ماقال – ماتەلدەر
ماقال – ماتەلدەر
ءبورى بالاسىن اسىراعانمەن يت بولماس.
تارشىلىقتى كورمەسەڭ كەمشىلىكتى بىلمەسسىڭ.
ۇرىس ىرىستى قاشىرار،
ىنتىماق حالىقتى اسىرار.
ادام ءبىر - بىرىنە قوناق.
ايلا التاۋ، اقىل جەتەۋ،
ايلا مەن اقىل قوسىلسا،
الدىرمايتىن ەكەۋ.
شابىسپاق وڭاي، تابىسپاق قيىن.
شابىسپاق وڭاي، تابىسپاق قيىن.
شىقساق توبەمىز ءبىر بولسىن،
جاتساق كورىمىز ءبىر بولسىن.
ءوزىن عانا ويلاعان،
جاماندىقتىڭ بەلگىسى.
وزگەنى دە ويلاعان،
ادامدىقتىڭ بەلگىسى.
اقىلدى وزىنەن كورەدى،
اقىلسىز اعايىننان كورەدى.
ات جاقسىسىن ماقتا،
ادام جاقسىسىن جاقتا.
ادام قايعىسى - زامان قايعىسى.
كۇيەسىز قازان جوق،
قايعىسىز ادام جوق.
جاسىق ادام جاسىنا جەتپەي قارتايار،
اسىل ادام جاسىنا جەتپەي مارقايار.
ون ادام جۇرگەن جەردە ءىز قالادى،
ءجۇز ادام جۇرگەن جەر - سوقپاق،
مىڭ ادام جۇرگەن جەردە جول قالادى.
كىسىنى كەيدە تارشىلىق سىنايدى،
كەيدە بارشىلىق سىنايدى.
اركىمنىڭ ءوزى شىعار بيىگى بار.
جۇمساق اعاش قۇرتقا جەم،
جۇمساق ادام جۇرتقا جەم.
بەيتانىس كىسى - بىتەۋ جاڭعاق.
ىنتىماق - وي وتپەس ساۋىت،
تاتۋلىق - تاماشا ساۋىق.
يگىلىك باسى - ىنتىماق،
ىنتىماقتى ەلدە كۇنشۋاق.
ىرىس الدى - ىنتىماق.
ىنتىماقتى ءىس بىتىرەر.
كەڭەستى جەردە كەمدىك جوق،
كەڭەسسىز جەردە تەڭدىك جوق.
ىنتىماق بولماي ءىس بولماس.
ىنتىماقتىڭ يىعى بيىك.
ىنتىماق قايدا بولسا، ىرىس سوندا.
كەڭەسىپ كەسكەن قول اۋىرماس.
ءتۇيىن ءبىر قولمەن بايلانبايدى، ءبىر قولمەن شەشىلمەيدى.
اقىلسىز ادام ايقاي كەلەدى.
جان - جاعىن جايپاي كەلەدى.
اقىلدى ادام جاي - جاي سويلەيدى،
جان جاعىن بايقاي كەلەدى.
كۇش بىرلىكتە.
ونەر الدى - بىرلىك، ىرىس الدى - تىرلىك.
ساۋساق بىرىكپەي، ينە ىلىكپەيدى.
كەڭەسپەن پىشكەن كيىم كەڭ دە بولمايدى، كەم دە بولمايدى.
تەڭگە - تيىننان، ىنتىماق - ۇيىمنان.
قاعازعا ءتىل بىتىرگەن - قالام،
جانسىزعا جان بىتىرگەن - ادام.
ادام ويعا تويماس،
ءبورى قويعا تويماس.
تەمىر سىرىن وتتا تانىتادى،
ادام سىرىن جوقتا تانىتادى.
جامان ادام كەتسە،
دۇنيە كەڭىپ قالعانداي.
جاقسى ادام كەتسە،
دۇنيە كەمىپ قالعانداي.
ايرىلىسساڭ - ازارسىڭ، قوسىلساڭ - وزارسىڭ.
ايرىلعاندى ايۋ اسايدى، بۇلىنگەندى ءبورى اسايدى.
التاۋ الا بولسا، اۋىزداعى كەتەدى،
تورتەۋ تۇگەل بولسا، توبەدەگى كەلەدى.
التى باقان، الا اۋىز.
ارنە كورسەڭ تىرلىكتە، سىيلاسقان جاقسى بىرلىكتە.
بايلىق، بايلىق ەمەس، بىرلىك بايلىق.
بولىنگەندى ءبورى جەيدى، جارىلعاندى جاۋ جەيدى.
ءبىر جەڭنەن قول شىعار، ءبىر جاعادان باس شىعار.
بىرلىك بار جەردە - تىرلىك بار.
بىرلىگى جوقتىڭ تىرلىگى جوق.
جاقسى سىيلاعاننىڭ ق ۇلى،
جامان قورىققاننىڭ ق ۇلى.
جاقسىنىڭ سوڭىنان كوپ ەرەدى،
جاماننىڭ سوڭىنان ءشوپ ەرەدى.
ادام دەگەن ارداقتى ات.
ادامگەرشىلىككە ارنالعان ءۇش ساۋال بار:
شولگە قۇدىق قازعان ءبىر ساۋاپ،
وزەنگە كوپىر سالعان ءبىر ساۋاپ،
جولعا اعاش ەككەن ءبىر ساۋاپ.
ەڭبەك ادامنىڭ كوركى،
ادام زاماننىڭ كوركى.
بىرەۋ، بىرەۋگە سۇيەۋ.
تالابى جوق جاس - قاناتى جوق قۇس.
ورمانسىز جەر - جالاڭاش،
ارمانسىز ەر - جالاڭاش.
ادامنىڭ كۇنى اداممەن
بىرەۋىڭ باس، بىرەۋىڭ اياق بول، بىرەۋىڭ قۇيرىق، بىرەۋىڭ قانات بول.
بىرىككەن ءجۇز، بىتىراڭقى مىڭدى الادى.
بىرلىك جوق بولسا، ۇيىم جوق،
ۇيىم جوق بولسا، كۇيىڭ جوق.
ەرلىك ءتۇبى بىرلىك.
ىنتىماقتىڭ ءتۇبى - يگىلىك،
تىرلىك ءتۇبى - بىرلىك.
بىتەر ءىستىڭ باسىنا،
جاقسى كەلەر قاسىڭا.
سىرلاسۋعا دوس جاقسى،
سىيلاسۋعا جات جاقسى.
اق ساۋىتتىڭ جاعاسى بار،
جەڭى جوق.
شىن جاقسىنىڭ اشۋى بار.
كەگى جوق.
اقىلسىز اتقا مىنسە،
اتاسىن باسىپ كەتە جازدايدى.
بولار ادام – ون بەسىندە باس بولار،
بولماس ادام – قىرىق بەسىندە جاس بولار.
اقىماق ىشكەن - جەگەنىن ايتادى،
اقىلدى كورگەن - بىلگەنىن ايتادى.
كورگەندى كىسى، كورگەنىن ايتار.
كورگەنسىز كىسى، بەرگەنىن ايتار.
جاقسىنىڭ ايتقانى كەلمەيدى،
جاماننىڭ ساندىراعى كەلەدى.
بىرەۋگە ور قازبا، ءوزىڭ تۇسەسىڭ.
جامان بولسا العانىڭ
شىن دوسىڭ دا شەتتەيدى.
جاقسىنى جامانداساڭ،
ارۋاعى تاسادى.
جاماندى جامانداساڭ،
قۇتى قاشادى.
جىلانعا تۇك بىتكەن سايىن،
قالتىراۋىق بولادى.
جامانعا مال بىتكەن سايىن،
باقىراۋىق بولادى.
باسىڭا ءىس تۇسسە،
جاقسى كومەك ەتەدى،
جامان كۇلىپ كەتەدى.
جاقسى ءوز باسىنان كورەدى،
جامان جولداسىنان كورەدى.
جامان ادام ءتورشىل.
جاقسىدان جامان تۋادى
ءبىر اياق اسقا العىسىز.
جاماننان جاقسى تۋادى،
ادام ايتسا نانعىسىز.
جامان ماقتانسا قاتىنىن سابار.
جاقسىلىققا جاقسىلىق،
ءار كىسىنىڭ ءىسى.
جاماندىققا جاقسىلىق،
ەر كىسىنىڭ ءىسى.
جاقسى ارمان وزدىرار،
جامان قۇلقىن توزدىرار.
جاقسىعا قىلعان جاقسىلىق
ومىرىڭدە توزبايدى.
جامانعا قىلعان جاقسىلىق
ءبىر كۇنگىدەي بولمايدى.
قۇدىقتان سۋ ىشكەن،
قازعانعا راحمەت ايتادى.
اعاشتى كولەڭكەلەگەن،
ەككەنگە راحمەت ايتادى.
ءبىر كۇن تۇزىن تاتقانعا، قىرىق كۇن سالەم.
جاۋىزعا ايتقان جىلى ءسوز - سۋعا جازعان سەرتپەن تەڭ.
ءوزىم اسىراعان كۇشىگىم ءوزىمدى قاپتى.
ءقادىرىڭدى بىلمەسكە
قادامىڭدى كوتەرمە.
ءوزى بولعان قىز توركىنىن تانىمايدى.
اشارشىلىقتا جەگەن قۇيقانىڭ ءدامى كەتپەيدى.
ساڭىراۋعا سالەم بەرسەڭ "اتاڭنىڭ باسى" دەر.
ەسەكتى وتقا ايداساڭ، بوققا قاشار.
ءبورى بالاسىن اسىراعانمەن يت بولماس.
تارشىلىقتى كورمەسەڭ كەمشىلىكتى بىلمەسسىڭ.
ۇرىس ىرىستى قاشىرار،
ىنتىماق حالىقتى اسىرار.
ادام ءبىر - بىرىنە قوناق.
ايلا التاۋ، اقىل جەتەۋ،
ايلا مەن اقىل قوسىلسا،
الدىرمايتىن ەكەۋ.
شابىسپاق وڭاي، تابىسپاق قيىن.
شابىسپاق وڭاي، تابىسپاق قيىن.
شىقساق توبەمىز ءبىر بولسىن،
جاتساق كورىمىز ءبىر بولسىن.
ءوزىن عانا ويلاعان،
جاماندىقتىڭ بەلگىسى.
وزگەنى دە ويلاعان،
ادامدىقتىڭ بەلگىسى.
اقىلدى وزىنەن كورەدى،
اقىلسىز اعايىننان كورەدى.
ات جاقسىسىن ماقتا،
ادام جاقسىسىن جاقتا.
ادام قايعىسى - زامان قايعىسى.
كۇيەسىز قازان جوق،
قايعىسىز ادام جوق.
جاسىق ادام جاسىنا جەتپەي قارتايار،
اسىل ادام جاسىنا جەتپەي مارقايار.
ون ادام جۇرگەن جەردە ءىز قالادى،
ءجۇز ادام جۇرگەن جەر - سوقپاق،
مىڭ ادام جۇرگەن جەردە جول قالادى.
كىسىنى كەيدە تارشىلىق سىنايدى،
كەيدە بارشىلىق سىنايدى.
اركىمنىڭ ءوزى شىعار بيىگى بار.
جۇمساق اعاش قۇرتقا جەم،
جۇمساق ادام جۇرتقا جەم.
بەيتانىس كىسى - بىتەۋ جاڭعاق.
ىنتىماق - وي وتپەس ساۋىت،
تاتۋلىق - تاماشا ساۋىق.
يگىلىك باسى - ىنتىماق،
ىنتىماقتى ەلدە كۇنشۋاق.
ىرىس الدى - ىنتىماق.
ىنتىماقتى ءىس بىتىرەر.
كەڭەستى جەردە كەمدىك جوق،
كەڭەسسىز جەردە تەڭدىك جوق.
ىنتىماق بولماي ءىس بولماس.
ىنتىماقتىڭ يىعى بيىك.
ىنتىماق قايدا بولسا، ىرىس سوندا.
كەڭەسىپ كەسكەن قول اۋىرماس.
ءتۇيىن ءبىر قولمەن بايلانبايدى، ءبىر قولمەن شەشىلمەيدى.
اقىلسىز ادام ايقاي كەلەدى.
جان - جاعىن جايپاي كەلەدى.
اقىلدى ادام جاي - جاي سويلەيدى،
جان جاعىن بايقاي كەلەدى.
كۇش بىرلىكتە.
ونەر الدى - بىرلىك، ىرىس الدى - تىرلىك.
ساۋساق بىرىكپەي، ينە ىلىكپەيدى.
كەڭەسپەن پىشكەن كيىم كەڭ دە بولمايدى، كەم دە بولمايدى.
تەڭگە - تيىننان، ىنتىماق - ۇيىمنان.
قاعازعا ءتىل بىتىرگەن - قالام،
جانسىزعا جان بىتىرگەن - ادام.
ادام ويعا تويماس،
ءبورى قويعا تويماس.
تەمىر سىرىن وتتا تانىتادى،
ادام سىرىن جوقتا تانىتادى.
جامان ادام كەتسە،
دۇنيە كەڭىپ قالعانداي.
جاقسى ادام كەتسە،
دۇنيە كەمىپ قالعانداي.
ايرىلىسساڭ - ازارسىڭ، قوسىلساڭ - وزارسىڭ.
ايرىلعاندى ايۋ اسايدى، بۇلىنگەندى ءبورى اسايدى.
التاۋ الا بولسا، اۋىزداعى كەتەدى،
تورتەۋ تۇگەل بولسا، توبەدەگى كەلەدى.
التى باقان، الا اۋىز.
ارنە كورسەڭ تىرلىكتە، سىيلاسقان جاقسى بىرلىكتە.
بايلىق، بايلىق ەمەس، بىرلىك بايلىق.
بولىنگەندى ءبورى جەيدى، جارىلعاندى جاۋ جەيدى.
ءبىر جەڭنەن قول شىعار، ءبىر جاعادان باس شىعار.
بىرلىك بار جەردە - تىرلىك بار.
بىرلىگى جوقتىڭ تىرلىگى جوق.
جاقسى سىيلاعاننىڭ ق ۇلى،
جامان قورىققاننىڭ ق ۇلى.
جاقسىنىڭ سوڭىنان كوپ ەرەدى،
جاماننىڭ سوڭىنان ءشوپ ەرەدى.
ادام دەگەن ارداقتى ات.
ادامگەرشىلىككە ارنالعان ءۇش ساۋال بار:
شولگە قۇدىق قازعان ءبىر ساۋاپ،
وزەنگە كوپىر سالعان ءبىر ساۋاپ،
جولعا اعاش ەككەن ءبىر ساۋاپ.
ەڭبەك ادامنىڭ كوركى،
ادام زاماننىڭ كوركى.
بىرەۋ، بىرەۋگە سۇيەۋ.
تالابى جوق جاس - قاناتى جوق قۇس.
ورمانسىز جەر - جالاڭاش،
ارمانسىز ەر - جالاڭاش.
ادامنىڭ كۇنى اداممەن
بىرەۋىڭ باس، بىرەۋىڭ اياق بول، بىرەۋىڭ قۇيرىق، بىرەۋىڭ قانات بول.
بىرىككەن ءجۇز، بىتىراڭقى مىڭدى الادى.
بىرلىك جوق بولسا، ۇيىم جوق،
ۇيىم جوق بولسا، كۇيىڭ جوق.
ەرلىك ءتۇبى بىرلىك.
ىنتىماقتىڭ ءتۇبى - يگىلىك،
تىرلىك ءتۇبى - بىرلىك.
بىتەر ءىستىڭ باسىنا،
جاقسى كەلەر قاسىڭا.
سىرلاسۋعا دوس جاقسى،
سىيلاسۋعا جات جاقسى.
اق ساۋىتتىڭ جاعاسى بار،
جەڭى جوق.
شىن جاقسىنىڭ اشۋى بار.
كەگى جوق.
اقىلسىز اتقا مىنسە،
اتاسىن باسىپ كەتە جازدايدى.
بولار ادام – ون بەسىندە باس بولار،
بولماس ادام – قىرىق بەسىندە جاس بولار.
اقىماق ىشكەن - جەگەنىن ايتادى،
اقىلدى كورگەن - بىلگەنىن ايتادى.
كورگەندى كىسى، كورگەنىن ايتار.
كورگەنسىز كىسى، بەرگەنىن ايتار.
جاقسىنىڭ ايتقانى كەلمەيدى،
جاماننىڭ ساندىراعى كەلەدى.
بىرەۋگە ور قازبا، ءوزىڭ تۇسەسىڭ.
جامان بولسا العانىڭ
شىن دوسىڭ دا شەتتەيدى.
جاقسىنى جامانداساڭ،
ارۋاعى تاسادى.
جاماندى جامانداساڭ،
قۇتى قاشادى.
جىلانعا تۇك بىتكەن سايىن،
قالتىراۋىق بولادى.
جامانعا مال بىتكەن سايىن،
باقىراۋىق بولادى.
باسىڭا ءىس تۇسسە،
جاقسى كومەك ەتەدى،
جامان كۇلىپ كەتەدى.
جاقسى ءوز باسىنان كورەدى،
جامان جولداسىنان كورەدى.
جامان ادام ءتورشىل.
جاقسىدان جامان تۋادى
ءبىر اياق اسقا العىسىز.
جاماننان جاقسى تۋادى،
ادام ايتسا نانعىسىز.
جامان ماقتانسا قاتىنىن سابار.
جاقسىلىققا جاقسىلىق،
ءار كىسىنىڭ ءىسى.
جاماندىققا جاقسىلىق،
ەر كىسىنىڭ ءىسى.
جاقسى ارمان وزدىرار،
جامان قۇلقىن توزدىرار.
جاقسىعا قىلعان جاقسىلىق
ومىرىڭدە توزبايدى.
جامانعا قىلعان جاقسىلىق
ءبىر كۇنگىدەي بولمايدى.
قۇدىقتان سۋ ىشكەن،
قازعانعا راحمەت ايتادى.
اعاشتى كولەڭكەلەگەن،
ەككەنگە راحمەت ايتادى.
ءبىر كۇن تۇزىن تاتقانعا، قىرىق كۇن سالەم.
جاۋىزعا ايتقان جىلى ءسوز - سۋعا جازعان سەرتپەن تەڭ.
ءوزىم اسىراعان كۇشىگىم ءوزىمدى قاپتى.
ءقادىرىڭدى بىلمەسكە
قادامىڭدى كوتەرمە.
ءوزى بولعان قىز توركىنىن تانىمايدى.
اشارشىلىقتا جەگەن قۇيقانىڭ ءدامى كەتپەيدى.
ساڭىراۋعا سالەم بەرسەڭ "اتاڭنىڭ باسى" دەر.
ەسەكتى وتقا ايداساڭ، بوققا قاشار.