ماعىناسى جۋىق سوزدەر
ماعىناسى جۋىق سوزدەر (290 – 294 جاتتىعۋلار)
ساباقتىڭ ماقساتى: 1. ماعىنالارى قاراما - قارسى سوزدەر تۋرالى العان بىلىمدەرىن پىسىقتاي وتىرىپ، كەي سوزدەردىڭ ماعىنالاس بولاتىنى جايلى تۇسىنىك بەرۋ؛
2. ءسوزدىڭ وزىنە ءتان ماعىناسى بولاتىنىن بايقاتا وتىرىپ، كەرەكتى جەردە سوزدەردى دۇرىس قولدانا ءبىلۋ قابىلەتتەرىن قالىپتاستىرۋ، وي - ورىستەرىن كەڭەيتۋ.؛
3. ماعىناسى جۋىق سوزدەردى ءماتىن اراسىنان تابا بىلۋگە ۇيرەتە وتىرىپ، سوزدىك قورلارىن مولايتۋ ماقساتىندا كوركەمدەپ، شەبەر سويلەي بىلۋگە ۇيرەتۋ، ساۋاتتىلىققا تاربيەلەۋ؛
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: تۇسىندىرمەلى، سۇراق - جاۋاپ، كورنەكىلىكتىك، تالداۋ - جيناقتاۋ، ت. ب.
كورنەكىلىگى: سىزبالار، ۇلەستىرمەلى ديداكتيكالىق ماتەريالدار
ساباقتىڭ بارىسى: 1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
- بالالاردى ساباققا دايىنداۋ
2. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ: پارتا بويىنشا تەكسەرىپ ءوتۋ؛
3. وتكەندى پىسىقتاۋ: دىبىس تۇرلەرى، سويلەم، ءسوز تۋرالى العان بىلىمدەرىن ەسكە ءتۇسىرۋ؛
4. موتيۆاسيالىق – باعدارلاۋ كەزەڭى: (مىسالدى وقي وتىرىپ، جاڭا ساباقتىڭ تاقىرىبىن اشۋ)
«ەرتەدە ءبىر حاننىڭ باتىر، ەرجۇرەك، وجەت، باتىل، وتكىر دەگەن ۇلدارى بوىپتى. حان ۇلدارىنا ۇلكەن جەر ءبولىپ بەرىپ، ءوز الدارىنا جەكە حاندىق ەتكىسى كەلەدى. ءبىراق بالالارى ءبىر حاندىقتا ءومىر سۇرە بەرەتىندىكتەرىن ايتىپتى. ءسويتىپ ولار ءبىر حاندىقتا، ءبىر جەردە تاتۋ - ءتاتتى ءومىر ءسۇرىپتى. ول حاندىققا وزدەرى ات قويىپتى». ول حاندىقتىڭ اتىن بىلگىلەرىڭ كەلسە مىنا جۇمباقتاردى شەشۋ كەرەك. سول جۇمباقتاردىڭ شەشىمىنىڭ باس ءارپىن الىپ قۇراساق حاندىقتارىنىڭ اتى شىعادى ەكەن.
1. بەلى بۇكىر، الىسقا تۇكىر (مىلتىق)
2. شۇقشيتقان سەنى ءبىر ارىپكە، سۋرەتتەرى دە ادەمى، ول -... (الىپپە)
3. جارق ەتسە ساباۋ قامشى، كورسەتىپ جاۋار تامشى. (نايزاعاي)
4. ۇرامىز ول بايعۇستى تاياقپەن دە،
تەبەمىز ءساتى تۇسسە اياقپەن دە (دوپ)
5. تي دەسەم تيمەيدى، تيمە دەسەم تيەدى (ەرىن)
6. سىرت - سىرت سوعادى، ۋاقىت وزادى (ساعات)
جۇمباقتاردىڭ العاشقى ارىپتەرىن بىرىكتىرىپ، ماندەس» دەگەن ءسوزدى شىعارىپ، تانىستىرۋ؛
5. وپەراسيالىق ورىنداۋشىلىق كەزەڭ: تاقتاعا بايقاتۋ - كەستە ىلىنەدى:
ماندەس سوزدەر
سويلەمدەر
1. اپام جولعا تاماق ازىرلەدى.
2. اپام اس ءپىسىردى.
3. اپام تاعامداردى سومكەگە سالدى.
4. اپام قوناقتارعا ءدام اۋىز تيگىزدى.
ماعىناسى ۇقساس سوزدەر: تاماق، اس، تاعام، ءدام.
- وسى كەستەدەگى ماعىناسى ۇقساس سوزدەرگە نازار اۋدارايىقشى. بۇل سوزدەردىڭ بارلىعى نەنى ءبىلدىرىپ تۇر؟
- دەمەك، جازىلۋلارى ءار ءتۇرلى بولسا دا بارلىعى ءبىر ماعىنادا تاماق تۋرالى ايتىلىپ تۇر ەكەن. تىلىمىزدە ماعىنالارى ءبىر - بىرىنە جاقىن، ماندەس سوزدەر بولادى.
290 - جاتتىعۋ: بەرىلگەن ولەڭدى وقىتىپ، تالداۋ جاساۋ. ولەڭ ىشىنەن ماعىناسى جۋىق سوزدەردى تاۋىپ، ول سوزدەردىڭ نەلىكتەن جۋىق ءسوز بولىپ تۇرعانىن دالەلدەتۋ؛
- بۇل جاتتىعۋ بويىنشا قانداي قورىتىندى شىعارۋعا بولادى؟ (ءوز ويلارىن ورتاعا سالادى)
291 - جاتتىعۋ: كوپ نۇكتەنىڭ ورنىنا ماعىناسى جۋىق سوزدەردى تاۋىپ جازۋ:
الىس - قاشىق، ۇزاق، شالعاي؛ ادەمى – سۇلۋ، كوركەم،
ءزاۋلىم – بيىك، زاڭعار باتىر – ەرجۇرەك، باتىل، قاھارمان،
6. سەرگىتۋ ءساتى: اسپاندى بۇلت باسىپ، جاڭبىر جاۋدى
جەل تۇرىپ، داۋىل سوعىپ مازانى الدى،
جاڭبىر باسىلدى، بۇلت اشىلدى، كەمپىرقوساق اسىلدى.
جۇپتىق جۇمىس: 292 - جاتتىعۋ: ماندەس سوزدەردى ءبىر بولەك، ماعىناسى قاراما - قارسى سوزدەردى ءبىر بولەك توپتاپ، جۇپتاستىرىپ جازۋ،
293 - جاتتىعۋ: بەرىلگەن مىسالدى وقىتىپ، تالداۋ جۇمىسىن جۇرگىزىپ، مىسالدىڭ تاربيەلىك ءمانىن اشۋ؛
قارامەن جازىلعان ءىرى – ءسوزىنىڭ ماعىنالاس سوزدەرىن تاۋىپ جازۋ.
7. رەفلەكسيالىق – باعالاۋ كەزەڭى:
«ءوز ورنىڭدى تاپ» ويىنىن ويناتۋ. شارتى: ءار بالاعا ارانىڭ بەينەسىندە جاسالعان ۇلەستىرمەلى قاعاز كيگىزىپ، ونداعى جازىلعان ءسوز ارقىلى ءار ماسا ءوز ومارتاسىنا بارىپ قونادى.
- سونىمەن ءسوز نەدەن قۇرالادى ەكەن؟ ال بۇگىن ماعىناسى قانداي ءسوز تۋرالى بىلدىك؟
- ولار نەلىكتەن ماعىناسى جۋىق سوزدەر دەلىنگەن؟
ۇلەستىرمەلى كارتوچكالارمەن جۇپتاسا جۇمىس جاساتۋ. ءار كارتوچكاداعى سوزدەردىڭ ماعىناسىنا جۋىق تاۋىپ جازۋ.
7. ۇيگە تاپسىرما: 294 - جاتتىعۋ
7. باعالاۋ.
قاراعاندى وبلىسى جاڭا ارقا اۋدانى
ب. امالبەكوۆ اتىنداعى جوبب مەكتەبى
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى ساۋىتبايەۆا گۋلجازيرا سەريكبايەۆنا
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى يبيكەنوۆا كارلىگاش كىلىشيەۆنا
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
ساباقتىڭ ماقساتى: 1. ماعىنالارى قاراما - قارسى سوزدەر تۋرالى العان بىلىمدەرىن پىسىقتاي وتىرىپ، كەي سوزدەردىڭ ماعىنالاس بولاتىنى جايلى تۇسىنىك بەرۋ؛
2. ءسوزدىڭ وزىنە ءتان ماعىناسى بولاتىنىن بايقاتا وتىرىپ، كەرەكتى جەردە سوزدەردى دۇرىس قولدانا ءبىلۋ قابىلەتتەرىن قالىپتاستىرۋ، وي - ورىستەرىن كەڭەيتۋ.؛
3. ماعىناسى جۋىق سوزدەردى ءماتىن اراسىنان تابا بىلۋگە ۇيرەتە وتىرىپ، سوزدىك قورلارىن مولايتۋ ماقساتىندا كوركەمدەپ، شەبەر سويلەي بىلۋگە ۇيرەتۋ، ساۋاتتىلىققا تاربيەلەۋ؛
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: تۇسىندىرمەلى، سۇراق - جاۋاپ، كورنەكىلىكتىك، تالداۋ - جيناقتاۋ، ت. ب.
كورنەكىلىگى: سىزبالار، ۇلەستىرمەلى ديداكتيكالىق ماتەريالدار
ساباقتىڭ بارىسى: 1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
- بالالاردى ساباققا دايىنداۋ
2. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ: پارتا بويىنشا تەكسەرىپ ءوتۋ؛
3. وتكەندى پىسىقتاۋ: دىبىس تۇرلەرى، سويلەم، ءسوز تۋرالى العان بىلىمدەرىن ەسكە ءتۇسىرۋ؛
4. موتيۆاسيالىق – باعدارلاۋ كەزەڭى: (مىسالدى وقي وتىرىپ، جاڭا ساباقتىڭ تاقىرىبىن اشۋ)
«ەرتەدە ءبىر حاننىڭ باتىر، ەرجۇرەك، وجەت، باتىل، وتكىر دەگەن ۇلدارى بوىپتى. حان ۇلدارىنا ۇلكەن جەر ءبولىپ بەرىپ، ءوز الدارىنا جەكە حاندىق ەتكىسى كەلەدى. ءبىراق بالالارى ءبىر حاندىقتا ءومىر سۇرە بەرەتىندىكتەرىن ايتىپتى. ءسويتىپ ولار ءبىر حاندىقتا، ءبىر جەردە تاتۋ - ءتاتتى ءومىر ءسۇرىپتى. ول حاندىققا وزدەرى ات قويىپتى». ول حاندىقتىڭ اتىن بىلگىلەرىڭ كەلسە مىنا جۇمباقتاردى شەشۋ كەرەك. سول جۇمباقتاردىڭ شەشىمىنىڭ باس ءارپىن الىپ قۇراساق حاندىقتارىنىڭ اتى شىعادى ەكەن.
1. بەلى بۇكىر، الىسقا تۇكىر (مىلتىق)
2. شۇقشيتقان سەنى ءبىر ارىپكە، سۋرەتتەرى دە ادەمى، ول -... (الىپپە)
3. جارق ەتسە ساباۋ قامشى، كورسەتىپ جاۋار تامشى. (نايزاعاي)
4. ۇرامىز ول بايعۇستى تاياقپەن دە،
تەبەمىز ءساتى تۇسسە اياقپەن دە (دوپ)
5. تي دەسەم تيمەيدى، تيمە دەسەم تيەدى (ەرىن)
6. سىرت - سىرت سوعادى، ۋاقىت وزادى (ساعات)
جۇمباقتاردىڭ العاشقى ارىپتەرىن بىرىكتىرىپ، ماندەس» دەگەن ءسوزدى شىعارىپ، تانىستىرۋ؛
5. وپەراسيالىق ورىنداۋشىلىق كەزەڭ: تاقتاعا بايقاتۋ - كەستە ىلىنەدى:
ماندەس سوزدەر
سويلەمدەر
1. اپام جولعا تاماق ازىرلەدى.
2. اپام اس ءپىسىردى.
3. اپام تاعامداردى سومكەگە سالدى.
4. اپام قوناقتارعا ءدام اۋىز تيگىزدى.
ماعىناسى ۇقساس سوزدەر: تاماق، اس، تاعام، ءدام.
- وسى كەستەدەگى ماعىناسى ۇقساس سوزدەرگە نازار اۋدارايىقشى. بۇل سوزدەردىڭ بارلىعى نەنى ءبىلدىرىپ تۇر؟
- دەمەك، جازىلۋلارى ءار ءتۇرلى بولسا دا بارلىعى ءبىر ماعىنادا تاماق تۋرالى ايتىلىپ تۇر ەكەن. تىلىمىزدە ماعىنالارى ءبىر - بىرىنە جاقىن، ماندەس سوزدەر بولادى.
290 - جاتتىعۋ: بەرىلگەن ولەڭدى وقىتىپ، تالداۋ جاساۋ. ولەڭ ىشىنەن ماعىناسى جۋىق سوزدەردى تاۋىپ، ول سوزدەردىڭ نەلىكتەن جۋىق ءسوز بولىپ تۇرعانىن دالەلدەتۋ؛
- بۇل جاتتىعۋ بويىنشا قانداي قورىتىندى شىعارۋعا بولادى؟ (ءوز ويلارىن ورتاعا سالادى)
291 - جاتتىعۋ: كوپ نۇكتەنىڭ ورنىنا ماعىناسى جۋىق سوزدەردى تاۋىپ جازۋ:
الىس - قاشىق، ۇزاق، شالعاي؛ ادەمى – سۇلۋ، كوركەم،
ءزاۋلىم – بيىك، زاڭعار باتىر – ەرجۇرەك، باتىل، قاھارمان،
6. سەرگىتۋ ءساتى: اسپاندى بۇلت باسىپ، جاڭبىر جاۋدى
جەل تۇرىپ، داۋىل سوعىپ مازانى الدى،
جاڭبىر باسىلدى، بۇلت اشىلدى، كەمپىرقوساق اسىلدى.
جۇپتىق جۇمىس: 292 - جاتتىعۋ: ماندەس سوزدەردى ءبىر بولەك، ماعىناسى قاراما - قارسى سوزدەردى ءبىر بولەك توپتاپ، جۇپتاستىرىپ جازۋ،
293 - جاتتىعۋ: بەرىلگەن مىسالدى وقىتىپ، تالداۋ جۇمىسىن جۇرگىزىپ، مىسالدىڭ تاربيەلىك ءمانىن اشۋ؛
قارامەن جازىلعان ءىرى – ءسوزىنىڭ ماعىنالاس سوزدەرىن تاۋىپ جازۋ.
7. رەفلەكسيالىق – باعالاۋ كەزەڭى:
«ءوز ورنىڭدى تاپ» ويىنىن ويناتۋ. شارتى: ءار بالاعا ارانىڭ بەينەسىندە جاسالعان ۇلەستىرمەلى قاعاز كيگىزىپ، ونداعى جازىلعان ءسوز ارقىلى ءار ماسا ءوز ومارتاسىنا بارىپ قونادى.
- سونىمەن ءسوز نەدەن قۇرالادى ەكەن؟ ال بۇگىن ماعىناسى قانداي ءسوز تۋرالى بىلدىك؟
- ولار نەلىكتەن ماعىناسى جۋىق سوزدەر دەلىنگەن؟
ۇلەستىرمەلى كارتوچكالارمەن جۇپتاسا جۇمىس جاساتۋ. ءار كارتوچكاداعى سوزدەردىڭ ماعىناسىنا جۋىق تاۋىپ جازۋ.
7. ۇيگە تاپسىرما: 294 - جاتتىعۋ
7. باعالاۋ.
قاراعاندى وبلىسى جاڭا ارقا اۋدانى
ب. امالبەكوۆ اتىنداعى جوبب مەكتەبى
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى ساۋىتبايەۆا گۋلجازيرا سەريكبايەۆنا
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى يبيكەنوۆا كارلىگاش كىلىشيەۆنا
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
