قىزىل ميا
/رومانتيكالىق تراگەديا/
قاتىسۋشىلار:
كەمپىر
اسان /كەمپىردىڭ ۇلكەن ۇلى/
ساعيرا /اساننىڭ ايەلى/
ۇسەن /كەمپىردىڭ كىشى ۇلى/
قايرات /ۇسەننىڭ «دوسى»/
انارگۇل /كورشى كەلىنشەك/
2 بانديت جىگىت
پرولوگ
كافەنىڭ ءىشى، ەكى جىگىت شاراپ ءىشىپ وتىر. ەكەۋى شالا ماس.
قايرات. مەنىڭ ءبىر دوستارىم بار. ساعان تەك سولار كومەكتەسە الاتىن سياقتى عوي... جاعدايىڭ مۇلدە مۇشكىل ەكەن...
ۇسەن. نەسيەگە اقشا بەرە مە؟
قايرات. نەسيەگە دە بەرەدى. ءبىراق ايتقان ۋاقىتىندا قايتارماساڭ، قيىن بولادى.
ۇسەن. مىنالاردان قيىن بولماس. /قينالىپ/. ءبىر باشپايىمدى كەسىپ الدى...
قايرات. بانكتەن سۇراپ كوردىڭ بە؟
ۇسەن /كۇلىپ/. ماڭىنا جولاتپايدى مەنى.
قايرات. قالاساڭ، سول جىگىتتەرمەن جولىقتىرايىن.
ۇسەن. سەنىمىڭە راحمەت، دوسىم. قىسىلتاياڭ ساتتە، قاسىڭدا جان بالاسى قالماعاندا، كىمنىڭ كىم ەكەنىن تۇسىنەسىڭ. ەكەۋمىزدىڭ قىلاۋ تۇسپەگەن تازا دوستىعىمىز ءۇشىن!
قايرات. ەكەۋمىز ەكى مۋشكەتەرمىز عوي! سونى ءالى بىلمەي ءجۇرسىڭ بە؟
ۇسەن. راس ايتاسىڭ، باۋىرىم...
1-كورىنىس
Cاحنادا اۋىلدىڭ قوڭىرقاي ءۇيى. جەردە الاسا ۇستەل، بۇرىشتا دومبىرا، ورتادا ۇلكەن ساندىق. جەرگە قۇراق كورپەلەر توسەلگەن، ارعى جاقتا فلياگ، وجاۋ بايقالادى. نان، ماي سەكىلدى اۋىل داستارحانىنا ءتان ونىمدەر اپپاق ورامالمەن جابىلعان. ۇستەل باسىندا وتىزدار شاماسىندا كەلىنشەك تىزەسىن قۇشاقتاپ جالعىز ءوزى سويلەپ وتىر.
انارگۇل. بۇل جەر ەندى مەنىكى دەپ، قورشاپ العان عوي. قورشاعاندا كادىمگى قورشاۋ ەمەس، ءدۇيىم دالانى اينالدىرىپ بۋلدەزەرمەن تەرەڭ ور قازىپ تاستاعان. ەندى وعان ءوز مالى ءتۇسىپ قىرىلىپ جاتىر دەيدى. سوندا دا بوي بەرمەي وتىر. انا جولى اۋلاسىنا سەكەڭدەردىڭ سيىرى كىرىپ كەتسە، قۇلاعىن كەسىپ الىپتى. سيىردىڭ ءوزىن باسى قان-قان، وكىرتىپ، تالعا بايلاپ قويىپتى. ابدەن ەسى كەتكەن بەيشارا جانۋاردى الگى اعاشتى اينالىپ اينالىپ، قىلقىنىپ تۇرعان جەرىنەن ايىمكۇل شەشىپ الىپتى. بىلمەيمىن، قالاي بولارىن، ءبىراق اۋىل ادامدارىنىڭ جاندارى تۇرشىگىپ، جاعالارىن ۇستاپ جاتىر. نيەتتەن عوي بارلىعى، نيەتتەرى تارىلعان ابدەن. يەسىز جاتقان جەردى مەنشىكتەپ، مەنىكى دەپ، وزدەرىمەن وزدەرى ارپالىسىپ الەك.
ۇيگە ەكى ەركەك كەلىپ كىرەدى.
ۇسەن. اۋ، قوجايىندار! ادام بالاسى بار ما مۇندا؟
كەلىنشەك اتىپ تۇرادى.
انارگۇل. سالەمەتسىزدەر مە؟
ۇسەن. سالەم بەردىك! ءسىز كىمسىز؟ ويباي، اسان ساعيرانىڭ ۇستىنەن قاتىن العان با؟
انارگۇل. جو-جوق، مەن كورشىمىن. مىنا ۇيدە تۇرامىن.
قولىن بەلگىسىز باعىتقا سىلتەپ كورسەتكەن انارگۇل ءۇستى-باسىن تۇزەپ، ىڭعايسىزدانىپ قالادى.
ۇسەن. ءۇي يەلەرى قايدا؟
انارگۇل. ساعيرا ءبىزدىڭ ۇيدە سەريال كورىپ وتىر.
ۇسەن. ءوز ۇيىندە نەگە كورمەيدى؟
انارگۇل /ساندىققا قاراپ/. مۇندا كورۋگە بولمايدى عوي. ءسىز ۇسەنسىز بە؟
ۇسەن. ءيا، ۇسەنمىن. مەنى تانيدى ەكەنسىڭ عوي.
انارگۇل. ءيا، تانيمىن، مەن ىدىرىستىڭ قىزىمىن. انارگۇلمىن.
ۇسەن. ىدىرىستىڭ-ىدىرىستىڭ. ءيا، ەسىمە ءتۇستى. ىدىرىس بار ما ءوزى؟
انارگۇل. ءيا، بار عوي، جوعارى شىعىڭىزدار. تورلەتىڭىزدەر.
ەكى جىگىت ۇستەل باسىنا وتىرادى. انارگۇل شاي قامىنا كىرىسىپ كەتكەن.
ۇسەن. ساعيرانى شاقىرا سالساڭشى. مىناۋ مەنىڭ دوس بالام. اتى – قايرات.
انارگۇل. ول كەلمەيدى عوي. سەريال بىتكەنشە وعان تيىسۋگە بولمايدى.
ۇسەن. نەمەنە جۇلىپ تاستاي ما؟
انارگۇل. جوق... رەنجيدى...
ۇسەن. ءيا، مىنەزى جامان. ىدىرىستىڭ بەس قىزى بار ما ەدى؟ سەن ەسىمدە جوقسىڭ. مەن اۋىلدان كەتكەندە بارلىعى مايدا بولاتىن.
انارگۇل. التاۋمىز.
ۇسەن. دۇرەەس.
قايرات. مۇندا نەعىپ وتىرسىڭ؟
انارگۇل /ىڭعايسىزدانىپ، ساندىق جاقتى نۇسقاپ/. اجەگە كەلگەنمىن.
قايرات /ۇسەنگە ەسى دۇرىس پا دەگەندەي قاراپ/. ول كىسى ءوزى قايدا؟
انارگۇل. وسىندا.
قايرات. دالاعا شىعىپ كەتتى مە؟
انارگۇل. جوق، وسىندا، ۇيدە.
ۇسەن. اپا، اپا! قايداسىز؟
بارلىق بولمەنى ارالاپ شىعادى.
ۇسەن. جوق قوي، تىپ-تيپىل.
انارگۇل. ۇيىقتاپ جاتقان شىعار.
ۇسەن. قاي بولمەدە؟
انارگۇل. وسىندا.
ۇسەن /الدەنەنى ۇققانداي بولىپ قايراتقا قارايدى/. تۇسىنىكتى، تۇسىنىكتى... اسان قايدا؟
انارگۇل. دالادا جۇرگەن شىعار.
ۇسەن. ا-ا-ا... جاقسى، جاقسى.
قايرات بۇرىشتاعى دومبىرانى الىپ تىڭقىلداتا باستايدى.
قايرات /ۇسەنگە/. تەزىرەك بولساڭشى.
ۇسەن. ەندى ءۇي يەسى كەلسىن دە.
قايرات. كەلىسە مە؟
ۇسەن. قويشى، قايدا بارادى. /انارگۇلگە/. اۋىلدا نە جاڭالىق؟
انارگۇل. جاڭالىق سول. قالادان ءبىر كىسىلەر كەلىپ، اۋىل سىرتىنداعى جەردى ساتىپ الدىق، بۇل جەرمەن ەندى جۇرۋگە تىيىم سالامىز دەپ قورشاپ جاتىر. حالىق مالىن قايدا جايارىن بىلمەي قىسىلىپ وتىر.
ۇسەن. قيىن بولعان ەكەن.
انارگۇل. سونى اجەمە ايتىپ جاتقانمىن.
قايرات پەن ۇسەن بىر-بىرىنە قارايدى. تىم-تىرىس.
ۇسەن. اپام قالاي؟ امان-ەسەن بە؟
انارگۇل. امان-ەسەن. ءتاۋبا.
قايرات. ءوزىڭىزدىڭ قالىڭىز شە؟
انارگۇل. جاقسى، راحمەت.
ۇسەن. ەندى ءسىز جۇرە بەرمەيسىز بە؟
قايرات /انارگۇلگە اندەتىپ/. قىزىل ورىك، قىزىل ورىك، ءسۇيىپ قالدىم سەنى كورىپ... ۇسەن، تۇرا تۇرشى. وتىرا تۇرسىن. ءوزىڭىز نە قىزمەت ىستەيسىز؟
انارگۇل. ساۋىنشىمىن عوي.
قايرات. كۇيەۋىڭىز بار ما؟
انارگۇل. جوق. قايتىس بولىپ كەتكەن.
قايرات. نەدەن قايتتى؟
انارگۇل. سۋعا باتىپ ءولدى.
قايرات. نەگە باتتى؟
ۇسەن. قايرات، بولدى، قويشى.
انارگۇل. اجال كەلدى دە.
قايرات. ممم...
ۇسەن. انارگۇل، جاقسى. راحمەت. بارا بەرىڭىز. ساعيراعا قاينىڭ كەلىپ وتىر دەپ ايتىڭىز.
قايرات. مەن دە بويداقپىن.
ۇسەن. بولدى، وتىرىك ايتادى.
قايرات. جۇرەگىم بوس. سوسىن ەركەكتەرگە بولا بەرەدى عوي.
ۇسەن. بۇل ءوستىپ ويناي بەرەدى. كوڭىلىڭە الما.
انارگۇل. قوناقتى سىيلايتىن ادامبىز. قوناقتىڭ ەركەلىگىن كوتەرەمىز.
قايرات /ۇسەنگە/. ەستىدىڭ بە؟ نە بولدى ساعان دالادا جاتقان قاتىندى قىزعانىپ.
ۇسەن. بولدى، قوي دەدىم عوي ساعان.
قايرات. كەتشى.
دومبىراسىن قايتا تىڭقىلداتىپ اندەتەدى. اسان كەلىپ كىرەدى. ۇسەن ورنىنان تۇرىپ.
ۇسەن. اسسالاۋماعالەيكۇم!
اسان. مىنە، قىزىق، ماسقارا! قايدان ءجۇرسىڭ؟
ۇسەن. كوكە، قالايسىڭ؟
اسان /قالبالاقتاپ، ءوز كوزىنە ءوزى سەنبەي/. جاقسى، جاقسى...
ۇسەن. قارا شاڭىراققا سالەم بەرە كەلدىم. بولماي ما؟
اسان. بولادى. مەن ءبىر نارسە دەدىم بە؟ ۋالەيكۇماسسالام.
ەكەۋى ءتوس قاعىستىرىپ امانداسادى. قايرات تا تۇرىپ امانداسادى.
اسان. يەسىز ۇيدە شاي ءىشىپ وتىرسىڭدار.
ۇسەن. وزدەرىڭ انارگۇلدى تاستاپ جان-جاققا تاراپ كەتىپسىڭدەر عوي.
اسان. باقشادا ءجۇرمىن.
قايرات. انارگۇلدى كىشىلىككە دايىنداپ جاتىرسىز با؟
اسان. باۋىرىم، قالاي-قالاي سويلەيسىڭ. قارىنداسىم عوي.
ۇسەن. اپام قالاي؟ اسان. ءجۇرىپ جاتىر.
ۇسەن. كورىنبەيدى عوي.
اسان /ءسال ىڭعايسىزدانىپ قالادى/. وسىندا.
ۇسەن. قاي جەردە وسىندا. بارىڭە نە بولعان؟
اسان مەن انارگۇل ىڭعايسىزدانىپ قالادى.
اسان. وسى بولمەنىڭ ىشىندە.
ۇسەن. استاپىراللا، ول كىسى نە؟ الگى؟ قايتىس بولىپ كەتتى مە؟
اسان. ءيا، قايتىس بولىپ كەتتى.
ۇسەن وتىرا كەتەدى.
ۇسەن. قالايشا؟
اسان. ادام بولعان سوڭ ولمەي مە.
ۇسەن. ماعان نەگە حابار جىبەرمەدىڭ؟
اسان. سەنى قايدان تابامىز. قونارىڭدى ساي، ۇشارىڭدى جەل بىلەدى. تىرى-ولىڭنەن ءوزىمىز بەيحابارمىز.
ۇسەن. قاتىراسىڭدار عوي...
اسان. ءاي، بولدى، قالجىڭدايمىن. ءتىرى شەشەڭ. ءتىل مەن جاعىنا سۇيەنىپ امان-ەسەن شاۋىپ ءجۇر.
ۇسەن. ءماا، اسان، جاۋىزسىڭ وسى سەن بار عوي، ءيا.
اسان. بەس جىلدىڭ ىشىندە شەشە كەرەك بولسا، ءبىر كەلىپ ءحالىن سۇرار ەدىڭ عوي.
ۇسەن. تىرلىك، كۇنكورىس دەپ... سوسىن مايرا مەنى تاستاپ كەتتى عوي.
اسان. تاستاپ كەتكەنى قالاي؟ بالالار شە؟
ۇسەن. بالالار قاسىندا. ءقازىر باسقا بايعا ءتيىپ العان. وق جىلانداي ىسقىرىپ ماڭدارىنا جۋىتپايدى.
اسان. سەن شە؟
ۇسەن. مەن ءجۇرمىن. سول باياعى قالپىم.
اسان. ە دە. كەلگەنىڭ جاقسى بولدى. ءوزىڭنىڭ ءۇيىڭ، ءوزىڭنىڭ شاڭىراعىڭ. دۇرىس ىستەدىڭ. ءقازىر جاقسىلاپ شاي ىشەمىز. انارگۇل، انا قاتىننىڭ سەريالى ءبىتتى مە؟
انارگۇل. ءقازىر جيىرما مينۋتتان سوڭ بىتەدى.
اسان. سەريالى بىتكەن سوڭ كەلەدى، جاقسىلاپ تاماق سالدىرتامىز. انارگۇل، شاي قويا بەرشى.
ۇسەن. اپام قايدا سونىمەن؟
اسان. مىندا اپاڭ، ويباي، مىندا جاتىر.
ساندىقتىقتى كورسەتەدى. ۇسەن ايران-اسىر.
ۇسەن. «ءوز ءۇيىم - ولەڭ توسەگىم» دەپ كەلگەندە، وسىلاي قابىلدادىم دە، اعاتاي. «اعاسى باردىڭ جاعاسى بار»، قارا ورنىم، اكەدەن قالعان جالعىز كوز قارا شاڭىراق دەپ كەلگەندىمدە، شەشەمدى كورسەتپەي مازاق ەتتىم دە، اعاتاي.
اسان. جوق، تۇسىنبەدىڭ، اپام شىنىمەن ساندىقتىڭ ىشىندە. ارت جاعىن بۇرعىلاپ، اۋا كىرەتىن تەسىكتەر جاساپ قويعانمىن. ۇيىقتاپ جاتقان شىعار.
ۇسەن جۇگىرىپ بارىپ، ساندىقتى اشادى، كوپ ۇزاماي ءۇرپيىپ كەمپىر كورىنەدى. ەكەۋى بىر-بىرىنە تاڭ قالادى. قايرات شوشىپ كەتەدى.
كەمپىر. مىناۋ قاي بالا؟
ۇسەن /جىلامسىراپ/. اپاتاي، مەن ۇسەنمىن عوي. ۇسەنمىن.
كەمپىر. ۇسەن بولساڭ، ۇسەن شىعارسىڭ. مازامدى الما، قارعام. جاپ ەسىكتى!
ۇسەن. اپا!
كەمپىر. جاپ ەسىكتى!
ەسىگىن سارت ەتكىزىپ جاۋىپ، قايتا جوق بولادى.
ۇسەن. ءاي، سەنىڭ ەسىڭ دۇرىس پا؟ مىناۋىڭ نە؟ كەيۋانانى ساندىققا سالىپ قويعانىڭ نە؟
اساننىڭ جاعاسىنان الا كەتەدى. ەكەۋى وپىر-توپىر، الىسا جونەلەدى. كەمپىر كەنەت قايتا شىعىپ، قاقپاعىن جاۋىپ، ساندىقتىڭ ۇستىنە شىعىپ وتىرادى. ۇرپيگەن كەيپى ۇكىگە ۇقسايدى.
كەمپىر. كەۋدەسىنەن وق تيسە،
ۋھ دەمەگەن ەر دەيدى.
وتكەن قايتىپ كەلمەيدى،
العانىن اللا بەرمەيدى...
يماندارىڭ سالامات بولسىن، اۋمين.
ەكەۋى شوشىنىپ، ەكى جاققا اجىرايدى.
قايرات /كۇلىپ/. ءاي، اپاشكا قاتىردى.
ۇسەن. نە دەيدى؟ اپام نە؟ الگى... بىلاي...
اسان. ءمان-جايدى تۇسىنبەي ەسىكتەن كىرمەي جاتىپ جاعادان الا كەتكەنىڭ نە؟ اقىماق.
ۇسەن. قايدان بىلەم...
ۇسەن اپاسىن /ساندىقتى/ اينالىپ ارى-بەرى جۇرەدى. تاماشالاپ قارايدى. اقىرى شىداي الماي تاعى دا جاقىندايدى.
ۇسەن. اپا...
كەمپىر. مىناۋ قاي بالا؟
ۇسەن. مەن ۇسەنمىن عوي. سەنىڭ ۇلىڭمىن.
اسان. ءۇندى كينوسى بولىپ كەتتى. قويىڭدارشى. ساعيرا! مىنا قاتىن قايدا ءجۇر! تاماق سالدى ما؟ ۇسەن كەلدى!
انارگۇل. اعاتاي، ول ءبىزدىڭ ۇيدە. سەريالىن كورىپ وتىر.
اسان. ءا-ا-ا، ءقازىر ەرتىپ كەلەم.
شىعىپ كەتەدى. كەمپىر ءمىز باقپاي وتىر. ۇسەن شاراسىز وتىرىپ قالعان.
كەمپىر. مەن - مەن ەدىم، مەن ەدىم!
مەن نارىندا جۇرگەندە
ەڭىرەگەن ەر ەدىم.
يساتايدىڭ بارىندا
ەكى تارلان ءبورى ەدىم.
قاي قازاقتان كەم ەدىم؟
ءبىر قازاقپەن تەڭ ەدىم.
ە-ە-ە، اسان!!!
ۇسەن. /ەلەڭ ەتىپ/. اپا؟ مەن - ۇسەنمىن.
كەمپىر. اسان، مەنى انا قىزعا اپار دەپ كۇندە قاقسايمىن. ءتىل المايسىڭ، جۇگەرمەك.
ۇسەن. ساعىنىپ جەتكەندە سەنى مۇنداي كۇيدە كورەم دەدىم بە.
كەمپىر. جالعىز قىزعا اپارىپ تاستا دەپ كۇندە قاقسايمىن.
انارگۇل. بۇل كىسى وسىنداي ءقازىر...
ۇسەن. نەگە شاقىرمايسىڭدار؟
انارگۇل. تىم قاشىقتا عوي. اسان اعام ونى اۋرە قىلىپ قايتەمىز دەيدى. ءسىز زايدامەن دە حابارلاسپايسىز با؟
ۇسەن. جوق، حابارلاسپايمىن.
انارگۇل. نەگە؟
ۇسەن /قىسىلىپ/. نەگە دەرىڭ بار ما... كەسىرىم تيمەسىن دەيمىن.
انارگۇل. نە كەسىر ول؟
ۇسەن. ەندى...
قايراتقا قارايدى.
قايرات. ەر جىگىتتىڭ ءومىرى ات ۇستىندە. ۇيكۇشىك بولىپ وتىرعاننىڭ نەسى جاقسى.
انارگۇل. ەندى تۋعاننىڭ ءجونى بولەك قوي...
اسان قايتىپ كەلەدى.
اسان. انا قاتىن اكەسى ءتىرىلىپ كەلسە دە قوزعالمايدى. سەريالى ءبىتىپ قالىپتى. ءقازىر كەلەدى.
ۇسەن. اعاتاي، جاسىڭ ەلۋگە كەلسە دە، قاتىنىڭا ءالىڭ كەلمەيدى.
اسان. ەندى قايتەسىڭ...
ۇسەن. اپام زايداعا اپار دەپ جاتىر، نەگە ول قىزدى شاقىرتپايسىڭ؟
اسان. نەمەنەگە شاقىرامىن؟
ۇسەن. شەشەسىن كوزى تىرىسىندە كورسىن دە.
اسان. نەمەنەسىن كورەدى؟
ۇسەن. ەندى ارماندا قالماسىن.
اسان. بۇنىڭ ارماندايتىن نەسى بار؟
ۇسەن. ەندى شەشەمىز عوي ءبارىمىزدىڭ! نەمەنە بولىپ قالعانسىڭ ءوزىڭ!
اسان. تۇكتىڭ دە كەرەگى جوق. اپام ولمەيدى.
ۇسەن. ەندى ايتەۋىر ءبىر ولەتىن شىعار.
اسان. ۇسەن، سەن نەمەنە، بەس جىل ۇشتى-كۇيلى جوق بولىپ كەتەسىڭ، باۋىرىمدى پوليسياعا ىزدەۋگە بەرەيىن بە، الدە اسىن بەرىپ، ارتىنان قۇران وقىتايىن با دەپ مەنىڭ ساماي شاشىم اعارادى، ەڭ بولماسا ارتىنان قارايىپ ءبىر تومپەشىك جەر قالمادى دەپ زارلاپ ءجۇرىپ مىنا كەمپىر شەشەڭ ەسىنەن الجاسادى. ەندى اسپاننان تۇسكەندەي بولىپ كەلەسىڭ دە، زايدانى شاقىرايىق دەيسىڭ، نەگە دەسە، مىنا كەمپىر ولەدى عوي، قوشتاسىپ قالسىن دەيسىڭ. وزىڭدە ار، ۇيات بار ما؟ الدە... الدە سەن ۇسەن ەمەسسىڭ بە؟
ۇسەن. ۇسەنمىن.
اسان. وندا نەگە بۇندايسىڭ؟
ۇسەن. بىلمەيمىن...
قايرات. ۇسەن، بولدى، ىسكە كوششى.
ۇسەن. ءقازىر تۇرا تۇر. مەيلى، شاقىرماساڭ، شاقىرما، ءوزىم حابار بەرەم.
اسان. بىلگەنىڭدى ىستەشى.
ۇسەن. اپا، زايداعا بارامىز با؟
كەمپىر. ءيا-يا، اپار مەنى. اپار. سەن قاي بالاسىڭ؟
ۇسەن /اشۋلانىپ/. شوپىر بالامىن. زايداعا اپارىپ تاستايىن.
كەمپىر. ەدىلدىڭ بويى ەن توعاي -
ەل قوندىرسام دەپ ەدىم.
جاعالاي جاتقان سول ەلگە
مال تولتىرسام دەپ ەدىم.
ۇسەن. ءيا، ءيا، اپا. ءيا. ءجۇر، ولاي بولسا.
كەمپىردى قولىنان دەمەپ، ساندىقتان تۇسىرەدى. ولار بولمەنى اينالىپ جىلدام جۇرە باستايدى.
ۇسەن. ءقازىر قىزىڭا اپارىپ تاستايىن سەنى. ءجۇر، جۇرە عوي.
كەمپىر بۇگجەڭدەپ، قۋانىپ ەرىپ بەرەدى. اينالىپ-اينالىپ اكەلىپ، ساندىقتىڭ ىشىنە قايتا وتىرعىزادى، ساندىقتى ويىنشىق ماشينا ءتارىزدى سۇيرەپ كەلەدى. قايرات سانىن شاپاقتاپ قۋانىپ، ەلىرىپ ءجۇر.
ۇسەن. ءقازىر، اپاتاي، سەنى قىزىڭا اپارا قويايىن زىرىلداتىپ.
اسان. ءمااا، جاسىڭ قىرىقتان اسسا دا ءالى جىندىسىڭ، كەمپىردە نەڭ بار؟
قايرات. اپامىزدى قىزىنا اپارامىز. الاقاي!
ول دا ساندىقتى ەكىنشى جاعىنان يتەرەدى.
كەمپىر. جاقسى ايەل ايتقان ءسوزدى كەكتەي قويماس،
وسال جىگىت ايەلگە بەتتەي قويماس،
جاۋىز قاتىن قاباعان يت سياقتى
ەر جىگىتتىڭ تۇبىنە جەتپەي قويماس.
قاشان جەتەمىز؟
ۇسەن. اپا، جەتەمىز، جول ۇزاق، الىس.
ساندىقتى بەسىك تەربەتكەندەي تەربەتە باستايدى. قايراتتى يتەرىپ جىبەرەدى.
ۇسەن. باتىر قالاي؟
اسان. باتىر الماتىدا وقىپ جاتىر.
ۇسەن. مەكتەپتى ءبىتىرىپ پە ەدى؟
اسان. ەكىنشى كۋرستا وقيدى. يتجەككەنگە بارىپ كەلگەن ادامنان ءارى بولدىڭ عوي.
ۇسەن. ەندى وزدەرىڭ ىزدەمەيسىڭدەر... ءيا... مىنا كىسى ءتىپتى قيىنداپ كەتىپتى.
اسان. تەليەۆيزور كورسەتپەيتىنى جامان، ايتپەسە بولادى.
ۇسەن. نەگە؟
اسان. جارايدى، ونى قويشى. ءوزىڭنىڭ جايىڭدى ايتساڭشى؟ مايرامەن ايىرىلىسىپسىڭ،نە تىرلىك جاساپ جاتىرسىڭ؟
ۇسەن. ءۇي العالى ءجۇرمىن.
اسان. وسى جەردەن الساڭشى.
ۇسەن. اۋىلدا نە ىستەيمىن.
اسان. نە ىستەگەنى قالاي، ءبىز بارمىز. ءومىر سۇرەسىڭ.
ۇسەن. وي، قويشى ونداي تىرلىكتى...
اسان. شەشەڭدى ەسى ءتۇزۋ كەزىندە ءبىر كەلىپ كورىپ كەتپەدىڭ. ولگەندە دە كەلمەيتىن شىعار دەپ ەم.
ۇسەن. ە، بوپتى. كەلىپ وتىرىق قوي.
اسان. كورىپ تۇرمىن.
ۇسەن. شىنىمدى ايتسام، ءبىر شارۋامەن ءجۇرمىن.
اسان. نە شارۋا ول؟
ۇسەن. ءبىزدىڭ اۋىلدا ميا كوپ. ونى ءوزىڭ دە بىلەسىڭ...
اسان. ميادا نەڭ بار سەنىڭ؟ سەنسىز دە شاۋىپ الىپ جاتىر.
ۇسەن. ميا دەگەن قىپ-قىزىل اقشا عوي، كوكە. جۇڭگو قىرۋار اقشاعا ساتىپ الادى. مەن جىگىتتەرمەن كەلىسىپ كەلدىم. سونى بىرىگىپ شاۋىپ، پايدانى قىلداي ءبولىپ الايىق.
اسان. ۇنامايدى وسى ماعان. قارا قۇمىرسقاداي قاپتاپ كەلىپ، جاۋ شاپقانداي ويرانداپ كەتەدى.
قايرات. ءوي، اعا، قىزىق ەكەنسىز عوي. ەل قىزىعىن كورىپ جاتقاندا، ءبىز شەتتە قالامىز با؟ قۇدايدىڭ بەرگەن مياسى. قازاعىم ساتىپ ءناپاقا قىلسىن دەگەن عوي.
انارگۇل. تەرۋگە سىرتتان ادام كوپ كەلەدى. وڭشەڭ قاڭعىباس اۋىلدى قۇرتىپ ءبىتتى. سولار ناشا اكەلىپ، جاستار بۇزىلىپ جاتىر.
اساننىڭ قاتىنى كەلىپ كىرەدى.
ساعيرا. ويباي، ۇسەن، سەنى دە كورەتىن كۇن بار ەكەن عوي.
باس سالىپ ءسۇيىپ، قال-جاي سۇراسىپ جاتىر.
ۇسەن. ءوزىڭ قالايسىڭ؟ جەڭگە دەگەن قاينىسى كەلگەندە ۇيدە وتىرماي ما؟ قىدىرىپ كەتىپسىڭ.
ساعيرا. ويباي، سەريال كورىپ ءجۇرمىن. شەشەلەرىڭ كورسەتپەيدى. تەليەۆيزور قوسساق، كوتەرىلىپ كەتەدى. ارقاسى جامان بوپ ءجۇر. شۋلاپ، ولەڭ ايتىپ، تۇك ەستىرتپەيدى.
ۇسەن. نەگە؟
ساعيرا. جىنى بار. بىلمەيمىن. الجىعان ادامنان نە سۇرايسىڭ. قوي، تاماق سالايىن.
ۇسەن. ساعيرا، تۇرا تۇرشى، مىنا كوكەمە ايتشى، اۋىلداعى ميانى تراكتورىمەن شابايىق دەيمىن. ءقازىر تيەپ الىپ كەتۋگە دايىن جىگىتتەر بار. ميلليونعا جۋىق اقشا تۇسەدى. پايدانى تەڭ ءبولىپ الايىق دەيمىن. سەندەرگە ءبىر جاعىنان كومەگىم بولسىن.
ساعيرا مىناۋ كونبەي تۇر ما؟
ۇسەن. بىلمەيمىن.
ساعيرا. ءاي، انا الماتىداعى بالانىڭ وقۋىن تولەي الماي وتىرسىڭ عوي؟ نەمەنەڭە جەتىسىپ ءبالسىنىپ قالدىڭ؟
ۇسەن. سونى ءتۇسىندىرشى.
اسان. بولدى، قويىڭدارشى.
ساعيرا /ۇسەنگە/. تۇرا تۇر. ءقازىر كوندىرەمىن.
كەمپىر. يساتايدىڭ بارىندا
ەكى تارلان ءبورى ەدىم.
ەرەگىسكەن دۇشپانعا
قىزىل سىرلى جەبە ەدىم.
جاقسىلارعا ەپ ەدىم،
جاماندارعا كوپ ەدىم.
ەرەگىسكەن دۇشپاننىڭ
ەكىتالاي بولعاندا
ازىققا ەتىن جەپ ەدىم.
حان بالاسى اقسۇيەك -
ەجەلدەن تابان اڭدىسقان
اتا دۇشپان سەن ەدىڭ،
اتا جاۋىڭ مەن ەدىم.
قايرات. ءوي، دەگەن!
كەمپىر. سەن، بالا، مەنى سات، ميانى ەمەس مەنى ساتساڭ، قىرۋار اقشاعا باتاسىڭ.
ۇسەن. اپا، قويشى.
ساعيرا. سەنى تەگىن سىيلاسا دا ەشكىم الماس. دامەسىن كوردىڭ بە.
قايرات. ءبىراق ولەڭدى قاتىرىپ ايتادى ەكەن.
اسان. باسقا ولەڭدەرى دە جەتەدى اپامنىڭ.
قايرات. مەن دە مىنا انارگۇلگە ءان ايتىپ جاتىرمىن. «ەەەەي، اقشولپان، سۇلۋ قىز-ەي!».
انارگۇلدى قىتىقتاماق بولادى.
اسان. مىنا اۋمەسەردى قايدان تاۋىپ العانسىڭ؟
كەمپىر. بالالار، ايتقانىمدى تىڭداساڭدار، مىنا مەنى ساتىڭدار، وكىمەتكە وتكىزىڭدەر. وكىمەت سودان كەيىن وكىرتىپ اقشا بەرەدى.
ساعيرا. اپا، قويىڭىزشى. تۇك قىزىق ەمەس.
كەمپىر /اشۋلانىپ/. ءاي، بالا، زايداعا قاشان جەتەمىز. ۇزاق جۇردىك قوي تەگى.
ۇسەن. ويباي، اپا، كەلدىك، ءتۇس ماشينادان.
قولىنان سۇيەپ ساندىقتان شىعارادى.
ۇسەن. اپا، مىنە، قىزىڭا دا جەتتىڭ.
ساعيراعا كوزىن قىسادى.
كەمپىر. ويباي، جەتتىك پە؟ /ورامالىن تۇزەيدى/. ساندىعىم قايدا؟
ۇسەن. جەتتىك، جەتتىك. مىنە، ساندىعىڭ دا وسىندا.
ساعيرا. اپا، قالايسىڭ، مەن زايدامىن.
كەمپىر. ساداعاڭ كەتەيىن، زايداشىم مەنىڭ. ساعان دا جەتتىم-اۋ، مىنا مىڭ بولعىر شوپىر بالا اكەلىپ تاستادى. اسانعا كۇندە قاقسايمىن. زايداعا اپار، زايداعا اپار دەپ.
اسان /كوزىن قىسىپ/. اپا، وسى سەنىڭ ۇسەن دەگەن دە بالاڭ بار ەدى عوي. ول قايدا؟
كەمپىر. ە، بىلمەيمىن، شىراعىم، كۇيەۋ بالاسىڭ با، كوزى قۇرعىر سۋ سوقىر، سول ۇسەن كورىنبەي كەتتى، ءولىپ قالعان عوي دەيمىن.
ۇسەن. ءماااا-سسسساعان! ءاي، اپا!!!
اسان كۇلىپ جاتىر. ساعيرا ىڭعايسىزدانىپ قالادى.
ساعيرا. كەل، اپا، جوعارى شىق، وتىر.
كەمپىر. وتىرامىن، اينالايىن، وتىرامىن.
ساعيرا. قالىڭ قالاي، اپا؟ كەلىنىڭ جاقسى قاراي ما؟ رەنجىتپەي مە؟
كەمپىر. ە، نەسىن سۇرايسىڭ، قاراعىم. كەلىنگە كۇندى قاراتپاسىن. كورگەن كۇنىمدى يتكە بەرسىن.
كارىلىك بىزگە كەلدى كەزىمەنەن،
كەلىن جامان قارايدى كوزىمەنەن،
تۇرىپ كەلىپ قولىمەن ۇرماسا دا
ۇرعانداي-اق بولادى سوزىمەنەن.
ىڭعايسىزدىق ورنايدى. ساعيرا جىلاپ قالادى.
اسان. بولدى، قويىڭدارشى. ۇلكەن كىسىنى كۇلكى ەتىپ، بالا بولىپ كەتتىڭدەر مە.
ساعيرا. ءبىر كىسىدەي كۇتىپ ءجۇرمىن عوي. تەليەۆيزور كورسەتپەيدى. كەيدە تۇزگە شىقپاي قالادى. مەندەي-اق قاراسىن كەلىن. ايتىپ وتىرعانى مىناۋ. ماسقارا عوي بىرەۋ ەستىسە.
كەمپىر. قاسىر-قۇسىر شاينايتىن قايران ءتىسىم،
ءتىس كەتكەن سوڭ كەتتى عوي مەنىڭ كۇشىم،
كەسەك-كەسەك تۋرايدى، ءوزى جەيدى،
جانى اشيدى دەپ سەنگەن جاقىن كىسىم.
ساعيرا. تاماقتان باسقا ەشنارسەنى ويلامايدى. قۋ تاماق بولسا بولدى بۇعان.
ۇسەن. ەي، جەڭەشە، نە بولدى؟ ەرتەڭ-اق باسىڭا كەلەدى.
ساعيرا. كۇنى-تۇنى قاقساپ جىر ايتادى، جاعى دا تالمايدى، ءۇنى دە سەمبەيدى. ايتەۋىر وسى قاقپاستىڭ داۋىسىن ەستىمەس ءۇشىن ۇيدەن بەزىپ، كورشىلەردە جۇرەمىن.
اسان. ءسويتىپ شىنىڭدى ايتساڭشى. قاراپ جاتىرمىن، قاتىرىپ جاتىرمىن دەمەي. قاڭعىرىپ دالا كەزىپ جۇرەمىن، شەشەڭ ساندىقتىڭ ىشىندە كۇس-كۇس بولىپ جاتادى دەسەڭشى ودان دا.
ساعيرا. وسى ءسوزدى ءداتىڭ بارىپ قالاي ايتىپ تۇرسىڭ؟ سەن دە الجىڭعانسىڭ ءبىلدىڭ بە؟
ۇسەن. ەي، بولدى، قويىڭدار.
ساعيرا. ۇسەن، سەن دە سەنبەيسىڭ بە؟ مىنا اعاڭ ەكەۋىڭ بىرىگىپ تالايسىڭدار ما ەندى مەنى؟
ۇسەن. قاراپ ءجۇرسىڭ عوي، قاراماساڭ ءولىپ قالماي ما باياعىدا.
ساعيرا. ەستىدىڭ بە؟
قايرات. جارايدى، بوپتى، سونىمەن ميانى نە قىلاتىن بولدىق؟ دالادا كىسىلەر تراكتور كۇتىپ وتىر.
ۇسەن. ءيا، كوكە، ويىن-وينىمەن، كۇلكى – كۇلكىسىمەن. ءار نارسەنىڭ ءوز ورنى بار.
اسان. سىرتىمنان ۋادە بەرىپ كەلگەننەن ساۋمىسىڭ؟
ۇسەن. جوق، كوكە. اقىلداسىپ، الدىڭنان وتەيىن دەگەنىم عوي.
اسان. بالالاردى اكەلىپ تۇرۋشى ەدىڭ. رەنجىتكەن، رەنجىسكەن كەزىمىز بولعان جوق ەدى. پاتەر الدىم دەپ كەلگەنىڭدە، سۇيىنشىڭە اكەمىزدەن قالعان جالعىز كوز – كۇمىس ەر-تۇرماندى سىيلادىم. بالاشا قۋاندىم. كوتتەدج ءۇي سالىپ الىپسىڭ، ونى ەندى سىرتىڭنان، باتىردان ەستىدىم.
ۇسەن. كوكەتاي، قويشى. باتىردىڭ ءوزىن كورمەدىم، ءۇيدى قايدان بىلەدى؟
اسان. سىرتىڭنان كورىپ ءبىلىپ ءجۇر دە. سەنىڭ قانىڭ سۋ بولىپ كەتسە دە، بىزدىكى ءالى قويۋ، بۇزىلماعان، تۋىسىن ىزدەپ، اعايىنعا الاڭداپ تۇرادى.
ۇسەن. وزدەرىڭ دە قالادا ءىنىم بار دەپ ىزدەپ كەلمەيسىڭدەر، بالاڭدى اعاڭ بار دەپ جىبەرمەيسىڭ. وكپەڭ ورىنسىز. مەن دە وكپەلىمىن ساعان.
ساعيرا. ءبىز مالدان شىعا المايمىز. اعاڭنىڭ كەيدە جۇرەگى قىسىلادى، دارىگەرگە قارال دەسەم اۋدان ورتالىعىنا بارۋعا دا ۋاقىت تاپپاي وتىرعان جوق پا. ءبىر كۇنى مىنا كەمپىردەن بۇرىن وسى ولسە، تاڭ قالما.
اسان. شاڭىراق مىناۋ دەپ كورسەتپەسەڭ، اعا دەپ شاقىرماساڭ، نەمەنە دەپ بارامىن سەنىڭ ۇيىڭە؟
ۇسەن. اعا، قويايىقشى وسى رەنىشتى. بوس ءسوزدى قايتەمىز. جايىمدى ايتتىم عوي، ءۇي جوق مەندە. بالا-شاعاعا تاستادىق قوي ءبارىن.
اسان. بومج بولدىم دەسەڭشى.
ۇسەن. سولاي دەسە دە بولادى...
اسان. قايدا تۇرىپ ءجۇرسىڭ؟
ۇسەن. پاتەردە. كەلمەي كەتتىڭ دەيسىڭ. كەلۋگە بەت بار ما مەندە... جاعداي دا جوق، شىنىمدى ايتسام.
اسان. ءبىز نە ساعان ادام ەمەسپىز بە، مەن اعا ەمەسپىن بە... وسىلاي دا وسىلاي دەپ جايىڭدى ايتىپ كەلسەڭ، ءبىر امالىن تاپپاس پا ەدىك...
اسان جۇرەگىن ۇستاپ اۋىرسىنىپ وتىرىپ قالادى. ساعيرا جانى شىعىپ جۇگىرىپ بارىپ اۋىزىنا ءدارىسىن سالادى، انارگۇل شىنىعا سۋ قۇيىپ اكەلىپ بەرەدى.
ۇسەن. اسان، ۋايىمداما مەنى! مەن دەگەن سەن بىلمەيسىڭ، كەرەمەت ءومىر سۇرەم. قىزدار قىرىلىپ سوڭىمدا، دوستارىم بار. ارمان جوق مەندە!
اسان. بوپتى ولاي بولسا. اقىماق...
ۇسەن. دارىگەرگە ءوزىم قاراتامىن. مال، بالا دەپ، ابدەن توز-توزىڭ شىعىپتى.
ساعيرا. ءسويتشى، مىڭ بولعىر. ءوزىڭ قاراتشى. ايتپەسە بالا جاس، مەن مىنا شەشەلەرىڭمەن-اق ميى اشىپ قالعان اداممىن. ءوزىڭ قاراتشى بۇل ەسالاڭدى.
اسان. ە، بولدى قويشى، ۇيات بولادى. /ۇسەنگە/. ەر-توقىم امان با؟
ۇسەن /قيپاقتاپ/. امان... ءبىراق امان ەمەس. انا ءبىر جىلى اقشادان قىسىلعاندا ساتىپ جىبەردىم. كوكە، انا جىگىتتەرگە نە دەيىن؟ تراكتورىڭدى بەرەسىڭ بە؟
اسان. ميانى كەتپەنمەن شاۋىپ، كۇرەكپەن قازىپ جاتقان ادامدى كوپ كوردىم. جارعا، قياعا وسەتىن ميانى تراكتورمەن قالاي تەرمەكسىڭ؟
ۇسەن. ويباي، سوقا بايلامايمىز با؟ جۇمىستى كوبەيتپەي، جەردى جىرتىپ وتسەك، جىگىتتەر تراكتوردىڭ ارتىنان ءجۇرىپ وتىرىپ تەرىپ الماي ما؟
ساعيرا. جارتى اقشاسىن بەرەمىن دەيسىڭ بە؟
ۇسەن. قىلداي ەتىپ ءبولىپ الامىز. سەندەردى مەن الدامايمىن عوي.
كەمپىر. دۇنيەگە قىزىعامىز نەسىن ءبىلىپ،
از كۇنگى قىزىعىنا ەسەرلەنىپ.
جالاڭاش كەپ، جالاڭاش قايتامىز عوي،
مويىنعا ءتورت قارى ءبوز تەسىپ ءىلىپ.
ساعيرا. ءبىر قىزىق كورسەتەيىن بە؟ اپا! نكۆد!!!
كەمپىر زۋ ەتىپ ساندىقتىڭ ىشىنە كىرىپ كەتەدى.
ۇسەن. نكۆد؟ ەسىڭدە مە، ءبىزدىڭ بالا كەزىمىزدە اپام نكۆد كەلىپ قالماسىن دەپ ساقتانىپ وتىراتىن ەدى عوي.
اسان. ءقازىر ءتىپتى كۇشەيىپ كەتتى. بۇرىن مىنا ساندىعىن اشتىرمايتىن، ەندى ءتىپتى ىشىنە كىرىپ جاتاتىن بولدى. ويانسا، ۇستىنە شىعىپ وتىرادى.
ۇسەن. قىزىق. سونىمەن، كوكە، كەلىستىك پە؟ تراكتورىڭدى الىپ اۋىلدىڭ سىرتىنا بارايىق، جىگىتتەر كۇتىپ قالدى دەيمىن.
اسان. اۋ، قويساڭشى، وسىنىڭ ءبارىن شىن ايتىپ وتىرمىسىڭ؟ ميا وسكەن جەردىڭ ءبارىن سوقامەن جىرتاتىن بولساڭ، ونىمەن قۇنارلى ءشوپ قوسا كەتەدى. مال قايدا جايىلادى سوندا؟ سوقامەن ءبىر جىرتىلعان جەر وڭالمايدى. ارام شوپتەن وزگە ەشنارسە شىقپايدى قالادى ەرتەڭ.
قايرات. اعاتاي، دالادا مىقتى-مىقتى جىگىتتەر توسىپ وتىر. ولار ءدال بۇگىن 500 مىڭ تەڭگەنى ساناپ، مىنا ۇستەلىڭنىڭ ۇستىنە قويىپ كەتەدى.
ساعيرا. ءاي، اسان، دالادا جاتقان جەردىڭ، شىعاتىن ءشوپتىڭ قامىن جەپ قايتەسىڭ؟ جالعىز ۇلدى ەرتەڭ وقۋدان شىعارىپ تاستاسا، سوندا بولادى ءالاۋلايلىم. قۇداي ايداپ كەلە قالعان ەكەن، كرەديت المايسىڭ، قارىز سۇرامايسىڭ، اسپاننان ءوزى قۇيىلىپ تۇرعان اقشا. بار، جىرت دەگەن جەرىن جىرتىپ بەر. و، نەسى-اي!
اسان. بارمايمىن.
ۇسەن. ءاي، اعاتاي، ەندى انا بالالارعا نە ايتامىن.
اسان. باسقا تراكتور تاۋىپ ال. ونسىز دا توناپ جاتىر. ەندى مەنىڭ جىرتقانىم قالىپ ەدى وسى جەردى.
ۇسەن. قىزىقسىڭ وسى سەن...
ساعيرا. جىرتادى. جىرتپايتىن بولسا، ال تراكتوردى، باسقا بىرەۋ رۋلگە وتىرسىن. جاقىن ماڭدا بىزدەن باسقا ەشكىمدە تراكتور جوق.
ۇسەن. ءبىلىپ تۇرمىن عوي.
اسان. المايدى. بەرمەيمىن تراكتورىمدى.
كەمپىر ساندىقتىڭ ىشىنەن ءۇرپيىپ باس كوتەرەدى. قولىندا شۇبەرەككە ورالعان بۋما بار.. كەمپىر ساۋساقتارى دىرىلدەپ شۇبەرەكتىڭ وراۋىن جازادى. شۇبەرەكتىڭ ىشىنەن سارعايىپ كەتكەن قاعاز، حاتتار شىعادى.
كەمپىر. زايدا، ساعان جەتتىم بە، جوق پا، بىلمەيمىن. اماناتىم بار. سوعىستا مەن پوشتاشى بولدىم عوي. قۇداي باسقا سالماسىن. حالىق مەنى كورسە، اجال كورگەندەي قاشادى. قۇزعىن دا ءبىر مەن دە ءبىر. ءوزىم باليعاتقا دا تولماعان بالامىن. اۋىلدا حات تانيتىن جالعىز ادام مەن بولدىم دا، سودان پوشتاشى ەتىپ قويدى.
ساعيرا. نە ايتىپ كەتتىڭ، اپا. انداعىڭ نە؟
كەمپىر. قارا قاعاز، قارا قاعاز... مىنانى بيبىگە بەرە المادىم. ەكى ۇلىنان قارا قاعاز كەلدى. اپارىپ بەرگەنمىن. مىناۋ كەنجەسى، قايىرجاننىڭ قاعازى. جاسىرىپ قالدىم. ءۇمىتىن ۇزبەدىم. اقىرى ولگەنشە ەكى كوزى ءتورت بولىپ كۇتىپ كەتتى.ال مىناۋ انالارى بالادان كەتتى سول ەكەۋىنىڭ، ءۇشىنشىسىن بوسانا الماي ءولىپ كەتتى، ول كەزدە دوعدىر بار ما قازىرگىدەگىدەي، تاس جەتىم باقىتبەك پەن كۇلجاننىڭ اكەسىنىكى. ساقتارىن سىندىرا المادىم، ۇمىتتەرىن ۇزۋگە ءداتىم بارمادى. تىعىپ الىپ قالدىم. ال مىناۋ... مىناۋ كىم، قۇداي اۋ؟ ا، كۇلبارشىننىڭ بالاسى ەكەن عوي. جالعىز ۇل ەدى. كۇلبارشىن ول سوعىسقا اتتانعاندا-اق شاتاسا باستاعان. قازاسىن كوتەرە الماس دەدىم. نكۆد، نكۆد كورسە تۇرمەگە سالادى عوي مەنى. قاشانعى استىما تىعىپ جاتامىن. ءبىر كۇنى ولەمىن، ءسويتىپ انا ەكى ۇلعا كەسىرىم تيە مە دەيمىن. ەندى سەن جاسىر. ساعان امانات. الگى بالا قايدا؟ شوپىر بالا قايدا؟
ۇسەن. اپا، مەن مۇندامىن.
كەمپىر. الگى اساندىكىنە قايتىپ اپارىپ تاستاشى، بالام. ولاي بۇلاي بولىپ كەتسەم، قىزدىڭ بوساعاسىندا ءولىپتى دەمەسىن.
ۇسەن. قۇپ بولادى، كوماندير. وتىر. ءار كاللادا ءبىر قيال دەگەن...
اسان. اپامنىڭ بۇل سىرىن كىم ءبىلىپتى...
ساعيرا. الدا بەيشارا، سول ەكەن عوي نكۆد دەسە زارەسى ۇشاتىنى...
اسان. سەن ونى مازاق ەتىپ ءمازسىڭ. ءسال قولايىنا جاقپاي قالسا نكۆد دەپ بار ەتە قالادى، اپام بەيشارا ساندىقتان ءبىر-اق شىعادى.
ۇسەن. ساعيرا، ەندى ولاي ەتپەشى.
ساعيرا /جىلايدى/. قويدىم، بولدى. مەن دە ادامنىڭ بالاسىمىن عوي، شارشايمىن عوي كەيدە...
ۇسەن ءپىردى ساندىققا قايتا وتىرعىزىپ، ارى-بەرى جۇرە باستايدى. كەمپىردىڭ باسى عانا قىلتيىپ شىعىپ تۇر. قولىنا قاعازداردى ۇستاپ قالعان ساعيرا الەم تاپىراق كۇيدە.
قايرات. ۇسەكە، بولدى قويشى. تاستاشى انداعى ساندىقتى. انا جىگىتتەردەن ۇيات بولدى. قايدان تانىستىرىپ ەدىم سەندەردى. ءوزىمنىڭ اۋىلىم، اعام بار، تراكتور بار دەپ ەرتىپ كەلدىڭ. ەندىگىڭ مىناۋ. اعا، مىنا باۋىرىڭدى جامان جاعدايعا دۋشار ەتىپ تۇرسىڭ. مەن دە سەنىمەن قوسىلىپ قارا تىزىمگە ەنىپ كەتەتىن بولدىم.
اسان. مەن سەندەردى شاقىرعان جوقپىن.
قايرات. شاقىرساڭ دا، شاقىرماساڭ دا، وسى تۇرعان جەرىڭدە قوراعا كىرىپ كەتەسىڭ.
اسان. سەن مەنى قورقىتپا. ەسىك اناۋ، قالاي كىردىڭ سولاي شىق.
قايرات. قۇرىسىن، دەلدال بولىپ نەم بار ەدى. ماسقارام شىقپاسا بولدى. ۇسەن، ءىسىم ەندى سەنىمەن بولسىن. ءوز قولىممەن باۋىزدايمىن. قانىڭدى سۋداي شاشامىن سەن ءيتتىڭ. /اسانعا/. سەنى دە ولتىرەمىن.
اسان. كەت، بار! اۋزى قانداي جامان ەدى ءپاتشاعاردىڭ.
قايرات دالاعا شىعىپ كەتەدى.
ساعيرا. جوق، سەنىڭ ەسىڭ دۇرىس ەمەس. كۇنى كەشە عانا تەنتىرەپ اقشا ىزدەپ كەتپەپ پە ەدىڭ. اعايىنعا ولەردەگى ءسوزىڭدى ايتىپ مىڭ دوللاردى تابا الدىڭ با؟
ۇسەن. كوكە، انالار مەنى ولتىرەدى.
اسان تولقىپ ارى-بەرى جۇرە باستايدى.
اسان. ۇسەن،سەن مەنىڭ باۋىرىمسىڭ...
ۇسەن. تراكتورىڭدى بەرمەسەڭ، جالعىز باۋىرىڭنان ايىرىلايىن دەپ تۇرسىڭ.
اسان. كىشكەنتاي كەزىڭدە بارلىعىنان تاياق جەيتىنسىڭ. جاراتىلىسىڭ سونداي ەدى. كورشىنىڭ سەنىڭ جارىمىڭداي عانا بولاتىن تەنتەك ۇلى باجىلداتىپ ساباپ كەتەتىن. بويىڭ مەن دەنەڭ تىعىرشىقتاي، ءتىپتى قاتارىڭنان اناعۇرلىم ءداۋ بولساڭ دا، الىستان ۇشىپ كەلە جاتقان تاس توپ بالانىڭ ىشىندە تەك ساعان تيەتىن. توپ بالانىڭ ىشىندە يت سەنى عانا قاباتىن. سول كەزدە سەنىڭ تابانىڭا كىرگەن تىكەننىڭ مەنىڭ ماڭدايىما قادالىپ جاتاتىنىن سەزبەۋشى ەدىڭ. جۇگىرىپ شىعىپ، ساعان قولى تيگەن بالانى تەپكىنىڭ استىنا الامىن. سەنى قاپقان ءيتتىڭ باسىنا كەسەك اتىپ جازىم ەتتىم. سەنى اپام ساباعاندا، شىپىلداعان شىبىق سەنىڭ ەتىڭدى وسىپ جاتسا، مەنىڭ جۇرەگىمدى ەزەتىن. ءبىر بەرەكەسىز سورلى ەدىڭ. ءبىراق مەن باۋىر ەت، باۋىر دەگەنننىڭ نە ەكەنىن بىلەمىن. ال سەن بىلمەيسىڭ. سەن ءالى بىلمەيسىڭ.
ۇسەن. جوق. مەن بىلەمىن. نەگە بىلمەيمىن؟
اسان. سودان كەيىن نە بولدىڭ؟ وقىدىڭ. سەن وقىسىن دەپ، مەن اۋىلدا قالدىم. قاتىن الدىڭ. ءۇي الدىڭ. قالادا تۇردىڭ. بويتۇمارىڭ بولسىن دەپ ىرىمداپ، اكەمىزدەن قالعان جالعىز كوز ەر-تۇرماندى تارتۋ ەتتىم. ول قايدا؟ ساتتىم دەيسىڭ. كىمگە ساتتىڭ ايتشى؟ بارىپ ءوزىم كەرى ساتىپ الامىن.
ۇسەن. شەتەلگە كەتتى عوي. تابا المايسىڭ...
اسان. نەگە ساتاسىڭ؟ قالاي ءداتىڭ بارادى؟ ساعان نە بولدى، ۇسەن؟ بالالارىڭدى نەگە ويلامايسىڭ؟ ەڭ بولماسا ەلدە، قازاقتا دا قالماپتى...
ۇسەن. ەندى قۋ تىرشىلىك قامى عوي... بالالار ءۇشىن...
اسان. ادامدى اشىندىراسىڭ. اكەڭنەن قالعان ەر-تۇرماندى ساتىپ تاپقان ءناپاقا - بالالارىڭا قۇت بولا ما؟ ھارام تاماق، ھارام اقشا ەمەس پە... ەندى كەلىپ ايتىپ تۇرعانىڭ مىناۋ. اۋىلدىڭ مياسىن شابايىق دەيسىڭ. بەس جىل جوعالىپ كەتىپ كەلگەندەگى بار شارۋاڭ وسى...
كەنەت سىرتتان سۋىت ءجۇرىپ، تۇرلەرى سۇستى ءۇش جىگىت كەلىپ كىرەدى. ساندىقتى ارى-بەرى سۇيرەتىپ جۇرگەن ۇسەندى كورىپ تۇرىپ قالادى.
قايرات. ايتتىم عوي، ۇيگە قالاي كىردى، سولاي ەسى اۋىستى. جىندانىپ كەتتى.
1-جىگىت. نە ىستەپ كەتكەنسىز؟ تراكتور قايدا؟
ۇسەن. سىرتتا توسىڭدار دەدىم عوي.
1-جىگىت. باستادىڭدار ما دەپ اكىم ەكى رەت كەلىپ كەتتى.
اسان. جول بولسىن؟
1-جىگىت. اسسالاۋماعالەيكۇم.
قول بەرىپ امانداسادى، ەكىنشى جىگىت تە امانداسادى.
1-جىگىت. مىنا كىسى /ۇسەندى نۇسقايدى/ وسى ۇيدە تراكتور بار دەپ كەتكەن. جارتى كۇن توستىق. پلان كۇيىپ بارادى. ۋاقىت ەسەپتەۋلى. نە كەڭەس قۇرىپ وتىرسىزدار؟
قايرات. مىنە، ساندىقپەن ويناپ ءجۇر.
انارگۇلدى جامباسىنان قاعادى.
ۇسەن. تيمە دەدىم عوي ساعان!
ۇسەن جۇگىرىپ بارىپ بەتىنەن ۇرادى، اناداي جاققا ۇشىپ كەتكەن قايرات بۇگجيىپ وتىرىپ قالعان.
2-جىگىت. تراكتوردى بەرسەڭ قولىڭنان الامىز، بەرمەسەڭ جولىڭنان.
اسان. تراكتور جوق.
1-جىگىت. جوعى قالاي؟ ەسىكتىڭ الدىندا تۇرعان نە نارسە؟
ۇسەن. بۇزىلىپ تۇر.
2-جىگىت. شىعىپ ايتپايسىڭ با؟
ۇسەن. اڭگىمەلەسىپ وتىرىپ قالىپپىن.
1-جىگىت. ەندى قايتتىك؟
2-جىگىت. تراكتوردى ءوزىم اينالدىرىپ كورەيىن.
اسان. ءتيۋشى بولماڭدار.
2-جىگىت. مىناۋ وتىرىك ايتىپ تۇر.
1-جىگىت. تۇسىنبەدىم. سەن نە /ۇسەنگە/ كەلىسكەن تاعى بىرەۋلەرىڭ بار ما؟ ءبىزدى لاقتىرىپ تۇرسىڭ با؟
ۇسەن. جوق، جىگىتتەر. اعام كەلىسىمىن بەرمەدى. رەنجىمەڭدەر. تراكتورعا تيىسپەيسىڭدەر.
1-جىگىت. ءاي، بولدى قويشى، قاتىن كورسە ەلىرىپ كەتەتىنى نەسى وسىنىڭ. سونىمەن، اعا، اقتىق ءسوزىڭىز؟
اسان. مياعا تيىسۋگە بولمايدى.
2-جىگىت. نەگە بولمايدى؟
اسان. جەردىڭ كيەسى ۇرادى.
ۇسەن. ءاي، اعاتاي-اي. دالادا جاتقان ميانى قورىماساڭ ەتتى. بۇلار بولماسا، باسقا بىرەۋ ءبارىبىر شاۋىپ الادى.
اسان. اۋىلعا جولاتپايمىن. ەندى ەشكىمگە بەرگىزبەيمىن.
1-جىگىت. جالعىز ساۋال. نەگە؟ سەبەپ؟
اسان. سەندەر وسى قايدان شىققان بالەسىڭدەر، ا؟ سەندەر دە انادان تۋدىڭدار ما؟ دالا-دالاسىن شىعاردىڭدار عوي مىنا ەسىل دالانىڭ. مۇناي اناۋ، كۇرە تامىرىنا تۇتىك سالىپ سورىپ جاتىرسىڭدار، سورىپ جاتىرسىڭدار. تاۋ-تاۋ قالدىق، كۇل-قوقىس. نەسى قالدى؟ ەندى مىنا بەيشارا مياعا كوزدەرىڭ ءتۇستى مە؟ سالدارىن نەگە ويلامايسىڭدار؟ ويلامايسىڭدار... ەرتەڭ قۇدايدىڭ قۇدىرەتىمەن انادان قايتا تۋىپ، ءدال وسى جەردە دۇنيەگە كەلەسىڭ عوي ءوزىڭ، ءيتتىڭ بالاسى! سوندا جاۋاپ بەرەسىڭ!
1-جىگىت /2-جىگىتكە/. تۇسىنىكتى. كەتتىك.
ولار شىعىپ كەتەدى دە، سالدەن سوڭ تراكتوردىڭ وتالعان داۋىسى شىعادى.
اسان. ءاي، اكەڭ...
جۇگىرە بەرگەنىندە ۇسەن توقتاتادى.
ۇسەن. كەتە بەرسىن. ولاردىڭ تاپانشاسى بار. شىقپا.
اسان. جىبەر.
كەمپىر. نكۆد كەلگەندە اتامىن دەپ جۇرگەنمىن.
كەمپىر كەنەت ساندىعىنان مىلتىق شىعارىپ، دالاعا بەتتەيدى.
ساعيرا. اپا، توقتا ولەسىڭ!
كەمپىر. تولارساقتان ساز كەشىپ،
توقتاماي تارتىپ شىعارعا،
قاس ۇلەكتەن تۋعان كاتەپتى
قارا نار كەرەك ءبىزدىڭ بۇل ىسكە.
شىعىپ كەتەدى. ونىڭ ارتىنان ۇسەن جۇگىرىپ كەتەدى. ەكى مارتە مىلتىق اتىلادى.
ۇسەن /جۇگىرىپ كىرىپ/. اپام تراكتوردىڭ ەكى دوڭگەلەگىن اتىپ ءتۇسىردى. جالماۋىزعا دا جان كەرەك. انالار تىم-تىراقاي قاشتى.
اسان. قايتىپ كەلمەي مە؟
ۇسەن. بىلمەيمىن.
اسان. نە ىستەيمىز؟
ۇسەن. بىلمەيمىن.
كەمپىر. كەلىن، شاي جاساپ جىبەر.
ساعيرا. اپا، قايداعى شاي؟
انارگۇل. مەن ءقازىر.
ساعيرا. انارگۇل، ساعان نە بولدى؟
انارگۇل. بىلمەيمىن...
ساعيرا. انالار كەلىپ ءبارىمىزدى قىرىپ كەتپەسىن. ماسقارا بولمايىق.
اسان. اپا، مىلتىقتا وق قالدى ما؟
كەمپىر. ساندىقتا بار. /انارگۇلگە/. كەلىن داستارحان قامىنا كىرىس.
انارگۇل. ءقازىر.
جۇگىرىپ كەتەدى.
ساعيرا. اپا، قايداعى كەلىن؟ مەن عوي كەلىن... اسان، اناۋ قايدا كەتتى؟
اسان. بىلمەيمىن.
ساعيرا. الدە مەنەن جاسىرىپ جۇرگەن ءبىر نارسە بار ما بۇل ۇيدە؟
اسان. تۇك تە جوق. اپا، كەلىنىڭىز مىنە، ساعيرا. الدىڭىزدا تۇرعان جوق پا؟
كەمپىر. ەكىنشىسىن ايتامىن.
ساعيرا. اسان!
ۇسەن. مەنى مەڭزەپ تۇرعان شىعار اپام.
ساعيرا. سولاي ما؟
كەمپىر. سولاي!
اسان. قاشان ۇلگەردىڭدەر؟
ۇسەن. ۇلگەردىك.
ساعيرا. باۋىرىڭدى قورعاپ تۇرسىڭ! ءقازىر ول قاتىننىڭ شاشىن جۇلايىن. باسە، ءوزىم دە سەزىپ ەدىم. وسى ۇيدەن شىقپايتىنى جامان ەدى. انارگۇل!
انارگۇل. اۋ!
ساعيرا. بەرى كەل!
اسان. ۇيات بولادى دەيمىن، تۇك تە جوق.
ساعيرا. سەن نەمەنە وسى ءۇيدىڭ قاتىنىنا ۇقساپ ءجۇرسىڭ؟ نەمەنە، ءجۇزىقارا، نەمەنە سەن؟ باسىنىپ، قازان-وشاعىمدى يەلەنىپ... مەن قارا باسىپ سەريال كورىپ جۇرگەندە، مىنا جاقتا تىندىرىپ ءجۇردىم دە! اسان ەكەۋىڭدى قاتار بۋىندىرايىن.
انارگۇل. اپاي، سىزگە نە بولدى؟ اپام جاي ايتا بەرەدى. ءوزىڭىز بىلەسىز عوي.
ساعيرا. قايداعى اپا ساعان ول؟ بەرى كەل! ولتىرەمىن!
قۋادى. اپىر-توپىر. اسان مەن ۇسەن ەكەۋىن اجىراتىپ الەك. كەمپىر ساندىققا كىرىپ كەتىپ، ەسىگىن جاۋىپ الادى. كەنەت ۇيگە قايرات كەلىپ كىرەدى.
قايرات. ءاي، ۇسەن، بەرى شىق!
انارگۇل. ول بارمايدى ەشقايدا!
ساعيرا. سەنىڭ ۇسەندە ەندى نە اقىڭ بار!
اسان. اپا، مىلتىق قايدا؟
ۇسەن. اپام، قايدا، اپا!
قايرات. ۇسەن، ەركەك بولساڭ بەرى شىق!
ۇسەن. اپا!
انارگۇل. ۇسەن، بەرى كەل، بارمايدى ول ەشقايدا.
قايرات. نەمەنە جۇلىسىپ جاتىر ما ەدىڭدەر؟
اسان. وندا شارۋاڭ بولماسىن.
قايرات شىعىپ كەتەدى. ارتىنان ەرىپ ەكى بانديت كەلىپ كىرەدى. مىلتىقتارى بار.
1-جىگىت. قانە، قولدارىڭدى كوتەرىڭدەر!
بارلىعى قولدارىن كوتەرەدى.
1-جىگىت. الگى ەسى اۋىسقان كەمپىر قايدا؟
2-جىگىت. كورىنبەيدى.
قايرات. ساندىقتىڭ ىشىندە.
1-جىگىت. بار، شىعارشى.
قايرات ساندىقتى اشادى.
قايرات. ممم، جوق ەشكىم.
1-جىگىت. مىلتىق قايدا؟
قايرات. كورىنبەيدى.
1-جىگىت. قىسقاسى بىلاي. مەنى ەشنارسە قىزىقتىرمايدى. تراكتوردى بۇلدىردىڭدەر مە، بۇلدىردىڭدەر. ويناپ جۇرگەن ادام ەمەسپىن. ورنىنا تراكتور تاۋىپ بەرىڭدەر نەمەسە وسى تۇرعاندا اقشامدى قايتارىڭدار.
ساعيرا. ءبىز سەنەن اقشا العان جوقپىز.
1-جىگىت. ءبىر ميلليون تەڭگە شىعىنعا باتىردىڭدار. وسى تۇرعاندا.
2-جىگىت. اقشامىزدى قايتاراسىڭدار، نەمەسە تۇگەل باۋىزداپ كەتەمىز.
ۇسەن. جىگىتتەر، ولاي قاتتى كەتپەسەڭدەرشى. كەلىسەيىك تە. مەن باسقا تراكتور تاۋىپ بەرەمىن ءقازىر.
1-جىگىت. جوق. سەنبەيمىن.
انارگۇل. ءبىزدىڭ ۇيدە تراكتور بار. ءبىراق جۇرمەيدى.
1-جىگىت. جۇرمەيتىن تراكتور كەرەك ەمەس.
2-جىگىت. كوپ ءسوزدىڭ كەرەگى جوق. تەز بولىڭدار.
قايرات. اسان، سەن وسى اۋىلدىڭ ادامىسىڭ. سەن تاباسىڭ تراكتوردى.
اسان. تاپپايمىن.
قايرات. تاپپاساڭ، ولەسىڭ.
اسان. ولتىرە بەر!
ساعيرا. ويباي! مەن تابامىن، مەن تاۋىپ بەرەمىن!
1-جىگىت. وندا شىق ۇيدەن.
ساعيرا. ءقازىر. ورامالىمدى دۇرىستاپ بايلاپ الايىنشى. اپا، قايداسىڭ!
قايرات. سەندەردىڭ قاھارمان مامالارىڭ ءبىر جەرگە بارىپ ءولىپ قالدى شاماسى.
اسان. وتتاما! ساعيرا، ەشقايدا بارمايسىڭ. ەسىڭ دۇرىس پا؟
ساعيرا. ءوزىم بىلەم. بارام...
اسان. تراكتوردى قايدان تاباسىڭ؟
ساعيرا. اكىمنەن سۇرايمىن.
قايرات. اكىمىڭدە تراكتور جوق. بولسا، سەندەردە نەمىز بار.
ساعيرا. سوۆحوزدا ەكى تراكتور بار ەدى عوي.
اسان. ونى تۇنەگۇنى ساتىپ جىبەرگەن.
ساعيرا. ەندى قايتتىك؟
1-جىگىت اساندى ىشىنەن اتىپ جىبەرەدى.
1-جىگىت. وندا ەسەپتەستىك. جىگىتتەر، كەتتىك. ۇسەن، سەن بىزبەن جۇرەسىڭ.
ۇسەن. جەدەل جاردەم شاقىر. ساعيرا، نەعىپ تۇرسىڭ! اسان، باۋىرىم!
كەنەت ساحنا سىرتىنان كەمپىر شىعادى، ۇستىندە اق كويلەك.
1-جىگىت. كەمپىر مىندا ءجۇر عوي.
كەمپىر. ءاي، بالالار كەتىڭدەر!
اسان. اپا، ءولدىم، كومەكتەس...
كەمپىر. ولسەڭ، كومىلەرسىڭ. ەشتەڭە جوق ارتىڭدا بالا-شاعاڭ بار. ال جان العىشتار سەندەرگە ايتارىم:
باسىڭدى يت كەمىرسىن، سۇيەگىڭە قۇرت-قۇمىرسقا سەمىرسىن. قۇتىرعان يتتەي دالاقتاپ قال، اشىققان يتتەي جالاقتاپ قال. كوزىڭە كوك شىبىن ۇيمەلەسىن. قۇداي بار بولسا، قولىڭ كەسىلىپ، تۇيمەڭدى شەشەڭ تۇيمەلەسىن.
ەكى دۇنيەدە جولدارىڭ اشىلماسىن، ءما، ساعان!
قايرات. جىگىتتەر، قۇرىسىن، كەتتىك.
2-جىگىت. مىنا كەمپىر جىندانعان ەكەن. كەتتىك.
1-جىگىت. اقشا شە؟ قىزىل ميا شە؟
قايرات. قۇرىسىن ءبارى، كەتتىك!
1-جىگىت. /ۇسەنگە/. وڭاي قۇتىلدىڭ!
سۋىت شىعىپ كەتەدى.
كەمپىر. كەلىن، شاي قوي.
ساعيرا. جەدەل جاردەم شاقىر. اسان قالايسىڭ؟
اسان. سوندا انارگۇل بىزگە كەلىن بولا ما؟
ساعيرا. ويباي، مىناۋ ساندىراقتاي باستادى. ۇسەن، نەعىپ تۇرسىڭ!
اسان. ۇسەن، انارگۇلدى الاسىڭ با؟ ۇسەن. تيسە، الايىن...
ساعيرا. كەلىندە، قاتىندا نەلەرىڭ بار، ويباي! جەدەل جاردەم، جەدەل جاردەم شاقىر!
اسان. جانىمدا قالاسىڭ با؟
ۇسەن. قالايىن، اعاتاي.
ساعيرا. انارگۇل، ويباي، بولشى. مىناۋ ولەدى ءقازىر.
انارگۇل. ءقازىر-قازىر.
جۇگىرىپ كەتەدى.
كەمپىر /ساندىققا بارىپ وتىرىپ/.
جاسىمنان ءسىرا قايعىلى،
جاۋدان الار كەگىم بار.
كەك الاتىن ەرىم بار.
ەر قارۋىن سايلاعان،
جەڭىسكە بەلىن بايلاعان،
قاھارلى قالىڭ ەلىم بار...
سوڭى
You Might Also Like
