ماتەماتيكالىق راللي
سايىستىڭ تاقىرىبى: "ماتەماتيكالىق راللي"
سايىستىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ وتكەن تاقىرىپ بويىنشا ءار ءتۇرلى ەسەپتەردى شىعارا بىلۋگە ۇيرەتۋ، ەسەپ شىعارۋدا وقۋشىلاردى شاپشاڭدىلىققا، شىدامدىلىققا، ۇيىمشىلدىققا، مۇقياتتىلىققا ويىن ارقىلى تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: توپشامالار، ماشينا ەسكيزدەرى، رەبۋستار، كوبەلەك، گۇلدىڭ سۋرەتتەرى.
سايىستىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى. توپتاردى ورىندارىنا ورنالاستىرۋ.
ءىى. نەگىزگى ءبولىم: قۇرمەتتى ۇستازدار جانە وقۋشىلار بۇگىنگى بىزدەر «ساندار الەمىنە ساياحات»جاسايمىز. بۇگىنگى سايىسىمىز «ماتەماتيكالىق راللي» ويىنى جەلىسىندە وتەدى. سەندەر توپ بولىپ سايىسقا تۇسەسىزدەر. ءار توپ – ماشينا ەكيپاجى جارىس بارىسىندا كورسەتىلگەن كەزەڭدى بىرگە ورىندايسىزدار. جارىستىڭ ءاربىر كەزەڭى ءادىلقازى مۇشەلەرىمەن باعالانىپ وتىرادى.
ءى كەزەڭ: «تانىستىرۋ» ءار توپ - ەكيپاج مۇشەلەرىمەن تانىستىرادى.
ءىى كەزەڭ: «ساقتىقتا قورلىق جوق» ەرەجە سۇراۋ.
ءىىى كەزەڭ: «لوتو راللي» ماشينا تاڭداۋ.
ءىۇ كەزەڭ: «اپات اياق استىندا»
ءۇى كەزەڭ: «ايالداۋ»
ءۇىى كەزەڭ: «مارە»
ءى - كەزەڭ: تانىستىرۋ. 5 كلاستارىنان قۇرالعان توپتاردىڭ تانىستىرۋى.
ءىى – كەزەڭ: «ساقتىقتا قورلىق جوق» توپتارعا سۇراق قويۋ ارقىلى ەرەجەلەر سۇراۋ.
1. ساندى ورنەك دەگەنىمىز نە؟
2. تەڭدەۋ دەگەنىمىز نە؟
3. ناتۋرال ساننىڭ بولگىشى دەگەنىمىز نە؟
4. ناتۋرال ساننىڭ ەسەلىگى دەگەنىمىز نە؟
5. جاي سان دەگەنىمىز نە، مىسال كەلتىر.
6. قۇراما سان دەگەنىمىز نە، مىسال كەلتىر.
7. ەڭ ۇلكەن ورتاق بولگىش دەگەنىمىز نە؟
8. ەڭ كىشى ورتاق ەسەلىك دەگەنىمىز نە؟
9. شەڭبەر دەگەنىمىز نە؟
10. جاي بولشەكتىڭ نەگىزگى قاسيەتى؟
11. دۇرىس بولشەك دەگەنىمىز نە، مىسال كەلتىر.
12. بۇرىس بولشەك دەگەنىمىز نە، مىسال كەلتىر.
ءىىى كەزەڭ: «لوتو راللي» ماشينا تاڭداۋ. ەكيپاجدارعا توپشاما بەرىلەدى. ءار توپشامادا 4 ەسەپتەن، جاۋاپتارى ماشينا سۋرەتىنە جازىلادى. ەسەپتەرىن شىعارىپ بولىپ جاۋابىن تاۋىپ، سۋرەت جاعىن قاراتىپ تاقتاعا جابىستىرادى.
1 - توپشاما ەسەپتەرى:
2 - توپشاما ەسەپتەرى:
3 - توپشاما ەسەپتەرى:
توپتار ەسەپ شىعارىپ جاتقاندا كەزەكتى «ساندار سىرىنا ساياحات» جاساۋ ءۇشىن 5 سىنىپ وقۋشىلارىن ورتاعا شاقىرامىز.
وقۋشىلار قولدارىنا.................... دەگەن سويلەمدى پلاكاتقا جازىپ، ۇستاپ شىعادى. سوسىن ساندار تۋرالى مالىمەت بەرگەن كەزدە، ءارقايسىسى پلاكاتتى كەرى اينالدىرىپ، .............. سانداردى كورسەتەدى.
ساندار سىر شەرتەدى
0 سانى: بۇل سان ابسوليۋتتىك سيمۆول. شەكسىزدىك بەلگىسى جانە جاراتىلماعان الەمنىڭ سانى بولىپ تابىلادى. بۇل بارلىق زاتتاردىڭ باستاماسى. گرافيكالى جوبا بويىنشا ساقينا نەمەسە دوڭگەلەك رەتىندە بەلگىلەنەدى.
1 سانى: پيفاگور جانە ونىڭ ويشىلدارى بارلىق باسقا سانداردان جوعارى قويدى. ولار ونى بارلىق ساننىڭ باستاماسى، بار الەمنىڭ باسى دەپ ەسەپتەدى. بىرلىكسىز قاراپايىم ساناۋدىڭ ءوزى دە بولماس ەدى. گرافيكالىق بەينەلەۋى ۆەرتيكال سىزىق.
2 سانى: پيفاگورلىقتاردا 2 سانى بىرلىكتىڭ جوعالۋىن بىلدىرەدى. بۇل سان ماحاببات، تۇراقسىزدىق جانە تەڭسىزدىك سيمۆولى بولىپ تابىلادى. ەكى سانى بۇل جۇمساقتىق جانە دالدىك. ول جىلىق پەن سۋىقتىق، مەيىرىمدىلىك پەن قاتىگەزدىك، جارىق پەن قاراڭعىلىق، بايلىق پەن جۇتشىلدىقتىڭ اراسىندا جۇرەدى.
3 سانى: پيفاگورلىقتاردا 3 سانىنىڭ نەگىزىندە جان - جاقتىلىق پەن بىرلىكتىڭ ۇيلەسىمدىلىگى قالىپتاسقان. كوپتەگەن حالىقتاردا 3 سانى ەسەپتەۋدىڭ سوڭى دەپ سانالدى. ونى تولىقتىڭ، تولۋدىڭ، اياقتالۋدىڭ سيمۆولى دەپ ەسەپتەيدى. ەجەلگى گرەكيادا بۇل سان باقىتتى دەپ سانالسا، ەجەوگى ۆاۆيلوندا ءۇش قۇدايعا: كۇن، اي، شولپانعا تابىناتىن بولعان. ءدىني سەنىم نانىمداردا، ەرتەگىلەردە 3 سانى قاسيەتتى سان بولىپ ەسەپتەلگەن. ونىڭ سيقىرلىعى سول ول الدىڭعى ەكى ساننىڭ قوسىندىسىنان تۇرادى (1+2=3) ءۇش وتكەننىڭ، وسى شاقتىڭ، كەلەشەكتىڭ سيمۆولى.
4 سانى: ەرتەدە بۇل سان تۇراقتىلىق پەن بەرىكتىلىك، ادىلدىكتىڭ سيمۆولى بولىپ سانالدى. ول شارشى تۇرىندە بولعاندىقتان، الەمنىڭ4 بۇرىشىن، جىلدىڭ 4 مەزگىلىن، تابيعاتتىڭ ءتورت قۇبىلىس – وت، جەر، سۋ، اۋانى ءبىلدىردى. گەومەتريالىق بەينەلەۋى شارشى نەمەسە رومب. سلاۆيان سيمۆوليكاسىندا – جەر. جاپوندار مەن قىتايلار 4 سانىن ءقاۋىپتى، ءساتسىز سان دەپ تۇسىنەدى.
5 سانى: پيفاگوردىڭ اسا كوپ كوڭىل بولگەن، باقىت سانى دەپ ەسەپتەگەن، ەرتەدە ونى تاۋەكەلگە بارۋ سيمۆولى دەپ بولجاۋسىزدىقتى، قۋاتتىلىقتى جانە تاۋەلسىزدىكتى جاتقىزدى. ساننىڭ دۇرىستىعى 5 - جاي سان، 5 - ساۋساق - ساناۋ جۇيەسىنىڭ بەستىگى، 5 - تارماقتى جۇلدىز، 5 - سەزىم (كورۋ، ەستۋ، تىتىركەنۋ، سەزىنۋ، تەپە - تەڭدىك). پروۆاسلاۆ شىركەۋىندە 5 باستى ءدىني مەرەكە بار. بۋدديزم ىلىمىندە 5 باستى وسيەت، ال يسلام دىنىندە ءار مۇسىلمان بالاسى كۇنىنە 5 مەزگىل نامازعا جىعىلۋعا ءتيىس.
سايىستىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ وتكەن تاقىرىپ بويىنشا ءار ءتۇرلى ەسەپتەردى شىعارا بىلۋگە ۇيرەتۋ، ەسەپ شىعارۋدا وقۋشىلاردى شاپشاڭدىلىققا، شىدامدىلىققا، ۇيىمشىلدىققا، مۇقياتتىلىققا ويىن ارقىلى تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: توپشامالار، ماشينا ەسكيزدەرى، رەبۋستار، كوبەلەك، گۇلدىڭ سۋرەتتەرى.
سايىستىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى. توپتاردى ورىندارىنا ورنالاستىرۋ.
ءىى. نەگىزگى ءبولىم: قۇرمەتتى ۇستازدار جانە وقۋشىلار بۇگىنگى بىزدەر «ساندار الەمىنە ساياحات»جاسايمىز. بۇگىنگى سايىسىمىز «ماتەماتيكالىق راللي» ويىنى جەلىسىندە وتەدى. سەندەر توپ بولىپ سايىسقا تۇسەسىزدەر. ءار توپ – ماشينا ەكيپاجى جارىس بارىسىندا كورسەتىلگەن كەزەڭدى بىرگە ورىندايسىزدار. جارىستىڭ ءاربىر كەزەڭى ءادىلقازى مۇشەلەرىمەن باعالانىپ وتىرادى.
ءى كەزەڭ: «تانىستىرۋ» ءار توپ - ەكيپاج مۇشەلەرىمەن تانىستىرادى.
ءىى كەزەڭ: «ساقتىقتا قورلىق جوق» ەرەجە سۇراۋ.
ءىىى كەزەڭ: «لوتو راللي» ماشينا تاڭداۋ.
ءىۇ كەزەڭ: «اپات اياق استىندا»
ءۇى كەزەڭ: «ايالداۋ»
ءۇىى كەزەڭ: «مارە»
ءى - كەزەڭ: تانىستىرۋ. 5 كلاستارىنان قۇرالعان توپتاردىڭ تانىستىرۋى.
ءىى – كەزەڭ: «ساقتىقتا قورلىق جوق» توپتارعا سۇراق قويۋ ارقىلى ەرەجەلەر سۇراۋ.
1. ساندى ورنەك دەگەنىمىز نە؟
2. تەڭدەۋ دەگەنىمىز نە؟
3. ناتۋرال ساننىڭ بولگىشى دەگەنىمىز نە؟
4. ناتۋرال ساننىڭ ەسەلىگى دەگەنىمىز نە؟
5. جاي سان دەگەنىمىز نە، مىسال كەلتىر.
6. قۇراما سان دەگەنىمىز نە، مىسال كەلتىر.
7. ەڭ ۇلكەن ورتاق بولگىش دەگەنىمىز نە؟
8. ەڭ كىشى ورتاق ەسەلىك دەگەنىمىز نە؟
9. شەڭبەر دەگەنىمىز نە؟
10. جاي بولشەكتىڭ نەگىزگى قاسيەتى؟
11. دۇرىس بولشەك دەگەنىمىز نە، مىسال كەلتىر.
12. بۇرىس بولشەك دەگەنىمىز نە، مىسال كەلتىر.
ءىىى كەزەڭ: «لوتو راللي» ماشينا تاڭداۋ. ەكيپاجدارعا توپشاما بەرىلەدى. ءار توپشامادا 4 ەسەپتەن، جاۋاپتارى ماشينا سۋرەتىنە جازىلادى. ەسەپتەرىن شىعارىپ بولىپ جاۋابىن تاۋىپ، سۋرەت جاعىن قاراتىپ تاقتاعا جابىستىرادى.
1 - توپشاما ەسەپتەرى:
2 - توپشاما ەسەپتەرى:
3 - توپشاما ەسەپتەرى:
توپتار ەسەپ شىعارىپ جاتقاندا كەزەكتى «ساندار سىرىنا ساياحات» جاساۋ ءۇشىن 5 سىنىپ وقۋشىلارىن ورتاعا شاقىرامىز.
وقۋشىلار قولدارىنا.................... دەگەن سويلەمدى پلاكاتقا جازىپ، ۇستاپ شىعادى. سوسىن ساندار تۋرالى مالىمەت بەرگەن كەزدە، ءارقايسىسى پلاكاتتى كەرى اينالدىرىپ، .............. سانداردى كورسەتەدى.
ساندار سىر شەرتەدى
0 سانى: بۇل سان ابسوليۋتتىك سيمۆول. شەكسىزدىك بەلگىسى جانە جاراتىلماعان الەمنىڭ سانى بولىپ تابىلادى. بۇل بارلىق زاتتاردىڭ باستاماسى. گرافيكالى جوبا بويىنشا ساقينا نەمەسە دوڭگەلەك رەتىندە بەلگىلەنەدى.
1 سانى: پيفاگور جانە ونىڭ ويشىلدارى بارلىق باسقا سانداردان جوعارى قويدى. ولار ونى بارلىق ساننىڭ باستاماسى، بار الەمنىڭ باسى دەپ ەسەپتەدى. بىرلىكسىز قاراپايىم ساناۋدىڭ ءوزى دە بولماس ەدى. گرافيكالىق بەينەلەۋى ۆەرتيكال سىزىق.
2 سانى: پيفاگورلىقتاردا 2 سانى بىرلىكتىڭ جوعالۋىن بىلدىرەدى. بۇل سان ماحاببات، تۇراقسىزدىق جانە تەڭسىزدىك سيمۆولى بولىپ تابىلادى. ەكى سانى بۇل جۇمساقتىق جانە دالدىك. ول جىلىق پەن سۋىقتىق، مەيىرىمدىلىك پەن قاتىگەزدىك، جارىق پەن قاراڭعىلىق، بايلىق پەن جۇتشىلدىقتىڭ اراسىندا جۇرەدى.
3 سانى: پيفاگورلىقتاردا 3 سانىنىڭ نەگىزىندە جان - جاقتىلىق پەن بىرلىكتىڭ ۇيلەسىمدىلىگى قالىپتاسقان. كوپتەگەن حالىقتاردا 3 سانى ەسەپتەۋدىڭ سوڭى دەپ سانالدى. ونى تولىقتىڭ، تولۋدىڭ، اياقتالۋدىڭ سيمۆولى دەپ ەسەپتەيدى. ەجەلگى گرەكيادا بۇل سان باقىتتى دەپ سانالسا، ەجەوگى ۆاۆيلوندا ءۇش قۇدايعا: كۇن، اي، شولپانعا تابىناتىن بولعان. ءدىني سەنىم نانىمداردا، ەرتەگىلەردە 3 سانى قاسيەتتى سان بولىپ ەسەپتەلگەن. ونىڭ سيقىرلىعى سول ول الدىڭعى ەكى ساننىڭ قوسىندىسىنان تۇرادى (1+2=3) ءۇش وتكەننىڭ، وسى شاقتىڭ، كەلەشەكتىڭ سيمۆولى.
4 سانى: ەرتەدە بۇل سان تۇراقتىلىق پەن بەرىكتىلىك، ادىلدىكتىڭ سيمۆولى بولىپ سانالدى. ول شارشى تۇرىندە بولعاندىقتان، الەمنىڭ4 بۇرىشىن، جىلدىڭ 4 مەزگىلىن، تابيعاتتىڭ ءتورت قۇبىلىس – وت، جەر، سۋ، اۋانى ءبىلدىردى. گەومەتريالىق بەينەلەۋى شارشى نەمەسە رومب. سلاۆيان سيمۆوليكاسىندا – جەر. جاپوندار مەن قىتايلار 4 سانىن ءقاۋىپتى، ءساتسىز سان دەپ تۇسىنەدى.
5 سانى: پيفاگوردىڭ اسا كوپ كوڭىل بولگەن، باقىت سانى دەپ ەسەپتەگەن، ەرتەدە ونى تاۋەكەلگە بارۋ سيمۆولى دەپ بولجاۋسىزدىقتى، قۋاتتىلىقتى جانە تاۋەلسىزدىكتى جاتقىزدى. ساننىڭ دۇرىستىعى 5 - جاي سان، 5 - ساۋساق - ساناۋ جۇيەسىنىڭ بەستىگى، 5 - تارماقتى جۇلدىز، 5 - سەزىم (كورۋ، ەستۋ، تىتىركەنۋ، سەزىنۋ، تەپە - تەڭدىك). پروۆاسلاۆ شىركەۋىندە 5 باستى ءدىني مەرەكە بار. بۋدديزم ىلىمىندە 5 باستى وسيەت، ال يسلام دىنىندە ءار مۇسىلمان بالاسى كۇنىنە 5 مەزگىل نامازعا جىعىلۋعا ءتيىس.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
