسىز.
نەمىس. قايداعى تاپقان. ءىش كيىمشەڭ، جانىندا ءبىر جاپىراق قاعازى جوق كىم ەكەنىن انىقتايتىن. كومىلسە، سوعان ءتاۋبا.
ديۋانا شال. كومىلەدى، كومىلەدى.
نەمىس. جارايدى، مەن قايتايىن. جايىق، امان بول. وسى داستارحان باسىندا تەك جاقسىلىقتا جۇزدەسەيىك. ءجاميلا، سەنىڭ كومبە نانىڭنىڭ ءدامى تاڭدايىمنان ەشقاشان كەتپەيدى ەندى.
ءجاميلا. ءالى تالايىن جابامىن بۇل ناننىڭ. تەك زامان تىنىش بولسىن. سوعىس اياقتالىپ، بەيبىتشىلىك ورناسا ەكەن تەزىرەك.
اۋىلباسىنىڭ ايەلى. ءيا، ايتقانىڭ كەلسىن...
ايەلدەر بارلىعى تۇرىپ، بەتتەرىن سىپايدى.
جايىق. وتان ءۇشىن، مىنا جاتقان اۋىلدىڭ تىنىشتىعى، ەرتەڭگى ازات ءومىر ءۇشىن قان مايدانعا اتتانىپ بارامىن. تىلەگىم – سوعىستى ارتىمنان ەرگەن قاراشىعىم، ىنىشەگىم اقەدىل كورمەسىن. اناشىم، سەن امان بول! اماندىقتا جۇزدەسۋدى جازسىن! اۋىل-ايماق، جاندارىم، كورشى-تۋىس، اعايىنىم! امان بولىڭدار! مىنا شاڭىراق - سىزدەرگە امانات! جەڭىسپەن ورالۋدى ماقسات تۇتىپ بارامىن! باتىر بولىپ ورالامىن!
«يدەت ۆوينا نارودنايا» دەگەن ءان ورىندالادى.
ەپيلوگ
مايداننان ورالعان جاسۇلان اربادا وتىر. اياقتارى كورپەمەن جابىلعان. مۇگەدەك ەكەنى سەزىلەدى. بولمەگە زۋھرا كەلىپ كىرەدى.
زۋھرا. امانسىڭ با، جاسۇلان. امان-ەسەن ورالۋىڭمەن.
جاسۇلان. راحمەت. كەل، تورلەت.
زۋھرا. وسى جەردە تۇرا بەرەيىنشى.
جاسۇلان /كۇلىپ/. تۇرا بەرەمىن دەسەڭ، تۇرا بەر. نە جاڭالىق؟ اقەدىل قالاي؟
زۋھرا. بارلىعى جاقسى. جاسۇلان، مەن ساعان... ءبىزدىڭ ءۇي مەن سەندەردىڭ ءۇي اراسىندا كەلىسىم بار ەدى عوي...
جاسۇلان. ءيا؟
زۋھرا. ەندى، مىنە... مەن دايىنمىن. ۇيلەنۋگە... جوق، ساعان تيۋگە...
جاسۇلان. ماعان تيەمىن دەپ كەلىپ تۇرسىڭ با؟
زۋھرا. ءيا...
جاسۇلان. ممم... قىزىق ەكەن.
زۋھرا. جاسۇلان، بۇل شەشىم ماعان وڭاي تۇسكەن جوق. سەن قان مايداننان كەلىپ وتىرسىڭ، باتىر بولىپ ورالدىڭ. ءبىراق، ءبىراق...
جاسۇلان. اياقتارىڭ جوق دەيسىڭ عوي.
زۋھرا. جوق، ولاي دەمەيمىن. شىبىن جانىڭنىڭ ۇزىلمەگەنىنە، امان قايتقانىڭا ءتاۋبا دەيمىن. سەن مەنى كەشىر. ءبارىمىز بالا بولدىق، نەنىڭ ءمانىسىن بىلدىك ول كەزدە؟
جاسۇلان. ءقازىر نە وزگەردى؟
زۋھرا. اپام... اپام ۇرسىپ جاتىر...
جاسۇلان /اڭ-تاڭ بولىپ/. اپام ۇرسىپ جاتىر؟ اقەدىل شە؟
زۋھرا. اقەدىل... ول... ول ءتۇسىنىپ وتىر. ءبىراق مايدانعا سۇرانىپ كەتكەلى جاتىر...
جاسۇلان. قۇدايىم-اي... نە دەگەن بالاسىڭدار... سۇرانباسىن مايدانعا، مەنەن سەندەرگە رۇقسات. قوسىلىڭدار، ءۇي بولىڭدار، باقىتتى بولىڭدار.
زۋھرا. قالايشا؟ بۇل قالاي بولعانى؟
جاسۇلان. نە كەرەك ساعان؟ سەنى قالاعانىمدا، سۇيگەنىمدە، ىزدەگەنىمدە قايدا ەدىڭ؟ مەنى جاۋ كوردىڭ ەمەس پە؟ مەنى جەك كورىپ، جيىركەندىڭ ەمەس پە؟ ەندى نەمەنەگە كەلدىڭ؟
زۋھرا /كىبىرتىكتەپ/. اپام ۇرىسقاسىن... سەندەردىڭ سيىرلارىڭ ءقازىر كوبەيىپ، ەكى سيىر ءۇش بۇزاۋعا اينالدى عوي. قالىڭ مالدى قايتارمايمىن دەپ، باسىنىڭ ساقيناسى ۇستاپ تۇرماي قالدى. سوسىن كەلدىم...
جاسۇلان. سيىرلاردى سەندەرگە سىيلادىم. ونى قالىڭ مال ەمەس، سىيلىق دەپ قابىلداسىن اپاڭ. تويلارىڭا سىيلىق. ءسويتىپ سالەم ايت!
زۋھرا. شىن با؟
جاسۇلان. شىن.
زۋھرا. وي، جاسۇلان، راحمەت ساعان! راحمەت!
ۇيگە ليۋبا كەلىپ كىرەدى.
زۋھرا. سەن مۇندا نەعىپ ءجۇرسىڭ. نەگە ورامال تاعىپ العانسىڭ. كەشىر، نەگە دەپپىن عوي.
ليۋبا جاسۇلاننىڭ كورپەسىن تۇزەيدى.
ليۋبا. ءيا، سولاي.
زۋھرا. كەرەمەت قوي بۇل دەگەن. كەرەمەت! الاقاي!
مۋزىكا وينايدى. ساحناعا اكتەرلار شىعادى.
سوڭى.
You Might Also Like
-
پەرىشتەلەر اللا تاعالانىڭ جاراتقان قۇلدارى، ءارقايسىسى ءاربىر كىزمەتتە. ولار كۇنا قىلمايدى. ولاردىڭ دا ابزال جاقسىلارى، پايعامبارلارى بار. جابىرەيىل، ىسراپىل، ازىرەيىل، مىكايىل دەگەندەر پەرىشتەلەر ال...
