InfoHub Logo

ءبىلىم سالاسى: قاتىناس
ءۇوىا: ءتىل دامىتۋ
تاقىرىبى: «كۇز جومارت»
ماقساتى: بالالاردى قورشاعان ورتانىڭ اسەرىمەن تانىستىرۋ. كۇز مەزگىلىنىڭ بايلىعىن، جومارتتىعىن ءىس - ارەكەت ىزدەنۋ ارقىلى شىعارماشىلىعىن دامىتۋ، وي - ءورىسىن، دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋ، تابيعاتقا بايلانىستى حالىق بولجامدارىن ءسوز قورىنا ەنگىزىپ، تابيعاتتىڭ جاعىمدى، جاعىمسىز پايدالى، زياندى كەزەڭدەرىن سيپاتتاۋ. بالانىڭ ويىن جەتكىزۋگە مۇمكىنشىلىك جاساۋ. بالالاردى تابيعاتتى قورعاۋعا، كۇتىپ – باپتاۋعا تاربيەلەۋ.
كەرەكتى قۇرالدار: جاپىراقتار، جەمىس اعاشى، سلايد ارقىلى بالالاردىڭ دالاداعى باقىلاۋ كەزىندەگى ءىس - ارەكەتىنىڭ سۋرەتتەرىن كورسەتۋ. كۇن، بۇلت، تورعايلار، شەگىرتكەلەر.
قولدانىلاتىن تەحنولوگيا: تريز تەحنولوگياسىنىڭ ەلەمەنتتەرىن قولدانۋ.
ادىستەرى: وي قوزعاۋ، سۇراق – جاۋاپ، اڭگىمەلەسۋ، قايتالاۋ، جۇمباقتار جاسىرۋ، ساحنالاۋ.
بالالار شاتتىق شەڭبەر قۇرىپ كەلگەن قوناقتارمەن ءبىر - بىرىمەن امانداسۋ.

ارمىسىڭ، قايىرىمدى اسپان اتا،
ارمىسىڭ مەيىرىمدى جەر انا
ارمىسىڭ التىن كۇن!
قايىرلى تاڭ، قايىرلى كۇن
ارمىسىڭ دوستارىم
ارمىسىڭ قوناقتار
مۋزىكامەن جەل كىرەدى. جاپىراق شاشىپ، شىعىپ كەتەدى.

وي جاتتىعۋى:
- بالالار قاي ۋاقىتتا جەل تۇرعاندا جاپىراقتار ۇشادى، توگىلەدى.
شاشىلعان جاپىراقتىڭ قۇپياسىن اشۋ.
ءار جاپىراقتا كورسەتىلگەن سۋرەتتەن تاپسىرمالاردى جۇمباقتاپ ايتۋ.
- ول جاندىك
- تابيعاتقا زيانىن كەلتىرەدى
- وزىنە ءتان ەرەكشە دىبىسى بار
- ۇشادى، ءارى سەكىرەدى
ول نە؟ (شەگىرتكە)
- ول ۇشادى؟
- تابيعات قامقورشىسى؟
- ول ۇيادا تۇرادى، قۇرت قۇمىرسقامەن قورەكتەنەدى
ول نە؟ (قۇس)
مەن شىرىلداۋىق شەگىرتكەمىن
ىرشىپ ءجۇرىپ ءان سالامىن
ساۋىق سايران قۇرامىز
كۇندە دۋمان، كۇندە توي،
مەنىڭ جاعدايىم جاقسى
راحات، راحات حا - حا كۇلەدى.
الما اعاشىنا بارىپ المالاردى جەپ، دوستارىن شاقىرادى.
- دوستارىم، كەلىڭدەر
ۇشىپ قۇستار كەلەدى
كىم ءبىزدى شاقىرعان؟

اليحان: قۇستار قايتىپ كۇز بولسىن
سۇر بۇلت جاپتى اسپاندى
جاپىراق ءتۇسىپ گۇل سالىپ
قىس ىزعارى باستالدى
گۇلسانا: قۇستار قايتىپ ءان سالىپ
بۇلت تورلادى اسپاندى
جاز كەلەدى، جار سالىپ
كۇزگى سۋىق باستالدى.
- بالالار شەگىرتكەلەر، قۇستار اعاشتاعى المانى جەپ جاتىر. جەي بەرسىن بە؟ نە ىستەيمىز؟ كىمنەن كومەك سۇرايمىز؟
ول ءۇشىن مىنا جاپىراقتا بەينەلەنگەن سۋرەتتى تابايىق. مۇمكىن سول كومەك بەرەر.
- ول بولسا ءبارىمىز كوڭىلسىز بولامىز
- ونىڭ جىلاعانى تابيعاتقا پايدالى
- اسپاندى تورلايدى
ول نە؟ (بۇلت)
بۇلت كەلەدى؟
- سالەمەتسىز بە، قوناقتار، بالالار!
كۇزگى كوك بۇلت، مەن بولامىن.
كوتەرىلىپ تەڭىزدەن،
اسپانعا بيىك بارامىن.
قالاسام كازىر سەندەرگە،
جاڭبىر بولىپ جاۋامىن.
قۇستار مەن شەگىرتكەگە سۋ شاشۋ.
بۇلت ورنىندا تۇرادى

تاربيەشى:- راحمەت، بۇلت ءبىزدىڭ جەمىستەرىمىزدى شەگىرتكەدەن قورعادىڭ.
- بالالار، مەنىڭ قولىمدا تاعى ءبىر سۋرەت قالدى، سونى تاۋىپ كورەيىكشى.
- ول بولعاندا بارلىعىمىز كوڭىلدى جۇرەمىز؛
- ونى بارلىق ءتىرى تابيعات جاقسى كورەدى.
- ول جىلىتادى، اينالاعا شۋاعىن شاشادى،
ول نە؟ (كۇن)

كۇن: - سالەمەتسىز بە، بالالار!
مەن جارقىراپ توبەدە،
نۇرىن توگىپ تۇرامىن.
شۋاق شاشىپ بارىڭە،
بالا جانىن ۇعامىن.

بۇلت: - قاباعىن ءتۇيىپ.
كۇن، كۇن توقتاي تۇر
كوزىمە مەنىڭ قۇلاق ءتۇر.
ءىشىم تولى سۋعا
سۋسىز ءومىر بولا ما؟
جوق مەن بارىنە كەرەكپىن. مەن مىقتىمىن.

تاربيەشى: - بالالار نە ىستەيمىز؟ بۇلت پەن كۇن داۋلاسىپ تۇرا بەرە مە؟
- جوق ارينە، ەكەۋى دە كەرەك تابيعاتقا، سوندىقتان دوس بولۋ كەرەك.
- دوستاستىرۋ ءۇشىن نە ويلاساق ەكەن؟
- بالالار، مۇمكىن ويىن وينارمىز. كۇن مەن بۇلتتىڭ جاقسى جاعىمەن، جامان جاعىن ايتايىق. سوندا ولار ەكەۋىنىڭ دە كەرەكتىگىن سەزىنەر.
ويىن: «اق پەن قارا»
ماقساتى: بالالارعا زاتتاردىڭ جاقسى جانە جاعىمدى قاسيەتتەرىن اجىراتا الۋعا ۇيرەتۋ.

سەرگىتۋ ءساتى:
بۇلت قاباعىن ءتۇيىپ اپ،
بۇركەپ الدى اسپاندى.
تىرس - تىرس تىرسىلداپ،
جاڭبىر جاۋا باستادى.

كۇنگە قولدى سوزامىز
كۇننەن جىلۋ الامىز
بويىمىزعا تاراتىپ،
ءبىز كوڭىلدى بولامىز.
حالىق بولجامدارى
- بالالار جىل مەزگىلدەرىنە بايلانىستى حالىق بولجامدارىن بىلەسىڭدەر ما؟
- ميزام شۋاق
- قاراشا ايىندا كەمپىرقوساق كورىنسە قىس قاتتى بولادى. كوكتەم جاڭبىرلى بولادى. - قاراشا ايىندا قار ەرتە تۇسسە كوكتەم ەرتە تۇسەدى. قاراشادا ماسا ۇشىراسسا كوكتەم ەرتە كەلەدى.
كۇز تۋرالى جۇمباق:
كۇزگى جاپىراقتار
التىن، سارى، قىزىل، كوك
الۋان - الۋان جاپىراق،
كۇزگى باقتا كۇلىمدەپ
كوز تارتادى جالبىراپ.

وي، الاقاي، تاماشا،
شاشۋ شاشتى جاپىراق
باقتىڭ ءىشى الاشا،
اۋنار ما دەپ جاتىپ اپ!

كۇنشۋاققا ماۋجىراپ
جاتىر ەدى اتىراپ،
اعاشتاردان جامىراپ،
ۇشتى كەنەت جاپىراق.
بايلىعىن، مولشىلىعىن جاڭبىرىن، جەلىن، جومارتتىعىن، بولاشاعىن الا كەلدى ت. ب.
كۇز كەلەدى قاسىندا قىركۇيەك، قازان، قاراشا ايلارى بار.
ءۇش اي تاقپاعىن ايتادى
1. ءبىر - بىرىنە جەر اسپان،
مەيىرىممەن قاراسقان
ۇستاز شاكىرت جۇزدەسكەن
قوش كەلىپسىز كۇز دەسكەن

2. قازان ايى بولىپتى،
قامباعا استىق تولىپتى.
سارى دالانى ساندەتىپ،
دۋمانداتىپ اندەتىپ.

3. كۇن سۋىتىپ بارادى
مالدار قولعا قارادى.
قاراشا اۋىل دالامىز،
قىسقا دايىن قالامىز.
- بالالار نەگە كۇزدى «جومارت كۇز» دەپ اتايدى؟
كۇز:- ءيا مەن جومارتپىن. «مەرەكە باسى، ءان بولار، بەرەكە باسى ءدان بولار»- دەپ حالىق بەكەر ايتپاعان. مەن كوكتەمدە ەككەن مول استىقتى جيناپ قامبالارعا تولتىردىم. ماعان كىمدەردىڭ كومەكتەسكەنىن بىلەسىڭدەر مە؟ ويلانىپ كورىڭدەر؟
اۋەنمەن جەر انا، ديحان، اتا كەلەدى.
ديحان اتا: (قولىندا كەتپەن)
- سەندەرگە ايتار اماناتىم.
قالاداعى ورەندەرىم ەشقاشان،
ۇمىتپاڭدار، بابالاردىڭ كەتپەنىن!
جەر انا! قولىندا نان، جەمىستەر. داستارحان مول بولسىن، مولشىلىق بەرەكە بولسىن.
ءسوزجۇمباق: سابانتويعا بايلانىستى
ءان: «سابانتوي»

كۇتىلەتىن ناتيجەلەر:
بىلەدى: كۇز مەزگىلىنىڭ بايلىعىن، جومارتتىعىن، تابيعاتتىڭ جاعىمدى، جاعىمسىز پايدالى، زياندى كەزەڭدەرىن
يگەرەدى: بالالار تابيعاتتى قورعاۋدى، كۇتىپ – باپتاۋدى
مەڭگەرەدى: تابيعاتقا بايلانىستى حالىق بولجامدارىن