كيىز ءۇي. كيىز ءۇي جيھازدارى
تاقىرىبى: كيىز ءۇي. كيىز ءۇي جيھازدارى
ماقساتى: ا/وقۋشىلاردى كيىز ءۇي سۇيەگىمەن جانە كيىز ءۇي جيھازدارىمەن تانىستىرۋ، كەڭىرەك مالىمەت بەرۋ.
ءا/ۇلتتىق مۇرامىزدى ساقتاۋعا، قادىرلەۋگە تاربيەلەۋ.
ب/دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋ، سوزدىك قورلارىن بايىتۋ.
قۇرالدارى: كيىز ءۇي ماكەتى، ساندىق ماكەتى، ورنەكتى سىرماق، سۋرەتتەر، سلايد
بارىسى
بۇگىنگى تاقىرىپتى جۇمباق شەشۋ ارقىلى تابايىق.
تىرەۋسىز كۇمبەز،
سىلاقسىز قابىرعا
تۇتقاسىز ەسىك
ىرگەتاسسىز عيمارات. (كيىز ءۇي)
بۇگىنگى تاقىرىپ كيىز ءۇي جانە ونىڭ جيھازدارى تۋرالى بولماق.
كيىز ءۇي كوپتەگەن كوشپەلى حالىقتاردىڭ نەگىزگى باسپاناسى بولعان. ءبىزدىڭ حالقىمىزدا كيىز ءۇيدى سان مىڭداعان جىلدار بويى ءوزىنىڭ ءتول باسپاناسى ەتىپ كەلەدى.
مال شارۋاشىلىعىمەن اينالىسىپ، كوشپەلى ءومىر سۇرەتىن ادامدار ءۇشىن كيىز ءۇي ىڭعايلى دا جەڭىل، قولايلى باسپانا. ەڭ كەرەمەتى ونى جارتى ساعاتتا جىعىپ، تاعى سونداي ۋاقىتتا تىگىپ ۇلگىرۋگە بولادى.
تۇتىنۋ قاجەتىنە وراي كيىز ءۇي ءۇش تۇرگە بولىنەدى. 1. . كيىز ءۇي ءۇش قاناتتان باستاپ، ون ەكى، ون سەگىز، وتىز قاناتقا دەيىن جەتەتىن ۇلگىلەرى بولعان. جالپى كيىز ءۇي باستى - باستى ءتورت ءتۇرلى جابدىقتان تۇرادى.
1 - وقۋشى. كيىز ءۇيدىڭ سۇيەگى قايىڭ، مويىل، ءسامبى تالى، قاراعاي سياقتى اعاشتاردان جاسالاتىن جابدىقتار (كەرەگە، ۋىق، شاڭىراق، ماڭدايشا، تابالدىرىق، جاقتاۋ نەمەسە تايانىش، سىقىرلاۋىق)
2 - وقۋشى. كيىز ءۇيدىڭ كيىزدەرى نەگىزىنەن قويدىڭ كۇزەن جۇنىنەن جاسالاتىن جابدىقتار (تۋىرلىق، ۇزىك، تۇڭلىك، كيىز ەسىك، ۋىق قاپ، دودەگە ت. ب)
3 - وقۋشى. كيىز ءۇيدىڭ باۋ - شۋى قوي، تۇيە جۇنىنەن، جىلقى جالىنان ەسىلەتىن، توقىلاتىن جىپتەر (ارقاندار، باس باۋ، اياق باۋ، ۋىق باۋ، تۇڭلىك باۋ، قۇر، تەرمە، باسقۇر، جەل باۋ ت. ب)
4 - وقۋشى. كيىز ءۇيدىڭ ءىشى - تىسىنا تۇتاتىن ءشيدىڭ تۇرلەرى - شىم شي، وراۋلى شي، كىلەم شي، الاشا شي، اق شي.
كيىز ءۇيدىڭ سىرتقى كورىنىسىنە، ساۋلەتى مەن كولەمىنە قاراي اق ءۇي، بوز ءۇي، قوڭىر ءۇي جانە ت. ب اتتارىمەن اتايدى.
ەندى كيىز ءۇي جيھازدارىمەن تانىسايىق. كيىز ءۇي جيھازدارىنا اباجا، ابدىرا، اعاش توسەك، ادالباقان، اسادال، بوگىرە، جاعىلان، جوزى، جۇكاياق،
كەبەجە، ساندىق جاتادى. سولاردىڭ ىشىنەن بىرنەشەۋىمەن تانىسايىق.
5 - وقۋشى. ادالباقان - تۇرمىستاعى تازالىقتىڭ كەپىلى. وعان كيىمدەردى، جەڭىل بۇيىمداردى ءىلىپ قويادى. ادالباقان كيىز ءۇيدى قۇرۋ كەزىندە شاڭىراقتى كوتەرىپ تۇرۋ قىزمەتىن دە اتقارادى.
6 - وقۋشى. قازاق حالقىنىڭ تۇرمىستا قولداناتىن ساندىق بەينەلى ءۇي جيھازدارى نەگىزىنەن اباجا، ابدىرە، ساندىق، قوبديشا دەپ بولىنەدى. ساندىققا كيىم - كەشەك، زاتتاردى سالادى.
7 - وقۋشى. جۇكاياق - قازاق تۇرمىسىنداعى ءۇي جيھازدارىنىڭ ءبىرى. ول جيعان جۇكتىڭ، ساندىقتىڭ استىنا قوياتىن اعاش تۇعىر.
8 - وقۋشى. كەبەجە - بيداي، ارپا، تارى، كۇرىش سياقتى ءداندى - داقىلداردى، تاعى باسقا دا ازىق - تۇلىك تۇرلەرىن سالىپ قويۋ ءۇشىن ارنايى جاسالعان ىدىس.
9 - وقۋشى. اسادال - اسىڭ ادال بولسىن دەگەن ءسوز. وعان ىدىس - اياقتاردى ساقتايدى.
كيىز ءۇي ماكەتىنە دايىنداپ كەلگەن بولىكتەرى ارقىلى كيىز ءۇيدى قۇرۋ. بولىكتەر قاعازعا سالىنعان سۋرەتتەر. ءار بولىكتە سۇراقتار بار. سۇراقتارعا شىققان ءار وقۋشى جاۋاپ بەرەدى.
1 - ءشى كەرەگە - دوستىق تۋرالى 5 ماقال ايت.
2 - ءشى كەرەگە - ەڭبەك تۋرالى 5 ماقال ايت.
3 - ءشى كەرەگە – وتان تۋرالى 5 ماقال ايت.
شاڭىراق – رامىزدەردى اتا
ۋىق – ءۇش ءجۇزدىڭ ءبيىن اتا.
ەسىك - ءتورت تۇلىكتىڭ اتاسىن اتا.
شي - قازاق باتىرلارىن اتا.
تۋىرلىق - ءبىلىم تۋرالى ماقال ايت.
كيىز ەسىك - ەڭبەك تۋرالى ماقال ايت.
تۇڭلىك - اپتا كۇندەرىنىڭ قازاقشا اتاۋى.
10 - وقۋشى. كيىز ءۇي
كيىز ءۇي ءدوپ - دوڭگەلەك،
جىققان كەزدە ون بولەك.
تىككەن كەزدە توپ ەتىپ
قونا قالار دوڭگە كەپ.
كوشىپ - قونىپ ۇنەمى
كوك جايلاۋدا جۇرەدى.
سامال سوقسا اڭقىلداپ،
جەلگە ىرگەسىن تۇرەدى.
سان عاسىرلار ارالاپ،
تانىس بولعان بار الاپ.
ساياحاتشى ءبىر ءوزى،
قوي ايداعان قورالاپ.
« ساياحاتتى سۇيەمىن،
وركەشىندە تۇيەنىڭ!»-
دەپ جىرلاعان بۇل ۇيگە
بۇگىن ءوزىم يەمىن.
11 - وقۋشى
شاڭىراق
كوتەرىلسە شاڭىراق،
اق باقاندى استىنا اپ.
جاتقان ۋىق جامىراپ،
بىرىگەدى باس قۇراپ.
اتا - بابا تىلەگەن
قالماسىن دەپ قاڭىراپ.
توبەسى كوك تىرەگەن
وسى – قارا شاڭىراق!
12 - وقۋشى. كەرەگە
ىڭعايلى جوق وزىندەي،
تورجول داپتەر كوزىندەي،
تەز جينالار، قالاساڭ.
كەرىلگەندە قاراساڭ.
سەكىلدى الىپ پاراقتار،
كەرەگەلەر ۇنايدى.
جالعاسا كەپ قاناتتار،
كيىز ءۇيدى قۇرايدى.
كيىز ءۇيدىڭ سۇلباسى
قيىسادى نە قيلى.
ۋىقتاردىڭ ءبىر باسى
كەرەگەگە بەكيدى.
13 - وقۋشى. ۋىق
دەگەنىمىز - ۋىقتار -
يمەك باستى سىرىقتار.
شاڭىراقتى ۋىسقا اپ،
تۇرادى ىلعي نىق ۇستاپ.
14 - وقۋشى. ۇزىك پەن باقان
كيىز ءۇي، ءبىر قىزىعى،
سالادى ەسكە اتانى:
اق شاپانى - ۇزىگى،
اق تاياعى - باقانى.
15 - وقۋشى. تۇڭلىك
كيىز ءۇيدىڭ ارايلى
تەرەزەسى - تۇڭلىك.
اشىق تۇرسا قارايدى،
تۇندە جۇلدىز ءۇڭىلىپ.
تۇڭلىكتى اشقاندا،
«قۇتىلدىم!»- دەپ قۋانىپ،
ءتۇتىن ۇشار اسپانعا،
شۋدا قۇساپ شۇبالىپ.
قايىرىلىپ، ءتۇرىلىپ،
تۇرادى ونىڭ ءبىر باسى.
ءبىر جاعىنان تۇڭلىك -
كيىز ءۇيدىڭ مۇرجاسى.
16 - وقۋشى. بەلدەۋ
كيىز ءۇيدىڭ بەلبەۋى -
بەلىندەگى بەلدەۋى.
بولسىن كۇندىز، ءتۇن مەيلى،
بوساتۋدى بىلمەيدى.
تىرەسەردەي داۋىڭمەن،
كۇرەسەردەي داۋىڭمەن.
قاشان اۋىل كوشكەنشە،
بىرەۋ كەلىپ شەشكەنشە،
تۇرعانى تاس ءتۇيىن بوپ:
«كەلىپ قالار قۇيىن!» دەپ.
ال ەندى بۇگىنگى ساباقتا بىلگەندەرىمىزدى كيىز ءۇي توپتاماسىنا جازايىق.
ساباقتى قورىتىندىلاۋ.
ماقساتى: ا/وقۋشىلاردى كيىز ءۇي سۇيەگىمەن جانە كيىز ءۇي جيھازدارىمەن تانىستىرۋ، كەڭىرەك مالىمەت بەرۋ.
ءا/ۇلتتىق مۇرامىزدى ساقتاۋعا، قادىرلەۋگە تاربيەلەۋ.
ب/دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋ، سوزدىك قورلارىن بايىتۋ.
قۇرالدارى: كيىز ءۇي ماكەتى، ساندىق ماكەتى، ورنەكتى سىرماق، سۋرەتتەر، سلايد
بارىسى
بۇگىنگى تاقىرىپتى جۇمباق شەشۋ ارقىلى تابايىق.
تىرەۋسىز كۇمبەز،
سىلاقسىز قابىرعا
تۇتقاسىز ەسىك
ىرگەتاسسىز عيمارات. (كيىز ءۇي)
بۇگىنگى تاقىرىپ كيىز ءۇي جانە ونىڭ جيھازدارى تۋرالى بولماق.
كيىز ءۇي كوپتەگەن كوشپەلى حالىقتاردىڭ نەگىزگى باسپاناسى بولعان. ءبىزدىڭ حالقىمىزدا كيىز ءۇيدى سان مىڭداعان جىلدار بويى ءوزىنىڭ ءتول باسپاناسى ەتىپ كەلەدى.
مال شارۋاشىلىعىمەن اينالىسىپ، كوشپەلى ءومىر سۇرەتىن ادامدار ءۇشىن كيىز ءۇي ىڭعايلى دا جەڭىل، قولايلى باسپانا. ەڭ كەرەمەتى ونى جارتى ساعاتتا جىعىپ، تاعى سونداي ۋاقىتتا تىگىپ ۇلگىرۋگە بولادى.
تۇتىنۋ قاجەتىنە وراي كيىز ءۇي ءۇش تۇرگە بولىنەدى. 1. . كيىز ءۇي ءۇش قاناتتان باستاپ، ون ەكى، ون سەگىز، وتىز قاناتقا دەيىن جەتەتىن ۇلگىلەرى بولعان. جالپى كيىز ءۇي باستى - باستى ءتورت ءتۇرلى جابدىقتان تۇرادى.
1 - وقۋشى. كيىز ءۇيدىڭ سۇيەگى قايىڭ، مويىل، ءسامبى تالى، قاراعاي سياقتى اعاشتاردان جاسالاتىن جابدىقتار (كەرەگە، ۋىق، شاڭىراق، ماڭدايشا، تابالدىرىق، جاقتاۋ نەمەسە تايانىش، سىقىرلاۋىق)
2 - وقۋشى. كيىز ءۇيدىڭ كيىزدەرى نەگىزىنەن قويدىڭ كۇزەن جۇنىنەن جاسالاتىن جابدىقتار (تۋىرلىق، ۇزىك، تۇڭلىك، كيىز ەسىك، ۋىق قاپ، دودەگە ت. ب)
3 - وقۋشى. كيىز ءۇيدىڭ باۋ - شۋى قوي، تۇيە جۇنىنەن، جىلقى جالىنان ەسىلەتىن، توقىلاتىن جىپتەر (ارقاندار، باس باۋ، اياق باۋ، ۋىق باۋ، تۇڭلىك باۋ، قۇر، تەرمە، باسقۇر، جەل باۋ ت. ب)
4 - وقۋشى. كيىز ءۇيدىڭ ءىشى - تىسىنا تۇتاتىن ءشيدىڭ تۇرلەرى - شىم شي، وراۋلى شي، كىلەم شي، الاشا شي، اق شي.
كيىز ءۇيدىڭ سىرتقى كورىنىسىنە، ساۋلەتى مەن كولەمىنە قاراي اق ءۇي، بوز ءۇي، قوڭىر ءۇي جانە ت. ب اتتارىمەن اتايدى.
ەندى كيىز ءۇي جيھازدارىمەن تانىسايىق. كيىز ءۇي جيھازدارىنا اباجا، ابدىرا، اعاش توسەك، ادالباقان، اسادال، بوگىرە، جاعىلان، جوزى، جۇكاياق،
كەبەجە، ساندىق جاتادى. سولاردىڭ ىشىنەن بىرنەشەۋىمەن تانىسايىق.
5 - وقۋشى. ادالباقان - تۇرمىستاعى تازالىقتىڭ كەپىلى. وعان كيىمدەردى، جەڭىل بۇيىمداردى ءىلىپ قويادى. ادالباقان كيىز ءۇيدى قۇرۋ كەزىندە شاڭىراقتى كوتەرىپ تۇرۋ قىزمەتىن دە اتقارادى.
6 - وقۋشى. قازاق حالقىنىڭ تۇرمىستا قولداناتىن ساندىق بەينەلى ءۇي جيھازدارى نەگىزىنەن اباجا، ابدىرە، ساندىق، قوبديشا دەپ بولىنەدى. ساندىققا كيىم - كەشەك، زاتتاردى سالادى.
7 - وقۋشى. جۇكاياق - قازاق تۇرمىسىنداعى ءۇي جيھازدارىنىڭ ءبىرى. ول جيعان جۇكتىڭ، ساندىقتىڭ استىنا قوياتىن اعاش تۇعىر.
8 - وقۋشى. كەبەجە - بيداي، ارپا، تارى، كۇرىش سياقتى ءداندى - داقىلداردى، تاعى باسقا دا ازىق - تۇلىك تۇرلەرىن سالىپ قويۋ ءۇشىن ارنايى جاسالعان ىدىس.
9 - وقۋشى. اسادال - اسىڭ ادال بولسىن دەگەن ءسوز. وعان ىدىس - اياقتاردى ساقتايدى.
كيىز ءۇي ماكەتىنە دايىنداپ كەلگەن بولىكتەرى ارقىلى كيىز ءۇيدى قۇرۋ. بولىكتەر قاعازعا سالىنعان سۋرەتتەر. ءار بولىكتە سۇراقتار بار. سۇراقتارعا شىققان ءار وقۋشى جاۋاپ بەرەدى.
1 - ءشى كەرەگە - دوستىق تۋرالى 5 ماقال ايت.
2 - ءشى كەرەگە - ەڭبەك تۋرالى 5 ماقال ايت.
3 - ءشى كەرەگە – وتان تۋرالى 5 ماقال ايت.
شاڭىراق – رامىزدەردى اتا
ۋىق – ءۇش ءجۇزدىڭ ءبيىن اتا.
ەسىك - ءتورت تۇلىكتىڭ اتاسىن اتا.
شي - قازاق باتىرلارىن اتا.
تۋىرلىق - ءبىلىم تۋرالى ماقال ايت.
كيىز ەسىك - ەڭبەك تۋرالى ماقال ايت.
تۇڭلىك - اپتا كۇندەرىنىڭ قازاقشا اتاۋى.
10 - وقۋشى. كيىز ءۇي
كيىز ءۇي ءدوپ - دوڭگەلەك،
جىققان كەزدە ون بولەك.
تىككەن كەزدە توپ ەتىپ
قونا قالار دوڭگە كەپ.
كوشىپ - قونىپ ۇنەمى
كوك جايلاۋدا جۇرەدى.
سامال سوقسا اڭقىلداپ،
جەلگە ىرگەسىن تۇرەدى.
سان عاسىرلار ارالاپ،
تانىس بولعان بار الاپ.
ساياحاتشى ءبىر ءوزى،
قوي ايداعان قورالاپ.
« ساياحاتتى سۇيەمىن،
وركەشىندە تۇيەنىڭ!»-
دەپ جىرلاعان بۇل ۇيگە
بۇگىن ءوزىم يەمىن.
11 - وقۋشى
شاڭىراق
كوتەرىلسە شاڭىراق،
اق باقاندى استىنا اپ.
جاتقان ۋىق جامىراپ،
بىرىگەدى باس قۇراپ.
اتا - بابا تىلەگەن
قالماسىن دەپ قاڭىراپ.
توبەسى كوك تىرەگەن
وسى – قارا شاڭىراق!
12 - وقۋشى. كەرەگە
ىڭعايلى جوق وزىندەي،
تورجول داپتەر كوزىندەي،
تەز جينالار، قالاساڭ.
كەرىلگەندە قاراساڭ.
سەكىلدى الىپ پاراقتار،
كەرەگەلەر ۇنايدى.
جالعاسا كەپ قاناتتار،
كيىز ءۇيدى قۇرايدى.
كيىز ءۇيدىڭ سۇلباسى
قيىسادى نە قيلى.
ۋىقتاردىڭ ءبىر باسى
كەرەگەگە بەكيدى.
13 - وقۋشى. ۋىق
دەگەنىمىز - ۋىقتار -
يمەك باستى سىرىقتار.
شاڭىراقتى ۋىسقا اپ،
تۇرادى ىلعي نىق ۇستاپ.
14 - وقۋشى. ۇزىك پەن باقان
كيىز ءۇي، ءبىر قىزىعى،
سالادى ەسكە اتانى:
اق شاپانى - ۇزىگى،
اق تاياعى - باقانى.
15 - وقۋشى. تۇڭلىك
كيىز ءۇيدىڭ ارايلى
تەرەزەسى - تۇڭلىك.
اشىق تۇرسا قارايدى،
تۇندە جۇلدىز ءۇڭىلىپ.
تۇڭلىكتى اشقاندا،
«قۇتىلدىم!»- دەپ قۋانىپ،
ءتۇتىن ۇشار اسپانعا،
شۋدا قۇساپ شۇبالىپ.
قايىرىلىپ، ءتۇرىلىپ،
تۇرادى ونىڭ ءبىر باسى.
ءبىر جاعىنان تۇڭلىك -
كيىز ءۇيدىڭ مۇرجاسى.
16 - وقۋشى. بەلدەۋ
كيىز ءۇيدىڭ بەلبەۋى -
بەلىندەگى بەلدەۋى.
بولسىن كۇندىز، ءتۇن مەيلى،
بوساتۋدى بىلمەيدى.
تىرەسەردەي داۋىڭمەن،
كۇرەسەردەي داۋىڭمەن.
قاشان اۋىل كوشكەنشە،
بىرەۋ كەلىپ شەشكەنشە،
تۇرعانى تاس ءتۇيىن بوپ:
«كەلىپ قالار قۇيىن!» دەپ.
ال ەندى بۇگىنگى ساباقتا بىلگەندەرىمىزدى كيىز ءۇي توپتاماسىنا جازايىق.
ساباقتى قورىتىندىلاۋ.
You Might Also Like
