كوڭىلدى تاپقىرلار سايىسى
تاقىرىبى: "كوڭىلدى تاپقىرلار سايىسى"
ماقساتى: جىل بويعى العان بىلىمدەرىن بەكىتۋ. تاپسىرمالاردى تياناقتى ورىنداۋعا جەتىلدىرۋ. بالالاردىڭ لوگيكالىق ويلاۋلارىن دامىتۋ. بالالاردى ۇيىمشىلدىققا، دوستىققا ەڭبەك ەتە بىلۋگە تاربيەلەۋ.
شاتتىق شەڭبەر: "كوكتەم مەزگىلى ماعان ۇنايدى، سەبەبى..."دەپ كوكتەم مەزگىلىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىن ايتادى.
تورعاي: سالەمەتسىڭدەر مە بالالار سەندەر بىزگە كومەكتەسىڭدەرشى. مىنا شەلەكتەگى بيدايدى بولىسە الماي جاتىرمىز.
تۇلكى: مەن بيدايدى كوبىرەك الۋىم كەرەك سەبەبى مەن اسپاندى تىرەپ ۇستاپ تۇردىم.
تورعاي: جوق – جوق، ەڭ اۋىر جۇمىستى مەن جاسادىم. ەگىز جەگىپ، استىق باسىپ ەڭبەك ەتتىم.
تۇلكى: مەنىڭ اتقارعان جۇمىسىم استىق باسقاننان الدە قايدا اۋىر.
تورعاي: ال، مىنا تۇلكى بيدايدىڭ ءبارىن ءوزى العىسى كەلەدى.
- جارايدى تۇلكى، تورعاي سەندەر تالاسپاڭدار ءبىز سەندەرگە كومەكتەسەمىز.
1 - كوماندا: "العىرلار"
دايىن ءبىزدىڭ كوماندا، شىعىڭدار كانە جارىسقا.
كىمدەر ەپتى، كىم العىر، وزىپ شىعار سايىستا.
2 - كوماندا: "تاپقىرلار"
شەتىمىزدەن تاپقىرمىز، ءبىز كوماندا قۇرايمىز.
نە ۇيرەندىك، نە بىلدىك، سايىستا جەڭىپ شىعامىز.
ۇياشىقتاردى تاڭداۋ. ءاربىر ۇياشىقتا ساندار بەلگىلەنگەن. وزدەرىڭ قالاعان ۇياشىقتى تاڭدايسىڭدار.
1 - تاپسىرما: "قانداي ەرتەگى بىلەمىز؟"
"تورعاي مەن تۇلكى"
"الدار كوسە مەن شىقبەرمەس شىعايباي"
"قارلىعاشتىڭ قۇيرىعى نەگە ايىر"
"قارلىعاش پەن ءداۋىت"
"كىم كۇشتى"
"بەس ەشكى"
"ماقتا قىز بەن مىسىق"
د/و: "قاي ەرتەگىدەن ءۇزىندى"
كەش جارىق – دەپ كىرىپ بارادى.
بۇلار جىلدام ەكەن كەش دەگەندى ايتىپ بولعانشا قولدارىنداعىلارىن جاسىرا قويىپ وتىرا قالادى.
ۇلي سوققان بوران، ۇسكىرىك ايازدان بۇرسەڭ قاعىپ، تاسجارعانىڭ بۇرشىگىن كۇرت – كۇرت شايناپ، تۇرا بەرەدى.
بۇركىت قوناققا شاقىرىپ ەدى، سوعان بارعالى جاتىرمىن ۋاقىتىم جوق. دەيدى كوكەك.
قازاقتىڭ كونە جەرىندە، اسقار تاۋ بۇيرات بەلىندە كۇشسىزدەردى جالماپتى، ءتىلسىز - دەردى تالاي قانداتتى.
2 - تاپسىرما: "مىنا اقىنداردى بىلەسىڭدەر مە؟"
ا. قۇنانبايەۆ
ى. التىنسارين
م. الىمبايەۆ
ت. مولداعالييەۆ
و. اۋباكىروۆ
س. قالييەۆ
وسى اقىنداردىڭ قانداي اڭگىمەلەرىن بىلەسىڭدەر؟.
"اكە مەن بالا"
"نان قايدان شىعادى"
"جەتى شال"
"قامقورلىق"
"كىمنىڭ تونى جىلى"
"قايتپاي قالعان قارلىعاش"
جىل مەزگىلدەرىن بايلانىستى قاي اقىن ولەڭ جازعان؟
بالالار: ا. قۇنانبايەۆ
قانداي ولەڭى؟
بالالار: "جازعىتۇرى"
3 - تاپسىرما: "ءتۇسىپ قالعان ءارىپ؟"
ت... لكى، ا... نا، ق... ي، ك... كەك، ين..، ت... ي، تا... اق، ق... يان، ت... س.
بالالار الدارىڭدا ءسوز جۇمباق، تىگىنەن تور كوز ىشىندە ءبىر ءسوز جاسىرىنىپ تۇر. سول ءسوزدى تاپقىلارىڭ كەلەمە؟
بالالار: يا.
ولاي بولسا مەن سەندەرگە جۇمباق جاسىرامىن. جۇمباقتىڭ شەشۋىن دۇرىس تاۋىپ قاتەسىز جازساڭدار، جاسىرىنعان ءسوزدى تاباسىڭدار. ول ءۇشىن سوزدەردى كولدەنەڭنەن جازساڭدار.
جۇمباقتار شەشۋ:
تاڭمەن كوزىن اشادى،
الەمگە نۇرىن شاشادى. (كۇن)
ءۇستى تولى ينە، ءبىراقتا،
ءىس تىگىپ، قادامايدى تۇيمە. (كىرپى)
سايقىمازاق قۋلىعى بار،
بارعان جەردە ۇرلىعى بار. (تۇلكى)
كوكپەڭبەك ەدى كوكتەمدە
قىزاردى كۇزگە جەتكەندە. (الما)
قالىڭ كيىمدى ۇناتادى،
شەشىندىرسەڭ جىلاتادى. (پياز)
4 - تاپسىرما:
كريپتوگرامما شەشۋ:
ن پ ا سا------ق ز ا------ ىسىبد ء------تروت -------راقا -------لىاۋ
5 3 4 2 1 -----1 3 2 -------4 5 2 3 1 ------1 324 ------3 2 1 4 ------4 3 14
اناگرامما.
ق – ارپىنەن باستالاتىن سوزدەرگە جاۋاپ بەرۋ ارقىلى تور كوزدەردى تولتىرادى.
سەرگىتۋ ءساتى.
العا قاراي شىعامىز،
ويىندى ءبىز باستايمىز.
ءبىزدىڭ ويىن ءبىلىپ قوي،
بالالارعا وڭاي ول.
قولدارىمەن شاپالاق
اياعىمەن توپىلدات.
سەكىرەمىز العا ءبىر،
سەكىرەمىز ارتقا ءبىر.
5 - تاپسىرما: لوگيكالىق ەسەپتەر.
شىعارماق بوپ كەشە ەسەپ،
جينالدى جيىرما ەسەك.
ونىڭ بەسەۋى ۇيىقتاپ قالدى
ىنتالىسى نەشە ەسەك (15)
جاڭا عانا شالعىندا،
ون بەس بۇزاۋ ءجۇر ەدى.
الدە شارشاپ قالدى ما،
جاتىپ قاپتى بىرەۋى
نەشەۋى ەندى جايىلىپ
جۇرگەنىن ايت ايىرىپ. (14)
بەس قوياندا نەشە قۇلاق (10)
دوسىم كەلە جاتىپ 5 تەڭگە تاۋىپ الدى،
ەگەر ەكەۋىمىز بىرگە بولساق نەشە تەڭگە تاپقان بولار ەدىك.(5)
مەندە 15 تەڭگە بار، ساعىز 5 تەڭگە تۇرادى. 15 تەڭگەگە نەشە ساعىز الامىن (3)
4 بالاعا ءبىر الما، بارىنە تەڭ بەرۋ ءۇشىن نەشە بولىككە بولەمىز.
6 - تاپسىرما: " مەن ايتامىن، سەن جالعاستىر."
ەڭبەگى قاتتى بولسا
تاتقانىڭ ءتاتتى بولار.
ەڭبەك قىلساڭ ەرىنبەي
تويادى قارنىڭ تىلەنبەي.
دوسى كوپتى جاۋ المايدى
اقىلى كوپتى داۋ المايدى.
ەڭبەگى ازدىڭ ونبەگى از.
ەڭبەك ەردىڭ كوركى،
ەڭبەگىمەن ەل تانىر.
بايلىقتىڭ اتاسى ەڭبەك
اناسى - جەر.
جاڭبىرمەنەن جەر كوگەرەر،
ەڭبەكپەنەن ەل كوگەرەر.
تاربيەشى: بالالار ءبىز تۇلكىمەن تورعايعا بيدايدى تەڭ بولىسۋگە كومەكتەستىك.
تۇلكى ەرىنشەكتىڭ ەرتەڭى تاۋسىلمايدى. سەن ءارقاشان ەڭبەك ەتە ءبىل، سوندا ەڭبەگىنىڭ جەمىسىن جەيسىڭ. ىرىس الدى - ىنتىماق دەگەندەي ءبىر - بىرىڭە ادال دوس بولىڭدار.
تۇلكى: راحمەت سەندەرگە بالالار مەن سەندەردىڭ ارقالارىڭدا ەڭبەكتىڭ نە ەكەنىن ءتۇسىندىم. بۇدان بىلاي ادال ەڭبەك ەتە بىلۋگە ۋادە ەتەمىن.
تورعاي: راحمەت سەندەرگە بالالار.
تۇلكى ەكەۋمىز سەندەرگە الىپ كەلگەن توسىن سىيىمىز بار. بۇل مىنا اقىلدى كىتاپ، ونىڭ زەرەك قالامى بار. ول وتە اقىلدى، ءارى تاپقىر. سەندەردە اقىلدى، زەرەك، تاپقىر بولىڭدار.
توسىن سىي: ناۋبايشى كەلەدى. سالەمەتسىڭدەر مە بالالار مەن سەندەرگە ريزامىن. ناعىز، العىر، تاپقىر ەكەنسىڭدەر.
ەڭبەكتىڭ نانى ءتاتتى
جالقاۋدىڭ جانى ءتاتتى دەمەكشى. ەڭبەك ەتكەن تورعايدىڭ جەمىسى. تۇلكى، تورعاي سەندەر ءارقاشان تاتۋلىق پەن ەڭبەكتەنە بىلىڭدەر. مىنا ءدامدى توقاشتى سەندەرگە تارتۋ ەتەمىن.
ماقساتى: جىل بويعى العان بىلىمدەرىن بەكىتۋ. تاپسىرمالاردى تياناقتى ورىنداۋعا جەتىلدىرۋ. بالالاردىڭ لوگيكالىق ويلاۋلارىن دامىتۋ. بالالاردى ۇيىمشىلدىققا، دوستىققا ەڭبەك ەتە بىلۋگە تاربيەلەۋ.
شاتتىق شەڭبەر: "كوكتەم مەزگىلى ماعان ۇنايدى، سەبەبى..."دەپ كوكتەم مەزگىلىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىن ايتادى.
تورعاي: سالەمەتسىڭدەر مە بالالار سەندەر بىزگە كومەكتەسىڭدەرشى. مىنا شەلەكتەگى بيدايدى بولىسە الماي جاتىرمىز.
تۇلكى: مەن بيدايدى كوبىرەك الۋىم كەرەك سەبەبى مەن اسپاندى تىرەپ ۇستاپ تۇردىم.
تورعاي: جوق – جوق، ەڭ اۋىر جۇمىستى مەن جاسادىم. ەگىز جەگىپ، استىق باسىپ ەڭبەك ەتتىم.
تۇلكى: مەنىڭ اتقارعان جۇمىسىم استىق باسقاننان الدە قايدا اۋىر.
تورعاي: ال، مىنا تۇلكى بيدايدىڭ ءبارىن ءوزى العىسى كەلەدى.
- جارايدى تۇلكى، تورعاي سەندەر تالاسپاڭدار ءبىز سەندەرگە كومەكتەسەمىز.
1 - كوماندا: "العىرلار"
دايىن ءبىزدىڭ كوماندا، شىعىڭدار كانە جارىسقا.
كىمدەر ەپتى، كىم العىر، وزىپ شىعار سايىستا.
2 - كوماندا: "تاپقىرلار"
شەتىمىزدەن تاپقىرمىز، ءبىز كوماندا قۇرايمىز.
نە ۇيرەندىك، نە بىلدىك، سايىستا جەڭىپ شىعامىز.
ۇياشىقتاردى تاڭداۋ. ءاربىر ۇياشىقتا ساندار بەلگىلەنگەن. وزدەرىڭ قالاعان ۇياشىقتى تاڭدايسىڭدار.
1 - تاپسىرما: "قانداي ەرتەگى بىلەمىز؟"
"تورعاي مەن تۇلكى"
"الدار كوسە مەن شىقبەرمەس شىعايباي"
"قارلىعاشتىڭ قۇيرىعى نەگە ايىر"
"قارلىعاش پەن ءداۋىت"
"كىم كۇشتى"
"بەس ەشكى"
"ماقتا قىز بەن مىسىق"
د/و: "قاي ەرتەگىدەن ءۇزىندى"
كەش جارىق – دەپ كىرىپ بارادى.
بۇلار جىلدام ەكەن كەش دەگەندى ايتىپ بولعانشا قولدارىنداعىلارىن جاسىرا قويىپ وتىرا قالادى.
ۇلي سوققان بوران، ۇسكىرىك ايازدان بۇرسەڭ قاعىپ، تاسجارعانىڭ بۇرشىگىن كۇرت – كۇرت شايناپ، تۇرا بەرەدى.
بۇركىت قوناققا شاقىرىپ ەدى، سوعان بارعالى جاتىرمىن ۋاقىتىم جوق. دەيدى كوكەك.
قازاقتىڭ كونە جەرىندە، اسقار تاۋ بۇيرات بەلىندە كۇشسىزدەردى جالماپتى، ءتىلسىز - دەردى تالاي قانداتتى.
2 - تاپسىرما: "مىنا اقىنداردى بىلەسىڭدەر مە؟"
ا. قۇنانبايەۆ
ى. التىنسارين
م. الىمبايەۆ
ت. مولداعالييەۆ
و. اۋباكىروۆ
س. قالييەۆ
وسى اقىنداردىڭ قانداي اڭگىمەلەرىن بىلەسىڭدەر؟.
"اكە مەن بالا"
"نان قايدان شىعادى"
"جەتى شال"
"قامقورلىق"
"كىمنىڭ تونى جىلى"
"قايتپاي قالعان قارلىعاش"
جىل مەزگىلدەرىن بايلانىستى قاي اقىن ولەڭ جازعان؟
بالالار: ا. قۇنانبايەۆ
قانداي ولەڭى؟
بالالار: "جازعىتۇرى"
3 - تاپسىرما: "ءتۇسىپ قالعان ءارىپ؟"
ت... لكى، ا... نا، ق... ي، ك... كەك، ين..، ت... ي، تا... اق، ق... يان، ت... س.
بالالار الدارىڭدا ءسوز جۇمباق، تىگىنەن تور كوز ىشىندە ءبىر ءسوز جاسىرىنىپ تۇر. سول ءسوزدى تاپقىلارىڭ كەلەمە؟
بالالار: يا.
ولاي بولسا مەن سەندەرگە جۇمباق جاسىرامىن. جۇمباقتىڭ شەشۋىن دۇرىس تاۋىپ قاتەسىز جازساڭدار، جاسىرىنعان ءسوزدى تاباسىڭدار. ول ءۇشىن سوزدەردى كولدەنەڭنەن جازساڭدار.
جۇمباقتار شەشۋ:
تاڭمەن كوزىن اشادى،
الەمگە نۇرىن شاشادى. (كۇن)
ءۇستى تولى ينە، ءبىراقتا،
ءىس تىگىپ، قادامايدى تۇيمە. (كىرپى)
سايقىمازاق قۋلىعى بار،
بارعان جەردە ۇرلىعى بار. (تۇلكى)
كوكپەڭبەك ەدى كوكتەمدە
قىزاردى كۇزگە جەتكەندە. (الما)
قالىڭ كيىمدى ۇناتادى،
شەشىندىرسەڭ جىلاتادى. (پياز)
4 - تاپسىرما:
كريپتوگرامما شەشۋ:
ن پ ا سا------ق ز ا------ ىسىبد ء------تروت -------راقا -------لىاۋ
5 3 4 2 1 -----1 3 2 -------4 5 2 3 1 ------1 324 ------3 2 1 4 ------4 3 14
اناگرامما.
ق – ارپىنەن باستالاتىن سوزدەرگە جاۋاپ بەرۋ ارقىلى تور كوزدەردى تولتىرادى.
سەرگىتۋ ءساتى.
العا قاراي شىعامىز،
ويىندى ءبىز باستايمىز.
ءبىزدىڭ ويىن ءبىلىپ قوي،
بالالارعا وڭاي ول.
قولدارىمەن شاپالاق
اياعىمەن توپىلدات.
سەكىرەمىز العا ءبىر،
سەكىرەمىز ارتقا ءبىر.
5 - تاپسىرما: لوگيكالىق ەسەپتەر.
شىعارماق بوپ كەشە ەسەپ،
جينالدى جيىرما ەسەك.
ونىڭ بەسەۋى ۇيىقتاپ قالدى
ىنتالىسى نەشە ەسەك (15)
جاڭا عانا شالعىندا،
ون بەس بۇزاۋ ءجۇر ەدى.
الدە شارشاپ قالدى ما،
جاتىپ قاپتى بىرەۋى
نەشەۋى ەندى جايىلىپ
جۇرگەنىن ايت ايىرىپ. (14)
بەس قوياندا نەشە قۇلاق (10)
دوسىم كەلە جاتىپ 5 تەڭگە تاۋىپ الدى،
ەگەر ەكەۋىمىز بىرگە بولساق نەشە تەڭگە تاپقان بولار ەدىك.(5)
مەندە 15 تەڭگە بار، ساعىز 5 تەڭگە تۇرادى. 15 تەڭگەگە نەشە ساعىز الامىن (3)
4 بالاعا ءبىر الما، بارىنە تەڭ بەرۋ ءۇشىن نەشە بولىككە بولەمىز.
6 - تاپسىرما: " مەن ايتامىن، سەن جالعاستىر."
ەڭبەگى قاتتى بولسا
تاتقانىڭ ءتاتتى بولار.
ەڭبەك قىلساڭ ەرىنبەي
تويادى قارنىڭ تىلەنبەي.
دوسى كوپتى جاۋ المايدى
اقىلى كوپتى داۋ المايدى.
ەڭبەگى ازدىڭ ونبەگى از.
ەڭبەك ەردىڭ كوركى،
ەڭبەگىمەن ەل تانىر.
بايلىقتىڭ اتاسى ەڭبەك
اناسى - جەر.
جاڭبىرمەنەن جەر كوگەرەر،
ەڭبەكپەنەن ەل كوگەرەر.
تاربيەشى: بالالار ءبىز تۇلكىمەن تورعايعا بيدايدى تەڭ بولىسۋگە كومەكتەستىك.
تۇلكى ەرىنشەكتىڭ ەرتەڭى تاۋسىلمايدى. سەن ءارقاشان ەڭبەك ەتە ءبىل، سوندا ەڭبەگىنىڭ جەمىسىن جەيسىڭ. ىرىس الدى - ىنتىماق دەگەندەي ءبىر - بىرىڭە ادال دوس بولىڭدار.
تۇلكى: راحمەت سەندەرگە بالالار مەن سەندەردىڭ ارقالارىڭدا ەڭبەكتىڭ نە ەكەنىن ءتۇسىندىم. بۇدان بىلاي ادال ەڭبەك ەتە بىلۋگە ۋادە ەتەمىن.
تورعاي: راحمەت سەندەرگە بالالار.
تۇلكى ەكەۋمىز سەندەرگە الىپ كەلگەن توسىن سىيىمىز بار. بۇل مىنا اقىلدى كىتاپ، ونىڭ زەرەك قالامى بار. ول وتە اقىلدى، ءارى تاپقىر. سەندەردە اقىلدى، زەرەك، تاپقىر بولىڭدار.
توسىن سىي: ناۋبايشى كەلەدى. سالەمەتسىڭدەر مە بالالار مەن سەندەرگە ريزامىن. ناعىز، العىر، تاپقىر ەكەنسىڭدەر.
ەڭبەكتىڭ نانى ءتاتتى
جالقاۋدىڭ جانى ءتاتتى دەمەكشى. ەڭبەك ەتكەن تورعايدىڭ جەمىسى. تۇلكى، تورعاي سەندەر ءارقاشان تاتۋلىق پەن ەڭبەكتەنە بىلىڭدەر. مىنا ءدامدى توقاشتى سەندەرگە تارتۋ ەتەمىن.