قارلاگ حيكاياسى (اقتاستاعى احيكو)
(اۆتورلىق نۇسقا)
ءۇش ەپيزودتى دراما
قارلاگ
قارلاگ — قازاقستاننىڭ قاراعاندى وبلىسىنداعى گۋلاگ-تىڭ ەڭ ءىرى ەڭبەكپەن تۇزەۋ لاگەرلەرىنىڭ ءبىرى بولدى. ول 1931 جىلدىڭ 19 جەلتوقسانىندا ۇيىمداستىرىلىپ، ورتالىعى قاراعاندى قالاسىنان 45 شاقىرىم جەردەگى دولينكا اۋىلىندا ورنالاستى. 1940 جىلعى قارلاگتىڭ اۋماعى: 1 780 650 گەكتاردى قۇراپ، سولتۇستىكتەن وڭتۇستىككە دەيىن 300 شاقىرىم، شىعىستان باتىسقا دەيىن 200 شاقىرىم جەردى الىپ جاتتى. قارلاگتىڭ جان-جاعى 200–400 شاقىرىم راديۋستا بيىك قورشاۋلارمەن وقشاۋلانعان.
قارلاگتىڭ قۇرىلىمى مەيىلىنشە كۇردەلى ەدى. ونىڭ كوپتەگەن بولىمشەلەرى بولدى: اكىمشىلىك-شارۋاشىلىق، ەسەپكە الۋ، ءبولۋ ءبولىمى؛ باقىلاۋ جوسپارلاۋ ءبولىمى، مادەني-تاربيە ءبولىمى، كادرلار، جابدىقتاۋ، ساۋدا، جەدەل چەكيستىك، قارجى، كولىك جانە ساياسي بولىمدەر. قارلاگ باسقارماسى تەك قانا گۋلاگ-قا، موسكۆاعا باعىندى. رەسپۋبليكالىق جانە وبلىستىق پارتيا، سوۆەت ورگاندارى لاگەر قىزمەتىنە ەشقانداي ىقپال ەتە المادى. ونىڭ وزىندىك شىنايى وكىمەتى، قارۋ-جاراعى، كولىك قۇرالدارى، پوشتاسى مەن تەلەگرافى بولدى. كوشپەلى سوت القاسى جۇمىس ىستەدى. سوت ۇكىمى مەكەمە قابىرعاسىندا ورىندالىپ جاتتى. ايىپتى دەپ تانىلعان ادامدى تىزەگە وتىرعىزىپ، قازىلعان شۇڭقىردىڭ الدىندا اتىپ تاستاعان. وسىلايشا اتىلعان ادامداردى «قايتىس بولدى» دەگەن گريفى بار تىزىمگە ەنگىزە بەرگەن. قارلاگ توزاعىنا ءبىر ميلليونعا جۋىق ادام تۇسكەن. ولاردىڭ اراسىندا قازاقتار، نەمىستەر، ۋكرايندار، پولياكتار، ەۆرەيلەر، شەشەندەر، فرانسۋزدار، يتالياندىقتار، جاپوندار، لاتىشتار، ەستوندار سەكىلدى كوپتەگەن ۇلت وكىلدەرى بولدى.
قارلاگ 1959 جىلدىڭ 27 شىلدەسىندە تاراتىلدى.
قاتىسۋشىلار:
احيكو تەسۋرو
ستەپان
ەرتەگىشى
كارتاشى
ابىز قاريا
اقتاماق
گۇلشات
كاتيا – نەمىس كەلىنشەك
1-جەندەت
2-جەندەت
1-قازاق
2-قازاق
3-قازاق
تۇرمە كۇزەتشىلەرى
ءبىرىنشى ەپيزود
ءبىرىنشى كورىنىس
احيكو. مەن كارلاگقا تۇسكەندە ون بەس جاستا ەدىم. تاجال ماشينا جاڭا تۋعان سابيدەن باستاپ، ەڭكەيگەن، مۇگەدەك كەمپىر-شالعا دەيىن شىمىرىكپەي جۇتاتىن. قارلاگتىڭ قاپاسىندا 22 مىڭ جاپون وتىردى، ەڭبەك ەتتى، ءومىر ءۇشىن كۇرەستى. سولاردىڭ ءبىرى مەن ەدىم. تۇتقىنعا وڭتۇستىك ساحاليندە الدى. ورىس اسكەرى جاپوندىقتاردى ساحالين ارالىنان تىقسىرا قۋىپ، جاپونياعا جونەلتكەندە، مەن اكە-شەشەم، باۋىرلارىمنان اداسىپ، جالعىز قالدىم. اكەمدى كۇتتىم. كۇندە جاعالاۋعا كەلىپ، كوكجيەككە تەلمىرەمىن. اكەم بالىقشى بولعان. قايىعىنىڭ سۇلباسى ءالى كوز الدىمدا. مەنى ىزدەپ كەرى كەلە جاتقانداي. انە-مىنە قارا تولقىندى قاق جارىپ، جۇيتكىپ جەتەتىندەي. بالا قيالىم سان ساققا جۇگىرىپ دەگىبەرىمدى الادى. ساحاليندە كۇن سۋىق. اسكەريلەردەن قالعان كۇرتەشەنى تاۋىپ كيىپ، جاعالاۋدا تەنتىرەپ جۇرگەنىمدە ورىستار ۇستاپ الىپ، اباقتىعا قامادى. بىردەن «جاپون تىڭشىسىسىسىڭ» دەدى. مەن ولاي ەمەس ەكەنىن تۇسىندىرۋگە تىرىستىم. ءبىراق كوپ ۇزاماي شىندىقتى ايتقاننان گورى جاپون تىڭشىسى بولعاننىڭ اناعۇرلىم ءقاۋىپسىز ەكەنىن ۇقتىم. وسىلاي تەرگەۋشىلەرگە قارسىلاسقاندى توقتاتتىم. مويىندادىم. ولار ماعان قالىڭ پاپكا اشىپ، بۋما-بۋما قاعاز ارنادى. مەن بارىمەن كەلىستىم...
تەرگەۋ بولمەسى. ەكى جەندەت احيكودان جاۋاپ الىپ جاتىر.
احيكو. مەن 1930 جىلى حونتو پورتىندا دۇنيەگە كەلدىم. اكەم جەرگىلىكتى بالىق زاۋىتىنىڭ ديرەكتورى. ون جەتى جاسىمدا حونتوداعى يمپەراتورلىق اسكەري ۋچيليششەگە ءتۇستىم. ءبىراق ساباق الىپ ۇلگەرمەدىم، سوعىس باستالىپ كەتتى. ءبىزدى تاراتىپ جىبەردى.
1-جەندەت. نەگە ەلىڭە ورالمادىڭ؟
احيكو. جاپوندار ارالدان اسىعىس كوشىرىلدى. مەن سوڭعى پويىزدان قالىپ قويدىم.
1-جەندەت. نە ءۇشىن تۇتقىندالدىڭ؟
احيكو. بىلمەيمىن.
1-جەندەت. قانداي جاعدايدا تۇتقىندالدىڭ؟
احيكو. ورىس اسكەرى كەلگەننەن كەيىن ۋچيليششە جابىلدى.
1-جەندەت. ورىس ەمەس، كەڭەس اسكەرى دەپ سويلە.
احيكو. ءيا. كەڭەس وداعىنىڭ...
1-جەندەت. قانداي جاعدايدا تۇتقىنعا الىندىڭ دەيمىن. سونداي كۇناسىز بولساڭ، سول جەردەگى اسكەريلەر باسقا جاپوندارمەن قوسىپ سەنى نەگە جاپونياعا قايتارمادى؟ نەگە ءدال سەنى تاستاپ كەتتى؟
احيكو. مەنىڭ ۇستىمدە اسكەري ۋچيليششەنىڭ كادەت فورماسى بولدى. ولار مەنى اسكەري دەپ قابىلدادى.
1-جەندەت. ال سەن اسكەري ەمەس ەدىڭ...
احيكو. ال مەن كۋرسانت ەدىم.
1-جەندەت. تۇسىنىكتى. كەڭەس اسكەرى اقىماق بولعاندىقتان سەنى تۇتقىنعا الىپ، سەنىڭ تاماعىڭ مەن جولىڭا شىعىن شىعارىپ، مىندا، قاراعاندى لاگەرىنە توپاستىقتان جىبەردى عوي سوندا؟
احيكو. جوق، ارينە. تۇسىنبەۋشىلىك بولدى.
1-جەندەت. تۇسىنبەۋشىلىك؟ سەن - سامۋرايسىڭ با؟
احيكو. ءقازىر سامۋرايلار جوق قوي.
1-جەندەت. سامۋرايلار جوق دەيدى عوي. سەنىڭ كىم ەكەنىڭدى ايتايىن با؟ سەن بار بولعانى، قارابايىر شپيون عاناسىڭ. شپيونسىڭ!
2-جەندەت. ايت، مەن شپيونمىن دە.
احيكو. جوق، شپيون ەمەسپىن.
2-جەندەت. بالكىم ساناڭ شاتاسىپ، جادىڭنان قاعىلىپ تۇرعان شىعارسىڭ. ءبىراق سەنىڭ جادىڭ مەن ساناڭ ازىرشە ءبىزدىڭ مۇمكىندىكتەن بەيحابار بولىپ ەركەلەپ تۇر. ساسپا. بارلىعى ورنىنا كەلەدى. سەنىڭ باباڭداي ادامداردىڭ اقىل-ەسىن ورنىنا ءتۇسىرىپ، مويىنداتقانبىز.
1-جەندەت. سوعىس تۇتقىندارىنىڭ باس باسقارماسىندا ءىسىڭ جاتىر. كىم بولساڭ دا بۇل جەردەن ەندى قايتىپ شىقپايسىڭ.
احيكو. جوق، مەن شپيون ەمەسپىن.
1-جەندەت. بىلە بىلسەڭ قازاقتىڭ تالاي اپتالداي جىگىتتەرى، مىنا جۇدىرىعىمەن بۇقانى باستان پەرسە، جانۋاردى ەسىنەن تاندىرىپ، تالدىرىپ تۇسىرەتىن پالۋان جىگىتتەر جاپون تىڭشىسى ەكەندىكتەرىن مويىنداپ، تىزەرلەپ وتىرىپ مىنانداي قاعازعا قول قويعان.
2-جەندەت. ەسىڭدە مە، كەشە عانا الگى ءانشى جىگىت جاپوننان كەلگەن تىڭشىمىن، جانسىزبىن، ءبىراق ەڭ بولماسا جاپون دەگەننىڭ نە ەكەنىن ايتىپ ولتىرىڭدەرشى دەپ ەڭىرەپ جىلاپ ەدى عوي.
1-جەندەت. ە، ارەڭ سىندىردىق قوي. جانى ءسىرى ەكەن قاقپاستىڭ.
2-جەندەت. ەكى اپتا قاراڭعى كارسەردە جاتتى، ارقاسىنا سپيرت جاعىپ ورتەدىك، تاعى نە ىستەپ ەدىك؟
1-جەندەت. ايتەۋىر الگى كىشكەنتاي نارەستە بالاسىن كوز الدىڭدا باۋىزداپ، قانىن اۋىزىڭا قۇيامىز دەگەندە بارىپ مويىندادى عوي.
2-جەندەت. سوندا دا كورمەيمىسىڭ، ەڭ بولماسا جاپون دەگەننىڭ نە ەكەنىن ايتىڭدارشى دەپ كەكەتۋىن قويمادى.
1-جەندەت. ءيا، كونترريەۆوليۋسيونەرلەر جاعىندا سونداي قايىسپايتىن جىگەرلى جاندار بار. شىندىعىن ايتۋ كەرەك.
2-جەندەت. قايىسپايتىن جىگەرلى بولعانىن قايتەيىن، اتىلىپ كەتتى.
1-جەندەت. اتىلدى ما؟
2-جەندەت. مويىنداي سالىسىمەن اتىپ تاستادى عوي، ءاي-شايىنا قاراعان جوق.
1-جەندەت. ە، جارايدى. دۇرىس بولعان.
2-جەندەت. ال مىنانى قايتتىك؟ ءاي، ميعۇلا، مويىندايسىڭ با ءوزىڭنىڭ جانسىز ەكەنىڭدى؟ بيتتەي بولىپ بۇل دا قىرسىق. ءبىر قويساڭ جالپاسىنان تۇسەيىن دەپ تۇر.
احيكو. جاقسى، مەن ءبارىن مويىندايمىن.
1-جەندەت. قالايشا؟
احيكو. قول قوي دەگەن جەرلەرىڭىزگە قولىمدى قويايىن.
2-جەندەت. قالايشا؟
احيكو. مەن مويىندايمىن.
1-جەندەت. جوق، بۇلاي تەز بولمايدى.
احيكو. ەندى وزدەرىڭىز ايتىپ وتىرسىزدار عوي.
1-جەندەت. ءيا، ءبىراق سەن باسىندا مويىنداماۋىڭ كەرەك. سوسىن ءبىز سەنى ماجبۇرلەيمىز.
2-جەندەت. ءيا. بارلىعى تارتىپپەن بولۋى كەرەك.
1-جەندەت. بولمايدى. سەن ءالى مويىنداماي تۇرا تۇر.
احيكو. قاشان مويىنداۋعا بولادى؟
2-جەندەت. ءبىز ءوزىمىز بەلگى بەرەمىز.
1-جەندەت. ءيا-يا. سەن تۇرا تۇر.
احيكو. تەك ازاپتاماڭىزدارشى...
2-جەندەت. ەگەر كىناڭدى مويىنداماساڭ، ازاپ تۇرلەرىن پايدالانۋعا تۋرا كەلەدى. سونىمەن سەن وڭتۇستىك ساحاليندە، ۇستىڭە جاپون اسكەريىنىڭ كيىمىن كيىپ، جاعالاۋدا جۇرگەن جەرىڭدە قولعا ءتۇستىڭ. سەن الىسقا، تەڭىز كوكجيەگىنە تەلمىرىپ قاراپ وتىردىڭ. ەسىل-دەرتىڭنىڭ كوكجيەكتەگى قارايعان نوقاتقا اۋعانى سونشاما جانىڭا كەلىپ قۇجاتتارىڭدى سۇراعان قىزىل اسكەر جاۋىنگەرىنە ەش ءمان بەرمەدىڭ، ول سەنى جۇلقىلاعاندا عانا نازار اۋداردىڭ. ءبىراق جانىڭدا جەكە تۇلعاڭدى انىقتايتىن بىردە ءبىر قاعاز بولماي شىقتى. ءوزىڭ ورىسشا ءتىل بىلمەيسىڭ. راس قوي؟
احيكو. راس.
2-جەندەت. سوندا كوك تەڭىزگە تەلمىرىپ نە بەلگى كۇتىپ وتىردىڭ؟
احيكو. اكەمدى. مەن اكەمدى كۇتتىم. ونىڭ مەنى تاستاپ كەتۋى مۇمكىن ەمەس. ول مەنى ەشقاشان تاستامايدى. سىزدەر ەگەر مەنىڭ اكەمە حات جازساڭىزدار ول مەنى كەلىپ الىپ كەتەدى. وتىنەمىن سىزدەردەن...
1-جەندەت. تىنىش، تىنىش... سەن سونىمەن ءوزىڭنىڭ جاپون جانسىزى ەكەنىڭدى مويىندامايسىڭ عوي؟
احيكو. جوق، مەن جانسىز ەمەسپىن. مەن اكەمدى كۇتىپ ءجۇردىم.
2-جەندەت. سۋىق سۋعا سالىپ كورەيىك. بالكىم سوندا ءتاۋباسىنا كەلىپ، شىنىن ايتار.
1-جەندەت. ءيا، امال جوق، مۇزداي سۋدا جارتى ساعات ۇستاۋعا تۋرا كەلەدى. ءاي، بالاقاي، بالاقاي، ءوز ءومىرىڭدى ءوزىڭ قيىنداتپاساڭشى.
احيكو. مەن سىزدەرگە جاڭا ايتتىم عوي، مويىندايمىن، مويىندايمىن دەپ.
2-جەندەت. ءماا، مىناۋ نە دەگەن ساناسىز، ا؟ ەركەكسىڭ بە، قاتىنسىڭ با ءوزىڭ؟ جاڭا عانا كەلىستىك قوي. مويىندايتىن كەزىڭدى ءوزىمىز ايتامىز دەپ.
1-جەندەت. باسىنان بىرش ەتكىزىپ اتا سالعىم كەلىپ تۇر. جىنىما ءتيىپ تۇر.
2-جەندەت. تۇرا تۇر.
1-جەندەت. سەن-اق مەنى توقتاتا بەرەسىڭ.
2-جەندەت. وسى اپتادا ءۇشىنشى ادامدى اتساڭ، ەسەپ بەرگەندە تۇسىندىرە الماي قالامىز. شىداشى. بار سۋىق سۋ ازىرلە ودان دا.
1-جەندەت. جاقسى.
ايەل سياقتى قىلىمسىپ كەتەدى.....
2-جەندەت. احيكو، كىشكەنتاي سامۋراي، سەن قىزىل ارميانىڭ قۇدىرەتىن سەزىنۋگە ءتيىسسىڭ. وڭاي قۇتىلامىن دەپ ويلاما.
شىعىپ كەتەدى. احيكو جالعىز قالادى.
احيكو. ولار الدىمەن ءبىر قاريانى الىپ كەلدى. مەنى نۇسقاپ كورسەتىپ، مىناۋ سەنىڭ سىبايلاسىڭمىن دەپ تۇر، ەكەۋىڭ بىرىگىپ، جاپونيا ۇكىمەتىنە جۇمىس ىستەپسىڭدەر دەدى. قاريا ماعان ءبىر، ەكى جەندەتكە ءبىر جاۋتاڭدايدى. ول مەنىڭ اكەمە ۇقسايدى ەكەن. «بۇل بالانى تانىمايمىن» دەدى باسىن شايقاپ. سول-اق ەكەن جەندەتتەر ونىڭ قاسىنا جەتىپ بارىپ، سوققىعا الدى. ولار قاۋساعان قارتتى ادام كەيپىنەن ايىرىلىپ، قۇتىرا ۇردى. سول ساتتە ولار جىنعا اينالعانداي ەدى. اقىر اياعىندا قاريا قورعانۋعا شاماسى كەلمەي ءۇنسىز قالدى. تەك كارى سۇيەگىنە تيگەن تاياقتىڭ تاق-تاق ەتكەن دىبىسى عانا تىنىشتىقتى بۇزادى. قاريانىڭ قىپ-قىزىل قانى جەندەتتەرگە دە، ماعان دا شاشىرادى. مەن ءتۇس كورگەندەي مەڭ-زەڭ كۇي كەشتىم. ابدەن سىلەسى قاتىپ شارشاعان قوس جەندەت شالدىڭ ءولى دەنەسىن سۇيرەپ اكەتتى.
ازدان كەيىن جەندەتتەر ءبىر ايەلدى الىپ كىرەدى.
1-جەندەت /احيكونى نۇسقاپ/. مىنە، مىناۋ ايتىپ وتىر. سەنى تانيمىن، مەنەن اقپاراتتى وسى الىپ كەتەتىن دەيدى. راس پا؟
ايەل. قۇداي اقى، مەن بۇل بالانى ءبىرىنشى رەت كورىپ تۇرمىن.
1-جەندەت. بۇل بالا ەمەس، جاسى ەلۋدە. وسىنداي ەلەۋسىز كەيىپتە ءجۇرىپ اقپارات جينايدى، كەڭەس وداعىن كۇيرەتپەك.
ايەل /شوشىپ/. نە ايتىپ تۇرسىڭدار؟
2-جەندەت. ول سەنى تانيمىن دەپ تۇر. ا، احيكو، ايت جانىڭنىڭ بارىندا.
احيكو /جاپونشا/. بىلمەيمىن، بىلمەيمىن. (شيراناي، شيراناي)
2-جەندەت. انە، بۇل قاتىن مەنىڭ كوڭىلدەسىم دەپ جاتىر.
ايەل. جوق، جوق!
1-جەندەت. جاز، بەتتەستىرگەن كەزدە ەكەۋى دە ءبىرىن-بىرى تانىدى دەپ جاز. مويىندادى دە. قولدارىن قويعىز. بولدى.
2-جەندەت ايەلدى الىپ شىعىپ كەتەدى. ازدان سوڭ ازاپتان ابدەن تيتىقتاعان ەركەكتى الىپ كىرەدىى. ول ىرجالاقتاپ كۇلەدى.
ەركەك. مىنا بولمە حوش ءيىستى گۇلگە تۇنىپ تۇر عوي... كەرەمەتىن-اي.
1-جەندەت. مىناۋ نەمەنە كايپتان شىقپاعان با؟ سەندە ءبىر، ەسكىرتكى ۇنەمدەۋ دەگەندى بىلمەيسىڭ. اكەڭنىڭ ۇيىنە كەلگەن قوناقتى سىيلاعانداي تويدىرىپ قويىپسىڭ عوي.
2-جەندەت. قويا بەرشى.
1-جەندەت. سودان كەيىن ەكى ساۋساعىمىزدى ەكى تاناۋىمىزعا تىعىپ تاعى دا «جوق» دەپ وتىرامىز.
2-جەندەت. بۇل دەگەن پالە. تىرناعىنىڭ كوبەسىنە ينە تىقساق تا مويىنداماي قويدى عوي. ءقازىر كوردىڭ بە ءبارىن مويىنداپ وتىر. سوسىن... سوسىن... سونداي تاماشا ولەڭدەر وقيدى...
1-جەندەت. ا، اقىن ەكەن عوي.
ەركەك. /ولەڭ وقيدى/
كۇلدەي كۇڭگىرت شاشى بار، توقسان بەستە جاسى بار، كوز دەگەنىڭ – سۇپ-سۇر كور. تاسبيق ساناپ بۇگىلىپ، جەرگە قاراپ ءۇڭىلىپ، كورشە اۋىر كۇرسىنەر، مەنىڭ ءبىر قارت انام بار، نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن – سول انامدى سۇيەمىن! (م.جۇمابايەۆ)
ەركەك قارقىلداپ كۇلەدى. ەكى جەندەت تە، احيكو دا ءۇرپيىپ قالعان.
1-جەندەت. تاك. الاشوردانىڭ مۇشەسى ماعجان جۇمابايەۆتىڭ ولەڭدەرىن وقىدى دەپ جاز. قۇيىرشىق!
1-جەندەت ەركەكتى تاياقپەن ۇرادى. ەركەك وعان تەك ساقىلداپ كۇلەدى.
2-جەندەت /مازاسىزدانىپ/. اتىپ تاستايىنشى. جالىنامىن. كۇلكىسىن ەستىگىم كەلمەيدى. ءۇنىن وشىرەيىنشى. جالىنامىن.
1-جەندەت. تۇرا تۇرشى، ا، قىستىرىلىسپاي. تاعى نە ايتاسىڭ؟
ەركەك. كوزىندە كوك نۇرى جوق، اۋزىندا جۇماق جىرى جوق، جالىنسىز، ۋسىز قۇشاعى، يىرىلمەيدى جىلانداي، ءسوزى دە جوق قۇرانداي، بىلگەنى – قازان-وشاعى. جابايى عانا جارىم بار، نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن – سول جارىمدى سۇيەمىن! (م.جۇمابايەۆ)
تاعى دا قارقىلداپ كۇلەدى.
1-جەندەت /ساسقالاقتاپ احيكوعا/. مىنا الباستىنى تانىپ تۇرسىڭ عوي. بۇل دا سەنىڭ اقپارات جەتكىزۋشىڭ.
احيكو /جاپونشا/. جوق، جوق! چيگاۋ، چيگاۋ!
2-جەندەت. دۇرىس. تانىدى، مويىندادى دە. قۇرت كوزىن، اكەتشى، بۇل جەردەن.
1-جەندەت ەركەكتى جۇلقىلاپ الىپ كەتەدى. ساحنادا ەركەكتىڭ وقىعان ولەڭدەرى جاڭعىرىپ قالادى.
ەكىنشى ەپيزود
ءبىرىنشى كورىنىس
اكيكو. قارلاگ - اجال مەكەنى. قانىشەرلەر مەن اقىل-ەسىنەن اداسقاندار ءۇشىن جۇماق. مايىتتەر تاۋ بولىپ ۇيىلەتىن، ولاردى يەن دالاعا اپارىپ، تايازداۋ قازىلعان شۇڭعىرلارعا تاستاپ جاتاتىن، دەنەلەرىن دە شالا-شارپى جاسىرادى. ءتۇز تاعىلارىنىڭ نەسىبەسى. بىزبەن بىرگە، ءبىر باراكتا سونداي ءبىر قانىشەر تۇردى. ول سۋرەتشى بولاتىن. ونەر ادامى ەدى.
ستەپان. ءاي، جاپون بالا، بەرى كەل.
احيكو. ءيا؟
ستەپان. الگى ءانىڭدى ايتشى. /تاعى ءبىر تۇتقىنعا/. ال سەن بەرى كەل. مىندا وتىر. تىڭدا ءاندى. جىلا. ءيا. وسىلاي. دۇرىس. شىرقا، جاپون!
احيكو ءان سالادى.
احيكو. ۋساگي ويشي كا نو ياما
كوبۋنا سۋريشي كا نو كاۆا
يۋمە ۆا يما مو مەگۋري تە
ۆاسۋرەگاتاكي فۋرۋساتو
يكا ني يماسۋ چيچي-حاحا
سۋسۋگاناشي-يا توموگاكي
امە ني كازە ني سۋكەتەمو
ومويدزۋرۋ فۋرۋساتو
كوكوروزاشي و حاتاشيتە
يسۋنو حي ني كا كاەران
ياما ۆا اوكي فۋرۋساتو
ميزۋ ۆا كيوكي فۋرۋساتو...
احيكو. ءبىز اۋىر جۇمىستان ورالعاننان كەيىن، اش، جالاڭاش، قۇر سۇلدەرى قالعان اۋرۋ ادامدار ونىڭ قالاۋى بويىنشا ءتۇرلى بەينەلەرگە ەنىپ، ونەرگە دەگەن قاجەتتىلىگىن قاناعاتتاندىراتىنبىز. كەيدە بىرنەشە ادامدى باۋىزداپ، دەنەلەرىن تاۋ ەتىپ ۇيەتىن، كەيدە دەنە مۇشەلەرىن بولشەكتەپ، ءتۇرلى قالىپتار جاسايتىن. وسىنداي تۋىندالارىن كەيدە اپتالاپ بۇزدىرمايتىن. ونداي كۇندەرى كامەرا ءىشى ولەكسە ساسىپ، قالعان تۇتقىنداردى جان توزگىسىز ازاپقا تۇسىرەتىن. ءبىراق ونى ەشكىم توقتاتا المايدى. سەبەبى تۇرمە باسشىسىنىڭ ءوزى ونىڭ ونەرىنە تابىنۋشىلاردىڭ ءبىرى. سونىمەن بىرگە ول تۇرمە باسشىلىعى ءۇشىن ارنايى تاپسىرمالار ورىندايتىن.
تاڭ اتادى، ميدى تەسەتىن تەمىر دابىل شىڭىلداپ شىرت ۇيقىدان وياتادى. وسىلاي لاگەر تىرلىگى باستالادى. ءار جەردەن تۇتقىندار قىبىرلاپ باس كوتەرە باستايدى.
ستەپان. ءاي، جاپون، ەتىگىم قايدا؟
احيكو جۇگىرىپ وتىرىپ ەتىگىن كەۋىپ تۇرعان جەرىنەن تاۋىپ اكەلەدى. تاعى ءبىر ءجاسوسپىرىم بالا ونىڭ شۇلىعىن وراپ وتىر. احيكو سونى توسىپ تۇرىپ قالادى.
ستەپان. دەنەم اۋىر تارتىپ تۇر. اۋىرىپ قالعان سياقتىمىن. جاپون، سەن ارقانى جاقسى ۋقالايسىڭ. تۇك ءالىڭ جوق، بيتشە جىبىرلايسىڭ، ءبىراق سەنىڭ قولىڭ تيگەن سوڭ سەرگىپ، جاقسى بولىپ قالامىن. سەن بۇگىن جۇمىسقا شىقپايسىڭ. مەنىڭ قاسىمدا بول. قالعاندارىڭ كەتىڭدەر.
كارتاشى. كارتا ويناعىڭ كەلسە شە؟ بۇل جاپون كارتا ويناي المايدى عوي.
ستەپان. ءيا، وندا سەن دە قال.
ەرتەكشى. مەن شە؟
ستەپان. ءيا، كارتادان جالىقسام، ەرتەك تىڭدايمىن سەن دە قال. بولدى قالعاندارىڭ كەتىڭدەر.
كۇزەتشى. 109-شى باراك. سىرتقا بەتتە.
ستەپان. ءاي، بالا، بەرى كەل. مەن بۇگىن ءۇش ادامدى الىپ قالامىن. بىزگە تاماقتى كامەراعا اكەل.
كۇزەتشى. ءتۇسىندىم. جاقسى.
بارلىعى شىعىپ كەتەدى. كامەرانى ۇنسىزدىك باستى.
كۇزەتشى. مىنە، سەندەرگە تاعى ءبىر ادام قوستىق.
قولىندا تۇيىنشەگى بار قازاق قاريا كەلىپ كىرەدى.
قاريا. امانسىڭدار ما؟ مەنىڭ توسەگىم قايسى؟
ستەپان. مىنا شال قايتەدى؟
كۇزەتشى /قولىن سىلتەپ/. وعان داۋا جوق.
كۇزەتشى باسىن شايقاپ شىعىپ كەتەدى. كامەرا ءۇنسىز. بارلىعى ستەپانعا قارايدى.
ستەپان. بوس توسەك جوق.
قاريا. بەتى-اۋزىمدى قايدا شايىپ السام ەكەن؟
احيكو. اتا، بۇندا سۋ جوق قوي. ايدىڭ سوڭىندا مونشاعا اپارادى.
قاريا. قاپ، نامازدى قالاي وقيمىن؟
ستەپان. شال، اۋىزىڭدى جاپ. باسىم اكەتىپ بارادى. احىلەپ، ۇحىلەپ قانىمدى ءىشتىڭ.
شال اۋلاقتاۋ جەرگە بارىپ وتىرادى. قولىنداعى تۇيىنشەكتى جايىپ، جاينامازعا اينالدىرىپ، ناماز وقي باستايدى.
ستەپان. نەت، يا تاك نە موگۋ. كۇزەتشىلەردى شاقىرشى.
كۇزەتشى. نەگە شاقىردىڭىز؟
ستەپان. مىنا شال قۇدايىنا جالبارىنىپ جاتىر. سەن بىلەسىڭ عوي، ونداي نارسەلەردى مەنىڭ سۋقانىم سۇيمەيدى. الىپ كەت باسقا جەرگە.
كۇزەتشى. ەندى ول بىلاي عوي... ونى ادەيى وسى كامەراعا سالىپ وتىرمىز عوي.
ستەپان. دا؟
كۇزەتشى. ادەيى سىزگە، ءوزىڭىز ءبىر ءجونىن تابادى دەگەن ۇمىتپەن. ءسىزدى، ءسىزدىڭ ادىستەرىڭىزدى ءبىز جوعارى باعالايمىز عوي، ونى ءوزىڭىز بىلەسىز.
ستەپان. ءدال بۇگىن جاعدايىم بولماي وتىر ەدى. باسىمنىڭ ساقيناسى قىسىپ بارادى.
كۇزەتشى. اراق ىشەسىز بە؟
ستەپان. اكەل.
كۇزەتشى شىعىپ كەتەدى.
ستەپان. ءاي، شال سەن ءوزىڭ ماڭىزدى شيشكا بولدىڭ عوي. ەكىنىڭ ءبىرىن ماعان اكەلە بەرمەيدى.
قاريا وعان قارامايدى، نامازىن وقىپ جاتىر.
ستەپان. جارايدى، جالبارىنىپ ال قۇدايىڭا. بۇگىن تۇننەن قالماي باراسىڭ وعان. ساسپا. ۆ لۋچشەم ۆيدە دوستاۆيم. جارايدى، جاپون، ارقامدى ۋقالا. بەرى كەل.
ەتبەتىنەن جاتادى. احيكو ارقاسىن ۋقالاۋعا كىرىسەدى. شال نامازىن وقىپ بولىپ ورنىنان تۇرادى. كامەرانى ارالاپ قاراي باستايدى. ەتبەتىنەن جاتقان ستەپانعا، ونىڭ ارقاسىن ۋاقالاپ وتىرعان جاپون بالاعا قارايدى. كارتا ويناپ وتىرعاندارعا قارايدى.
ەرتەگىشى. شال، قالاي قىزىق پا؟
كارتاشى. كەل، وتىر، ءۇشىنشى بولاسىڭ.
قاريا /مىرس ەتىپ/. جوق.
ستەپان كەنەت قارقىلداپ كۇلىپ جىبەرەدى. بارلىعى اڭ-تاڭ وعان قاراپ قالعان.
ستەپان. شال، قانە وتىرشى، قولىڭا كارتا ال.
كارتاشى /ەستىلەر ەستىلمەس كۇبىرلەپ/. تاعى باستادى، قۇداي-اي.
ەرتەگىشى ونى تەك دەگەندەي تۇرتەدى.
ستەپان. مىندا وتىر دەيمىن، شال.
قاريا. اينالايىن، قولىما قارتا ۇستاعان جان ەمەسپىن. قىستاما.
ستەپان. مىناعان تۇسىندىرىڭدەرشى.
احيكو. اتا، وينامايسىز، جاي وتىرىڭىز.
قاريا. قاراعىم، جاي دا وتىرمايمىن. بۋىنسىز جەرگە پىشاق ۇرما.
ستەپان. نەت، يا تاك نە موگۋ.
قانجارىن شىعارىپ شالعا بەتتەيدى.
ستەپان. وتىر دەيمىن جانىڭنىڭ بارىندا.
قاريا. قاراعىم، قانجارىڭدى قوقاڭداتپا. سەن سياقتى اۋمەسەردىڭ تالايىن كورگەنمىن. قورىقپايمىن.
ستەپان. نەت، يا تاك نە موگۋ. مەن ءقازىر قاننىڭ يىسىنە شىداي المايمىن، جۇرەگىم اينىپ بارادى. سونى پايدالانىپ تۇرسىڭ سەن شال.
قاريا. قاراعىم، بار، انا جاققا بارىپ وينا، مەنى قايتەسىڭ.
ستەپان. اقىلىنان الجاسقان شالدى نەمەنەگە اكەلەدى ماعان. وزدەرى-اق ولتىرە سالماي ما، وڭشەڭ ارامتاماق، جاتىپىشەر. قانداي ءساتتى بۇزىپ تۇرسىڭ سەن شال... مىنا ەكەۋىنىڭ قاسىندا وسى قالپىڭمەن قولىڭا كارتا ۇستاپ سەن دە وتىرساڭ، ال جاپون بالا، سەن قولىڭا شەلەك ۇستاپ، مىنا جەردە سوستيىپ تۇرساڭ، قانداي كارتينا بولار ەدى... باراك، كارتا ويناپ وتىرعان ءدىندار شال، ەكى تۇتقىن، ۇرپيگەن ءجاسوسپىرىم. احيكو، سەن پەرىشتە بولار ەدىڭ، ازعان، ازعىنداعان، قوقىس الەمگە ءوز كوزىنە ءوزى سەنبەي ەسەڭگىرەپ قاراپ قالعان پەرىشتە... ال سەن شال قولتىعىڭا قۇراندى قىسىپ الاسىڭ بىلاي...
قاريا. استاپىراللا... /دۇعاسىن كۇبىرلەپ كەتەدى/.
ستەپان. بارلىعىن بۇزدىڭ. ەندى مەن سەنى بۇزامىن. ەتىڭدى بۇزامىن.
قاريا. وي، توبا-اي...
ستەپان بارىپ ءوزىنىڭ توسەگىنە جاتىپ قالادى. كامەرا ءىشىن ۇنسىزدىك باسقان. ازدان كەيىن ستەپان قايتا باسىن كوتەرەدى.
ستەپان. مەنىڭ قانداي ادامداردىڭ قانىن ىشكەنىمدى بىلەسىڭ بە؟
قاريا. بىلەمىن.
ستەپان. باسىم، باسىم، باسىم-اي. كۇزەتشىنى شاقىرشى.
كۇزەتشى كەلىپ كىرەدى.
ستەپان. اراعىڭ قايدا؟
كۇزەتشى. ءقازىر الىپ كەلە جاتىر. كەلە سالىسىمەن سىزگە جەتكىزەمىن.
ستەپان. جاقسى. دارىگەردى بەرى جىبەرشى. تۇلا بويىم مۇزداپ، قالشىلداپ بارامىن. سۋىقتاپ قالدىم بىلەم.
كۇزەتشى. ءقازىر.
قورقاقتاي باسىپ دارىگەر كەلەدى.
دارىگەر. قاي جەرىڭىز مازالاپ تۇر؟
ستەپان. باسىمنىڭ ساقيناسى ۇستادى. بۇكىل دەنەم مۇزداپ، قالتىراپ بارامىن. ۇيىقتاتىن دارىڭنەن سالشى. ءبىر ۇيىقتاپ تۇرسام باسىلۋشى ەدى.
دارىگەر. مىنە، ءقازىر. دايىنداپ اكەلدىم ءوزىم دە.
ستەپان. داۆاي.
دارىگەر ءدارىنى سالادى. ستەپاندى بارلىعى اسپەتتەپ جاتقىزىپ، ۇستىنە كورپەسىن جامىلدىرادى.
ستەپان /دارىگەرگە/. قاسىما كۇزەتشى قويسىن.
دارىگەر. جاقسى.
ستەپان. ەرتەگىشى، ەرتەك ايتشى.
ەرتەگىشى قاسىنا وتىرىپ، ونى باسىنان سيپاپ، ايالاپ ەرتەگى ايتۋعا كىرىسەدى.
ەرتەگىشى. عۇمىرىن ونەرگە ارناعان سۋرەتشىنىڭ ءار ءساتى قيمىلدان تۇراتىن. ول توقتاعان ەمەس. كەۋدەسى سالقىن اۋەنگە تولى، ال جۇرەگىن جالىن وراپ جاتىر. ەسسىز ساۋساقتارى شاپشاڭ قيمىلداپ، بوياۋدان ەرتەگى قۇرايدى. مۇڭعا ورانعان سۇلۋ كۇزدىڭ اقتىق دەمى، ءتۇن قۇپياسىن شاشقان شەگىرتكە شىرىلى، الىستان شاقىرعان اتەش، كۇن قۇرعاتىپ ۇلگەرمەگەن بالاڭ شىق – ءبارى سۋرەتشى مەنشىگى، سۋرەتشى الەمى... بىردە كەۋدەسىن كەرنەگەن ءتاتتى قايعىدان قاجىعان ول ۇيىقتاپ كەتكەن. ءتۇس كوردى. اپتاپ دالا، قۇم. شەكسىز بەلەستەر. تىنىشتىق. ءوزىن-وزى جۇتىپ، ءۇنسىز ىڭىرانعان ءولى تىنىشتىق. مۇندا ەش نارسە جوق ەدى. اينالاسىنا ەسى كەتە جالتاقتاپ، توبىعىنان قۇم كەشىپ كەلە جاتقان سۋرەتشى توبەسىنەن وتكەن ىستىقتان باسىنىڭ اينالعانىن سەزدى. قۇرعاق ءتىلى اۋزىنا سىيماي سىرتقا شىقتى. تىر جالاڭاش الەم اسپانمەن ارباسادى. مەڭىرەۋ قۇم پاتشالىعى. سۋرەتشى ويانعان جوق. ونىڭ ەندىگى مەكەنى وسى بولاتىن...
دارىگەر. بولدى، ۇيىقتادى. كۇزەتشىنى شاقىرىڭىز.
كۇزەتشى كەلىپ كىرەدى.
دارىگەر. ويانعانشا قاسىندا بولىڭىز.
كۇزەتشى. جاقسى.
اركىم ءوز بۇرىشىنا بارىپ، ءوز ىستەرىمەن اينالىسادى. قاريا جەرگە وتىرىپ، الىسقا قادالىپ ويلانادى.
قاريا. توعاي، توعاي، توعاي سۋ،
توعاي قوندىم، وكىنبەن.
تولعامالى الا بالتا قولعا الىپ،
توپ باستادىم، وكىنبەن،-دەيد.
بۇگىن، سوڭى وكىنبەن
وكىنبەستەي بولعانمىن.
ەر مامايدىڭ الدىندا،
شاھيت كەشتىم، وكىنبەن، -دەيد... (دوسپامبەت جىراۋ)
احيكو. اتا، قاتتى سويلەمەڭىز. انا كىسى ويانىپ كەتسە، جامان بولادى.
قاريا. جاقسى، بالام. سويلەمەي وتىرامىن. ە، الدا بايقۇس بالا-اي، كوزى شۇڭىرەيىپ، قازاقتان اۋمايدى. قالاقتاي عانا. اتىڭ كىم؟
احيكو. احيكو. جاپونمىن.
قاريا. جاپون دەگەن قاي جاقتا؟
احيكو. قاي جاقتا قالعانىن ءوزىم دە بىلمەيمىن...
قاريا. ەشتەڭە ەتپەيدى.
احيكو. ءيا...
قاريا. ەشتەڭە ەتپەيدى...
ءبىر ۋاقىتتا دابىل قاعىلىپ، جۇمىسشىلاردىڭ قايتقانىنان حابار بەرەدى. كامەراعا قاپتاپ تۇتقىندار كىرە باستايدى. بارلىعى ازىپ-توزعان، جۇدەۋ.
1-قازاق. ياپىرىم-اي، قازاقپىسىز؟ اسسالاماعالەيكۇم، اتا.
قاريا. ۋالەيكۇماسسالام، بالام. قاي جاقتىڭ ۇلىسىڭ؟
1-قازاق. ارقادان، وسى جاقتان.
قاريا. ءااا.
1-جىگىت. ءسىزدى دە تۇتقىنداعان ەكەن عوي. قۇدايدان قورىقپايدى بۇلار. جاسىڭىز قانشادا، اتا؟
قاريا. توقساننىڭ ۇشەۋىنە كەلدىم، بالام.
1-جىگىت. ءاي، اقان، بەرى كەل، مىندا اقساقال كىسى وتىر. قازاق ەكەن.
اقان كەلىپ امانداسادى. كورىسىپ، جىلايدى.
قاريا. بوساما، بالام. جىلاما.
2-جىگىت. جىلامايتىن شاما قالمادى عوي، اتا.
1-جىگىت. ۇيىنەن حات الىپ وتىر. بالا-شاعاسىمەن ايەلى تۇتقىندالىپتى.
2-جىگىت. حالىق جاۋىنىڭ وتباسى دەپتى...
3-جىگىت. اسسالاماعالەيكۇم، اتا.
قاريا. ۋالەيكۇماسسالام. بار بول، بالام. قازاق بالالار بار ەكەنسىڭدەر عوي... مۇندا قازاقتاردى ۇستامايدى دەۋشى ەدى.
3-جىگىت. بارمىز...
2-جىگىت. نەكەن-ساياق كەزدەسەدى. ايتپەسە قازاقتاردى سىبىرگە ايدايدى عوي بۇلار...
1-جىگىت. نىسىپىڭىز كىم، اتا؟
قاريا. اقايدىڭ قاسەنى دەگەندى ەستۋىڭ بار ما؟ مەن سول اقايدىڭ قاسەنىمىن.
1-جىگىت. ياپىرىم-اي. الدىنا 17 مىڭ جىلقى بىتكەن، قازاق-ورىس مەكتەبىن اشىپ، بولىس بولعان اقايدىڭ قاسەنى مە؟
2-جىگىت. ول كىسىنى وتىزىنشى جىلدارى-اق قىزىلدار اتىپ تاستادى دەگەنى قايدا؟
قاريا /كۇلىپ/. اتسا، وسىلاي وتىرامىن با.
3-جىگىت. جەل ءسوز بولعانى عوي، ياپىرىم-اي.
قاريا. مىنا تۋرا ءبىز وتىرعان جەردە 4 مىڭ كيىز ءۇي تۇردى، جالپاق جۇرت جاتتى. سەكسەن مىڭ ادام مەكەن ەتكەن شالعىنى شۇرايلى، بەرەكەلى ەل ەدى. حالىقتى قىناداي قىرىپ، ءتىرى قالعانىن اتامەكەنىنەن تۇرە قۋعاندا كوردە جاتسام دا تۇرىپ كەلەتىن ەدىم. ۇلارداي شۋلاعان ەلىمدى كورگەندە بۇعىپ قالا المادىم، قاراقتارىم.
1-جىگىت. سوندا قالاي، قارسى شىقتىڭىز با؟
قاريا. تۇرمە باسشىسىنا كەلىپ، مىنا جەردى بوساتىڭدار، كەتىڭدەر، ايتپەسە سەندەردى ارۋاق اتادى، قارعىس اتادى دەدىم. سودان تۇتقىنعا الدى... مىنە، ەندى ءدام-تۇز ايداپ وزدەرىڭمەن كەزدەسىپ وتىرمىن.
2-جىگىت. كورمەگەنىم جوق دەسەڭىزشى...
قاريا. ءبىزدى قويشى، سەندەرگە، كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋ جاستارعا قيىن. ءقايسىبىرىن ايتاسىڭ.
3-جىگىت. قۇل باسقارعان ەل قاي وڭادى. قىرىپ-جويعاننان باسقا قولىنان نە كەلەدى.
قاريا. ەرتەدەن قالعان مىنانداي ءبىر اڭىز بار. ەلۋ جىل بويى جورىقتا جۇرگەن ساق جاۋىنگەرلەرى ەلىنە قايتادى. ۇزاق جىلدار ەرلەرىن كۇتىپ حابار بولماعان سوڭ، ايەلدەرى وزدەرىنىڭ سوقىر قۇلدارىنا ءتيىپ ولاردان بالا تۋادى. ساق جاۋىنگەرلەرى ەلدىڭ شەتىنە جەتكەندە قۇلدان تۋعان ۇلدار قولدارىنا قارۋ ۇستاپ شىعىپ ەلگە كىرگىزبەي سوعىس سالادى. ايقاس ۇزاققا سوزىلىپ، قۇلداردى جەڭە الماعان ساقتار كەڭەس قۇرادى. سوندا ءبىر داناگوي قاريا: «ەي، ساق جاۋىنگەرلەرى، وسى ءبىز نە ىستەپ ءجۇرمىز؟ ءبىز ءوز قۇلدارىمىزبەن سوعىسىپ ءجۇرمىز. بىزدەر قارۋمەن سوعىسقاندىقتان ولار وزدەرىن تەڭ ساناپ، جەڭىس بەرمەي ءجۇر. بار قارۋ-جاراقتارىڭىزدى تاستاپ، ولارعا قامشى الىپ شىعىڭدار. ولار قامشىنىڭ سۋسىلىن ەستىپ، وزدەرىنىڭ قۇل ەكەنىن ەسىنە ءتۇسىرسىن» دەپتى. ساقتار بۇل كەڭەستى ماقۇل كورىپ، قامشىمەن قۇلدارعا قارسى شىعادى. قامشىنىڭ ىسىلىن ەستىگەن قۇلدار ايقاستى ۇمىتىپ، قاشا جونەلگەن ەكەن.
3-جىگىت. بۇل سول قۇلدار عوي.
2-جىگىت. قۇل ەكەندەرى ەكىباستان، سالعان مىنا سويقاندارىن كورمەيمىسىڭ...
3-جىگىت. اتا، ءسىزدى مۇندا ادەيى جىبەرىپ وتىر. مىنا جانالعىش، جەندەت ءسىزدى تۇندە بۋىندىرىپ ءولتىرسىن دەپ ادەيى جىبەرىپ وتىر. بۇلاردىڭ ءادىسى وسى.
1-جىگىت. وزدەرى ولتىرسە قازاقتار كوتەرىلىپ كەتەدى دەدى مە ەكەن.
2-جىگىت. ءقازىر كوتەرىلەتىن قازاق قالدى ما...
3-جىگىت. سۇيەگىمىزدى جاسىتىپ ءبىتىردى عوي...
قاريا. باسقا تۇسكەندى كورەرمىن. ۋايىمداماڭدار. جاتىڭدار، ابدەن تيتىقتاپ بىتتىڭدەر. ۇيىقتاڭدار.
3-جىگىت. قاريانى قايتەمىز، اناۋ ەكى كوزى قىزارىپ ءبىز جاقتى اڭدۋمەن وتىر.
1-جىگىت. ءاي، وندا بۇگىن شاما جوق. باسىنىڭ ساقيناسى ۇستاپ دومالاپ جاتىر. اقساقالدى ەرتەڭ ەسىن جيعان سوڭ... نەتەدى...
3-جىگىت. ءبارىبىر تۇندە كەزەكتەسىپ كۇزەتەيىك، جاقىنداتپايىق. باسقا نە امال بار؟
2-جىگىت. جۇرەگىم سەزەدى، كارسەردەن ءبىر-اق شىعامىز-اۋ.
1-جىگىت. كورەرمىز نە بولسا دا.
احيكو. اتانى مەن دە كۇزەتىسەمىن.
1-جىگىت. ا؟
احيكو. اتانى تۇندە مەن دە كۇزەتەمىن. رۇقسات ەتىڭىزدەر.
2-جىگىت. بۇل بالانى ارالاستىرمايىق، جىگىتتەر. وبالىنا قالامىز.
3-جىگىت. بولدى، ۋادە وسى بولسىن. اتانى بارلىعىمىز كەزەكتەسىپ كۇزەتىپ شىعامىز. ءار ەكى ساعات سايىن اۋىسىپ وتىرامىز. ءبىراق مىزعىپ كەتۋشى بولماڭدار. اناۋ مىسىق سياقتى پالە. قاي جاعىڭنان شىققانىن سەزبەي قالاسىڭ.
ءتۇن. ءبىر ۋاقىتتا ستەپان ورنىنان ورنىنان تۇرادى. كۇزەتتە وتىرعان 1-جىگىت تە ورنىنان قوزعالىپ وعان قارسى جۇرەدى. ارپالىس بولادى. اقىر اياعىندا 1-جىگىت قوزعالماي قالادى. ستەپان بارىپ قولىنا جاستىق الىپ، شالدىڭ ۇستىنەن تونەدى.
احيكو. اتا، اتا!
بۇكىل كامەرا ويانادى، شام جانادى.
2-جىگىت. ويباي، باۋىرىم!
1-جىگىتتىڭ ءولى دەنەسىن كۇزەتشىلەر الىپ كەتەدى. شال دا قيمىلسىز جاتىر.
ستەپان. نەمەنە بولدى سونشاما دۇرلىگىپ، جاتىڭدار! مىنا شالدى دا الىپ كەتىڭدەر. ءولىپ قالىپتى!
قاريا /جىلاپ/. الدا، قاراعىم-اي! بوزداعىم-اي! ەرىم-اي!
ستەپان. ويباي، شال ءتىرى عوي!
احيكو. اتا، اتا!
بارىپ شالدى قۇشاقتاي الادى. «پودەم» باستالادى. جۇرت كيىنىپ، سىرتقا بەتتەيدى.
كۇزەتشى /ستەپانعا قاراپ نىعىرلاپ/. ستەپان، سەن دەنساۋلىعىڭا بايلانىستى كامەرادا قالاسىڭ. قاريا، سەن دە جۇمىسقا شىقپايسىڭ. قالعاندارىڭ ەسىككە بەتتەڭدەر، جاندارىڭنىڭ بارىندا اياقتارىڭدى باسىڭدار! وڭشەڭ سۇمەلەك!
تىنىشتىق. كامەرادا ستەپان مەن قاريا عانا قالعان. شال ناماز وقۋعا دايىندالادى.
ستەپان. ەي، شال، پرەكراششاي!
قاريا ەش نازار سالماستان جاينامازعا جىعىلادى.
ستەپان. ەي، پريدۋروك، پرەكراششاي دەيمىن!
شال ەستىمەگەندەي. ستەپان ونىڭ جانىنا جەتىپ بارىپ تەپكىنىڭ استىنا الادى. شال بۇك ءتۇسىپ جاتىپ قالادى. ستەپان ونى بۋىندىرىپ، سىلكىلەپ، تەپكىلەپ، قۇتىرىپ كەتكەن. شال بوس قاپ سياقتى بىلق-سىلق. ستەپان ءبىرازدان سوڭ بارىپ قانا توقتاپ شالدىڭ ءولى دەنەسىن لاقتىرىپ جىبەرەدى. ءوزى بارىپ توسەگىنە جاتىپ قالادى. ءبىرازدان سوڭ شال ورنىنان تۇرىپ ناماز وقۋىن جالعاستىرادى. ۇرەيلەنگەن ستەپان جاستىعىنىڭ استىنان پىشاق الىپ بارىپ شالدى باۋىزدايدى. بىرنەشە مارتە پىشاق سالىپ، ءولى دەنەسىن قالدىرىپ، كامەرانىڭ ەسىگىن قاعىپ كۇزەتشىلەردى شاقىرادى.
ستەپان. الىپ كەتىڭدەر! مىنانىڭ كوزىن قۇرتىڭدار!
كۇزەتشى. ءىستى نەگە تىندارماعانسىز؟
ستەپان. نە ايتىپ تۇرسىڭ؟
ارتىنا بۇرىلسا، شال تۇك بولماعانداي نامازىن وقىپ جاتىر.
ستەپان /جىندانىپ كەتكەن/. الىپ كەتىڭدەر! قۇرتىڭدار كوزىن! ماعان كىمدى جىبەرگەنسىڭدەر! مەنىمەن وينايىن دەگەن ەكەنسىڭدەر! مەن سەندەرگە كورسەتەمىن!
كۇزەتشىگە كەزدىگىن الا جۇگىرەدى. ولتىرەدى. باسقا كۇزەتشىلەر كەلىپ، ونى الىپ كەتەدى. اتقان دىبىس ەستىلەدى. شال نامازىن وقۋدى جالعاستىرا بەرەدى.
ءۇشىنشى ەپيزود
ءبىرىنشى كورىنىس
احيكو. 1954 جىلى مەن راقىمشىلىققا ىلىگىپ، لاگەر قاپاسىنان بوساپ شىقتىم. ءبىزدىڭ باراكتا جۇمباق قاريا پايدا بولىپ، ستەپان جىندانىپ ولگەننەن كەيىن كوپ وزگەرىستەر ورىن العان. تۇرمە باسشىلىعى كەنەت ءتاۋباسىنا كەلگەندەي ەدى، تۇتقىنداردىڭ كۇندەلىكتى تاماعى دا، كيىم-كەشەگى دە تاۋىرلەندى. وسىنىڭ ناتيجەسىندە كوپ ادامنىڭ ءومىرى ساقتالىپ قالدى. بالكىم ولاردىڭ ىشىندە مەن دە بارمىن... قاريا ستەپان ولگەننەن كەيىن عايىپ بولدى...
مەن قارلاگتان شىققاندا جاسىم 25-تە، ال سالماعىم 24 كەلى بولدى. ءتىرىمىن دەپ تە، ءولىمىن دەپ تە ايتا المايتىن ءبىر ءولىارا كۇيدە ەدىم. ارعى دۇنيە مەن بەرگى دۇنيە تۇتاسىپ، شەكارا سىزىعىنان اجىرايتىن ءبىر كۇي بار. قالتامدا – «احيكو تەسۋرو - قاراعاندى ەڭبەكپەن تۇزەۋ لاگەرىندە 58-باپ بويىنشا «حالىق جاۋى» دەگەن ايىپپەن 10 جىل وتىرىپ شىقتى» دەگەن قاعاز عانا بار. قاي حالىققا جاۋ بولدىم، قالاي جاۋ بولدىم - بەيمالىم كۇيىندە قالدى. ۇستالعاندا ءوزىم مويىنداعان «جاپون تىڭشىسى» دەگەن جالا شە؟ ون جىلعا سوزىلعان قاپاستىڭ قاي تۇسىندا سۋسىپ ءتۇسىپ، قالاي «حالىق جاۋى» دەگەن مۇلدە باسقا باپقا وزگەرىپ شىقتى؟ بىلمەيمىن. بۇل ماڭىزدى دا ەمەس. قارلاگتىڭ تەمىر تورىنىڭ بەرگى جاعىنداعى جايناعان الەمگە، كوكپەڭبەك اسپان مەن ءمولدىر تۇنىق اۋاعا ماس بولىپ، بەتىم اۋعان جاققا جۇرە بەردىم...
اقتاماق. بالام، كوزىڭدى اش، بالام، كوزىڭدى اش.
گۇلشات. اپا، ءولىپ قالعان شىعار.
اقتاماق. جوق، دەمى بار دەيمىن. ءاي بالام، ءما، شالاپتان ۇرتتا. ۇرتتا. قوماعايلانىپ ىشپە، ىشپە دەيمىن، بولدى. جاتا عوي. ءاي، قىز، مىنا جەرگە شاتىر تىگەيىك. ەكى-ۇش كۇن قوزعامايىق ورنىنان. كىرپىگى عانا قيمىلداپ جاتىر. جانى شىعار-شىقپاس. ۇيگە سۇيرەسەك، كوتەرە الماس.
گۇلشات. اپاتاي، قۋ سۇيەگى قالىپتى، ءولىپ قالاتىن سياقتى عوي. انا جولعى اۆگۋست اعام سياقتى. قورقام، اپا.
اقتاماق. نەمەنەگە قورقاسىڭ. ولسە ولەر. ءازىر جانى بار، دالاعا تاستايمىز با؟ ءاي، سەن قىز دا ءبىر، ەشتەڭە جوق، زاتىڭ - ايەل، كورە بەر. سورلى ايەلدىڭ باسىنا تۇسپەيتىن زۇلمات جوق مىنا دۇنيەدە...كورە بەر شەتىنەن، كورە بەر...
گۇلشات. قايتا باستادىڭ با اسان قايعىنىڭ جىرىن؟ شاتىردى اكەلىپ وسىندا تىگەيىن بە سوندا؟
اقتاماق. ءيا دەيمىن، و توبا! مىنا ەكى ءزالىم كەلە جاتىر. بۇلار قايدان شىقتى.
ەكى جەندەت كەلەدى.
1-جەندەت. ءما، مىنا اپام قايتپايدى، ەي. تاعى بىرەۋىن تاۋىپ الىپتى.
2-جەندەت. ءاي، اقتاماق، مىناۋىڭ كىم تاعى؟
احيكو ساندىراقتاپ جاپونشا سويلەپ جاتىر.
احيكو. وكااسان، وكااسان... اناشىم... اناشىم...
1-جەندەت. نەمەنە دەپ كەتتى... سەن، كەمپىر، انا جولى عانا نەمىسشە ساندىراقتاعان بىرەۋدى كۇتىپ ءجۇر ەدىڭ عوي؟ ول قايدا؟
اقتاماق. ءولىپ قالدى...
2-جەندەت. ال مىناۋ كىم؟ قالتاسىن قاراشى قۇجاتتارى بار ما ەكەن؟
1-جەندەت. قارلاگتان شىعىپتى. ممم... احيكو تەسۋرو دەيدى، جاپون... 58 ستاتيا. اتا سالايىن با؟
اقتاماق. ءاي، يت، ءزالىم، جەندەت! كەت بىلاي بالامنىڭ قاسىنان.
2-جەندەت. الجىعان قاقپاس، ول سەنىڭ بالاڭ ەمەس، ول - جاپون، شپيون، حالىق جاۋى!
1-جەندەت. بۇل كەمپىردى دە اتا سالۋ كەرەك.
2-جەندەت. ءاي، تۇرا تۇرشى. اتقان سوڭ بۇلار تىريىپ ءولىپ قالادى، سوسىن بىزگە بۇل قىزىقتى كىم بەرەدى.
1-جەندەت. سەن-اق توقتاتا بەرەسىڭ وسى مەنى.
اقتاماق. كوزدەرىڭدى قۇرتىڭدار.
2-جەندەت. ءاي، قاقپاس، سەن ءوزىڭدى اياماساڭ دا انداعى قارشاداي قىز، نەمەرەڭدى اياساڭشى. كەسىرىڭ انا بالاعا تيەدى عوي. ىلعى حالىق جاۋىنا قامقور بولىپ، باسىنا شاتىر قۇرىپ وتىراسىڭ. ءبىز بۇل جاپوندى الىپ كەتەمىز.
اقتاماق قولىنا ايىر الىپ، جەندەتتەرگە كەزەنەدى.
اقتاماق. ەكى كوك مي، جاندارىڭنىڭ بارىندا كەتىڭدەر بۇل جەردەن.
1-جەندەت مىلتىعىن شىعارىپ اقتاماقگە كەزەنەدى.
1-جەندەت. بولدى، توقتاتپا مەنى. ولتىرەمىن.
اقتاماق. شالىمنىڭ دا جانىن الىپ ەدىڭدەر، نەمەنە سەندەردەن قورقادى دەپ تۇرسىڭدار ما؟ نەمەنە مەنىڭ جانىمدى بالامنىڭ جانىنان ارتىق دەپ تۇرسىڭدار ما؟ جاستىعىمدى الا جاتامىن، ءيتتىڭ بالالارى.
ايىرىن الىپ تۇرا ۇمتىلادى. انا ەكەۋى قاشادى.
1-جەندەت. تاستا ايىردى!
اقتاماق. ۇلىم قايدا؟ ۇمىتتىڭدار ما، يت جەندەت، اپپاق دەگەن ۇلىم بولعان. قايدا سول اپپاعىم؟ قانداي ولەڭ جازۋشى ەدى، ول ولەڭدەرىن قانداي ەتىپ ايتۋشى ەدى. توي-تومالاقتىڭ كوركى ەدى، جايراڭداپ دالاعا شىققاندا قىز-قىرقىن شەتتەرىنەن قىرىلىپ جاتۋشى ەدى، سول پەرزەنتىمدى دە وسى ەكەۋىڭ ەمەس پە ۇستاپ اكەتكەن. ەڭ بولماسا كەلىن ءتۇسىرىپ قىزىعىن كورمەدىم؟ اتىڭدار، اتىپ تاستاڭدار مەنى.
1-جەندەت. ءبىزدى نەمەنە بەكەردەن بەكەر ادامداردى ۇستاپ، قىرا بەرەدى دەيسىڭ بە؟ شالىڭ دا، ۇلىڭ دا حالىق جاۋى بولعان سوڭ ۇستالدى، ايداۋدا ءولدى. بىزگە نەعىل دەيسىڭ؟ تىنىش جۇرگەن ادامعا ءتيىسىپ ءبىزدى جىن قاعىپتى ما؟
اقتاماق. جىن قاققان سەندەردى، جىن دا، پەرى دە بارلىعى قاققان... بالامنىڭ جالعىز جازىعى – دارىندىلىعى ەدى، ال شالىم، شالىم وسى اۋىلدا مولدا بولدى، ولگەن ادامنىڭ جانازاسىن شىعاردى، جاستاردىڭ نەكەسىن قيدى. بار جازىعى سول ونىڭ. ال سەندەر... سەندەر شايتاننىڭ جاندايشاپتارى، سەندەرگە ول قالاي جاعادى؟ قۇران ۇستاعان ادام قالاي جاعادى سەندەرگە، جىن يەكتەگەن وڭشەڭ قانىشەر سول... ويباي-اي...
2-جەندەت. قوي، قۇرىسىن كەتتىك، بۇل جىندى كەمپىرمەن جىندى بولىپ تۇرمايىق.
1-جەندەت. انا شپيون شە؟
2-جەندەت. ءاي، اقتاماق، انا شپيوندى شىجعىرىپ، مايىن باسىڭا جاق، انداعى شاشتارىڭا جاق!
1-جەندەت. ءاي، توقتا، وسىلاي كەتە بەرەمىز بە؟
اقتاماق. ازعىندار وڭشەڭ! نەگە مەنى اتپاي كەتىپ بارا جاتىرسىڭدار دەيمىن، توقتاڭدار، داتتەرىڭ بارىپ جايقالعان جاۋقازىن ۇلىمدى ۇزگەندە مىنا مەنى، سورلى كەمپىردى ولتىرۋگە شامالارىڭ نەگە جەتپەي قالدى؟ نايساپتار! اتىڭدار مەنى!
گۇلشات. اپاتاي، اپاتاي! بولدى، قويىڭىزشى. قويىڭىزشى، قورقىپ بارامىن.
2-جەندەت. انداعى قىزىڭ قورىققانىنان بۇتىنا جىبەرىپ قويدى.
اقتاماق. نە دەيدى؟ ءاي، گۇلشات! «اۋىزىڭ تولى قان بولسا دا، دۇشپانىڭنىڭ الدىنا توكپە» دەيتىنىم قايدا؟
گۇلشات. اپاتاي، قورقىپ بارامىن، ءسىزدى اتسا، مەن نە بولامىن؟
اقتاماق /گۇلشاتتى قۇشاقتاپ، تەربەتىپ/. بۇلار اتپايدى، بۇلار سونداي قورقاۋ عوي، بالام، استىرتىن، بىلدىرمەي، ءتۇن جامىلىپ، جىمىسقى جۇرەدى بۇلار. بۇلار سونداي. اتاڭدى دا ءسويتتى عوي. اپپاقتى دا سويتكەن.
گۇلشات. دەتدومعا ورالعىم كەلمەيدى.
اقتاماق. ورالمايسىڭ، ورالمايسىڭ، بولدى، قويدىم، اينام، قويدىم. قويدىم.
جەندەت. ءجۇر، اقىرىن-اقىرىن شەگىنىپ كەتىپ قالايىق.
1-جەندەت. ءيا، كەتتىك.
2-جەندەت. كوزىنەن كوزىڭدى ايىرما.
1-جەندەت. ءيا، تۋرا كوزىنە قاراپ تۇرمىن.
2-جەندەت. بۇل جاپون سەن كەمپىردىڭ تۇبىنە جەتەدى ءالى.
1-جەندەت. ەكى كوزىڭنەن قاندى جاس اعىزادى ءالى. انداعى شىجىڭ قىزىڭ دا جەتىستىرەدى سەنى. ءتىرى بولساق كورەمىز ءالى.
2-جەندەت. ۇلتىنىڭ ءوزى تۇسىنىكسىز. گۇل-شات دەپ قويادى.
اقتاماق. اح، اتاڭا نالەت جاۋىزدار!
اقتاماق تۇرا ۇمتىلعاندا، ەكەۋى تۇرا قاشادى.
ەكىنشى كورىنىس
اقتاماق پەن گۇلشات احيكونى ورنىنان تۇرعىزىپ، سۇيەمەلدەپ الىپ كەلەدى.
اقتاماق. البەرت، البەرت! برونيسلاۆ! قايداسىڭدار؟ مىنانى كىرگىزىڭدەر.
البەرت جانە تاعى ءبىر ادام شىعادى. مىنالاردى كورىپ جانتالاسىپ سۇيەمەلدەپ ەكى جاقتاپ الىپ كىرەدى.
اقتاماق. البەرتجان، تۋرا سەن جاتقان جەردە جاتىر ەكەن، بۇل دا تۇرمەدەن شىعىپتى. ءوڭى قازاققا ۇقسايدى، ءبىراق قازاق ەمەس، ءتىلى باسقا.
برونيسلاۆ. نە دەيدى؟ قىتايشا سويلەيتىن سياقتى.
البەرت. جوق، جاپون.
گۇلشات. ءيا، جاپون، جاپون، جاڭاعى جەندەت تە سولاي دەدى عوي.
برونيسلاۆ. جانى شىعار-شىقپاس...
اقتاماق /جىلاپ/. ەندى ءبىر نارسە ەتىپ ادام قىلايىق، بالالار، ءولتىرىپ المايىق... ءقابىرىڭ جارىق بولعىر وتاعاسىنان، اپپاعىمنان، كەشە عانا اۆگۋستەن ونسىز دا ايىرىلدىم...
گۇلشات. اپا، اپاتاي، جىلاماشى...
برونيسلاۆ. بارلىعى جاقسى بولادى، اپا، ۋايىمداماڭىز، دەمالىڭىزشى، ءوزىمىز قارايمىز.
البەرت. ءيا، اپاتاي، شايىڭىزدى ءىشىپ الىڭىزشى.
بارلىعى سۇيەمەلدەپ الىپ كەتەدى.
ءۇشىنشى كورىنىس
گۇلشات. اپا، احيكو كەلىن اكەلە جاتىر! كەلىن! كەلىن! مەنىڭ ەندى جەڭگەم بار، مەنىڭ ەندى جەڭگەم بار! الاقاي، الاقاي!
اقتاماق ورنىنان ءۇش ۇمسىنىپ، تۇرا الماي قالادى. ونى قىز-كەلىنشەكتەر تۇرعىزىپ قولىنا ءبىر تاباق شاشۋ بەرەدى. كەلىندى الىپ كىرگەندە بارلىق ءداستۇرى جاسالادى.
اقتاماق /ماقتانىپ كەتەدى/. «وشكەنىم – جاندى، ولگەنىم ءتىرىلدى». مىنە. ءبىزدىڭ شاڭىراققا دا كەلىن ءتۇستى، توي بولادى. مىنە. اينا-لا-يىن.
احيكو مەن كاتيانى بارىپ سۇيەدى. احيكو ناعىز جاپونشا سالماقتى، سىپايى. وسى جەردە ۇيلەنۋ ءساتىنىڭ قازاقشا، جاپونشا، كوپتەگەن باسقا ۇلتتاردىڭ سالتى ارالاس بولسا... قازاقستاننىڭ كوپۇلتتىلىعىن، ۇلتتار اراسىنداعى ءوزارا سىيلاستىقتى كورسەتەتىن كورىنىس.
ءتورتىنشى كورىنىس
اقتاماقتىڭ ءۇيىنىڭ ءىشى. كاتيا اياعى اۋىر، ءىس تىگىپ وتىر. اقتاماق قازان-اياق باسىندا كۇيبەڭدەپ ءجۇر. مامىراجاي ءسات. كەنەت پوشتاشى كەلىپ كىرەدى.
پوشتاشى. اسسالاۋماعالەيكۇم!
اقتاماق. كەل، بالام، تورلەت.
پوشتاشى. جوق، راحمەت، نان اۋىز تيەيىن. احيكو، سەنى ءبىر مينۋتقا بولا ما؟
احيكو. ءيا، ارينە.
ەكەۋى وڭاشالانادى.
احيكو. نە بولدى؟
پوشتاشى. ساعان ءبىر وداعاي حات كەلدى.
احيكو. وداعاي دەگەن نە؟
پوشتاشى. كونۆەرتىنىڭ ءوزى ءبىرتۇرلى، قاراشى.
احيكو. جۇرەگىم اتقاقتاپ بارادى، بۇل جاپونشا جازۋ عوي.
پوشتاشى. وندا ءسۇيىنشىمدى بەر.
احيكو. بەرەم ءسۇيىنشىڭدى.
پوشتاشى. وندا الدىمەن بيلە.
احيكو. ەي، كەتشى، اكەل حاتتى.
پوشتاشى. بەرمەيمىن.
احيكو. مىناۋ جىندى عوي. اكەل بەرى.
پوشتاشى. الدىمەن ءسۇيىنشىمدى بەر.
احيكو /قالتاسىنان اقشا شىعارىپ/. ءما، مىناۋ جەتە مە؟
پوشتاشى. ويباي، تىم كوپ قوي.
احيكو. ءاي، حاتتى تاستا دا، جوعالتشى كوزىڭدى.
احيكو. جاپونيادان. جاپونشا جازۋدى دا كورەتىن كۇن بار ەكەن عوي. /يىسكەيدى/. تەڭىزدىڭ، تۇزدىڭ، بالىقتىڭ ءيىسى شىعادى. كىم، نە جازدى؟ مەنى ىزدەپ جاتىر ما سوندا! /حاتتى اشادى/. اكەم... اكەمنىڭ جازۋى...
ءقادىرلى ۇلىم، احيكو. سوناۋ الماعايىپ كەزەڭدە وزىڭنەن كوز جازىپ قالعان ەدىك. اناڭ نە ءولى دەگەن، نە ءتىرى دەگەن حابارىڭدى بىلمەي، قۇسادان ءولدى. سەنى ىزدەمەگەن جەرىمىز جوق. جۋىردا قارلاگتا، قازاقستان جەرىندە وزىڭمەن ءبىر كامەرادا وتىرعان جەرلەسىمىز كەلىپ، دەرەگىڭدى ايتتى. باسىڭا قانشا قيىنشىلىق تۇسسە دە، ءومىرىڭدى ساقتاپ قالعانىڭا ريزامىن، قۇلىنىم. ەندى سەنى جاپونيادا كۇتەمىن. باۋىرلارىڭ دا، كارى اكەڭ مەن دە ءوزىڭدى دەگىبەرسىزدەنە كۇتىپ وتىرمىز.
احيكو. انام، اناشىم... جاتقان جەرىڭ جارىق بولسىن... اكە، اكەتايىم، ءتىرى ەكەنسىڭ عوي، بار ەكەنسىڭ عوي...ەلگە ورالۋ...ەلگە ورالۋ... كاتيا شە؟ اپام شە؟ اكە، ول نە دەگەنىڭ؟ بارلىعىن تاستا... اقتاماق ارتىمدا ۇل بار، شاڭىراعىمدى ۇستاپ قالاتىن اتقا مىنەرىم بار دەپ الاڭسىز ءجۇر ەمەس پە؟ ونى قايتەمىن، اكە؟
بەسىنشى كورىنىس
احيكو. مەن، ارينە، جاپونياعا بارىپ قايتتىم. اكەمدى، باۋىرلارىمدى كوردىم. بۇكىل جاپون ەلى اياقتارىنان تىك تۇرىپ قارسى الدى. اۋەجايدا گۇل شوقتارىن ۇستاعان، «تۋعان جەرىڭە حوش كەلدىڭ، احيكو» دەگەن جازۋلارى بار پلاكات ۇستاعان جۇرت. بارلىعى شاتتانىپ جاتىر. جات جەردە لاگەردە قالعان سوڭعى جاپون ەلگە ورالدى دەپ ۇلان-اسار توي جاسادى ەلىم. رەپورتەرلار بىرىمەن ءبىرى جارىسىپ سۇحبات الىپ، سۋرەتكە ءتۇسىرىپ جاتىر. ءوزىمدى قاھارمان سەزىندىم. كەرەمەت بولدى... كوزىم كورىپ تۇرسا دا، كوڭىلىم سەنبەدى. ەڭىرەپ جىلادىم. ماۋقىمدى باسۋ قيىن بولدى. لاگەردە كورگەن تاۋقىمەتىم، سودان كەيىنگى قيىندىقتار – بارلىعىن وسى ءبىر ءسات باسىپ كەتتى. ەلگە ءدال وسىلاي ورالۋ ءۇشىن بارلىعىنان قايتا وتۋگە بار ەدىم. سوزبەن ايتىپ جەتكىزە المايمىن... اكەم بالاشا قۋاندى. باۋىرلارىمنىڭ دا كوزدەرىندە جاس... ءبىراق مەن ايتتىم. مەن ولارعا بىلاي دەدىم. اكە دەدىم... اكە... ءوزىڭنىڭ سامۋرايىڭدى قاسىمدا قال دەپ قىسپا، وتانىنا وپاسىزدىق جاساتقىزبا. ءقازىر مەنىڭ وتانىم – قازاقستان. وندا كارى شەشەم، ۇلىم، جارىم قالدى... باتاڭدى بەرىپ، ەركىمە جىبەر... تاعدىردىڭ شەشىمىمەن سول ءبىر ەلگە بايلاندىم. ون بەس جاسىمدا جاپونياسىز قالىپ جۇرەگىم كۇل-پارشا بولىپ ەدى، ەندى ەكىنشى مارتە سول كەپتى كەشكىزە كورمە ماعان، اكە دەدىم... اكەم كۇيرەسە دە، ىشتەي بورداي توزسا دا، قايعىدان قاپ-قارا بولىپ تۇتىگىپ كەتسە دە، بوساتتى... وسىلايشا قازاقستانعا، قاراعاندىعا، اقتاسىما ورالدىم...
ءان ايتادى. الدىندا ايتىلعان جاپونشا ءاننىڭ قازاقشاسى:
قويانداردىڭ ارتىنان قۋىپ وسكەن سوناۋ تاۋ،
شاباق بالىقتاردى اۋلاپ وسكەن سول ءبىر وزەن،
سول كەزدەردى ءالى دە تۇسىمدە كورەمىن.
ۇمىتا المايمىن اتا مەكەنىمدى.
اكە-شەشەمنىڭ قال-جاعدايى قالاي ەكەن؟
ەسكى دوستارىم امان-ساۋ ما ەكەن؟
جاۋىننىڭ جاۋعانى دا، جەلدىڭ سوققانى دا،
بارلىعى اتا-مەكەنىمدى ەسكە تۇسىرەدى.
ماقساتتارىمنىڭ بارىنە جەتكەننەن كەيىن
ءبىر كۇنى ۇيگە قايتارمىن.
تاۋلارى جاسىل اتامەكەنىم،
سۋلارى ءمولدىر اتامەكەنىم.
سوڭى.
You Might Also Like
-
جاڭا مەديانىڭ ۇعىمىن ميچيگان جوعارعى ءبىلىم بەرۋ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى راسسەل نويمان جاقسى ءتۇسىندىرىپ، بىلاي دەيدى:
