ماقال - ماتەلدەر تۋرالى تۇسىنىك
ماقال مەن ماتەلدەر
ماقال - ماتەلدەر – تالاي زاماندار بويى قالىپتاسىپ ۇرپاقتان ۇرپاققا اۋىسىپ كەلگەن حالىقتىق مۇرا، اسقان شەبەرلىكپەن جاسالعان ءسوز ورنەگى. ماقال - ماتەلدەردەن حالىقتىڭ اقىل - وي، دانالىعى مەن تاپقىرلىعىن كورەمىز. ولار – كەلەلى وي، كەڭ مازمۇندى ءبىر - اق اۋىز سوزبەن ايتىپ، قورىتىندى جاساۋدىڭ تاماشا ۇلگىسى، حالىق تاپقىرلىعىمەن ايتقاندا، «توقسان اۋىز ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنى». ماقال - ماتەلدەر ءارى ىقشام، ءارى كوركەم تۇردە جاسالىپ، تەرەڭ وي، كەڭ مازمۇندى قامتيدى.
ماقالداردا وي تۇجىرىمدالىپ، دانالىق قورىتىندى، ءتۇيىندى پىكىر تۇرىندە ايتىلادى. مىسالدار: كەڭ بولساڭ، كەم بولمايسىڭ. ءازىل ايتساڭ دا، ءادىل ايت. بيدايدىڭ كەۋدەسىن كوتەرگەنى – داقىلى جوقتىعى، جىگىتتىڭ كەۋدەسىن كوتەرگەنى – اقىلى جوقتىعى. تۇز استىڭ ءدامىن كەلتىرسە، ماقال ءسوزدىڭ ءسانىن كەلتىرەدى.
ماتەلدەردە وي - پىكىر ماقالداعىداي، تىكەلەي كەسىپ ايتۋ تۇرىندە ەمەس، جانامالاپ نۇسقاي سالۋ (يشارا) تۇرىندە ايتىلادى. مىسالدار: ايداعانىڭ ەكى - اق ەشكى، ىسقىرىعىڭ جەر جارادى. باياعى جارتاس – ءبىر جارتاس. ءسوزىڭدى بىرەۋ سويلەسە، اۋزىڭ قىشىپ بارا ما. يت اشۋىن تىرنادان الادى.
ماقال - ماتەلدەردىڭ ىشىندە تۋرا ماعىناسىندا ۇعىنىلاتىنى دا، استارلى، كەلتىرىندى ماعىناسىندا ۇعىنىلاتىنى دا بار. مىسالى، ولاقتان سالاق جامان؛ جاۋعا جانىڭدى بەرسەڭ دە، سىرىڭدى بەرمە دەگەن ماقالداردى تىكەلەي، تۋرا ماعىناسىندا ۇعىنامىز. ال بولات پىشاق قىن تۇبىندە جاتپايدى؛ قالاۋىن تاپسا، قار جانار – دەگەن ماقالداردى كەلتىرىندى ماعىناسىندا قابىلداپ تۇسىنەمىز. مۇنىڭ الدىڭعىسى "اسىل نارسە قاشان دا جارىق كورەدى، ول ۇنەمى جاسىرىن كۇيىندە قالمايدى، قالاي دا ءبىر جارق ەتىپ شىعادى" دەگەندى، ال سوڭعىسى «رەتىن تاپسا، قولدان كەلمەيتىن ءىس بولمايدى» دەگەندى بىلدىرەدى.
ماقال - ماتەلدەردىڭ كوپشىلىگى وبرازدى، بەينەلى تۇردە كەلىپ، استارلى، اۋىسپالى ماعىناسىندا ۇعىنىلادى. مىسالى: تەمىردى قىزعا كەزدە سوق. قولى قيمىلداعاننىڭ اۋزى قيمىلدار. شابان ۇيرەك بۇرىن ۇشار. سىرىن بىلمەس اتتىڭ سىرتىنان جۇرمە.
ماقال - ماتەلدەر – تالاي زاماندار بويى قالىپتاسىپ ۇرپاقتان ۇرپاققا اۋىسىپ كەلگەن حالىقتىق مۇرا، اسقان شەبەرلىكپەن جاسالعان ءسوز ورنەگى. ماقال - ماتەلدەردەن حالىقتىڭ اقىل - وي، دانالىعى مەن تاپقىرلىعىن كورەمىز. ولار – كەلەلى وي، كەڭ مازمۇندى ءبىر - اق اۋىز سوزبەن ايتىپ، قورىتىندى جاساۋدىڭ تاماشا ۇلگىسى، حالىق تاپقىرلىعىمەن ايتقاندا، «توقسان اۋىز ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنى». ماقال - ماتەلدەر ءارى ىقشام، ءارى كوركەم تۇردە جاسالىپ، تەرەڭ وي، كەڭ مازمۇندى قامتيدى.
ماقالداردا وي تۇجىرىمدالىپ، دانالىق قورىتىندى، ءتۇيىندى پىكىر تۇرىندە ايتىلادى. مىسالدار: كەڭ بولساڭ، كەم بولمايسىڭ. ءازىل ايتساڭ دا، ءادىل ايت. بيدايدىڭ كەۋدەسىن كوتەرگەنى – داقىلى جوقتىعى، جىگىتتىڭ كەۋدەسىن كوتەرگەنى – اقىلى جوقتىعى. تۇز استىڭ ءدامىن كەلتىرسە، ماقال ءسوزدىڭ ءسانىن كەلتىرەدى.
ماتەلدەردە وي - پىكىر ماقالداعىداي، تىكەلەي كەسىپ ايتۋ تۇرىندە ەمەس، جانامالاپ نۇسقاي سالۋ (يشارا) تۇرىندە ايتىلادى. مىسالدار: ايداعانىڭ ەكى - اق ەشكى، ىسقىرىعىڭ جەر جارادى. باياعى جارتاس – ءبىر جارتاس. ءسوزىڭدى بىرەۋ سويلەسە، اۋزىڭ قىشىپ بارا ما. يت اشۋىن تىرنادان الادى.
ماقال - ماتەلدەردىڭ ىشىندە تۋرا ماعىناسىندا ۇعىنىلاتىنى دا، استارلى، كەلتىرىندى ماعىناسىندا ۇعىنىلاتىنى دا بار. مىسالى، ولاقتان سالاق جامان؛ جاۋعا جانىڭدى بەرسەڭ دە، سىرىڭدى بەرمە دەگەن ماقالداردى تىكەلەي، تۋرا ماعىناسىندا ۇعىنامىز. ال بولات پىشاق قىن تۇبىندە جاتپايدى؛ قالاۋىن تاپسا، قار جانار – دەگەن ماقالداردى كەلتىرىندى ماعىناسىندا قابىلداپ تۇسىنەمىز. مۇنىڭ الدىڭعىسى "اسىل نارسە قاشان دا جارىق كورەدى، ول ۇنەمى جاسىرىن كۇيىندە قالمايدى، قالاي دا ءبىر جارق ەتىپ شىعادى" دەگەندى، ال سوڭعىسى «رەتىن تاپسا، قولدان كەلمەيتىن ءىس بولمايدى» دەگەندى بىلدىرەدى.
ماقال - ماتەلدەردىڭ كوپشىلىگى وبرازدى، بەينەلى تۇردە كەلىپ، استارلى، اۋىسپالى ماعىناسىندا ۇعىنىلادى. مىسالى: تەمىردى قىزعا كەزدە سوق. قولى قيمىلداعاننىڭ اۋزى قيمىلدار. شابان ۇيرەك بۇرىن ۇشار. سىرىن بىلمەس اتتىڭ سىرتىنان جۇرمە.
You Might Also Like
-
تاقىرىبى: «جاڭاشا مەكتەپكە – قازىرگى زامانعى ۇستاز».
