كۇز تۋرالى شىعارمالار جيناعى
كۇز تۋرالى شىعارمالار جيناعى
مىنە، قاباعىن ءتۇيىپ جاڭبىرلى كۇز كەلدى. كۇز – مولشىلىقتىڭ، بايلىقتىڭ، بەرەكەنىڭ ايى. قىرمان باسى تازالانىپ، باۋ-باقشا جينالىپ، قۇس بازارى تارقايتىن كەز.
ءىنىم ەكەۋمىز تەرەزە الدىندا وتىرمىز. سىرتقا شىعا المايمىز. اپام رۇقسات ەتپەگەن. كەشەدەن بەرى اسپاندى سۋىق بۇلت تورلاپ الدى. ءتۇس مەزگىلى بولسا دا، قالا ءىشى تۇنەرىپ تۇر.
«بر - ر...» ءون بويىمىز الدەنەگە ءدىرىل قاعىپ، جاۋراعانداي سەزىندىك ءوزىمىزدى. «ۋح، قانداي سۋىق ەدى!..»
سالدەن سوڭ كۇن اشىلدى. اۋىر - اۋىر بۇلتتار تارقاپ، قيعاشتاي قۇيىلعان نۇرلى شۋاقتان اينالا قۇلپىرىپ، مامىراجاي كۇيگە ەندى. ءىنىم ەكەۋمىز سىرتقا شىقتىق. يىلگەن قايىڭ بۇتاعىنداعى جۇقا، سارى جاپىراقتار سامالمەن دىرىلدەپ تۇر. ءبىز ب ا ق ىشىنە كىردىك. ب ا ق ءىشى سارى بوياۋعا مالىنىپ تۇر، تىپ - تىنىش. جازداعىداي قۇستاردىڭ اسەم ءۇنى ەستىلمەيدى. تەك تابان استىنداعى تاپتالعان جاپىراقتاردىڭ سۋدىر - سۋدىر ەتكەن دىبىسى باقتىڭ تىنىشتىعىن بۇزعانداي. ءىنىم سارى جاپىراققا الاقانىن توستى. «قاپ، تەسىلىپ قاپتى!» دەدى. اياپ تۇر. كەنەت سۋسىلداپ، كۇنباتىستان سۋىق جەل سوقتى. اعاش جاپىراقتارى ۇشا جونەلدى. ءبىز ۇلكەندەردىڭ «ۇستەرىڭدى لاس قىلماڭدار!» دەگەنىن ۇمىتىپ، جۇپ - جۇمساق جاپىراقتاردىڭ ۇستىندە اۋناپ وينادىق. قايىڭ، ۇيەڭكى جاپىراقتارىنان گۇل شوقتارىن جاسادىق. اۋا زىلدەنە ءتۇستى. كوگىلدىر اسپانعا شىعا كەلگەن بۇلتتار بىرتە - بىرتە قويۋلانىپ، جاڭبىردىڭ لەبى ەستى. اۋەلى ءىرى - ءىرى تامشىلار باتىلسىز تامدى دا، كەيىن ۇدەپ كەتتى.
جاڭبىر تامشىلارى ەسىكتى، تەرەزەنى، قاڭىلتىر شاتىردى تاققىلاي جونەلدى. كوشە ءىشى سۋعا تولىپ، ويىق جەرلەردە كولشىك پايدا بولدى. ادامدار ونى «جاڭبىرلى كۇز»، «سۋىق كۇز»، «قارا كۇز» دەپ، ايىپتاپ جاتادى. ال ءبىز ونى «التىن كۇز» دەيمىز. ءبىز التىنداي ساپ - سارى جاپىراقتاردان گۇل شوقتارىن جاساپ الىپ، ۇيگە قاراي جۇگىردىك. اپام بىزگە ۇرىسپايدى!
التىن كۇز
سۇر بۇلت، ءتۇسى سۋىق، قاپتايدى اسپان،
كۇز بولىپ دىمقىل تۇمان جەردى باسقان.
- دەپ اباي اتامىز ايتقانداي، مىنە، كۇز دە كەلىپ جەتتى. جاپىراقتار سارعايىپ، جەرگە ءتۇسىپ جاتىر. كۇز مەزگىلى «التىن كۇز» دەپ ايتىلاتىن سەبەبى، اينالانىڭ ءبارى سارى تۇسكە اينالادى.
جىل، ءتورت مەزگىلدەن تۇرادى. ءار مەزگىل ءوز سۇلۋلىعىمەن ەرەكشەلەنەدى. ال مەن ءۇشىن ورنى بولەك – كۇز مەزگىلى. ويتكەنى كۇز مولشىلىقتىڭ، بايلىقتىڭ كەزى بولىپ سانالادى. وسى ۋاقىتتا بارلىق ادامدار قىسقا دايىندىق جاساۋدا. ال مەن بولسام، اناما ءۇيدىڭ جاڭىنداعى باقشادان كوكونىستەردى، الما اعاشتان المالاردى تەرىپ سەبەتتەرگە جيناۋعا كومەكتەسەمىن. جەمىستەردى قىستا ساعىنا جەيمىز، سونىمەن قوسا ولار ءبىزدىڭ دەنساۋلىققا وتە پايدالى. تاعى كۇز ماۋسىمىنىڭ ءبىر ەرەكشەلىگى، جەرگە سارى كىلەم توسەپ قويعانداي جۇمساق، دىمقىل تۇمان جەردى باسقانداي. اسپان بۇلتتانىپ، اۋا - رايى بۇزىلىپ، ءجيى - ءجيى جاڭبىرلار جاۋادى. كۇن سيرەك كورىنىپ، از جىلىتادى. قۇستار دا جىلى جاققا قايتىپ ورالادى. ادەتتەگىدەي، ءبىزدىڭ مەكتەپتە «التىن كۇز» اتتى مەرەكەسى وتەدى. بۇل سايىسقا قاتىسىپ، مەن باس جۇلدەگە يە بولدىم. وسى كۇنى كوتەرىڭكى كوڭىل - كۇيىمدى جاقىندارىمەن ءبولىستىم.
مەنىڭ ويىمشا، كۇز مەزگىلى ءار ادامعا بايلىعى مەن بەرەكەسىن اكەلەدى جانە دە بارشامىزعا تاماشا اسەر ەتەدى.
سارى كۇز
التىن كۇز كەلدى. جاپىراقتار سارعايىپ، جەرگە ءتۇسىپ جاتىر. جەرگە سارى كىلەم توسەپ قويعانداي جۇپ - جۇمساق بولىپ تۇر. كۇز مەزگىلىن «التىن كۇز» دەپ ايتاتىن سەبەبىمىز اينالانىڭ ءبارى سارى تۇسكە اينالادى. كۇز مەزگىلىندە بيداي، تارى، كۇرىش، س ۇلى ارپا داقىلدارى پىسەدى. ماعان كۇز مەزگىلى ۇنايدى. كۇز مەزگىلى كەلدى، جەمىستەرىن بەرىپ ءتۇر. جاپىراقتار سارعايىپ، قۇس اتاۋى كوشىپ تۇر.
سارى الما جۇكتەۋ
كۇز كەلبەتى. جۇكتەۋ
قوڭىر كۇز جۇكتەۋ
مىنە، قاباعىن ءتۇيىپ جاڭبىرلى كۇز كەلدى. كۇز – مولشىلىقتىڭ، بايلىقتىڭ، بەرەكەنىڭ ايى. قىرمان باسى تازالانىپ، باۋ-باقشا جينالىپ، قۇس بازارى تارقايتىن كەز.
ءىنىم ەكەۋمىز تەرەزە الدىندا وتىرمىز. سىرتقا شىعا المايمىز. اپام رۇقسات ەتپەگەن. كەشەدەن بەرى اسپاندى سۋىق بۇلت تورلاپ الدى. ءتۇس مەزگىلى بولسا دا، قالا ءىشى تۇنەرىپ تۇر.
«بر - ر...» ءون بويىمىز الدەنەگە ءدىرىل قاعىپ، جاۋراعانداي سەزىندىك ءوزىمىزدى. «ۋح، قانداي سۋىق ەدى!..»
سالدەن سوڭ كۇن اشىلدى. اۋىر - اۋىر بۇلتتار تارقاپ، قيعاشتاي قۇيىلعان نۇرلى شۋاقتان اينالا قۇلپىرىپ، مامىراجاي كۇيگە ەندى. ءىنىم ەكەۋمىز سىرتقا شىقتىق. يىلگەن قايىڭ بۇتاعىنداعى جۇقا، سارى جاپىراقتار سامالمەن دىرىلدەپ تۇر. ءبىز ب ا ق ىشىنە كىردىك. ب ا ق ءىشى سارى بوياۋعا مالىنىپ تۇر، تىپ - تىنىش. جازداعىداي قۇستاردىڭ اسەم ءۇنى ەستىلمەيدى. تەك تابان استىنداعى تاپتالعان جاپىراقتاردىڭ سۋدىر - سۋدىر ەتكەن دىبىسى باقتىڭ تىنىشتىعىن بۇزعانداي. ءىنىم سارى جاپىراققا الاقانىن توستى. «قاپ، تەسىلىپ قاپتى!» دەدى. اياپ تۇر. كەنەت سۋسىلداپ، كۇنباتىستان سۋىق جەل سوقتى. اعاش جاپىراقتارى ۇشا جونەلدى. ءبىز ۇلكەندەردىڭ «ۇستەرىڭدى لاس قىلماڭدار!» دەگەنىن ۇمىتىپ، جۇپ - جۇمساق جاپىراقتاردىڭ ۇستىندە اۋناپ وينادىق. قايىڭ، ۇيەڭكى جاپىراقتارىنان گۇل شوقتارىن جاسادىق. اۋا زىلدەنە ءتۇستى. كوگىلدىر اسپانعا شىعا كەلگەن بۇلتتار بىرتە - بىرتە قويۋلانىپ، جاڭبىردىڭ لەبى ەستى. اۋەلى ءىرى - ءىرى تامشىلار باتىلسىز تامدى دا، كەيىن ۇدەپ كەتتى.
جاڭبىر تامشىلارى ەسىكتى، تەرەزەنى، قاڭىلتىر شاتىردى تاققىلاي جونەلدى. كوشە ءىشى سۋعا تولىپ، ويىق جەرلەردە كولشىك پايدا بولدى. ادامدار ونى «جاڭبىرلى كۇز»، «سۋىق كۇز»، «قارا كۇز» دەپ، ايىپتاپ جاتادى. ال ءبىز ونى «التىن كۇز» دەيمىز. ءبىز التىنداي ساپ - سارى جاپىراقتاردان گۇل شوقتارىن جاساپ الىپ، ۇيگە قاراي جۇگىردىك. اپام بىزگە ۇرىسپايدى!
التىن كۇز
سۇر بۇلت، ءتۇسى سۋىق، قاپتايدى اسپان،
كۇز بولىپ دىمقىل تۇمان جەردى باسقان.
- دەپ اباي اتامىز ايتقانداي، مىنە، كۇز دە كەلىپ جەتتى. جاپىراقتار سارعايىپ، جەرگە ءتۇسىپ جاتىر. كۇز مەزگىلى «التىن كۇز» دەپ ايتىلاتىن سەبەبى، اينالانىڭ ءبارى سارى تۇسكە اينالادى.
جىل، ءتورت مەزگىلدەن تۇرادى. ءار مەزگىل ءوز سۇلۋلىعىمەن ەرەكشەلەنەدى. ال مەن ءۇشىن ورنى بولەك – كۇز مەزگىلى. ويتكەنى كۇز مولشىلىقتىڭ، بايلىقتىڭ كەزى بولىپ سانالادى. وسى ۋاقىتتا بارلىق ادامدار قىسقا دايىندىق جاساۋدا. ال مەن بولسام، اناما ءۇيدىڭ جاڭىنداعى باقشادان كوكونىستەردى، الما اعاشتان المالاردى تەرىپ سەبەتتەرگە جيناۋعا كومەكتەسەمىن. جەمىستەردى قىستا ساعىنا جەيمىز، سونىمەن قوسا ولار ءبىزدىڭ دەنساۋلىققا وتە پايدالى. تاعى كۇز ماۋسىمىنىڭ ءبىر ەرەكشەلىگى، جەرگە سارى كىلەم توسەپ قويعانداي جۇمساق، دىمقىل تۇمان جەردى باسقانداي. اسپان بۇلتتانىپ، اۋا - رايى بۇزىلىپ، ءجيى - ءجيى جاڭبىرلار جاۋادى. كۇن سيرەك كورىنىپ، از جىلىتادى. قۇستار دا جىلى جاققا قايتىپ ورالادى. ادەتتەگىدەي، ءبىزدىڭ مەكتەپتە «التىن كۇز» اتتى مەرەكەسى وتەدى. بۇل سايىسقا قاتىسىپ، مەن باس جۇلدەگە يە بولدىم. وسى كۇنى كوتەرىڭكى كوڭىل - كۇيىمدى جاقىندارىمەن ءبولىستىم.
مەنىڭ ويىمشا، كۇز مەزگىلى ءار ادامعا بايلىعى مەن بەرەكەسىن اكەلەدى جانە دە بارشامىزعا تاماشا اسەر ەتەدى.
سارى كۇز
التىن كۇز كەلدى. جاپىراقتار سارعايىپ، جەرگە ءتۇسىپ جاتىر. جەرگە سارى كىلەم توسەپ قويعانداي جۇپ - جۇمساق بولىپ تۇر. كۇز مەزگىلىن «التىن كۇز» دەپ ايتاتىن سەبەبىمىز اينالانىڭ ءبارى سارى تۇسكە اينالادى. كۇز مەزگىلىندە بيداي، تارى، كۇرىش، س ۇلى ارپا داقىلدارى پىسەدى. ماعان كۇز مەزگىلى ۇنايدى. كۇز مەزگىلى كەلدى، جەمىستەرىن بەرىپ ءتۇر. جاپىراقتار سارعايىپ، قۇس اتاۋى كوشىپ تۇر.
سارى الما جۇكتەۋ
كۇز كەلبەتى. جۇكتەۋ
قوڭىر كۇز جۇكتەۋ
You Might Also Like
