سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 4 ساعات بۇرىن)
مازمۇنداما (كۇندەلىكتى ساباق جوسپارى توپتاماسى)
كۇندەلىكتى ساباق جوسپارى، ادەبيەت 5 سىنىپ
تاقىرىپتار:
61. مازمۇنداما. قۇس – تابيعات پەرزەنتى
62. مازمۇنداما. اپام


ساباق جوسپارى
1. ءپان اتى: ادەبيەتى
2. سىنىبى: 5
3. كۇنى، ايى، جىلى:
4. توقسان:
5. ءمۇعالىم:
ساباقتىڭ تاقىرىبى: مازمۇنداما

ساباقتىڭ ماقساتى:
1. بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردى شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن بەكىتۋ.
2. تاربيەلىك: وقۋشىلاردى قورشاعان ورتانى قورعاۋعا، تابيعاتتى ايالاۋعا تاربيەلەۋ.
3. دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ جازباشا ءتىل مادەنيەتىن دامىتۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: باقىلاۋ ساباعى.
ساباقتىڭ ءتۇرى: مازمۇنداما
ساباقتىڭ ءادىس - ءتاسىلى: سۇراق - جاۋاپ، ءتۇسىندىرۋ، جازبا جۇمىسى.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ديكتانتتار مەن مازمۇندامالار جيناعى.
ءپانارالىق بايلانىس: ءتىل، ادەبيەت.

ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: 1. وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ.
2. وقۋشىلاردىڭ ساباققا قاتىسىن تەكسەرۋ.
3. وقۋشىلاردىڭ زەيىندەرىن ساباققا اۋدارۋ.

ءىى. وقۋشىلاردى مازمۇنداما ماتىنىمەن تانىستىرۋ.
قۇس – تابيعات پەرزەنتى
كوكتەم كۇشىنە ەنىپ، بۇكىل دالا قۇستاردىڭ اسەم ۇنىنە بولەندى.
اتامىز قازاق قاشان دا قۇس اتاۋلىنى ەرتە زاماننان ەرەكشە قۇرمەتتەپ كەلگەن. قىران بۇركىت، العىر قارشىعا، كوك داۋىل سۇڭقار، ۇشقىر تۇيعىن باۋلىپ، ولاردى قيانعا سالىپ، ونەرىن قۇمارتا تاماشالاعان. قۇس بىتكەندى جابىرلەۋدى وزدەرىنە راقىمسىزدىق، قيانات كورگەن. بۇل جونىندە ەل اۋزىندا مىناداي ءبىر اڭىز بار.
جوڭعار شاپقىنشىلىعى كەزىندە ادامدار ەل - جۇرتىن تاستاپ، باس ساۋعالاپ،
جان - جاققا قاشقانى بەلگىلى. سوندا جاۋ كەلە جاتقان جولدا اتاقتى تولە بي كوشپەي، جالعىز ءۇي قالىپ قويىپتى. ەنتەلەپ كەلىپ باس قويعان جاۋ ەش قاپەرسىز جۇرتتا وتىرعان جالعىز ءۇيدى كورىپ، ونىڭ بۇل قىلىعىنا تاڭ - تاماشا قالادى. وكتەم جاۋ ورداعا كەلىپ ويران سالماق بولعاندا، تولە بي شىعىپ:
- ەي، ادامزاتتىڭ بالالارى! بيىل كوكتەمدە شاڭىراعىما قارلىعاش ۇيا سالىپ ەدى. ءقازىر سول ۇيادا ونىڭ قىزىلشاقا بالاپاندارى جاتىر. سولاردى اياپ، وزگەلەرگە ۇقساپ ۇدەرە كوشپەي، شاڭىراعىمدى، جولدارىڭدا قالىپ قويدىم. ەڭ بولماسا، سول بالاپانداردى اياڭدار. وزىمە تيسەڭدەر دە، شاڭىراعىما تيمەڭدەر، - دەپ، ءوتىنىش جاساعان ەكەن دەيدى.
سوندا جاۋىزدىعىمەن الەمگە اتى جايىلعان جوڭعار باسقىنشىلارىنىڭ ءوزى تولە ءبيدىڭ اسقان ادامگەرشىلىگىنە ريزا بولىپ، ونىڭ شاڭىراعىنا تيىسپەگەن كورىنەدى.
ساياتشىلىق – ۇلكەن ونەر، اتا سالتىمىز. ساياتشىلىق قۇرۋ – اڭ - قۇستى قىرىپ جويۋ دەگەن ءسوز ەمەس، قايتا وعان قامقور بولۋ، جاناشىرلىق ەتۋ دەگەن ءسوز. ەل اراسىندا اڭدار مەن قۇستاردىڭ قايسىسىنىڭ قاي ۋاقىتتا ءوسىپ - كوبەيەتىنىن، جۇرەتىن جەرىن، ولاردىڭ مەكەندەيتىن، جايىلاتىن ورنىن، ءجۇرىس - تۇرىس، مىنەز - داعدىسىن وتە جاقسى بىلەتىن ادامدار كوپ. ولار اڭ - قۇستىڭ ءوسىپ - كوبەيەتىن كەزىندە مازاسىن المايدى، ۇركىتپەيدى، قايتا قامقور بولىپ جۇرەدى. قازاق سالتىندا جالت ەتكەندى جامباستان، بۇلك ەتكەندى بۇيرەكتەن، سىرت ەتكەندى سيراقتان تيگىزەتىن، قۇرالايدى كوزگە اتقان مەرگەندەردىڭ ءوزى اڭ - قۇستىڭ بارىنە بىردەي تيە بەرمەيدى، قالاعانىن عانا تاڭداپ اتاتىن بولعان. ويتكەنى تابيعات - انا اركىمنەن وزگەگە زالالىن تيگىزبەي، قاجەت تاپ باسىپ تاۋىپ الۋدى، ءوزىن ايالاۋدى، شاپاعاتتى كوزبەن قاراۋدى قالايدى.
مازمۇنداۋ جوسپارى:
1. اتالار قۇرمەتى.
2. اڭىز ىزىمەن.
3. ساياتشىلىق دەگەن نە؟
4. قۇس – تابيعات.
5. اتا – بابا ءداستۇرىن ساقتاۋ.

سوزدىك جۇمىسى:
باس ساۋعالاۋ، قاپەرسىز.
ءىV. ساباقتىڭ اياقتالۋى.

ساباق جوسپارى
1. ءپان اتى: ادەبيەتى
2. سىنىبى: 5
3. كۇنى، ايى، جىلى:
4. توقسان: ءىV
5. ءمۇعالىم:
ساباقتىڭ تاقىرىبى: مازمۇنداما

ساباقتىڭ ماقساتى:
1. بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردى ءوز ويلارىن ەركىن ءارى ساۋاتتى جەتكىزۋگە داعدىلاندىرۋ.
2. تاربيەلىك: وقۋشىلاردى ادامگەرشىلىككە، مەيىرىمدىلىككە تاربيەلەۋ.
3. دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ادەبي دۇنيەتانىمدارىن كەڭەيتۋ، جازباشا ءتىل مادەنيەتىن دامىتۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: باقىلاۋ ساباعى.
ساباقتىڭ ءتۇرى: شىعارما
ساباقتىڭ ءادىس - ءتاسىلى: سۇراق - جاۋاپ، ءتۇسىندىرۋ، جازبا جۇمىسى، مانەرلەپ وقۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ديكتانتتار مەن مازمۇندامالار جيناعى.
ءپانارالىق بايلانىس: ءتىل.

ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: 1. وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ.
2. وقۋشىلاردىڭ ساباققا قاتىسىن تەكسەرۋ.
3. وقۋشىلاردىڭ زەيىندەرىن ساباققا اۋدارۋ.

ءىى. وقۋشىلاردى مازمۇنداما ماتىنىمەن تانىستىرۋ.
اپام
اپامنىڭ مىنەزى قىزىق. ءالى كۇنگە شەيىن اينالىپ - تولعانىپ، وبەكتەپ جۇرگەنى. مەنىڭ ەر جەتىپ، ەرەسەكتەر قاتارىنا قوسىلىپ، ەرتە تۇرىپ، كەش جاتقانىمدا جۇمىسى دا جوق. باسىم جاستىققا ءتيىپ، كوزىم ۇيقىعا كەتىسىمەن ماڭدايىمنان يىسكەپ، شاشىمدى سيپاپ، قاسىمنان شىقپايدى.
كەيدە ويانىپ، كوزىمدى اشپاستان ۇزاق جاتاتىنمىن. انا مەيىرىمىنىڭ تاۋسىلار، سارقىلار شەگى بولمايتىن دا شىعار. ءار ەمىرەنۋى سوناۋ كەۋدەمنىڭ تۇكپىرىندە ۇيىپ قالعان بالالىق شاقتىڭ ەلجىرەۋىن قايتا قوزداتىپ كەتەتىن ەكى - ءۇش ۇلدان قالعان جالعىز «قوڭىر قوزىسى» بولعانىما ءوزىمدى كىنالى سانايمىن با، جۇرت الدىندا قاباق تۇيسەم، وسىنداي وڭاشا شاقتا الاقان ءيىسىن قۇشىرلانا ءسىمىرىپ، شەكسىز قۋانىشقا بولەنەم. اناعا جەتەر نە بار ەكەن؟! انا مەيىرىمىن الماستىرار قۇدىرەت بار ما ەكەن!
بۇگىن دە اپامنىڭ ماڭدايىما تيگەن جۇپ - جۇمساق ەرىندەرىنىڭ لەبىمەن كۇلىپ وياندىم. اكەم جۇمىسقا كەتىپ قالىپتى. اسىعىس اتىپ تۇردىم. اپام ۇستەل ۇستىنە تاعامدارىن جاساپ ءجۇر. دالاعا شىقتىم. وتكىر جارىق كوزە شاعىلىسىپ، ءتى قاراتار ەمەس.
ۇيگە كىرىپ، اپامنىڭ بايەك بولعانىنا قاراماستان، تۇرەگەپ تۇرىپ سۋىق ەتتەن قاربىتىپ بىرەر اسادىم دا، وراۋلى تۇستىك تاعامىمدى قولتىعىما قىسىپ، جۇمىسقا كەتتىم.
كوز الدىمنان اپام كەتپەي كەلەدى... اسىرەسە، جاسى مولدىرەگەن جانارى الدەنەگە زارىققانداي، الدەنەگە كوڭىلى ىنتىعىپ، سوعان مۇڭايا قالعانداي.
جايدارى جاز ءوتىپ بارادى. ەندى بىرەر ايدان كەيىن مىنا جاسىلى ازايا باستاعان دالاعا كۇز كەلىپ تۇسەدى. وندايدا بۇل جەردىڭ سۇرقى ادام كورگىسىز. سىركىرەپ جاڭبىر جاۋادى - اي كەلىپ. جەردىڭ ميى شىعىپ، اياق اتتاساڭ اقىرەتكە اينالىپ بىتەدى.
اسپانعا قارايمىن. نوقاتتاي بوپ بوزتورعاي تۇر قوس قاناتىن قايشىلاپ. الىسقا قارايمىن. ماڭاي جاپ - جارىق. كۇن كۇيدىرىپ بارادى. اينالايىن جاز عوي بۇل.
تاعى دا اپامدى ويلاپ كەلەمىن. ۇزاق ساپار ءومىرىمنىڭ اششى - تۇششىسىن، كۇيىنىش - ءسۇيىنىشىن ەسكە العاندا، قىسقا عۇمىردىڭ كۇڭگىرت كۇزىنە تاپ بولعانىن سەزەتىن بولار. تاپ سول كەزدەردە كوز جەتپەسكە كەتكەن جاستىقتىڭ جايدارى جازىن ساعىنىپ، ىشتەي ەلجىرەيتىن شىعار. سول كۇيىنە اڭسارى اۋعاندا تىرلىگىنىڭ قايتا اشىلعان گۇلىندەي، قايتا كوكتەگەن قۇراعىنداي مەن كورىنەتىن شىعارمىن. وبەكتەيتىنى دە سوندىقتان بولار.
(س. سماتايەۆ، 334 ءسوز.)

مازمۇنداما بويىنشا جوسپار قۇرۋ.
1. انا مىنەزى.
2. «انانىڭ كوڭىلى – بالادا،
بالانىڭ كوڭىلى – دالادا».
3. وياتقان انا الاقانى.
4. انا كوڭىلى.
5. جايدارى جازدىڭ ءوتۋى.
6. كۇز – كوڭىلسىزدىك بەلگىسى.
7. ءومىردىڭ جازى، كۇزى.

ءىV. ساباقتىڭ اياقتالۋى.

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما