«ماقال – ءسوزدىڭ مارجانى»
تاقىرىبى: «ماقال – ءسوزدىڭ مارجانى»
ماقساتى: بىلىمدىلىك: حالىق اۋىز ادەبيەتىن پايدالانىپ، ونى ورىندى قولدانا بىلۋگە شارشى توپ الدىندا ءسوز جۇيەسىن تابا بىلۋگە ۇيرەتۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ حالىق اۋىز ادەبيەتىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن، قىزىعۋشىلىعىن، شەشەندىك ونەرىن دامىتۋ، ويلاۋ
قابىلەتىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: حالىق اۋىز ادەبيەتىن قۇرمەتتەپ، ونى دامىتۋعا، ءتىل مادەنيەتىنە، دوستىق قارىم - قاتىناسقا، وي ۇشقىرلىعى مەن
تاپقىرلىققا ءوز ۇلتىن سۇيۋگە، حالىق مادەنيەتىن جاقسارتۋعا تاربيەلەۋ.
ءادىسى: تۇسىندىرمەلى، سۇراق - جاۋاپ، پروبلەمالى ماداقتاۋ
ءتاسىلى: سايىس
كورنەكىلىگى: حالىق اۋىز ادەبيەتى بويىنشا «ەل اۋزىنان» اڭگىمەلەر، ماقال - ماتەلدەر، جۇمباقتار، ناقىل سوزدەر.
ساباقتىڭ بارىسى
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ا) وقۋشىلارمەن، قوناقتارمەن سالەمدەسۋ.
ءا) وقۋشىلاردىڭ تاربيە ساعاتىنا قاتىسۋىن تەكسەرۋ
ب) كابينەت تازالىعىنا نازار اۋدارۋ
ءىى. توپ جەتەكشىسىنىڭ تاربيە ساعاتىنىڭ تاقىرىبىن، ماقساتىن حابارلاۋى.
وقۋشىلارعا حالىق اۋىز ادەبيەتىنىڭ تۇرلەرىمەن تانىستىرۋ. حالىق اۋىز ادەبيەتىنىڭ ىشىندەگى ماقال - ماتەلدەر مەن جۇمباق، جاڭىلتپاشتاردىڭ تۇرلەرىمەن تانىستىرىپ ءوتۋ. ولاردىڭ شىعۋ تاريحى جايىندا ماعلۇمات بەرۋ. ماقال - ماتەلدەردى دۇرىس، ۇتىمدى پايدالانۋعا ۇيرەتۋ. ءار سوزدەردى ۇتىمدى، اسەرلى ەتىپ جەتكىزە بىلۋگە باۋلۋ.
ءىىى. تاقىرىپقا سايكەس دايىندىعان ماتەريالداردى تىڭداۋ.
ءمۇعالىم: ارمىسىزدار قۇرمەتتى جينالعان قاۋىم. «قازاق ءتىلى – رۋحاني بايلىعىمىزدىڭ قاينار بۇلاعى» دەپ بەكەر ايتىلمايدى. قازاق ەلىندە، قازاق جەرىندە قازاق ءتىلى وركەندەۋى ءتيىس. وعان قازاق حالقىنىڭ ۇرپاعى عانا ەمەس، قازاقستاندى مەكەندەپ جاتقان بارلىق حالىق ۇلەس قوسۋى ءتيىس. ول ءۇشىن انا ءتىلىمىزدىڭ ءقادىر - قاسيەتىن ءوزىمىز ءبىلۋىمىز، دارىپتەۋىمىز، ناسيحاتتاۋىمىز كەرەك. ءتىل قاي ۇلتتا، قاي ەلدە بولسا دا قاستەرلى، قۇدىرەتتى. ول ءاربىر ادامعا انا سۇتىمەن بىرگە ەنىپ قالىپتاسادى ءتىل حالىقتىڭ جانى، ءسانى، تۇتاستاي كەسكىن - كەلبەتى، بولمىسى دەۋگە بولادى. حالىقتىڭ تاريحتا قالۋى تىلىنە، ءتىلىنىڭ ساقتالۋىنا بايلانىستى.
سۇيەمىن تۋعان ءتىلدى – انام ءتىلىن
بەسىكتە جاتقانىمدا - اق بەرگەن ءبىلىم، - دەپ اقىن سۇلتانماحمۇت تورايعىروۆ بەكەر جىرلاماعان. انا ءتىلى ءار ادامعا انانىڭ اق سۇتىمەن، انانىڭ الديىمەن، بەسىك جىرىمەن قۇلاققا ءسىڭىپ، اتادان بالاعا جەتىپ وتىراتىن ۇلى كۇش. انا تىلىندە سويلۋدەن بزۋ، اق ءسۇتىن بەرىپ اسىراعان اناڭدى ۇمىتۋمەن بىردەي.
انا ءتىلى - ار ولشەمى. قۇرمەتتى اقىنىمىز قادىر مىرزالييەۆ:
انا ءتىلىڭ ارىڭ بۇل،
ۇياتىڭ بوپ تۇر بەتتە
وزگە ءتىلدىڭ ءبارىن ءبىل،
ءوز ءتىلىڭدى قۇرمەتتە، - دەگەن تۇجىرىمى جاستار مەن قاتار ۇلكەندەرگە دە قويىلاتىن تالاپ
ءىV. وقۋشىلارمەن تاقىرىپ توڭىرەگىندە اڭگىمە - سۇحبات جۇرگىزۋ پىكىر - تالاس، سايىس ۇيىمداستىرۋ.
بۇگىنگى سىنىپ وقۋشىلارى اراسىنداعى «ماقال – ءسوزدىڭ مارجانى» اتتى سايىسىمىزدى تاماشالۋعا قوش كەلدىڭىزدەر. ماقال - ماتەلدەر عاسىرلار شەجىرەسى وندا حالىق تاريحى، ونىڭ الەۋمەتتىك تىرشىلىگى، اقىل - ونەگەسى مول كورىنىس تاپقان. ماقال - ماتەلدەر وي دالدىگىمەن ەرەكشەلەنەدى. ءومىردىڭ سان الۋان قۇبىلىستارىنداعى حالىقتىڭ عاسىرلار بويعى تاجىريبەسى قورىتىلادى. جۇمباقتار دا اۋىز ادەبيەتىنىڭ ەرتەدەن كەلە جاتقان ءتۇرلى جالپى العاندا جۇمباق ادامنىڭ دۇنيەتەنۋ جولىنداعى ويىنىڭ، قيالىنىڭ شاماسىن بىلدىرەدى.
قادامدارىڭىزعا نۇر جاۋسىن دەي كەلە، بۇگىنگى سايىسىمىزدى باستاۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر. سايىسىمىزدىڭ شارتتارىمەن تانىستىرىپ وتەيىن:
1. ماقال – ماتەل ايتۋدان جارىس
2. ماقالمەن جاۋاپ بەرۋ.
3. سوزدەرگە ماقال - ماتەل قۇراۋ
4. جۇمباق شەشۋ
«ماقال – ءسوز اتاسى» دەگەندەي بۇگىنگى سايىسىمىزعا قاتىسۋشىلارمەن تانىسىپ وتەيىك.
«دارىن» كومانداسى
«دوستىق» كومانداسى
(ءار توپ وزدەرىن تانىستىرىپ وتەدى، كوماندا مۇشەلەرىمەن)
بۇگىنگى سايىسىمىزدا ءادىل تورەلىك ەتۋشى ءادىل - قازىلار القاسىمەن تانىس بولايىق:
سايىسىمىزدىڭ ءبىرىنشى شارتى ماقال – ماتەل ايتۋدان جارىسامىز. مەن ءبىر ءسوز ايتامىن سول سوزگە سىزدەر ماقال قۇرايسىزدار. سول ماقالدىڭ ىشىندە قانداي ءسوز بار، سول سوزگە كەلەسى توپ ماقال قۇرايدى.
ەڭبەك، باتىر، ءبىلىم، وتان، ءتىل.
وسى ءبولىمنىڭ قورىتىندىسىن تىڭداساق التاي اپاي ءوزىڭىز ايتا كەتسەڭىز، راحمەت.
تالاپتىڭ ءمىنىپ تۇلپارىن
سامعاي بەر كوككە سۇڭقارىم
تالاپتىعا نۇر جاۋار، تالاپسىزدان قورقامىن – دەي كەلە سايىس شارتى تۇسىنىكتى بولسا، ساتتىلىك تىلەيمىن.
سايسىمىزدىڭ ەكىنشى شارتى. ءمۇعالىم قويعان سۇراققا قاتىسۋشى ماقالمەن جاۋاپ بەرەدى. مىسالى: جىلاندى ىنىنەن قالاي شىعارامىز. جىلى – جىلى سويلەسەڭ جىلان ىنىنەن شىعادى.
1. قار جانا ما؟ (قالاۋىن تاپساڭ قار جانادى)
2. تاستىڭ جەڭىلى بولا ما؟ (كەرەك تاستىڭ اۋىرلىعى جوق)
3. ينەمەن قۇدىق قازۋعا بولا ما؟ (ءبىلىم ينەمەن قۇدىق قازعانداي)
4. كيىز قازىق جەرگە كىرە مە؟ (توقپاعى مىقتى بولسا، كيىز قازىق جەرگە كىرەدى)
5. اپپاق قارعا بولا ما؟ (قارعا بالاسىن اپپاعىم دەر)
6. قوي مەن قاسقىر ويلانا ما؟ (قويدىڭ ويلاعانى – اماندىق، قاسقىردىڭ ويلاعانى ارامدىق)
7. قارعىستىڭ جامانى نە؟ (قارالى قارعىس كيەسىن تابار، قاراسىز قارعىس اينالىپ يەسىن تابار)
8. جىگىتتى شال دەگەن ءجون بە؟ (جامان جىگىت جاسىندا شال بولادى)
9. ەڭ ءتاتتى نە؟ (انانىڭ ءسۇتى ءتاتتى، بالانىڭ ءتىلى ءتاتتى)
10. ادامنىڭ قاي مۇشەسى قورقاق؟ (كوز قورقاق، قول باتىر)
11. ەتىكتى قونىشىنان باسىپ كيۋگە بولا ما؟ (قولىڭنان كەلسە قونىشىنان باس)
12. كىمنەن كىم جامان؟ (ولاقتان سالاق جامان)
13. شاشۋ مەن جيناۋدىڭ قايسىسى وڭاي؟ (شاشۋ وڭاي، جيناۋ قيىن)
14. تاۋىق ءتۇس كورە مە؟ (تاۋىقتىڭ تۇسىنە تارى كىرەدى)
15. ۇلكەن كوز، ۇلكەن ءسوز بولا ما؟ (قورقاقتىڭ كوزى ۇلكەن، اقىماقتىڭ ءسوزى ۇلكەن)
16. ەر نەشە رە، قورقاق نەشە رەت ولەدى؟ (ەر ءبىر رەت، قورقاق مىڭ رەت ولەدى)
17. كوردىم، كورمەدىم دەگەن نەشە ءسوز؟ (كوردىم دەگەن كوپ ءسوز، كورمەدىم دەگەن ءبىر ءسوز)
18. وتان نەدەن ىستىق؟ (وتان وتتان دا ىستىق)
19. وتقا ءتۇسىپ كۇيمەۋگە بولا ما؟ (وتان ءۇشىن وتقا ءتۇس، كۇيمەيسىڭ)
20. شوشقا ۇرە ما؟ (يت جوقتا شوشقا ۇرەدى)
راحمەت وسىمەن كوزدى اشىپ - جۇمعانشا سايىسىمىزدىڭ ەكىنشى ءبولىمى دە اياقتالدى. وسى ءبولىم بويىنشا قورتىندىلايتىن بولساق جۇرگەنباي اعاي نە ايتار ەدىڭىز. راحمەت. ەندى سايسىمىزدىڭ ءۇشىنشى بولىمىنە توقتالىپ وتەيىك. مىنا سوزدەرگە ماقال - ماتەل قۇرىڭىزدار:
1. قوي، قويشى، قوزى
2. ارپا، بيداي
3. بىرلىك، تىرلىك
4. جەر
5. يت
6. ەرىنشەك
7. ءبىلىم
8. وتان
9. قىلىش
10. اكە
11. ءتىل
12. توي
13. ەت
14. وتىرىك
15. ەر، باتىر
راحمەت بۇل سايسىمىزدىڭ قورىتىندىسىن ايتكۇل اپايىمىز ايتا كەتسە، ايتكۇل اپاي ءسوز كەزەگى وزىڭىزدە
گۇل جايناسىن جاستاردىڭ اجارى
تارقالماسىن بۇگىنگى كۇن بازارى
بولاشاقتىڭ بەرىك ۇستاپ تۇتقاسىن
سايىسكەردىڭ بولسىن جارقىن جولدارى – دەي كەلە ءتورتىنشى بولىمگە دە كەلىپ جەتتىك. بۇل بولىمدە جۇمباق شەشەمىز.
1. ءسۇمبىل تەرەكتى، جاسىل جەلەكتى
ەردەن قالمايدى، جاۋعا كەرەكتى. (نايزا)
2. شەڭبەر جاساپ وسەدى، جەلمەن بىرگە كوشەدى. (قاڭباق)
3. جانسىزدا ءبىر جانسىز بار، جالعىز اياق،
بەلىنە قىستىرعانى شيدەن تاياق،
كەلبەتىنە قاراساڭ ەشتەڭە ەمەس
بەلىنە بۋىنىپتى ايانباي - اق (ۇشقىش)
4. ۇلپەرشەككە قان قۇيىپ، ءۇرىپ تالعا بايلادىم (بۇلدىرگەن)
5. شيديگەن ۇزىن سيراعى، تاستاي كەرەڭ قۇلاعى
ءسويتىپ ءجۇرىپ كوپ جەرگە، اسپالى تور قۇرادى. (ورمەكشى)
6. تەپتىم تەرەككە شىقتىم (ۇزەڭگى)
7. كوتەرەيىن دەسەم، اۋىر كىلەم
كوتەرمەيىن دەسەم ءتاۋىر كىلەم (جەر شارى)
8. تۇراتۇعىن ءار ۇيدە، جايلى ورىن سابيگە
شاڭعى تابان ۇيشىك ول، تەربەتەتىن ارينە (بەسىك)
9. اياعى بار جۇرمەيدى، اۋزى بار كۇلمەيدى
اينىمايدى بوپەمنەن تەك سويلەۋدى بىلمەيدى
10. سويلەسەسىڭ اركىممەن، ەستىلمەيدى دىبىسىڭ، بىلىنبەيدى ءبىر ءىسىڭ.
(كورگەن ءتۇس)
11. التىنمىن دەپ الدايدى، التىن بولا المايدى. (جەز)
12. تاستان ەمەس، قىلىشتان ەمەس قورعانى
قاراعايدان، قايىڭنان دا بولمايدى
شەشىلمەيتىن جۇمباعى دا قالمادى
سوندا مۇنىڭ قانداي قالا بولعانى. (تالدىقورعان)
13. جەتىسۋ مەن ارقانىڭ اراسىندا
سىناپتاي كولبەگەن كول جاعاسىندا
ورنالاسقان قالانىڭ ەسىمى بار
كول اتتاس ويلانساڭ سەن تاباسىڭ دا (بالقاش)
14. ەمەس ول كىتاپتا، داپتەر دە
جۇرەدى ءبىراق پورتفەلدە (كۇندەلىك)
15. تاپتىم - تاپتىم تاپ جورعا
تابانى جالپاق بوز جورعا (تۇيە)
16. اسپاي پىسكەن، قايناماي تۇسكەن. (جەمىس)
17. الام اياق، الام اياق جۇگىرسەم جەتكىزبەدى جالاڭ اياق (كولەڭكە)
18. جاۋراعاندى كۇلدىرەر، ءوو ەركىنە جىبەرسەڭ دۇنيەنى بۇلدىرەر (وت)
19. ءتىزىلىپ تۇرعان ءتىسى بار، كوپ تىندىرعان ءىسى بار (وراق)
20. تەكشەلەپ تەبەن ارتتىم تاماشاعا،
تاماشام جۇگىرەدى وڭاشادى (كىرپىك)
V. ءمۇعالىمنىڭ تاربيە ساعاتىنىڭ ناتيجەسىن قورىتىندىلاۋى.
بۇگىنگى ءبىزدىڭ سايىسىمىزدىڭ قورىتىندى كەزىنە دە جەتتىك
ءتىل ۇلتىمنىڭ تىلەگى،
تاڭداتپاي تاعدىر جولداعان.
ءتىل – ۇلتىمنىڭ جۇرەگى،
ءلۇپىلىن اللا قولداعان.
ءتىل – قورقىتتىڭ ارمانى،
اسان قايعى ورلەتكەن
ءتىل - اباي ءسوز ورمانى،
بۇتالى تارماق ەر جەتكەن.
جۇدەسە جۇرەك، حال بىتەر،
جابىلار وزار جۇيرىكتەن.
ءتىلىڭ توزسا، ءار كەتەر،
سەپ بولماي قولدا بيلىكتەن.
ءمان بەرسەڭ ءاربىر سوزىمە،
جان ايقايىن جازامىن،
ءوز قولىڭ جەتسە وزىڭە،
ءتىلىڭدى قورعا قازاعىم
بۇگىنگى ءبىزدىڭ جەڭىمپازىمىز «دارىن» توبىن قۇتتىقتايمىز!
انا ءتىلىم – بالا شاعىم، وركەنىم
انا ءتىلىم – بولاشاعىم، ەرتەڭىم
انا ءتىلىم – سايىن دالام، جەر كوگىم
انا ءتىلىم – ارمان ويىم ورنەگىم
انا ءتىلدى بىلمەسەم
شات - شادىمان كۇلمەسەم
جەر بەتىندە سايراڭداپ
قازاق بولىپ جۇرمەسەم!
وسىمەن بۇگىنگى ءبىزدىڭ سايىسىمىز اياقتالدى، قاتىسقاندارىڭىز ءۇشىن راحمەت. جەڭىستى كۇندەردە جولىققانشا!
ماقساتى: بىلىمدىلىك: حالىق اۋىز ادەبيەتىن پايدالانىپ، ونى ورىندى قولدانا بىلۋگە شارشى توپ الدىندا ءسوز جۇيەسىن تابا بىلۋگە ۇيرەتۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ حالىق اۋىز ادەبيەتىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن، قىزىعۋشىلىعىن، شەشەندىك ونەرىن دامىتۋ، ويلاۋ
قابىلەتىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: حالىق اۋىز ادەبيەتىن قۇرمەتتەپ، ونى دامىتۋعا، ءتىل مادەنيەتىنە، دوستىق قارىم - قاتىناسقا، وي ۇشقىرلىعى مەن
تاپقىرلىققا ءوز ۇلتىن سۇيۋگە، حالىق مادەنيەتىن جاقسارتۋعا تاربيەلەۋ.
ءادىسى: تۇسىندىرمەلى، سۇراق - جاۋاپ، پروبلەمالى ماداقتاۋ
ءتاسىلى: سايىس
كورنەكىلىگى: حالىق اۋىز ادەبيەتى بويىنشا «ەل اۋزىنان» اڭگىمەلەر، ماقال - ماتەلدەر، جۇمباقتار، ناقىل سوزدەر.
ساباقتىڭ بارىسى
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ا) وقۋشىلارمەن، قوناقتارمەن سالەمدەسۋ.
ءا) وقۋشىلاردىڭ تاربيە ساعاتىنا قاتىسۋىن تەكسەرۋ
ب) كابينەت تازالىعىنا نازار اۋدارۋ
ءىى. توپ جەتەكشىسىنىڭ تاربيە ساعاتىنىڭ تاقىرىبىن، ماقساتىن حابارلاۋى.
وقۋشىلارعا حالىق اۋىز ادەبيەتىنىڭ تۇرلەرىمەن تانىستىرۋ. حالىق اۋىز ادەبيەتىنىڭ ىشىندەگى ماقال - ماتەلدەر مەن جۇمباق، جاڭىلتپاشتاردىڭ تۇرلەرىمەن تانىستىرىپ ءوتۋ. ولاردىڭ شىعۋ تاريحى جايىندا ماعلۇمات بەرۋ. ماقال - ماتەلدەردى دۇرىس، ۇتىمدى پايدالانۋعا ۇيرەتۋ. ءار سوزدەردى ۇتىمدى، اسەرلى ەتىپ جەتكىزە بىلۋگە باۋلۋ.
ءىىى. تاقىرىپقا سايكەس دايىندىعان ماتەريالداردى تىڭداۋ.
ءمۇعالىم: ارمىسىزدار قۇرمەتتى جينالعان قاۋىم. «قازاق ءتىلى – رۋحاني بايلىعىمىزدىڭ قاينار بۇلاعى» دەپ بەكەر ايتىلمايدى. قازاق ەلىندە، قازاق جەرىندە قازاق ءتىلى وركەندەۋى ءتيىس. وعان قازاق حالقىنىڭ ۇرپاعى عانا ەمەس، قازاقستاندى مەكەندەپ جاتقان بارلىق حالىق ۇلەس قوسۋى ءتيىس. ول ءۇشىن انا ءتىلىمىزدىڭ ءقادىر - قاسيەتىن ءوزىمىز ءبىلۋىمىز، دارىپتەۋىمىز، ناسيحاتتاۋىمىز كەرەك. ءتىل قاي ۇلتتا، قاي ەلدە بولسا دا قاستەرلى، قۇدىرەتتى. ول ءاربىر ادامعا انا سۇتىمەن بىرگە ەنىپ قالىپتاسادى ءتىل حالىقتىڭ جانى، ءسانى، تۇتاستاي كەسكىن - كەلبەتى، بولمىسى دەۋگە بولادى. حالىقتىڭ تاريحتا قالۋى تىلىنە، ءتىلىنىڭ ساقتالۋىنا بايلانىستى.
سۇيەمىن تۋعان ءتىلدى – انام ءتىلىن
بەسىكتە جاتقانىمدا - اق بەرگەن ءبىلىم، - دەپ اقىن سۇلتانماحمۇت تورايعىروۆ بەكەر جىرلاماعان. انا ءتىلى ءار ادامعا انانىڭ اق سۇتىمەن، انانىڭ الديىمەن، بەسىك جىرىمەن قۇلاققا ءسىڭىپ، اتادان بالاعا جەتىپ وتىراتىن ۇلى كۇش. انا تىلىندە سويلۋدەن بزۋ، اق ءسۇتىن بەرىپ اسىراعان اناڭدى ۇمىتۋمەن بىردەي.
انا ءتىلى - ار ولشەمى. قۇرمەتتى اقىنىمىز قادىر مىرزالييەۆ:
انا ءتىلىڭ ارىڭ بۇل،
ۇياتىڭ بوپ تۇر بەتتە
وزگە ءتىلدىڭ ءبارىن ءبىل،
ءوز ءتىلىڭدى قۇرمەتتە، - دەگەن تۇجىرىمى جاستار مەن قاتار ۇلكەندەرگە دە قويىلاتىن تالاپ
ءىV. وقۋشىلارمەن تاقىرىپ توڭىرەگىندە اڭگىمە - سۇحبات جۇرگىزۋ پىكىر - تالاس، سايىس ۇيىمداستىرۋ.
بۇگىنگى سىنىپ وقۋشىلارى اراسىنداعى «ماقال – ءسوزدىڭ مارجانى» اتتى سايىسىمىزدى تاماشالۋعا قوش كەلدىڭىزدەر. ماقال - ماتەلدەر عاسىرلار شەجىرەسى وندا حالىق تاريحى، ونىڭ الەۋمەتتىك تىرشىلىگى، اقىل - ونەگەسى مول كورىنىس تاپقان. ماقال - ماتەلدەر وي دالدىگىمەن ەرەكشەلەنەدى. ءومىردىڭ سان الۋان قۇبىلىستارىنداعى حالىقتىڭ عاسىرلار بويعى تاجىريبەسى قورىتىلادى. جۇمباقتار دا اۋىز ادەبيەتىنىڭ ەرتەدەن كەلە جاتقان ءتۇرلى جالپى العاندا جۇمباق ادامنىڭ دۇنيەتەنۋ جولىنداعى ويىنىڭ، قيالىنىڭ شاماسىن بىلدىرەدى.
قادامدارىڭىزعا نۇر جاۋسىن دەي كەلە، بۇگىنگى سايىسىمىزدى باستاۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر. سايىسىمىزدىڭ شارتتارىمەن تانىستىرىپ وتەيىن:
1. ماقال – ماتەل ايتۋدان جارىس
2. ماقالمەن جاۋاپ بەرۋ.
3. سوزدەرگە ماقال - ماتەل قۇراۋ
4. جۇمباق شەشۋ
«ماقال – ءسوز اتاسى» دەگەندەي بۇگىنگى سايىسىمىزعا قاتىسۋشىلارمەن تانىسىپ وتەيىك.
«دارىن» كومانداسى
«دوستىق» كومانداسى
(ءار توپ وزدەرىن تانىستىرىپ وتەدى، كوماندا مۇشەلەرىمەن)
بۇگىنگى سايىسىمىزدا ءادىل تورەلىك ەتۋشى ءادىل - قازىلار القاسىمەن تانىس بولايىق:
سايىسىمىزدىڭ ءبىرىنشى شارتى ماقال – ماتەل ايتۋدان جارىسامىز. مەن ءبىر ءسوز ايتامىن سول سوزگە سىزدەر ماقال قۇرايسىزدار. سول ماقالدىڭ ىشىندە قانداي ءسوز بار، سول سوزگە كەلەسى توپ ماقال قۇرايدى.
ەڭبەك، باتىر، ءبىلىم، وتان، ءتىل.
وسى ءبولىمنىڭ قورىتىندىسىن تىڭداساق التاي اپاي ءوزىڭىز ايتا كەتسەڭىز، راحمەت.
تالاپتىڭ ءمىنىپ تۇلپارىن
سامعاي بەر كوككە سۇڭقارىم
تالاپتىعا نۇر جاۋار، تالاپسىزدان قورقامىن – دەي كەلە سايىس شارتى تۇسىنىكتى بولسا، ساتتىلىك تىلەيمىن.
سايسىمىزدىڭ ەكىنشى شارتى. ءمۇعالىم قويعان سۇراققا قاتىسۋشى ماقالمەن جاۋاپ بەرەدى. مىسالى: جىلاندى ىنىنەن قالاي شىعارامىز. جىلى – جىلى سويلەسەڭ جىلان ىنىنەن شىعادى.
1. قار جانا ما؟ (قالاۋىن تاپساڭ قار جانادى)
2. تاستىڭ جەڭىلى بولا ما؟ (كەرەك تاستىڭ اۋىرلىعى جوق)
3. ينەمەن قۇدىق قازۋعا بولا ما؟ (ءبىلىم ينەمەن قۇدىق قازعانداي)
4. كيىز قازىق جەرگە كىرە مە؟ (توقپاعى مىقتى بولسا، كيىز قازىق جەرگە كىرەدى)
5. اپپاق قارعا بولا ما؟ (قارعا بالاسىن اپپاعىم دەر)
6. قوي مەن قاسقىر ويلانا ما؟ (قويدىڭ ويلاعانى – اماندىق، قاسقىردىڭ ويلاعانى ارامدىق)
7. قارعىستىڭ جامانى نە؟ (قارالى قارعىس كيەسىن تابار، قاراسىز قارعىس اينالىپ يەسىن تابار)
8. جىگىتتى شال دەگەن ءجون بە؟ (جامان جىگىت جاسىندا شال بولادى)
9. ەڭ ءتاتتى نە؟ (انانىڭ ءسۇتى ءتاتتى، بالانىڭ ءتىلى ءتاتتى)
10. ادامنىڭ قاي مۇشەسى قورقاق؟ (كوز قورقاق، قول باتىر)
11. ەتىكتى قونىشىنان باسىپ كيۋگە بولا ما؟ (قولىڭنان كەلسە قونىشىنان باس)
12. كىمنەن كىم جامان؟ (ولاقتان سالاق جامان)
13. شاشۋ مەن جيناۋدىڭ قايسىسى وڭاي؟ (شاشۋ وڭاي، جيناۋ قيىن)
14. تاۋىق ءتۇس كورە مە؟ (تاۋىقتىڭ تۇسىنە تارى كىرەدى)
15. ۇلكەن كوز، ۇلكەن ءسوز بولا ما؟ (قورقاقتىڭ كوزى ۇلكەن، اقىماقتىڭ ءسوزى ۇلكەن)
16. ەر نەشە رە، قورقاق نەشە رەت ولەدى؟ (ەر ءبىر رەت، قورقاق مىڭ رەت ولەدى)
17. كوردىم، كورمەدىم دەگەن نەشە ءسوز؟ (كوردىم دەگەن كوپ ءسوز، كورمەدىم دەگەن ءبىر ءسوز)
18. وتان نەدەن ىستىق؟ (وتان وتتان دا ىستىق)
19. وتقا ءتۇسىپ كۇيمەۋگە بولا ما؟ (وتان ءۇشىن وتقا ءتۇس، كۇيمەيسىڭ)
20. شوشقا ۇرە ما؟ (يت جوقتا شوشقا ۇرەدى)
راحمەت وسىمەن كوزدى اشىپ - جۇمعانشا سايىسىمىزدىڭ ەكىنشى ءبولىمى دە اياقتالدى. وسى ءبولىم بويىنشا قورتىندىلايتىن بولساق جۇرگەنباي اعاي نە ايتار ەدىڭىز. راحمەت. ەندى سايسىمىزدىڭ ءۇشىنشى بولىمىنە توقتالىپ وتەيىك. مىنا سوزدەرگە ماقال - ماتەل قۇرىڭىزدار:
1. قوي، قويشى، قوزى
2. ارپا، بيداي
3. بىرلىك، تىرلىك
4. جەر
5. يت
6. ەرىنشەك
7. ءبىلىم
8. وتان
9. قىلىش
10. اكە
11. ءتىل
12. توي
13. ەت
14. وتىرىك
15. ەر، باتىر
راحمەت بۇل سايسىمىزدىڭ قورىتىندىسىن ايتكۇل اپايىمىز ايتا كەتسە، ايتكۇل اپاي ءسوز كەزەگى وزىڭىزدە
گۇل جايناسىن جاستاردىڭ اجارى
تارقالماسىن بۇگىنگى كۇن بازارى
بولاشاقتىڭ بەرىك ۇستاپ تۇتقاسىن
سايىسكەردىڭ بولسىن جارقىن جولدارى – دەي كەلە ءتورتىنشى بولىمگە دە كەلىپ جەتتىك. بۇل بولىمدە جۇمباق شەشەمىز.
1. ءسۇمبىل تەرەكتى، جاسىل جەلەكتى
ەردەن قالمايدى، جاۋعا كەرەكتى. (نايزا)
2. شەڭبەر جاساپ وسەدى، جەلمەن بىرگە كوشەدى. (قاڭباق)
3. جانسىزدا ءبىر جانسىز بار، جالعىز اياق،
بەلىنە قىستىرعانى شيدەن تاياق،
كەلبەتىنە قاراساڭ ەشتەڭە ەمەس
بەلىنە بۋىنىپتى ايانباي - اق (ۇشقىش)
4. ۇلپەرشەككە قان قۇيىپ، ءۇرىپ تالعا بايلادىم (بۇلدىرگەن)
5. شيديگەن ۇزىن سيراعى، تاستاي كەرەڭ قۇلاعى
ءسويتىپ ءجۇرىپ كوپ جەرگە، اسپالى تور قۇرادى. (ورمەكشى)
6. تەپتىم تەرەككە شىقتىم (ۇزەڭگى)
7. كوتەرەيىن دەسەم، اۋىر كىلەم
كوتەرمەيىن دەسەم ءتاۋىر كىلەم (جەر شارى)
8. تۇراتۇعىن ءار ۇيدە، جايلى ورىن سابيگە
شاڭعى تابان ۇيشىك ول، تەربەتەتىن ارينە (بەسىك)
9. اياعى بار جۇرمەيدى، اۋزى بار كۇلمەيدى
اينىمايدى بوپەمنەن تەك سويلەۋدى بىلمەيدى
10. سويلەسەسىڭ اركىممەن، ەستىلمەيدى دىبىسىڭ، بىلىنبەيدى ءبىر ءىسىڭ.
(كورگەن ءتۇس)
11. التىنمىن دەپ الدايدى، التىن بولا المايدى. (جەز)
12. تاستان ەمەس، قىلىشتان ەمەس قورعانى
قاراعايدان، قايىڭنان دا بولمايدى
شەشىلمەيتىن جۇمباعى دا قالمادى
سوندا مۇنىڭ قانداي قالا بولعانى. (تالدىقورعان)
13. جەتىسۋ مەن ارقانىڭ اراسىندا
سىناپتاي كولبەگەن كول جاعاسىندا
ورنالاسقان قالانىڭ ەسىمى بار
كول اتتاس ويلانساڭ سەن تاباسىڭ دا (بالقاش)
14. ەمەس ول كىتاپتا، داپتەر دە
جۇرەدى ءبىراق پورتفەلدە (كۇندەلىك)
15. تاپتىم - تاپتىم تاپ جورعا
تابانى جالپاق بوز جورعا (تۇيە)
16. اسپاي پىسكەن، قايناماي تۇسكەن. (جەمىس)
17. الام اياق، الام اياق جۇگىرسەم جەتكىزبەدى جالاڭ اياق (كولەڭكە)
18. جاۋراعاندى كۇلدىرەر، ءوو ەركىنە جىبەرسەڭ دۇنيەنى بۇلدىرەر (وت)
19. ءتىزىلىپ تۇرعان ءتىسى بار، كوپ تىندىرعان ءىسى بار (وراق)
20. تەكشەلەپ تەبەن ارتتىم تاماشاعا،
تاماشام جۇگىرەدى وڭاشادى (كىرپىك)
V. ءمۇعالىمنىڭ تاربيە ساعاتىنىڭ ناتيجەسىن قورىتىندىلاۋى.
بۇگىنگى ءبىزدىڭ سايىسىمىزدىڭ قورىتىندى كەزىنە دە جەتتىك
ءتىل ۇلتىمنىڭ تىلەگى،
تاڭداتپاي تاعدىر جولداعان.
ءتىل – ۇلتىمنىڭ جۇرەگى،
ءلۇپىلىن اللا قولداعان.
ءتىل – قورقىتتىڭ ارمانى،
اسان قايعى ورلەتكەن
ءتىل - اباي ءسوز ورمانى،
بۇتالى تارماق ەر جەتكەن.
جۇدەسە جۇرەك، حال بىتەر،
جابىلار وزار جۇيرىكتەن.
ءتىلىڭ توزسا، ءار كەتەر،
سەپ بولماي قولدا بيلىكتەن.
ءمان بەرسەڭ ءاربىر سوزىمە،
جان ايقايىن جازامىن،
ءوز قولىڭ جەتسە وزىڭە،
ءتىلىڭدى قورعا قازاعىم
بۇگىنگى ءبىزدىڭ جەڭىمپازىمىز «دارىن» توبىن قۇتتىقتايمىز!
انا ءتىلىم – بالا شاعىم، وركەنىم
انا ءتىلىم – بولاشاعىم، ەرتەڭىم
انا ءتىلىم – سايىن دالام، جەر كوگىم
انا ءتىلىم – ارمان ويىم ورنەگىم
انا ءتىلدى بىلمەسەم
شات - شادىمان كۇلمەسەم
جەر بەتىندە سايراڭداپ
قازاق بولىپ جۇرمەسەم!
وسىمەن بۇگىنگى ءبىزدىڭ سايىسىمىز اياقتالدى، قاتىسقاندارىڭىز ءۇشىن راحمەت. جەڭىستى كۇندەردە جولىققانشا!
You Might Also Like
-
2019 جىلى قازاقستاندا 1 تۇرعىنعا تاۋلىگىنە ورتاشا 79 ليتر سۋ قۇبىرى سۋىنان جۇمسالدى، ونىڭ ىشىندە ەڭ كوپ سانى ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ تۇرعىنىنا – 141 ليتر سۋدى قۇرايدى، ەڭ ازى الماتى جانە جامبىل وبلىستا...
