ەل بايلىعى - دەنساۋلىق
4 كلاسس
(«دەنساۋلىق كۇندەرى» اتتى ايلىقتا وتكىزىلگەن تاربيە ساعاتى)
ەل بايلىعى - دەنساۋلىق
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ەل بايلىعى - دەنساۋلىق
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. وقۋشىلاردىڭ دەنساۋلىق جونىندە، ءوزىنىڭ دەنساۋلىعىن ساقتاۋ جانە نىعايتۋ جونىندە بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ. سالاۋاتى ءومىر سالتىن قالىپتاستىرۋ. بالالاردا دەنساۋلىقتىڭ قۇندى جانە ماڭىزدى ەكەندىگى جونىندە تۇسىنىكتەرىن قالىپتاستىرۋ.
2. وقۋشىلاردىڭ زياندى زاتتاردان اۋلاق بولىپ، ءوز دەنساۋلىقتارىن كۇتۋگە تاربيەلەۋ.
3. بالانىڭ ءوز دەنساۋلىعىن ساقتاۋ مەن نىعايتۋعا دەگەن سەزىمىن دامىتۋ. ەلىمىزدىڭ بولاشاعى جاستاردىڭ قولىندا ەكەنىن ايتا وتىرىپ بولاشاققا دەگەن كوزقاراستارىن قالىپتاستىرۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سلايدتار، ءار توپقا بەرىلەتىن سۇراقتار، ماقال - ماتەلدەر، ويىنعا قاجەتتى زاتتار (ماركەر، پلاكات)
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى
ءمۇعالىم: بالالار، بۇگىن بىزدە ەرەكشە ساباق بولعالى تۇر. ءبىز بۇگىن سالاۋاتتى ءومىر سالتىن دارىپتەي وتىرىپ، «ەل بايلىعى - دەنساۋلىق» تاقىرىبىندا تاربيە ساعاتىن وتكىزگەلى وتىرمىز جانە بۇگىنگى ساباعىمىزعا قۇرمەتتى دارىگەرلەر دە قاتىسىپ وتىر. ياعني بۇگىنگى ساباعىمىز دارىگەرلەرمەن كەزدەسىپ، ولارعا زياندى زاتتار تۋرالى، ادام اعزاسىنىڭ دوستارى مەن قاستارى تۋرالى ايتا وتىرىپ، قوناقتارىمىزدىڭ اقىل - كەڭەسىنە قۇلاق تۇرەمىز. ەندەشە ءسوز كەزەگىن وقۋشىلارىمىزعا بەرەمىز.
1 - وقۋشى: ءانۋار:
دەنساۋلىق - بار بايلىعىڭ باسىڭداعى،
جايناعان ءومىرىڭنىڭ جاسىل باعى.
قاستەرلەپ ماپەلەسەڭ، ايالاساڭ،
بويىڭنان كەتپەس قۋات جاسىڭداعى.
دەنساۋلىق قاشاننان دا التىنعا تەڭ،
بولادى بولاشاعىڭ جارقىن دا كەڭ.
اڭداماي جاقىن بولساڭ ارسىزدىقپەن،
ويلانىپ كوپ تاسىماي اقىلعا كەل.
2 - وقۋشى: دياس:
ادام بولۋ، ەل بولۋدىڭ جولى دا،
وڭاي ەمەس ويلاۋ كەرەك ونى دا.
ەل قاتارلى تىرلىك ەتىپ كەم بولماۋ،
باقىت قۇسىن قوندىرۋ دا قولىڭدا.
سوندىقتان دا سالاۋاتتىلىق ساباعىن
شىعارما ەستەن باسقان سايىن ءار ادىم.
جامان ادەت جۋىماسىن جانىڭا،
تابيعاتتاي تازا ۇلى بول دالانىڭ.
نيەتىڭ دە، تىلەگىڭ دە، ويىڭ دا،
سۇلۋ بولسىن، تازا بولسىن بويىڭ دا.
ادال ەڭبەك سەنى العا باستاسىن،
جەڭىل پايدا، جەڭىل جولعا بوي ۇرما.
ءمۇعالىم: دۇرىس ايتاسىڭدار. جامان ادەتتەن اۋلاق بولىپ، سالاۋاتتىلىق ساباعىن اركەز ەستەن شىعارماۋىمىز كەرەك. بالالار مەن ءقازىر سەندەردىڭ بىلىمدەرىڭدى تەكسەرۋدى ءجون كورىپ وتىرمىن. ءقازىر ءبىز «شىعارماشىلىعىڭدى شىڭداي ءبىل» دەگەن ويىن ويناپ جىبەرەيىك.
«شىعارماشىلىعىڭدى شىڭداي ءبىل!» ويىنى
ويىننىڭ شارتى: كلاسس 3 توپقا بولىنەدى. ءار توپقا پلاكات، ماركەر بەرىلەدى. ءار توپقا ماقال - ماتەل دايىندالعان. سول بويىنشا ماقالدى اشاتىن سۋرەت سالىپ، سالعان سۋرەتتەرىن قورعاۋلارى كەرەك.
ءى توپ: «اۋىرىپ ەم ىزدەگەنشە،
اۋىرمايتىن جول ىزدە»
ءىى توپ: «تازالىق - ساۋلىق نەگىزى،
ساۋلىق - بايلىق نەگىزى»
ءىىى توپ: «دوسىڭ كوپ بولسا، جالعىزبىن دەمە،
دەنىڭ ساۋ بولسا، جارلىمىن دەمە»
(ءار توپ سالعان سۋرەتتەرىن قورعايدى، ماقالدىڭ ماعىناسىن اشادى)
ءمۇعالىم: ال بۇدان باسقا قانداي دەنساۋلىق جايلى ماقال - ماتەل بىلەمىز؟ ونى تەكسەرۋ ءۇشىن بالالار ەكرانعا نازار اۋدارايىق. بىزگە ماقالدىڭ ءبىرىنشى جولى بەرىلەدى، ءبىز ونىڭ جالعاسىن تابۋىمىز كەرەك. ياعني بۇل ويىنىمىز «جالعاسىن تاپ» دەپ اتالادى.
«جالعاسىن تاپ» ويىنى
ويىننىڭ شارتى: دەنساۋلىق جايلى ماقالدىڭ ءبىرىنشى بولىگى ەكراندا جازۋلى شىعادى، وقۋشىلار جالعاسىن تاۋىپ، ماقالدىڭ ماعىناسىن اشۋلارى كەرەك.
ماقال - ماتەلدەر:
1. دەنساۋلىق -(زور بايلىق)
2. جارلىنىڭ بايلىعى -(دەنىنىڭ ساۋلىعى)
3. جان اۋىرسا ءتان ازادى،
(قايعى باسسا - جان ازادى.)
4. دەنى ساۋدىڭ (جانى ساۋ.)
5. دەنى ساۋ ۇرپاق -(ەل بولاشاعى)
6. اۋرۋىن جاسىرعان (ولەدى.)
7. شىنىقساڭ (شىمىر بولارسىڭ)
8. دەنى ساۋ ادام -(داۋلەتتى ادام)
9. ءىشىڭ اۋىرسا، اۋزىڭدى تىي،
(كوزىڭ اۋىرسا، قولىڭدى تىي.)
10. دەنساۋلىقتىڭ ءقادىرىن (اۋىرعاندا بىلەرسىڭ)
11. ازعان دەنەگە (اۋرۋ ءۇيىر)
ءمۇعالىم: جارايسىڭدار بالالار. دەنساۋلىق تۋرالى ماقال - ماتەلدەردى جاقسى بىلەدى ەكەنسىڭدەر. جالپى بۇل ماقالدار ءبىزدى جامان، زياندى ادەتتەردەن اۋلاق بولىپ، جاقسىمەن دوس بولۋعا تاربيەلەيدى. ەڭ جامان قاسيەت - ول تەمەكى شەگۋ، اراق ءىشۋ جانە ناشا قولدانۋ. بۇلاردى پايدالانعان ادامنىڭ دەنساۋلىعى ەش ۋاقىتتا جاقسى بولمايدى، ولار سىرقاتقا شالدىعىپ، اياعى ولىمگە اپارادى. ءقازىر بالالار سىرقات پەن ساۋلىققا بايلانىستى سىنىپتاستارىڭنىڭ دايىنداعان كورىنىسى بار ەكەن، سونى تاماشالايىق.
كورىنىس: «سىرقات حاننىڭ قاھارى مەن ساۋلىق حاننىڭ اقىلى»
قاتىساتىندار:
اۆتور: اليدا
سىرقات حان: نۇرعاسىر
جىگىت:
تەمەكى:
اراق:
ناشا:
ەنجارلىق:
ساۋلىق حان:
اۆتور: اليدا سوناۋ ەرتە زاماندا
«دەرت» دەگەن ۇلكەن قامالعا
سىرقات اتتى ازۋلى حان باسشى بولىپتى.
قاتەرلى جاۋ ادامعا
كارىلىك تە، ەنجارلىق تا،
تەمەكى مەن اراق تا.
قاتەرلى دە، قاتىگەز حان سىرقاتتىڭ
ايبارىنان سەسكەنىپتى ءبىراق تا.
دۇنيەنى جاۋلاپ الۋ ارمانى -
حان سىرقاتتىڭ قولى جەتپەي قالعانى.
ارمانداۋ دا ايىپ پا ەكەن؟
ءبىر كۇنى حالقىن جينادى،
ءسوز باستادى بايىپپەن.
(ساحناعا ءجۇزى سۋىق، قاھارلى سىرقات حان شىعادى)
سىرقات حان: نۇرعاسىر
- ۋا، حالايىق!
ءوز ەلىمنىڭ ابىرويىن،
قورعانىسىن، اقىل - ويىن
قايتسەم «بيىك كوتەرەم» دەپ ويلادىم.
ءبىر بولسا دا بىرەگەيلى،
حاندىعىما تۇبەگەيلى
جاڭا وزگەرىس كىرگىزۋگە بەلدى مىقتاپ بايلادىم.
كوپ تولعانىپ، ويعا كەلدىم مىنانداي:
حاندىعىمنىڭ ءتورت تاعانداپ
تۇرۋى ءۇشىن قۇلاماي،
بار الەمدى جاۋلاۋ كەرەك.
كەندە ەمەسپىز كۇشتەن دە،
تاعدىر ءبىزدىڭ داڭقىمىزدى
الدە كەلتە پىشكەن بە؟
ەنجارلىق: دانيار (ارەڭ سويلەپ)
- الديار حان!
قويا تۇرعىن الەم جاۋلاپ الۋدى،
ساۋلىق حاننىڭ اسكەرى بار قارۋلى.
ادامدار دا اياۋسىز كۇرەسپەنەن
جويىپ سالار جانىڭدى.
(سەكىرىپ كۇلىپ اراق شىعادى)
اراق: سامات
- توقتا! توقتا!
مەنى كورسە ءىشىپ الار ادامدار، شىداماي،
ءىشۋ ءۇشىن بۇل ومىردە سىلتاۋلار كوپ مىناداي:
تابىسى مەن اتاق – داڭقى، قولى جەتكەن مانسابى،
سەبەپسىز قۇر ءىشۋ ماقسات اۋىپ كەتسە اڭسارى.
وسى ارقىلى مەن الدىمەن ادامداردى جاۋلايمىن،
اقىرىنداپ ۋاقىت وتە الەمدى دە جاۋلايمىن.
(ادەمى كيىنگەن تەمەكى جان - جاعىنا جىميا قاراپ، كۇلىپ كىرىپ كەلەدى)
تەمەكى: ءالىم
- ۋا، تاقسىرىم،
مەن بارلىق ادام ءومىرىن
كوك تۇتىنگە ۋلاتىپ،
ءتانىن جاۋلاپ الامىن.
(«دەنساۋلىق كۇندەرى» اتتى ايلىقتا وتكىزىلگەن تاربيە ساعاتى)
ەل بايلىعى - دەنساۋلىق
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ەل بايلىعى - دەنساۋلىق
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. وقۋشىلاردىڭ دەنساۋلىق جونىندە، ءوزىنىڭ دەنساۋلىعىن ساقتاۋ جانە نىعايتۋ جونىندە بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ. سالاۋاتى ءومىر سالتىن قالىپتاستىرۋ. بالالاردا دەنساۋلىقتىڭ قۇندى جانە ماڭىزدى ەكەندىگى جونىندە تۇسىنىكتەرىن قالىپتاستىرۋ.
2. وقۋشىلاردىڭ زياندى زاتتاردان اۋلاق بولىپ، ءوز دەنساۋلىقتارىن كۇتۋگە تاربيەلەۋ.
3. بالانىڭ ءوز دەنساۋلىعىن ساقتاۋ مەن نىعايتۋعا دەگەن سەزىمىن دامىتۋ. ەلىمىزدىڭ بولاشاعى جاستاردىڭ قولىندا ەكەنىن ايتا وتىرىپ بولاشاققا دەگەن كوزقاراستارىن قالىپتاستىرۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سلايدتار، ءار توپقا بەرىلەتىن سۇراقتار، ماقال - ماتەلدەر، ويىنعا قاجەتتى زاتتار (ماركەر، پلاكات)
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى
ءمۇعالىم: بالالار، بۇگىن بىزدە ەرەكشە ساباق بولعالى تۇر. ءبىز بۇگىن سالاۋاتتى ءومىر سالتىن دارىپتەي وتىرىپ، «ەل بايلىعى - دەنساۋلىق» تاقىرىبىندا تاربيە ساعاتىن وتكىزگەلى وتىرمىز جانە بۇگىنگى ساباعىمىزعا قۇرمەتتى دارىگەرلەر دە قاتىسىپ وتىر. ياعني بۇگىنگى ساباعىمىز دارىگەرلەرمەن كەزدەسىپ، ولارعا زياندى زاتتار تۋرالى، ادام اعزاسىنىڭ دوستارى مەن قاستارى تۋرالى ايتا وتىرىپ، قوناقتارىمىزدىڭ اقىل - كەڭەسىنە قۇلاق تۇرەمىز. ەندەشە ءسوز كەزەگىن وقۋشىلارىمىزعا بەرەمىز.
1 - وقۋشى: ءانۋار:
دەنساۋلىق - بار بايلىعىڭ باسىڭداعى،
جايناعان ءومىرىڭنىڭ جاسىل باعى.
قاستەرلەپ ماپەلەسەڭ، ايالاساڭ،
بويىڭنان كەتپەس قۋات جاسىڭداعى.
دەنساۋلىق قاشاننان دا التىنعا تەڭ،
بولادى بولاشاعىڭ جارقىن دا كەڭ.
اڭداماي جاقىن بولساڭ ارسىزدىقپەن،
ويلانىپ كوپ تاسىماي اقىلعا كەل.
2 - وقۋشى: دياس:
ادام بولۋ، ەل بولۋدىڭ جولى دا،
وڭاي ەمەس ويلاۋ كەرەك ونى دا.
ەل قاتارلى تىرلىك ەتىپ كەم بولماۋ،
باقىت قۇسىن قوندىرۋ دا قولىڭدا.
سوندىقتان دا سالاۋاتتىلىق ساباعىن
شىعارما ەستەن باسقان سايىن ءار ادىم.
جامان ادەت جۋىماسىن جانىڭا،
تابيعاتتاي تازا ۇلى بول دالانىڭ.
نيەتىڭ دە، تىلەگىڭ دە، ويىڭ دا،
سۇلۋ بولسىن، تازا بولسىن بويىڭ دا.
ادال ەڭبەك سەنى العا باستاسىن،
جەڭىل پايدا، جەڭىل جولعا بوي ۇرما.
ءمۇعالىم: دۇرىس ايتاسىڭدار. جامان ادەتتەن اۋلاق بولىپ، سالاۋاتتىلىق ساباعىن اركەز ەستەن شىعارماۋىمىز كەرەك. بالالار مەن ءقازىر سەندەردىڭ بىلىمدەرىڭدى تەكسەرۋدى ءجون كورىپ وتىرمىن. ءقازىر ءبىز «شىعارماشىلىعىڭدى شىڭداي ءبىل» دەگەن ويىن ويناپ جىبەرەيىك.
«شىعارماشىلىعىڭدى شىڭداي ءبىل!» ويىنى
ويىننىڭ شارتى: كلاسس 3 توپقا بولىنەدى. ءار توپقا پلاكات، ماركەر بەرىلەدى. ءار توپقا ماقال - ماتەل دايىندالعان. سول بويىنشا ماقالدى اشاتىن سۋرەت سالىپ، سالعان سۋرەتتەرىن قورعاۋلارى كەرەك.
ءى توپ: «اۋىرىپ ەم ىزدەگەنشە،
اۋىرمايتىن جول ىزدە»
ءىى توپ: «تازالىق - ساۋلىق نەگىزى،
ساۋلىق - بايلىق نەگىزى»
ءىىى توپ: «دوسىڭ كوپ بولسا، جالعىزبىن دەمە،
دەنىڭ ساۋ بولسا، جارلىمىن دەمە»
(ءار توپ سالعان سۋرەتتەرىن قورعايدى، ماقالدىڭ ماعىناسىن اشادى)
ءمۇعالىم: ال بۇدان باسقا قانداي دەنساۋلىق جايلى ماقال - ماتەل بىلەمىز؟ ونى تەكسەرۋ ءۇشىن بالالار ەكرانعا نازار اۋدارايىق. بىزگە ماقالدىڭ ءبىرىنشى جولى بەرىلەدى، ءبىز ونىڭ جالعاسىن تابۋىمىز كەرەك. ياعني بۇل ويىنىمىز «جالعاسىن تاپ» دەپ اتالادى.
«جالعاسىن تاپ» ويىنى
ويىننىڭ شارتى: دەنساۋلىق جايلى ماقالدىڭ ءبىرىنشى بولىگى ەكراندا جازۋلى شىعادى، وقۋشىلار جالعاسىن تاۋىپ، ماقالدىڭ ماعىناسىن اشۋلارى كەرەك.
ماقال - ماتەلدەر:
1. دەنساۋلىق -(زور بايلىق)
2. جارلىنىڭ بايلىعى -(دەنىنىڭ ساۋلىعى)
3. جان اۋىرسا ءتان ازادى،
(قايعى باسسا - جان ازادى.)
4. دەنى ساۋدىڭ (جانى ساۋ.)
5. دەنى ساۋ ۇرپاق -(ەل بولاشاعى)
6. اۋرۋىن جاسىرعان (ولەدى.)
7. شىنىقساڭ (شىمىر بولارسىڭ)
8. دەنى ساۋ ادام -(داۋلەتتى ادام)
9. ءىشىڭ اۋىرسا، اۋزىڭدى تىي،
(كوزىڭ اۋىرسا، قولىڭدى تىي.)
10. دەنساۋلىقتىڭ ءقادىرىن (اۋىرعاندا بىلەرسىڭ)
11. ازعان دەنەگە (اۋرۋ ءۇيىر)
ءمۇعالىم: جارايسىڭدار بالالار. دەنساۋلىق تۋرالى ماقال - ماتەلدەردى جاقسى بىلەدى ەكەنسىڭدەر. جالپى بۇل ماقالدار ءبىزدى جامان، زياندى ادەتتەردەن اۋلاق بولىپ، جاقسىمەن دوس بولۋعا تاربيەلەيدى. ەڭ جامان قاسيەت - ول تەمەكى شەگۋ، اراق ءىشۋ جانە ناشا قولدانۋ. بۇلاردى پايدالانعان ادامنىڭ دەنساۋلىعى ەش ۋاقىتتا جاقسى بولمايدى، ولار سىرقاتقا شالدىعىپ، اياعى ولىمگە اپارادى. ءقازىر بالالار سىرقات پەن ساۋلىققا بايلانىستى سىنىپتاستارىڭنىڭ دايىنداعان كورىنىسى بار ەكەن، سونى تاماشالايىق.
كورىنىس: «سىرقات حاننىڭ قاھارى مەن ساۋلىق حاننىڭ اقىلى»
قاتىساتىندار:
اۆتور: اليدا
سىرقات حان: نۇرعاسىر
جىگىت:
تەمەكى:
اراق:
ناشا:
ەنجارلىق:
ساۋلىق حان:
اۆتور: اليدا سوناۋ ەرتە زاماندا
«دەرت» دەگەن ۇلكەن قامالعا
سىرقات اتتى ازۋلى حان باسشى بولىپتى.
قاتەرلى جاۋ ادامعا
كارىلىك تە، ەنجارلىق تا،
تەمەكى مەن اراق تا.
قاتەرلى دە، قاتىگەز حان سىرقاتتىڭ
ايبارىنان سەسكەنىپتى ءبىراق تا.
دۇنيەنى جاۋلاپ الۋ ارمانى -
حان سىرقاتتىڭ قولى جەتپەي قالعانى.
ارمانداۋ دا ايىپ پا ەكەن؟
ءبىر كۇنى حالقىن جينادى،
ءسوز باستادى بايىپپەن.
(ساحناعا ءجۇزى سۋىق، قاھارلى سىرقات حان شىعادى)
سىرقات حان: نۇرعاسىر
- ۋا، حالايىق!
ءوز ەلىمنىڭ ابىرويىن،
قورعانىسىن، اقىل - ويىن
قايتسەم «بيىك كوتەرەم» دەپ ويلادىم.
ءبىر بولسا دا بىرەگەيلى،
حاندىعىما تۇبەگەيلى
جاڭا وزگەرىس كىرگىزۋگە بەلدى مىقتاپ بايلادىم.
كوپ تولعانىپ، ويعا كەلدىم مىنانداي:
حاندىعىمنىڭ ءتورت تاعانداپ
تۇرۋى ءۇشىن قۇلاماي،
بار الەمدى جاۋلاۋ كەرەك.
كەندە ەمەسپىز كۇشتەن دە،
تاعدىر ءبىزدىڭ داڭقىمىزدى
الدە كەلتە پىشكەن بە؟
ەنجارلىق: دانيار (ارەڭ سويلەپ)
- الديار حان!
قويا تۇرعىن الەم جاۋلاپ الۋدى،
ساۋلىق حاننىڭ اسكەرى بار قارۋلى.
ادامدار دا اياۋسىز كۇرەسپەنەن
جويىپ سالار جانىڭدى.
(سەكىرىپ كۇلىپ اراق شىعادى)
اراق: سامات
- توقتا! توقتا!
مەنى كورسە ءىشىپ الار ادامدار، شىداماي،
ءىشۋ ءۇشىن بۇل ومىردە سىلتاۋلار كوپ مىناداي:
تابىسى مەن اتاق – داڭقى، قولى جەتكەن مانسابى،
سەبەپسىز قۇر ءىشۋ ماقسات اۋىپ كەتسە اڭسارى.
وسى ارقىلى مەن الدىمەن ادامداردى جاۋلايمىن،
اقىرىنداپ ۋاقىت وتە الەمدى دە جاۋلايمىن.
(ادەمى كيىنگەن تەمەكى جان - جاعىنا جىميا قاراپ، كۇلىپ كىرىپ كەلەدى)
تەمەكى: ءالىم
- ۋا، تاقسىرىم،
مەن بارلىق ادام ءومىرىن
كوك تۇتىنگە ۋلاتىپ،
ءتانىن جاۋلاپ الامىن.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
پسيحولوگيالىق ترەنينگ
-
(«ماتەماتيكا - عىلىمداردىڭ پاتشاسى» اتتى ماتەماتيكا ونكۇندىگىندە وتكىزىلگەن اشىق ساباق)
