مەنىڭ وتباسىم - سىيلاستىق، جاراستىق ورناعان ورتام (پسيحولوگيالىق ترەنينگ)
پسيحولوگيالىق ترەنينگ
«مەنىڭ وتباسىم - سىيلاستىق، جاراستىق ورناعان ورتام»
ماقساتى: اتا - انانىڭ بالا تاربيەسىندەگى قارىم - قاتىناسى تۋرالى تۇسىنىكتەر بەرۋ ارقىلى اتا - انالاردىڭ بىلىمدەرىن كوتەرۋگە كومەكتەسۋ.
بارىسى:
پسيحولوگ: قوش كەلدىڭىزدەر، قۇرمەتتى اتا - انالار، وقۋشىلار جانە ارىپتەستەر. بۇگىنگى ءبىزدىڭ وتىرىسىمىز ەرەكشە بولادى دەگەن ۇمىتپەن ترەنينگتى باستايمىز. ترەنينگىمىزدىڭ ەرەكشەلىگى سول، تاربيە پروسەسىندەگى قيىندىقتاردى ءبىز بوپ، ءسىز بوپ پىكىرلەسە وتىرىپ، ويىمىزدى تۇيىندەپ، ءومىر جولىندا پايدالانۋ. ولاي بولسا، بۇگىنگى ترەنينگىمىزدى باستاماستان بۇرىن وزدەرىمىزدى تانىستىرىپ وتەيىك.
وتباسى - ادام بالاسىنىڭ التىن دىڭگەگى. ويتكەنى ادام ەڭ العاش شىر ەتىپ دۇنيەگە كەلگەن ساتىنەن باستاپ، وسىندا ەر جەتىپ، وتباسىنىڭ تاربيەسىن الادى. سوندىقتان دا وتباسى - ادامزاتتىڭ اسا قاجەتتى، ءارى قاسيەتتى التىن بەسىگى.
بالا قانشا ءبىلىم الىپ، مەكتەپ تابالدىرىعىن اتتاعانىمەن، ونىڭ ءومىرىنىڭ كوپ بولىگى اكە - شەشەسىنىڭ قاسىندا وتەدى ەكەن. ال سىزدەردىڭ اتا - انا، ومىرىڭىزدە ءۇش رەت مەكتەپكە باراتىنىڭىزدى ءارقاشان ەستەن شىعارماڭىز. ءبىرىنشى رەت – ءوزىڭىز، ەكىنشى رەت – بالاڭىز، ال ءۇشىنشى رەت – نەمەرەڭىز بارادى ەكەن. ەندەشە بۇگىنگى ساباعىمىزعا قاتىسىپ وتىرعان اتا - انالارعا ءاردايىم وسى بالالارىڭىزدىڭ قورعانى بولىپ، نەمەرە ءسۇيىپ مەكتەپكە كەلە بەرىڭىزدەر دەمەكپىز!
ءى. جاتتىعۋ. ەسىمدەر الليتەراسياسى
ماقساتى: ترەنينگكە قاتىسىپ وتىرعان اتا - انالار مەن وقۋشىلاردى تانىستىرۋ.
اتا - انالارعا قويىلاتىن سۇراقتار:
- ەسىمىڭىز كىم؟
- قانداي ماعىنا بەرەدى؟
وقۋشىلارعا قويىلاتىن سۇراقتار:
- ەسىمىڭ كىم؟
- ءوز اتىڭىزدىڭ العاشقى ارىپىنەن باستالاتىن بويىڭىزداعى جاقسى قاسيەتتى اتاپ ءوتۋ.
پسيحولوگ اتا - انالارعا ارناپ سۇراق قويادى.
سۇراق: - ءسىز قانشالىقتى ءوز بالاڭىزدى تولىق قاندى، جاقسى بىلەسىز؟
اتا - انالاردىڭ جاۋاپتارى تىڭدالادى.
پسيحولوگ: ولاي بولسا، ءبىز بالالارىمىزدى قانشالىقتى جاقسى بىلەتىنىمىزدى ءىس جۇزىندە تەكسەرىپ كورەيىك.
ءىى. جاتتىعۋ. «ءوز بالاڭىزدى جاقسى بىلەسىز بە؟»
ماقساتى: اتا - انامەن بالانىڭ ورتاسىنداعى قارىم - قاتىناستى انىقتاۋ.
1. بالاڭىزدىڭ جاقسى كورەتىن ءتۇسى قانداي؟
2. قانداي تاعامدى ءسۇيسىنىپ جەيدى؟
3. بالاڭىزدىڭ اتىن ەركەلەتكەندە قالاي اتايسىز؟
4. بالاڭىزدىڭ ەڭ جاقىن دوسىنىڭ ەسىمى كىم؟
5. ءسۇيىپ وقيتىن ءپانى؟
6. بالاڭىز مەكتەپتە نەشىنشى كابينەتتە وقيدى؟
نۇسقاۋ: بەرىلگەن سۇراقتارعا اتا - انا دا، بالا دا بىردەي جاۋاپ جازىپ وتىرادى. سوڭىندا جازىلعان جاۋاپتاردى ءوزارا سايكەستەندىرۋ. دۇرىس سايكەس كەلگەن جاۋاپقا ءبىر ۇپايدان بەرىلىپ وتىرادى.
قورىتىندى: كوپ ۇپاي جيناپ العا شىققان اتا - انالاردى ماداقتاۋ. ال، از ۇپاي جيناعان اتا - انالارعا بولاشاقتا بالالارىمەن تىعىز بايلانىستا بولۋ كەرەك ەكەنىنە ۇسىنىس بەرۋ.
ءىىى. جاتتىعۋ. شىعارماشىلىق جۇمىس «وتباسىلىق قۇندىلىق اعاشى»
نۇسقاۋ: ۇلكەن اعاشتىڭ سۋرەتىن سالۋ كەرەك. بۇل ءسىزدىڭ وتباسىلىق قۇندىلىق اعاشىڭىز. بىرنەشە بەرىلگەن وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى اعاشتىڭ تامىرىنا، دىڭىنە، بۇتاقتارىنا ورنالاستىرۋ. تامىرى ءسىزدىڭ ەڭ نەگىزگى وتباسىلىق قۇندىلىق بولىپ ەسەپتەلەدى، اعاشتىڭ دىڭىنە ورتاشا قۇندىلىقتاردى، ال، بۇتاقتارىنا وتباسىڭىزعا ماڭىزدى ءبىراق، قاتتى قولدانبايتىن، كوپ كوڭىل اۋدارمايتىن قۇندىلىقتاردى ورنالاستىرۋ كەرەك. بەرىلگەن ۋاقىت 7 - 10 مينۋت.
1. مىقتى دەنساۋلىق
2. اعايىندارىڭا، دوستارىڭا اشىق ەسىك
3. اۋىزبىرشىلىك
4. ورتاق قىزىعۋشىلىق
5. ءبىر - ءبىرىڭىزدىڭ جۇمىسىنا ارالاسپاۋ
6. قامقورلىق
7. ءتارتىپ
8. بوس ۋاقىتىڭىزدى بىرگە وتكىزۋ
9. سەنىمدىلىك
10. اتا - انانىڭ ءسوزى زاڭ
11. اتا - انا وتباسىنىڭ ۇلگىسى
12. الەۋمەتتىك جاعداي
13. وتباسىلىق قارىم - قاتىناس
14. ماحاببات
15. مەيىرىمدىلىك
16. شىنايىلىق
17. سىرت كوزگە ۇلگى بولۋ
18. بەرەكە
19. ۇلكەنگە - ىزەت، كىشىگە - قۇرمەت
20. كوپ بالا
سوڭىندا ۇلكەن بايتەرەك اعاشى شىعۋ كەرەك. شىققان سۋرەتتى قورعاپ شىعامىز.
ءىV. جاتتىعۋ. اتا - انانىڭ بالاعا قانشالىقتى كوڭىل ءبولۋىن انىقتايتىن ادىستەمە
ر/س سۇراقتار ----------------------------------------------------------يا -------جوق
1. مەن بالاما ءوز بالالىق شاعىمدى ايتىپ وتىرامىن جاسىل سارى
2. بالارىممەن سيرەك وينايمىن سارى جاسىل
3. مەنىڭ بالام ءاردايىم ماعان ءوز سىرىن ايتۋعا دايىن جاسىل سارى
4. باسىنا تۇسكەن قيىندىقتارىمەن مەنىمەن بولىسەتىنە سەنىمدىمىن جاسىل سارى
5. مەن ويلايمىن، كەز - كەلگەن بالانىڭ ىسىنە ۇلكەن ءمان بەرۋ كەرەك سەبەبى، ونىڭ بارلىعى ۇيىمشىلدىققا تاربيەلەيدى قىزىل
6. ايىنا ەكى رەت بالاممەن بىرگە قىدىرامىن جاسىل سارى
7. ەگەر مەنىڭ بالام ءۇي تاپسىرماسىن ورىنداۋعا كومەك سۇراسا، مەن كومەكتەسۋگە ءاردايىم دايىنمىن جاسىل سارى
8. بالامنىڭ قانداي وقۋلىقتاردى ءسۇيىپ وقيتىنىن جاقسى بىلەمىن جاسىل سارى
9. «3» نەمەسە «2» باعا السا، مىندەتتى تۇردە جازالايمىن قىزىل
10. بالامدى ماقتاۋ ءۇشىن ءاردايىم سىلتاۋ ىزدەيمىن جاسىل قىزىل
11. بىرگە سىرلاسىپ، اڭگىمەلەسكەندى جاقسى كورەمىز جاسىل سارى
12. كەيدە مەن ۋاقىتىمدى، تەك بالاعا ۇرىسۋعا عانا جۇمسايتىن سياقتىمىن قىزىل
13. ءارقاشان بالامنىڭ باسىنان سيپاپ، قۇشاقتايمىن جاسىل سارى
14. مەنىڭ داۋىس ىرعاعىم تەك بۇيىرىپ، قاتاڭ سويلەۋ قىزىل
15. بالالارىممەن بىرگە ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمالاردى ورىنداۋىم كەرەك، سەبەبى، ولار ءوز ەرىكتەرىمەن ورىندامايدى قىزىل
16. بالامنىڭ قانداي ارمانى بار ەكەنىن جاقسى بىلەمىن جاسىل سارى
17. باسقا بىرەۋدىڭ بالالارىن نەمەسە ءوزىمدى ونەگە تۇتامىن قىزىل
18. بالام اشۋلانىپ ءبىر نارسە بۇلدىرسە، مىندەتتى تۇردە جازالايمىن قىزىل
19. وقىعان كىتاپتاردى نەمەسە كورگەن كينونى بىرگە تالقىلايمىز جاسىل سارى
20. ۇيدەگى كەلەڭسىز جاعدايلاردى بالالارىما ايتىپ وتىرامىن جاسىل
21. مەن اۋىرعاندا نەمەسە شارشاعاندا بالام ونى سەزەدى جانە كومەكتەسەدى جاسىل سارى
22. مەنىمەن بىرگە جيە بولعاندى جاقسى كورەتىنىن ءارقاشان ايتىپ جۇرەدى سارى
23. بالاممەن سويلەسكەندى وتە جاقسى كورەمىن جاسىل سارى
قورىتىندى: ءار تۇستەردى جەكە - جەكە ساناپ، ءار تۇسكە ءبىر ۇپايدان بەرىلەدى. ءار ءتۇستىڭ ءوز ۇپايلارىن سانايمىز.
جاسىل ءتۇستى شارشىلار:
ا) 0 - 5 ۇپاي ارالىعىندا - بالاڭىزعا ءسىزدىڭ كوڭىل ءبولۋىڭىز جەتىسپەيدى. ءاردايىم جۇمىستان قولىڭىز تيمەيدى ءبىراق، بالا ءسىزدىڭ كوڭىل ءبولۋىڭىزدى كۇتەدى. بالاعا كوپ كوڭىلدىڭ سانى ەمەس، ساپاسى ماڭىزدى. جۇمىستان كەيىن تاماق ازىرلەۋدىڭ ۇستىندە نەمەسە ىدىس جۋىپ تۇرىپ بالاڭىزبەن سويلەسىڭىز.
ب) 5 - 10 ۇپاي ارالىعىندا - بالاڭىزعا كوپ كوڭىل بولىنبەيدى. تەك تاماقتاندىرىپ، كيىندىرىپ جانە كۇندەلىكتى قاراۋ، ول كوڭىل بولىنگەن بولىپ ەسەپتەلمەيدى. بالاڭىزدىڭ ىشكى جان - دۇنيەسىنە كوبىرەك كوڭىل بولگەنىڭىز ءجون.
ۆ) 10 - 15 ۇپاي ارالىعىندا - بالاڭىزعا كوپ كوڭىل بولەسىز. بالاڭىز سىزگە ابدەن سەنەدى جانە ارقا تۇزەيدى. بارلىق قيىندىقتاردا ءسىزدىڭ الىپ شىعاتىنىنا ۇلكەن سەنىممەن قارايدى. بولاشاقتا جەكە تۇلعا رەتىندە جاقسى ازامات بولىپ وسۋىنە كەپىلدىك بەرەدى.
سارى ءتۇستى شارشىلار:
ا) 1 - 4 ۇپاي ارالىعىندا - ءسىزدىڭ بالاڭىزعا كوپ كوڭىل بولىنەدى. مۇمكىن ول كوپ تە شىعار. ويلانىڭىز، بالاڭىزدىڭ بوس ۋاقىتى جەتكىلىكتى مە؟ مۇمكىن ونىڭ كەلەڭسىز جاعدايلارىن ءسىز شەشەتىن شىعارسىز؟ وسىلاي قالىپتاسا بەرسە، بالانىڭ جەكە تۇلعا بولىپ ءوسۋى توقتاتىلادى، بالاڭىز كەيبىر جاعدايلاردى ءوزى شەشە الماي، وزىنە دەگەن سەنىمىن جوعالتىپ، سىزگە تاۋەلدى بولىپ قالۋى مۇمكىن.
ب) 5 - 9 ۇپاي ارالىعىندا – مۇمكىن ءسىز جاسىل شارشىلاردان دا وسىنداي ۇپاي جيناعان شىعارسىز، ول بالاڭىزدىڭ سىزدەن وزىنە دەگەن كوڭىل بولەتىنىن كۇتەدى. بالاعا كۇندەلىكتى ۇيدەگى جاعدايلاردا كوبىرەك كوڭىل ءبولىپ، ونىڭ وزىندىك پىكىرلەرىن تىڭداپ، اقىلداسا ءبىلىڭىز.
ۆ) 9 - 13 ۇپاي ارالىعىندا - ءسىزدىڭ كوڭىل ءبولۋىڭىز بالاعا وتە قاجەت. ەگەر دە ءسىز جۇمىستان قولىڭىز تيمەسە، كۇندەلىكتى ءار بوس مينۋتىڭىزدى بالاعا ارناۋعا تىرىسىڭىز. ۋاقىتىندا بالاڭىزدى ماقتاۋدى، باسىنان سيپاۋدى ۇمىتپاعانىڭىز ءجون. ۋاقىت وتە كەلە ءسىزدىڭ بالاڭىزبەن ءتىل تابىسۋعا قيىندىق تۋعىزۋى مۇمكىن.
قىزىل ءتۇستى شارشىلار:
ا) 0 - 2 ۇپاي ارالىعىندا - ءسىزدىڭ وتباسىندا بارلىق جاعدايلار جاقسى: بالاعا جەتكىلىكتى كوڭىل بولىنەدى. بالانىڭ وزىنە - ءوزى باعالاۋى دۇرىس قالىپتاسقان.
ب) 2 - 4 ۇپاي ارالىعىندا - ءسىز بالاعا وتە قاتال قارايسىز نەمەسە ءسىز بالاعا كوپ كوڭىل بولمەيسىز. سوندىقتان، ول ءسىزدى وزىنە قاراتۋ ءۇشىن ءار ءتۇرلى جاعىمسىز ىستەر جاساۋى مۇمكىن. كەز - كەلگەن نارسەلەرگە ۇرسا بەرمەڭىز. بالانى كوبىرەك قولپاشتاپ، كەلەسىدە بارلىعى جاقسى بولاتىنىنا سەندىرىڭىز.
ۆ) 4 - 8 ۇپاي ارالىعىندا – بالاعا ۇنەمى ۇرسىپ، اقىل ايتقاندىقتان بالادا دا تاربيە سالاسى بويىنشا ءدال وسىنداي پىكىر قالىپتاسقان. سوندىقتان بالا ءاردايىم ءسىزدى اشۋلاندىرىپ، ايقايلاۋىڭىزدى كۇتىپ تۇرادى. ءوزىڭىزدى وزگەرتۋگە تىرىسىڭىز، ەشقانداي سەبەپ بولماسا دا، بالانى كوبىرەك ماداقتاۋعا، باسىنان سيپاپ جاي سويلەسىپ ۇيرەنىڭىز. ءدال وسىلاي قالىپتاسا بەرسە، كۇندەلىكتى ۇيدەگى ايقاي - شۋ ازايىپ، بالاڭىزدىڭ ساباعى دا جاقسارىپ، ارا - قاتىناسىڭىز دۇرىستالعاندىعىڭىزعا كوزىڭىز جەتەدى. جاي سويلەسىپ، ءتۇسىندىرۋدىڭ سىزگە دە، بالاعا دا جاقسى قاسيەت ەكەنىن ۇمىتپاعانىڭىز ءجون.
V. جاتتىعۋ. مەديتاسيا. «ءوز جۇلدىزىڭىزدى تابىڭىز» ادەمى اۋەن ويناپ تۇرادى.
نۇسقاۋ: جۇلدىزدى ءتۇندى ەلەستەتىڭىز. جۇلدىزدار ۇلكەن جانە كىشى، جارىق جانە كۇڭگىرت. بىرەۋ ءۇشىن بۇل بىرەۋ نەمەسە بىرنەشە جۇلدىزدار، ال بىرەۋلەر ءۇشىن سانسىز كوپ، جارىق شاشىپ بىردە الىستاپ، بىردە قول سوزىم جەردە جاقىن ورنالاسقان. جۇلدىزدارعا مۇقيات قاراپ، ەڭ كەرەمەت جۇلدىزدى تاڭداڭىز. مۇمكىن، بۇل بالالىق كەزدەگى ءسىزدىڭ ارمانىڭىزعا ۇقساس شىعار، مۇمكىن، ول ءسىزدىڭ باقىتتى ءسابي كەزدەرىڭىزدى ەسكە تۇسىرگەن شىعار. تاعى دا ول جۇلدىزىڭىزعا ءسۇيسىنىپ، سوعان جەتۋگە تىرىسىڭىز. بار كۇشىڭىزدى سالىڭىز. ءسىز مىندەتتى تۇردە سول جۇلدىزعا جەتەسىز. اسپاننان الىپ ونى الدىڭىزعا قويىڭىز.
ا) اتا - انا الدارىندا جاتقان جۇلدىزداردان وزىنە بىرەۋىن تاڭداپ الادى
ءا) جۇلدىزدارعا بولاشاقتا بالاڭىزدى قانداي ادام رەتىندە ەلەستەتەتىنىن جازادى.
ب) تاقتاعا ىلەدى.
پسيحولوگ: وسى ساباقتىڭ الدىندا ءبىز بالالارمەن بىرگە «وتباسىنداعى قارىم - قاتىناس» تاقىرىبىندا ترەنينگ ساباق وتكىزگەن ەدىك. سول ساباقتا «بالا سىزدەردەن نە كۇتەدى جانە سىزگە دەگەن كوزقاراسى قانداي؟» سۇراقتارىنا جاۋاپ العان ەدىك. ءوز بالالارىڭىزدىڭ جۇرەگىن الىپ، وقىسىڭىز بولادى.
Vءى. قورىتىندىلاۋ. «تىلەك شامى»
ماقساتى: ترەنينگ تۋرالى پىكىرلەرىن ورتاعا سالۋ.
- مىنە، قوشتاساتىن دا ءسات جەتتى، اتا - انالار، وقۋشىلار. ءبىز سىزدەرمەن جانۇياداعى اتا - انا مەن بالالار اراسىنداعى قارىم - قاتىناستىڭ ءتۇرلى جاقتارىن تانۋعا، جان - جاقتى تالقىلاۋعا تىرىستىق. وتباسى، ۇشقان ۇيا - جىلىلىقتىڭ، جىلۋلىقتىڭ مەكەنى. «وتباسى» اتاۋىنىڭ مانىنە تەرەڭ ۇڭىلەر بولساق، وتتىڭ دا ۇلكەن ماڭىزى بار ەكەنىن سەزەمىز. سوندىقتان وتتىڭ باسى، وشاعىمىزدىڭ ءتۇتىنى ءتۇزۋ بولۋ ءۇشىن «تىلەك شامى» جاتتىعۋىن ءبىر - بىرىمىزگە تىلەك ايتا وتىرىپ جۇرگىزەيىك. ءبىر - بىرىمىزگە مىنا شامدى بەرە وتىرىپ بۇگىنگى كەزدەسۋدەن العان اسەرلەرىڭىزبەن ءبولىسىپ، ترەنينگ بارىسىندا ايتا الماي قالعان ويلارىڭىز بولسا وسى جەردە ايتىپ كەتۋلەرىڭىزگە بولادى.
پسيحولوگتىڭ قورىتىندى ءسوزى
ۇلاعاتتى ۇستازدار، ارداقتى اتا - انالار جانە وقۋشىلار! جەل بەسىكتەن، جەر بەسىككە دەيىنگى ادام ومىرىندەگى تاربيەنىڭ ۇيىتقىسى اتا - انا مەن مەكتەپ. بولاشاق دەسەك تە، كەلەشەك دەسە دە بالا - ۇرپاق دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى.
ادامنىڭ وزگە تىرشىلىك يەسىنەن ايىرماشىلىعى – دۇنيەگە پەرزەنت اكەلگەن سوڭ، ونىڭ بولاشاعىن ويلاۋ، ادام ەتىپ تاربيەلەۋ.
بالا تاربيەسى – ءبىر وتباسىنىڭ عانا ەمەس، بۇكىل قوعامنىڭ مەملەكەتتىك ابىرويلى مىندەتى. كەزىندە ءال فارابي بابامىز «عىلىم ەمەس، ەڭ الدىمەن تاربيەگە كوڭىل ءبولۋ كەرەك، تاربيەسىز ادامعا عىلىم باياندى بولمايدى» - دەمەپ پە ەدى. وسىعان وراي بۇكىل اتا - انا تاربيەگە بەت بۇرۋى كەرەك. ۇرپاق تاربيەسىنە مۇددەلى ەكەندىگىن اتا - انالار ءىس - جۇزىندە دالەلدەپ وتىرۋلارى ءتيىس. مىنە وسىنداي ىنتىماق بىرلىگىندە عانا ويداعىداي ناتيجە بەرەرى اقيقات.
ۇلتىمىزدىڭ قانىنداعى ىزەتتىلىك – دورەكىلىككە، قايىرىمدىلىق - قاتىگەزدىككە، جومارتتىق - توعىشارلىققا، ادالدىق - ارامدىققا، پاراساتتىلىق - پارىقسىزدىققا اۋىسپاسىن دەگەن ۇلكەن ءۇمىت تۇر.
ءومىردىڭ وتپەلى قيىن كەزەڭىندە ۇل - قىزدارىمىزدىڭ سانالى تاربيە مەن ناقتى ءبىلىم الۋلارىنا كۇش سالايىق. بالاعا جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراپ، وقىتۋ مەن ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋدە وتباسىنىڭ باسىم ءرولىن مويىنداپ، بىرلەسە، ىنتىماقتاسا ارەكەت ەتۋىمىز قاجەت. بالا تاربيەسىندە شىدامدى بولىپ، ءوز بالالارىڭىزعا جىلۋىڭىزدى بەرە بىلىڭىزدەر! ءسىزدىڭ وسىرگەن بالالارىڭىز سىزدەردى ىلعيدا قۋانتىپ، قۋانىشقا بولەي بەرسىن! – دەي وتىرىپ، ءبىز سىزدەرمەن قوشتاسپايمىز، كەلەسى كەزدەسكەنشە قوش، ساۋ بولىڭىزدار!
«مەنىڭ وتباسىم - سىيلاستىق، جاراستىق ورناعان ورتام»
ماقساتى: اتا - انانىڭ بالا تاربيەسىندەگى قارىم - قاتىناسى تۋرالى تۇسىنىكتەر بەرۋ ارقىلى اتا - انالاردىڭ بىلىمدەرىن كوتەرۋگە كومەكتەسۋ.
بارىسى:
پسيحولوگ: قوش كەلدىڭىزدەر، قۇرمەتتى اتا - انالار، وقۋشىلار جانە ارىپتەستەر. بۇگىنگى ءبىزدىڭ وتىرىسىمىز ەرەكشە بولادى دەگەن ۇمىتپەن ترەنينگتى باستايمىز. ترەنينگىمىزدىڭ ەرەكشەلىگى سول، تاربيە پروسەسىندەگى قيىندىقتاردى ءبىز بوپ، ءسىز بوپ پىكىرلەسە وتىرىپ، ويىمىزدى تۇيىندەپ، ءومىر جولىندا پايدالانۋ. ولاي بولسا، بۇگىنگى ترەنينگىمىزدى باستاماستان بۇرىن وزدەرىمىزدى تانىستىرىپ وتەيىك.
وتباسى - ادام بالاسىنىڭ التىن دىڭگەگى. ويتكەنى ادام ەڭ العاش شىر ەتىپ دۇنيەگە كەلگەن ساتىنەن باستاپ، وسىندا ەر جەتىپ، وتباسىنىڭ تاربيەسىن الادى. سوندىقتان دا وتباسى - ادامزاتتىڭ اسا قاجەتتى، ءارى قاسيەتتى التىن بەسىگى.
بالا قانشا ءبىلىم الىپ، مەكتەپ تابالدىرىعىن اتتاعانىمەن، ونىڭ ءومىرىنىڭ كوپ بولىگى اكە - شەشەسىنىڭ قاسىندا وتەدى ەكەن. ال سىزدەردىڭ اتا - انا، ومىرىڭىزدە ءۇش رەت مەكتەپكە باراتىنىڭىزدى ءارقاشان ەستەن شىعارماڭىز. ءبىرىنشى رەت – ءوزىڭىز، ەكىنشى رەت – بالاڭىز، ال ءۇشىنشى رەت – نەمەرەڭىز بارادى ەكەن. ەندەشە بۇگىنگى ساباعىمىزعا قاتىسىپ وتىرعان اتا - انالارعا ءاردايىم وسى بالالارىڭىزدىڭ قورعانى بولىپ، نەمەرە ءسۇيىپ مەكتەپكە كەلە بەرىڭىزدەر دەمەكپىز!
ءى. جاتتىعۋ. ەسىمدەر الليتەراسياسى
ماقساتى: ترەنينگكە قاتىسىپ وتىرعان اتا - انالار مەن وقۋشىلاردى تانىستىرۋ.
اتا - انالارعا قويىلاتىن سۇراقتار:
- ەسىمىڭىز كىم؟
- قانداي ماعىنا بەرەدى؟
وقۋشىلارعا قويىلاتىن سۇراقتار:
- ەسىمىڭ كىم؟
- ءوز اتىڭىزدىڭ العاشقى ارىپىنەن باستالاتىن بويىڭىزداعى جاقسى قاسيەتتى اتاپ ءوتۋ.
پسيحولوگ اتا - انالارعا ارناپ سۇراق قويادى.
سۇراق: - ءسىز قانشالىقتى ءوز بالاڭىزدى تولىق قاندى، جاقسى بىلەسىز؟
اتا - انالاردىڭ جاۋاپتارى تىڭدالادى.
پسيحولوگ: ولاي بولسا، ءبىز بالالارىمىزدى قانشالىقتى جاقسى بىلەتىنىمىزدى ءىس جۇزىندە تەكسەرىپ كورەيىك.
ءىى. جاتتىعۋ. «ءوز بالاڭىزدى جاقسى بىلەسىز بە؟»
ماقساتى: اتا - انامەن بالانىڭ ورتاسىنداعى قارىم - قاتىناستى انىقتاۋ.
1. بالاڭىزدىڭ جاقسى كورەتىن ءتۇسى قانداي؟
2. قانداي تاعامدى ءسۇيسىنىپ جەيدى؟
3. بالاڭىزدىڭ اتىن ەركەلەتكەندە قالاي اتايسىز؟
4. بالاڭىزدىڭ ەڭ جاقىن دوسىنىڭ ەسىمى كىم؟
5. ءسۇيىپ وقيتىن ءپانى؟
6. بالاڭىز مەكتەپتە نەشىنشى كابينەتتە وقيدى؟
نۇسقاۋ: بەرىلگەن سۇراقتارعا اتا - انا دا، بالا دا بىردەي جاۋاپ جازىپ وتىرادى. سوڭىندا جازىلعان جاۋاپتاردى ءوزارا سايكەستەندىرۋ. دۇرىس سايكەس كەلگەن جاۋاپقا ءبىر ۇپايدان بەرىلىپ وتىرادى.
قورىتىندى: كوپ ۇپاي جيناپ العا شىققان اتا - انالاردى ماداقتاۋ. ال، از ۇپاي جيناعان اتا - انالارعا بولاشاقتا بالالارىمەن تىعىز بايلانىستا بولۋ كەرەك ەكەنىنە ۇسىنىس بەرۋ.
ءىىى. جاتتىعۋ. شىعارماشىلىق جۇمىس «وتباسىلىق قۇندىلىق اعاشى»
نۇسقاۋ: ۇلكەن اعاشتىڭ سۋرەتىن سالۋ كەرەك. بۇل ءسىزدىڭ وتباسىلىق قۇندىلىق اعاشىڭىز. بىرنەشە بەرىلگەن وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى اعاشتىڭ تامىرىنا، دىڭىنە، بۇتاقتارىنا ورنالاستىرۋ. تامىرى ءسىزدىڭ ەڭ نەگىزگى وتباسىلىق قۇندىلىق بولىپ ەسەپتەلەدى، اعاشتىڭ دىڭىنە ورتاشا قۇندىلىقتاردى، ال، بۇتاقتارىنا وتباسىڭىزعا ماڭىزدى ءبىراق، قاتتى قولدانبايتىن، كوپ كوڭىل اۋدارمايتىن قۇندىلىقتاردى ورنالاستىرۋ كەرەك. بەرىلگەن ۋاقىت 7 - 10 مينۋت.
1. مىقتى دەنساۋلىق
2. اعايىندارىڭا، دوستارىڭا اشىق ەسىك
3. اۋىزبىرشىلىك
4. ورتاق قىزىعۋشىلىق
5. ءبىر - ءبىرىڭىزدىڭ جۇمىسىنا ارالاسپاۋ
6. قامقورلىق
7. ءتارتىپ
8. بوس ۋاقىتىڭىزدى بىرگە وتكىزۋ
9. سەنىمدىلىك
10. اتا - انانىڭ ءسوزى زاڭ
11. اتا - انا وتباسىنىڭ ۇلگىسى
12. الەۋمەتتىك جاعداي
13. وتباسىلىق قارىم - قاتىناس
14. ماحاببات
15. مەيىرىمدىلىك
16. شىنايىلىق
17. سىرت كوزگە ۇلگى بولۋ
18. بەرەكە
19. ۇلكەنگە - ىزەت، كىشىگە - قۇرمەت
20. كوپ بالا
سوڭىندا ۇلكەن بايتەرەك اعاشى شىعۋ كەرەك. شىققان سۋرەتتى قورعاپ شىعامىز.
ءىV. جاتتىعۋ. اتا - انانىڭ بالاعا قانشالىقتى كوڭىل ءبولۋىن انىقتايتىن ادىستەمە
ر/س سۇراقتار ----------------------------------------------------------يا -------جوق
1. مەن بالاما ءوز بالالىق شاعىمدى ايتىپ وتىرامىن جاسىل سارى
2. بالارىممەن سيرەك وينايمىن سارى جاسىل
3. مەنىڭ بالام ءاردايىم ماعان ءوز سىرىن ايتۋعا دايىن جاسىل سارى
4. باسىنا تۇسكەن قيىندىقتارىمەن مەنىمەن بولىسەتىنە سەنىمدىمىن جاسىل سارى
5. مەن ويلايمىن، كەز - كەلگەن بالانىڭ ىسىنە ۇلكەن ءمان بەرۋ كەرەك سەبەبى، ونىڭ بارلىعى ۇيىمشىلدىققا تاربيەلەيدى قىزىل
6. ايىنا ەكى رەت بالاممەن بىرگە قىدىرامىن جاسىل سارى
7. ەگەر مەنىڭ بالام ءۇي تاپسىرماسىن ورىنداۋعا كومەك سۇراسا، مەن كومەكتەسۋگە ءاردايىم دايىنمىن جاسىل سارى
8. بالامنىڭ قانداي وقۋلىقتاردى ءسۇيىپ وقيتىنىن جاقسى بىلەمىن جاسىل سارى
9. «3» نەمەسە «2» باعا السا، مىندەتتى تۇردە جازالايمىن قىزىل
10. بالامدى ماقتاۋ ءۇشىن ءاردايىم سىلتاۋ ىزدەيمىن جاسىل قىزىل
11. بىرگە سىرلاسىپ، اڭگىمەلەسكەندى جاقسى كورەمىز جاسىل سارى
12. كەيدە مەن ۋاقىتىمدى، تەك بالاعا ۇرىسۋعا عانا جۇمسايتىن سياقتىمىن قىزىل
13. ءارقاشان بالامنىڭ باسىنان سيپاپ، قۇشاقتايمىن جاسىل سارى
14. مەنىڭ داۋىس ىرعاعىم تەك بۇيىرىپ، قاتاڭ سويلەۋ قىزىل
15. بالالارىممەن بىرگە ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمالاردى ورىنداۋىم كەرەك، سەبەبى، ولار ءوز ەرىكتەرىمەن ورىندامايدى قىزىل
16. بالامنىڭ قانداي ارمانى بار ەكەنىن جاقسى بىلەمىن جاسىل سارى
17. باسقا بىرەۋدىڭ بالالارىن نەمەسە ءوزىمدى ونەگە تۇتامىن قىزىل
18. بالام اشۋلانىپ ءبىر نارسە بۇلدىرسە، مىندەتتى تۇردە جازالايمىن قىزىل
19. وقىعان كىتاپتاردى نەمەسە كورگەن كينونى بىرگە تالقىلايمىز جاسىل سارى
20. ۇيدەگى كەلەڭسىز جاعدايلاردى بالالارىما ايتىپ وتىرامىن جاسىل
21. مەن اۋىرعاندا نەمەسە شارشاعاندا بالام ونى سەزەدى جانە كومەكتەسەدى جاسىل سارى
22. مەنىمەن بىرگە جيە بولعاندى جاقسى كورەتىنىن ءارقاشان ايتىپ جۇرەدى سارى
23. بالاممەن سويلەسكەندى وتە جاقسى كورەمىن جاسىل سارى
قورىتىندى: ءار تۇستەردى جەكە - جەكە ساناپ، ءار تۇسكە ءبىر ۇپايدان بەرىلەدى. ءار ءتۇستىڭ ءوز ۇپايلارىن سانايمىز.
جاسىل ءتۇستى شارشىلار:
ا) 0 - 5 ۇپاي ارالىعىندا - بالاڭىزعا ءسىزدىڭ كوڭىل ءبولۋىڭىز جەتىسپەيدى. ءاردايىم جۇمىستان قولىڭىز تيمەيدى ءبىراق، بالا ءسىزدىڭ كوڭىل ءبولۋىڭىزدى كۇتەدى. بالاعا كوپ كوڭىلدىڭ سانى ەمەس، ساپاسى ماڭىزدى. جۇمىستان كەيىن تاماق ازىرلەۋدىڭ ۇستىندە نەمەسە ىدىس جۋىپ تۇرىپ بالاڭىزبەن سويلەسىڭىز.
ب) 5 - 10 ۇپاي ارالىعىندا - بالاڭىزعا كوپ كوڭىل بولىنبەيدى. تەك تاماقتاندىرىپ، كيىندىرىپ جانە كۇندەلىكتى قاراۋ، ول كوڭىل بولىنگەن بولىپ ەسەپتەلمەيدى. بالاڭىزدىڭ ىشكى جان - دۇنيەسىنە كوبىرەك كوڭىل بولگەنىڭىز ءجون.
ۆ) 10 - 15 ۇپاي ارالىعىندا - بالاڭىزعا كوپ كوڭىل بولەسىز. بالاڭىز سىزگە ابدەن سەنەدى جانە ارقا تۇزەيدى. بارلىق قيىندىقتاردا ءسىزدىڭ الىپ شىعاتىنىنا ۇلكەن سەنىممەن قارايدى. بولاشاقتا جەكە تۇلعا رەتىندە جاقسى ازامات بولىپ وسۋىنە كەپىلدىك بەرەدى.
سارى ءتۇستى شارشىلار:
ا) 1 - 4 ۇپاي ارالىعىندا - ءسىزدىڭ بالاڭىزعا كوپ كوڭىل بولىنەدى. مۇمكىن ول كوپ تە شىعار. ويلانىڭىز، بالاڭىزدىڭ بوس ۋاقىتى جەتكىلىكتى مە؟ مۇمكىن ونىڭ كەلەڭسىز جاعدايلارىن ءسىز شەشەتىن شىعارسىز؟ وسىلاي قالىپتاسا بەرسە، بالانىڭ جەكە تۇلعا بولىپ ءوسۋى توقتاتىلادى، بالاڭىز كەيبىر جاعدايلاردى ءوزى شەشە الماي، وزىنە دەگەن سەنىمىن جوعالتىپ، سىزگە تاۋەلدى بولىپ قالۋى مۇمكىن.
ب) 5 - 9 ۇپاي ارالىعىندا – مۇمكىن ءسىز جاسىل شارشىلاردان دا وسىنداي ۇپاي جيناعان شىعارسىز، ول بالاڭىزدىڭ سىزدەن وزىنە دەگەن كوڭىل بولەتىنىن كۇتەدى. بالاعا كۇندەلىكتى ۇيدەگى جاعدايلاردا كوبىرەك كوڭىل ءبولىپ، ونىڭ وزىندىك پىكىرلەرىن تىڭداپ، اقىلداسا ءبىلىڭىز.
ۆ) 9 - 13 ۇپاي ارالىعىندا - ءسىزدىڭ كوڭىل ءبولۋىڭىز بالاعا وتە قاجەت. ەگەر دە ءسىز جۇمىستان قولىڭىز تيمەسە، كۇندەلىكتى ءار بوس مينۋتىڭىزدى بالاعا ارناۋعا تىرىسىڭىز. ۋاقىتىندا بالاڭىزدى ماقتاۋدى، باسىنان سيپاۋدى ۇمىتپاعانىڭىز ءجون. ۋاقىت وتە كەلە ءسىزدىڭ بالاڭىزبەن ءتىل تابىسۋعا قيىندىق تۋعىزۋى مۇمكىن.
قىزىل ءتۇستى شارشىلار:
ا) 0 - 2 ۇپاي ارالىعىندا - ءسىزدىڭ وتباسىندا بارلىق جاعدايلار جاقسى: بالاعا جەتكىلىكتى كوڭىل بولىنەدى. بالانىڭ وزىنە - ءوزى باعالاۋى دۇرىس قالىپتاسقان.
ب) 2 - 4 ۇپاي ارالىعىندا - ءسىز بالاعا وتە قاتال قارايسىز نەمەسە ءسىز بالاعا كوپ كوڭىل بولمەيسىز. سوندىقتان، ول ءسىزدى وزىنە قاراتۋ ءۇشىن ءار ءتۇرلى جاعىمسىز ىستەر جاساۋى مۇمكىن. كەز - كەلگەن نارسەلەرگە ۇرسا بەرمەڭىز. بالانى كوبىرەك قولپاشتاپ، كەلەسىدە بارلىعى جاقسى بولاتىنىنا سەندىرىڭىز.
ۆ) 4 - 8 ۇپاي ارالىعىندا – بالاعا ۇنەمى ۇرسىپ، اقىل ايتقاندىقتان بالادا دا تاربيە سالاسى بويىنشا ءدال وسىنداي پىكىر قالىپتاسقان. سوندىقتان بالا ءاردايىم ءسىزدى اشۋلاندىرىپ، ايقايلاۋىڭىزدى كۇتىپ تۇرادى. ءوزىڭىزدى وزگەرتۋگە تىرىسىڭىز، ەشقانداي سەبەپ بولماسا دا، بالانى كوبىرەك ماداقتاۋعا، باسىنان سيپاپ جاي سويلەسىپ ۇيرەنىڭىز. ءدال وسىلاي قالىپتاسا بەرسە، كۇندەلىكتى ۇيدەگى ايقاي - شۋ ازايىپ، بالاڭىزدىڭ ساباعى دا جاقسارىپ، ارا - قاتىناسىڭىز دۇرىستالعاندىعىڭىزعا كوزىڭىز جەتەدى. جاي سويلەسىپ، ءتۇسىندىرۋدىڭ سىزگە دە، بالاعا دا جاقسى قاسيەت ەكەنىن ۇمىتپاعانىڭىز ءجون.
V. جاتتىعۋ. مەديتاسيا. «ءوز جۇلدىزىڭىزدى تابىڭىز» ادەمى اۋەن ويناپ تۇرادى.
نۇسقاۋ: جۇلدىزدى ءتۇندى ەلەستەتىڭىز. جۇلدىزدار ۇلكەن جانە كىشى، جارىق جانە كۇڭگىرت. بىرەۋ ءۇشىن بۇل بىرەۋ نەمەسە بىرنەشە جۇلدىزدار، ال بىرەۋلەر ءۇشىن سانسىز كوپ، جارىق شاشىپ بىردە الىستاپ، بىردە قول سوزىم جەردە جاقىن ورنالاسقان. جۇلدىزدارعا مۇقيات قاراپ، ەڭ كەرەمەت جۇلدىزدى تاڭداڭىز. مۇمكىن، بۇل بالالىق كەزدەگى ءسىزدىڭ ارمانىڭىزعا ۇقساس شىعار، مۇمكىن، ول ءسىزدىڭ باقىتتى ءسابي كەزدەرىڭىزدى ەسكە تۇسىرگەن شىعار. تاعى دا ول جۇلدىزىڭىزعا ءسۇيسىنىپ، سوعان جەتۋگە تىرىسىڭىز. بار كۇشىڭىزدى سالىڭىز. ءسىز مىندەتتى تۇردە سول جۇلدىزعا جەتەسىز. اسپاننان الىپ ونى الدىڭىزعا قويىڭىز.
ا) اتا - انا الدارىندا جاتقان جۇلدىزداردان وزىنە بىرەۋىن تاڭداپ الادى
ءا) جۇلدىزدارعا بولاشاقتا بالاڭىزدى قانداي ادام رەتىندە ەلەستەتەتىنىن جازادى.
ب) تاقتاعا ىلەدى.
پسيحولوگ: وسى ساباقتىڭ الدىندا ءبىز بالالارمەن بىرگە «وتباسىنداعى قارىم - قاتىناس» تاقىرىبىندا ترەنينگ ساباق وتكىزگەن ەدىك. سول ساباقتا «بالا سىزدەردەن نە كۇتەدى جانە سىزگە دەگەن كوزقاراسى قانداي؟» سۇراقتارىنا جاۋاپ العان ەدىك. ءوز بالالارىڭىزدىڭ جۇرەگىن الىپ، وقىسىڭىز بولادى.
Vءى. قورىتىندىلاۋ. «تىلەك شامى»
ماقساتى: ترەنينگ تۋرالى پىكىرلەرىن ورتاعا سالۋ.
- مىنە، قوشتاساتىن دا ءسات جەتتى، اتا - انالار، وقۋشىلار. ءبىز سىزدەرمەن جانۇياداعى اتا - انا مەن بالالار اراسىنداعى قارىم - قاتىناستىڭ ءتۇرلى جاقتارىن تانۋعا، جان - جاقتى تالقىلاۋعا تىرىستىق. وتباسى، ۇشقان ۇيا - جىلىلىقتىڭ، جىلۋلىقتىڭ مەكەنى. «وتباسى» اتاۋىنىڭ مانىنە تەرەڭ ۇڭىلەر بولساق، وتتىڭ دا ۇلكەن ماڭىزى بار ەكەنىن سەزەمىز. سوندىقتان وتتىڭ باسى، وشاعىمىزدىڭ ءتۇتىنى ءتۇزۋ بولۋ ءۇشىن «تىلەك شامى» جاتتىعۋىن ءبىر - بىرىمىزگە تىلەك ايتا وتىرىپ جۇرگىزەيىك. ءبىر - بىرىمىزگە مىنا شامدى بەرە وتىرىپ بۇگىنگى كەزدەسۋدەن العان اسەرلەرىڭىزبەن ءبولىسىپ، ترەنينگ بارىسىندا ايتا الماي قالعان ويلارىڭىز بولسا وسى جەردە ايتىپ كەتۋلەرىڭىزگە بولادى.
پسيحولوگتىڭ قورىتىندى ءسوزى
ۇلاعاتتى ۇستازدار، ارداقتى اتا - انالار جانە وقۋشىلار! جەل بەسىكتەن، جەر بەسىككە دەيىنگى ادام ومىرىندەگى تاربيەنىڭ ۇيىتقىسى اتا - انا مەن مەكتەپ. بولاشاق دەسەك تە، كەلەشەك دەسە دە بالا - ۇرپاق دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى.
ادامنىڭ وزگە تىرشىلىك يەسىنەن ايىرماشىلىعى – دۇنيەگە پەرزەنت اكەلگەن سوڭ، ونىڭ بولاشاعىن ويلاۋ، ادام ەتىپ تاربيەلەۋ.
بالا تاربيەسى – ءبىر وتباسىنىڭ عانا ەمەس، بۇكىل قوعامنىڭ مەملەكەتتىك ابىرويلى مىندەتى. كەزىندە ءال فارابي بابامىز «عىلىم ەمەس، ەڭ الدىمەن تاربيەگە كوڭىل ءبولۋ كەرەك، تاربيەسىز ادامعا عىلىم باياندى بولمايدى» - دەمەپ پە ەدى. وسىعان وراي بۇكىل اتا - انا تاربيەگە بەت بۇرۋى كەرەك. ۇرپاق تاربيەسىنە مۇددەلى ەكەندىگىن اتا - انالار ءىس - جۇزىندە دالەلدەپ وتىرۋلارى ءتيىس. مىنە وسىنداي ىنتىماق بىرلىگىندە عانا ويداعىداي ناتيجە بەرەرى اقيقات.
ۇلتىمىزدىڭ قانىنداعى ىزەتتىلىك – دورەكىلىككە، قايىرىمدىلىق - قاتىگەزدىككە، جومارتتىق - توعىشارلىققا، ادالدىق - ارامدىققا، پاراساتتىلىق - پارىقسىزدىققا اۋىسپاسىن دەگەن ۇلكەن ءۇمىت تۇر.
ءومىردىڭ وتپەلى قيىن كەزەڭىندە ۇل - قىزدارىمىزدىڭ سانالى تاربيە مەن ناقتى ءبىلىم الۋلارىنا كۇش سالايىق. بالاعا جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراپ، وقىتۋ مەن ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋدە وتباسىنىڭ باسىم ءرولىن مويىنداپ، بىرلەسە، ىنتىماقتاسا ارەكەت ەتۋىمىز قاجەت. بالا تاربيەسىندە شىدامدى بولىپ، ءوز بالالارىڭىزعا جىلۋىڭىزدى بەرە بىلىڭىزدەر! ءسىزدىڭ وسىرگەن بالالارىڭىز سىزدەردى ىلعيدا قۋانتىپ، قۋانىشقا بولەي بەرسىن! – دەي وتىرىپ، ءبىز سىزدەرمەن قوشتاسپايمىز، كەلەسى كەزدەسكەنشە قوش، ساۋ بولىڭىزدار!
You Might Also Like
