مەيىرىمدىلىك - ادامداردىڭ جانىن جىلىتاتىن كۇننىڭ كوزى
تاقىرىبى: «مەيىرىمدىلىك - ادامداردىڭ جانىن جىلىتاتىن كۇننىڭ كوزى»
ماقساتى:
مەيىرىمدىلىكتە ءومىر ءسۇرۋ باقىت ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ جانە بالالاردىڭ ساناسىنا مەيىرىمدىلىك، قايرىمدىلىق ۇعىمدارىن قالىپتاستىرۋ، بالانىڭ مەيىرىمدى سوزدەر ايتۋ قابىلەتىن ارتتىرۋ، كىشىپەيىلدىككە، باۋىرمالدىققا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: تاپسىرمالار، سۋرەتتەرى سىزبالار، جۇرەكشەلەر، ءتۇستى قاعازدار
ءادىس ءتاسىلى: سىني تۇرعىدان ويلاۋ، توپتاستىرۋ جۇمىسى، وي ءبولىسۋ، جاپسىرمالاۋ
«شاتتىق شەڭبەرى»
«شاتتىق شەڭبەرى» اياسىندا ءبىر - بىرىمىزبەن امانداسايىق.
قۋانامىن مەن دە، (ءوزىن كورسەتەدى.)
قۋاناسىڭ سەن دە، (جانىنداعى دوسىن كورسەتەدى)
قۋانايىق، دوستارىم، (ءبىر - ءبىرىنىڭ قولدارىنان ۇستايدى)
ارايلاپ اتقان كۇنگە! (قولدارىن جوعارى كوتەرەدى)
*مەن سەنەن جىلۋ الامىن (سول جاعىنا قارايدى)
جۇرەگىمە سالامىن (تۋرا قارايدى)
دوسىما سىيلايمىن (وڭعا قارايدى)
ساتتىلىك تىلەيمىن (تۋرا قارايدى)
بالالار توپپەن جۇمىس جاسايدى
ءى توپ «كۇن شۋاق»
«ءبىز كۇنبىز، شۋاعىمىزدى سىزدەرگە سىيلايمىز»
ءىى توپ «نۇرلى جۇرەك»
«ءبىزدىڭ جۇرەگىمىز سىزدەرگە جاقسىلىق تىلەيدى»
ءىىى توپ «جىلى الاقان»
«ءبىزدىڭ الاقاندارىمىز، سىزدەرگە كومەكتەسەدى»
ءىۇ توپ «كەرەمەت كوڭىل»
«ءبىز سىزدەرگە جاقسى كوڭىل كۇي سىيلايمىز»
ءۇ توپ «جان جىلۋى»
«ءبىز سىزدەرگە جانىمىزدىڭ جىلۋىن بەرەمىز»
ءبىز تانىسىپ الدىق.
«مەن قانداي بالامىن؟»
(قوسىمشا تاپسىرمالارى ارقىلى ءوز ونەرلەرىن، ءحوببيىن اڭگىمەلەيدى)
ۇلكەن ازامات، ەڭبەكقور ەكەنسىزدەر، ولاي بولسا، بۇگىنگى تاپسىرمالار سىزدەر ەش قيىندىقسىز ورىنداي الاتىندىقتارىڭىزعا ەشقانداي كۇمان كەلتىرمەيمىن.
«سيقىرلى قوبديشا» جاتتىعۋى: قوبديشانى ءبىر - ءبىرىڭنىڭ قولدارىڭا بەرەسىزدەر، قوبديشانى العان ادام ونى اشىپ ىشىنە قارايدى. ونىڭ ىشىندە كىشكەنتاي وزەننەن سىزدەر جان - جاقتى جانە قايتالانبايتىن بەينەنى كورەسىزدەر. وعان كۇلىپ قاراۋلارىڭىز كەرەك.
تالداۋ: جان - جاقتى جانە قايتالانبايتىن بەينە دەگەن ءسوزدى قالاي تۇسىنەسىزدەر؟
- سىزدەر ول بەينەگە كۇلىپ قاراعاندا، ول سىزگە قالاي قارادى؟
- قوبديشانىڭ ىشىنەن قانداي قۇپيانى كۇتتىڭىزدەر؟
- دەمەك، ءبىز، ءسىز، ءاربىر ادام ءوز الدىنا جان - جاقتى قايتالانبايتىن دۇنيە ەكەن. ەندەشە سىزدەردىڭ «سيقىرلى قوبديشادان» كۇتكەن قۇپيا سىرلارىڭىز سياقتى، مەن سىزدەرمەن قۇپيا
ويىندار مەن تاپسىرمالارعا تولى ترەنينگىمىزدى باستايمىن.
ەرتەگىنى ساحنالاۋ «بايلىق، باقىت، اقىل»
اۆتور: - ەرتە زاماندا بايلىق، باقىت، اقىل ۇشەۋى باس قوسىپتى. ولار ءوزارا وتكەن - كەتكەن اڭگىمەلەردى ايتىسادى. ءسوز كەزەگىندە ۇشەۋى ادام بالاسىنا تيگىزەتىن پايداسى جايىندا تالاسىپ قالادى. الدىمەن بايلىق ءسوز الادى. بايلىق (كەۋدەسىن قاعىپ،):
- مەنىڭ ارقامدا عانا ادام بالاسىنىڭ ءتورت تۇلىگى ساي، ءۇيى، دۇنيە – مۇلىككە باي، ءىشىپ - جەمى مول بولادى. سوندىقتان ماعان تەڭ كەلەر ەشتەڭە جوق.
اۆتور: - سوندا باقىت بىلاي دەيدى:
باقىت:- مەن باقپىن. كىمنىڭ باسىنا قونسام، سونىڭ اتاق - داڭقىن اسپانعا كوتەرەمىن، دوكەي ەتەمىن. قارسى كەلگەن دۇشپاندى جەر ەتەمىن. اقىل (سابىرلى تۇردە):- و، دوستارىم، مەن سەندەردىڭ تالاستارىڭا قوسىلمايمىن. ۇشەۋمىز تەڭ تۋدىق. ءبىراق مەن بىرەر يت كويلەكتى سەندەردەن بۇرىن توزدىردىم. ايتىستارىڭ كوڭىلىمە قونبايدى. مەن - اقىلمىن. سوندىقتان بەكەر داۋرىعىپ، مەنمەنسىپ سويلەگەندى جاقتىرمايمىن. ۇشەۋمىز دە ادام بالاسىنا
قاجەتپىز. كوڭىلدەرىڭە كەلسە دە، ايتايىن، ەكەۋىڭ دە ماعان باعىنىشتىسىڭدار. ادام بالاسى مەنسىز ءومىر سۇرە المايدى. كەلىسپەسەڭدەر دانىشپانعا جۇگىنەيىك. تورەلىگىن سول ايتسىن.
اۆتور:- ءسويتىپ ۇشەۋى دانىشپانعا كەلەدى. ۇشەۋىنىڭ تالاسىن تىڭداپ العان دانىشپان بىلاي دەيدى. دانىشپان:- ءومىردىڭ ءوزى ساباق: «بايلىق - ءبىر جۇتتىق». «باقىت بايانسىز». اقىل بار جەردە عانا بايلىق تا، باقىت تا، بىرلىك تە، ىنتىماق تا تۇگەل. اقىلمەن ءبارىن ويداعىداي باسقارۋعا، اتقارۋعا تىندىرۋعا بولادى. اقىلدىڭ ەڭبەك دەگەن سۇەنىشى، تىرەۋى، تۇتقاسى بار. ونىڭ المايتىن قامالى، قولى جەتپەيتىن ىرزىعى جوق. سوندىقتان اقىلدى بولىپ ەڭبەك ەتە بىلگەن ادام بالاسى بايلىققا دا، باقىتقا دا كەنەلىپ، ءماندى دە ءساندى ءومىر سۇرە الادى.
«شاتاسقان سوزدەر»
مەن، ادام، ەڭ، اقىل، تاماشا، ءبىلىم، بويىنداعى، نارسە -،
«ادام بويىنداعى ەڭ تاماشا نارسە - ءبىلىم مەن اقىل»
ج. بالاساعۇني
«التىن اقىل» (بارلىق توپقا ءبىر اقىلدان بەرىلەدى)
*ۇيدە، مەكتەپتە، «سالەم»، «سالەمەتسىز بە»، «قايىرلى ءتۇن» دەگەن سياقتى ىزگى سوزدەردى ايتۋدى ۇمىتپا.
*جاسى كىشىلەر ۇلكەندەرگە سالەم بەرىپ، ال ۇلكەندەر كىشىلەرگە قامقور بولۋى ءتيىس.
مۇنى ەستە ساقتا
*ءار كۇنىڭدى جاقسى ويلار ويلاۋمەن باستاپ، بوس وتكىزبە.
*كۇنى بويى ءوزىڭدى قورشاعان ادامداردىڭ ءبارى تۋرالى تەك سۇيىسپەنشىلىكپەن جانە ىزگىلىكپەن ويلاي ءجۇر.
*تىنىشتىق ساقتاي بىلۋگە، نازىك ۇنمەن بيازى، مادەنيەتتى سويلەۋگە ۇيرەن.
*ۇيىقتار الدىندا بۇگىن قانشا ادامدى قۋانتتىم دەپ، جۇباتقانىڭدى، قايىرىم جاساعانىڭدى ەسىڭە ءتۇسىر.
*اتا - اناڭنىڭ مەيىرىم شۋاعىن سەزىنىپ قادىرلەي ءبىل.
*«جاقسىلىققا جاقسىلىق - ءار كىسىنىڭ ءىسى،
جاماندىققا جاقسىلىق - ەر كىسىنىڭ ءىسى» دەگەن ماقالدى ءتۇسىنىپ جادىڭدا ۇستا.
«مەيىرىمدىلىك» مونشاعىن ءتىزۋ جاتتىعۋى» (ءار سوزدەردى، ءار ىستەردى ورىنداعان سوڭ مونشاق رەتىندە ءتىزىپ وتىرۋ.)
«اڭگىمەلەسۋ»
مەيىرىمدى ادام - ول قانداي بولادى؟
*مەيىرىمدى، قايىرىمدى ادام – قيىن ساتتە قول ۇشىن بەرۋگە، كومەكتەسۋگە دايار ادام.
*جاقسىلىق جاسايتىن ادام.
*تابيعاتتى سۇيەتىن ادام.
*اڭ جانۋارلار مەن قۇستارعا قامقورلىق كورسەتەتىن ادام.
* سىپايى، ادەپتى، جيناقى ادام.
*ۇلكەندى سىيلايتىن، دوستارىن سىيلايتىن ادام.
« سوزدەرمەن جۇمىس:»
«قالاي ويلايسىڭدار؟ قاتىگەزدىك كوپ پە، قايىرىمدىلىق، مەيىرىمدىلىك كوپ پە؟
(سوزدەردىڭ قاراما - قارسى ماعىناسىن تابۋ)
*جامان – جاقسى
*قاتىگەزدىك – قايىرىمدىلىق
*سوعىس – بەيبىتشىلىك
*اياماۋشىلىق - قولىاشىقتىق
*دورەكىلىك – ادەپتىلىك
*قاتالدىق – مەيىرىم
*وتىرىك – شىندىق
ويىن: “ەرتەگى كەيىپكەرى – قايىرىمدى ما الدە قاتىگەز بە؟”
بارلىقتارىڭ ەرتەگىنى جاقسى كورەسىڭدەر. ەرتەگىلەردىڭ ەڭ باستى تاقىرىبى – قايىرىمدىلىق پەن قاتىگەزدىك. كەيىپكەرلەر دە كوپ. ءقازىر مەن ەرتەگى كەيىپكەرلەرىن
اتايمىن، ال سەندەر ونىڭ قانداي ەكەنىن ايتاسىڭدار، اۋىزشا ەمەس، قايىرىمدى بولسا - الاقان سوعامىز، قاتىگەز بولسا – اياق پەن توقىلداتامىز.
ماقتاقىز، باۋىرساق، توقىلداق، قاڭباق شال، قارلىعاش، تاۋسوعار، ءداۋ، الداركوسە، جەتى لاق، قاسقىر، مىستانكەمپىر، تۇلك «قۇراستىرۋ» ويىنى (دانىشپاندار سويلەيدى)
1) «ادال جاندى ونەگە تۇت وزىڭە». ءجۇسىپ بالاساعۇني.
2) جاقسى ءتارتىپ ادەتكە اينالسا - ىرىس،
جامان ءتارتىپ ادەتكە اينالسا – قىرسىق. عابيدەن مۇستافين.
3) بالا بولساڭ بولعانداي بول،
اعايىنعا قورعانداي بول. نۇرجان شەشەن.
4) ۇلكەندى ىزەتتە،
كىشىنى قۇرمەتتە. باۋىرجان مومىش ۇلى.
5) مەيىرىمدىلىكتىڭ جولى - جارىق كۇن. مايلىقوجا سۇلتانقوجا ۇلى.
6) تالاپتان دا، ءبىلىم مەن ونەر ۇيرەن،
ءبىلىمسىز، ونەرسىز، بولادى اقىل تۇل. ش. قۇدايبەردى ۇلى
«وپليكاسيا»جاتتىعۋى: مۇندا ءار توپ ءوزى تاڭداپ العان تۇسىنەن پلاكاتقا جابىستىرۋ جاساۋ ارقىلى بەلگىلى ءبىر بەينەنى بىلدىرەدى.
نۇسقاۋ: مىنا ءبولىپ قويعان تۇستەردى توپ باسىلارىڭىز تاڭداۋعا بولادى.
1 توپقا – قىزىل، جاسىل ءتۇس (گۇل جاسايدى)
2 - توپقا – كوك، سارى ءتۇس ( اسپانداعى كۇن )
3 توپقا - كوك، اق ءتۇس (بۇل توپ تەڭىزدە ءجۇزىپ بارا جاتقان جەلكەندى قايىق بەينەسىن بەينەلەيدى)
4 - توپقا - سۇر مەن جاسىل ( اعاش پەن جاپىراق)
5 - توپقا - كوك پەن اق (اسپان مەن كوگەرشىن)
6 - توپقا - سارى مەن قىزعىلت (ارا مەن گۇل)
ءار توپ ماقال ايتىپ جۇمىستارىن تۇيىندەيدى.
قورىتىندىلاۋ «مەيىرىمدىلىك» مونشاعىن ءتىزىپ، ءىلۋ
اقىل مەن ءبىلىم، مەيىرىمدى جۇرەك ادامدى جاقسى نىق قادام جاساۋعا باستايدى.
«مەيىرىمدىلىك»- ادامدار ءبىر – بىرىنە جىلى سەزىمىن ءبىلدىرىپ، تەك جاقسىلىق ويلاۋى، يگىلىك جاساۋ ارقىلى مەيىرىمدىلىك تانىتا الۋى.
مەيىرىمدى، قايىرىمدى، سەزىمتال ادام ءاردايىم جاقسىلىق جاساۋعا دايىن تۇرادى. اق نيەتپەن جاقسىلىق جاساۋ ادامنىڭ ىشكى دۇنيەسىنىڭ بايلىعىن، جان سۇلۋلىعىن، پاراساتتىلىعىن كورسەتەدى. مەيىرىمدىلىك ءار ادامنىڭ جۇرەگىندە ءومىر سۇرەدى.
مەيىرىمدىلىكتى ادامنىڭ كوزىنەن كورۋگە كورۋگە، ءىس قيمىلىنان تابۋعا بولادى. مەيىرىمدى ادامدى ءبارى جاقسى كورەدى.
ءان: «بالا تىلەگى»
مەيىرىمدىلىك - ادامداردىڭ جانىن جىلىتاتىن كۇننىڭ كوزى. جۇكتەۋ
ماقساتى:
مەيىرىمدىلىكتە ءومىر ءسۇرۋ باقىت ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ جانە بالالاردىڭ ساناسىنا مەيىرىمدىلىك، قايرىمدىلىق ۇعىمدارىن قالىپتاستىرۋ، بالانىڭ مەيىرىمدى سوزدەر ايتۋ قابىلەتىن ارتتىرۋ، كىشىپەيىلدىككە، باۋىرمالدىققا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: تاپسىرمالار، سۋرەتتەرى سىزبالار، جۇرەكشەلەر، ءتۇستى قاعازدار
ءادىس ءتاسىلى: سىني تۇرعىدان ويلاۋ، توپتاستىرۋ جۇمىسى، وي ءبولىسۋ، جاپسىرمالاۋ
«شاتتىق شەڭبەرى»
«شاتتىق شەڭبەرى» اياسىندا ءبىر - بىرىمىزبەن امانداسايىق.
قۋانامىن مەن دە، (ءوزىن كورسەتەدى.)
قۋاناسىڭ سەن دە، (جانىنداعى دوسىن كورسەتەدى)
قۋانايىق، دوستارىم، (ءبىر - ءبىرىنىڭ قولدارىنان ۇستايدى)
ارايلاپ اتقان كۇنگە! (قولدارىن جوعارى كوتەرەدى)
*مەن سەنەن جىلۋ الامىن (سول جاعىنا قارايدى)
جۇرەگىمە سالامىن (تۋرا قارايدى)
دوسىما سىيلايمىن (وڭعا قارايدى)
ساتتىلىك تىلەيمىن (تۋرا قارايدى)
بالالار توپپەن جۇمىس جاسايدى
ءى توپ «كۇن شۋاق»
«ءبىز كۇنبىز، شۋاعىمىزدى سىزدەرگە سىيلايمىز»
ءىى توپ «نۇرلى جۇرەك»
«ءبىزدىڭ جۇرەگىمىز سىزدەرگە جاقسىلىق تىلەيدى»
ءىىى توپ «جىلى الاقان»
«ءبىزدىڭ الاقاندارىمىز، سىزدەرگە كومەكتەسەدى»
ءىۇ توپ «كەرەمەت كوڭىل»
«ءبىز سىزدەرگە جاقسى كوڭىل كۇي سىيلايمىز»
ءۇ توپ «جان جىلۋى»
«ءبىز سىزدەرگە جانىمىزدىڭ جىلۋىن بەرەمىز»
ءبىز تانىسىپ الدىق.
«مەن قانداي بالامىن؟»
(قوسىمشا تاپسىرمالارى ارقىلى ءوز ونەرلەرىن، ءحوببيىن اڭگىمەلەيدى)
ۇلكەن ازامات، ەڭبەكقور ەكەنسىزدەر، ولاي بولسا، بۇگىنگى تاپسىرمالار سىزدەر ەش قيىندىقسىز ورىنداي الاتىندىقتارىڭىزعا ەشقانداي كۇمان كەلتىرمەيمىن.
«سيقىرلى قوبديشا» جاتتىعۋى: قوبديشانى ءبىر - ءبىرىڭنىڭ قولدارىڭا بەرەسىزدەر، قوبديشانى العان ادام ونى اشىپ ىشىنە قارايدى. ونىڭ ىشىندە كىشكەنتاي وزەننەن سىزدەر جان - جاقتى جانە قايتالانبايتىن بەينەنى كورەسىزدەر. وعان كۇلىپ قاراۋلارىڭىز كەرەك.
تالداۋ: جان - جاقتى جانە قايتالانبايتىن بەينە دەگەن ءسوزدى قالاي تۇسىنەسىزدەر؟
- سىزدەر ول بەينەگە كۇلىپ قاراعاندا، ول سىزگە قالاي قارادى؟
- قوبديشانىڭ ىشىنەن قانداي قۇپيانى كۇتتىڭىزدەر؟
- دەمەك، ءبىز، ءسىز، ءاربىر ادام ءوز الدىنا جان - جاقتى قايتالانبايتىن دۇنيە ەكەن. ەندەشە سىزدەردىڭ «سيقىرلى قوبديشادان» كۇتكەن قۇپيا سىرلارىڭىز سياقتى، مەن سىزدەرمەن قۇپيا
ويىندار مەن تاپسىرمالارعا تولى ترەنينگىمىزدى باستايمىن.
ەرتەگىنى ساحنالاۋ «بايلىق، باقىت، اقىل»
اۆتور: - ەرتە زاماندا بايلىق، باقىت، اقىل ۇشەۋى باس قوسىپتى. ولار ءوزارا وتكەن - كەتكەن اڭگىمەلەردى ايتىسادى. ءسوز كەزەگىندە ۇشەۋى ادام بالاسىنا تيگىزەتىن پايداسى جايىندا تالاسىپ قالادى. الدىمەن بايلىق ءسوز الادى. بايلىق (كەۋدەسىن قاعىپ،):
- مەنىڭ ارقامدا عانا ادام بالاسىنىڭ ءتورت تۇلىگى ساي، ءۇيى، دۇنيە – مۇلىككە باي، ءىشىپ - جەمى مول بولادى. سوندىقتان ماعان تەڭ كەلەر ەشتەڭە جوق.
اۆتور: - سوندا باقىت بىلاي دەيدى:
باقىت:- مەن باقپىن. كىمنىڭ باسىنا قونسام، سونىڭ اتاق - داڭقىن اسپانعا كوتەرەمىن، دوكەي ەتەمىن. قارسى كەلگەن دۇشپاندى جەر ەتەمىن. اقىل (سابىرلى تۇردە):- و، دوستارىم، مەن سەندەردىڭ تالاستارىڭا قوسىلمايمىن. ۇشەۋمىز تەڭ تۋدىق. ءبىراق مەن بىرەر يت كويلەكتى سەندەردەن بۇرىن توزدىردىم. ايتىستارىڭ كوڭىلىمە قونبايدى. مەن - اقىلمىن. سوندىقتان بەكەر داۋرىعىپ، مەنمەنسىپ سويلەگەندى جاقتىرمايمىن. ۇشەۋمىز دە ادام بالاسىنا
قاجەتپىز. كوڭىلدەرىڭە كەلسە دە، ايتايىن، ەكەۋىڭ دە ماعان باعىنىشتىسىڭدار. ادام بالاسى مەنسىز ءومىر سۇرە المايدى. كەلىسپەسەڭدەر دانىشپانعا جۇگىنەيىك. تورەلىگىن سول ايتسىن.
اۆتور:- ءسويتىپ ۇشەۋى دانىشپانعا كەلەدى. ۇشەۋىنىڭ تالاسىن تىڭداپ العان دانىشپان بىلاي دەيدى. دانىشپان:- ءومىردىڭ ءوزى ساباق: «بايلىق - ءبىر جۇتتىق». «باقىت بايانسىز». اقىل بار جەردە عانا بايلىق تا، باقىت تا، بىرلىك تە، ىنتىماق تا تۇگەل. اقىلمەن ءبارىن ويداعىداي باسقارۋعا، اتقارۋعا تىندىرۋعا بولادى. اقىلدىڭ ەڭبەك دەگەن سۇەنىشى، تىرەۋى، تۇتقاسى بار. ونىڭ المايتىن قامالى، قولى جەتپەيتىن ىرزىعى جوق. سوندىقتان اقىلدى بولىپ ەڭبەك ەتە بىلگەن ادام بالاسى بايلىققا دا، باقىتقا دا كەنەلىپ، ءماندى دە ءساندى ءومىر سۇرە الادى.
«شاتاسقان سوزدەر»
مەن، ادام، ەڭ، اقىل، تاماشا، ءبىلىم، بويىنداعى، نارسە -،
«ادام بويىنداعى ەڭ تاماشا نارسە - ءبىلىم مەن اقىل»
ج. بالاساعۇني
«التىن اقىل» (بارلىق توپقا ءبىر اقىلدان بەرىلەدى)
*ۇيدە، مەكتەپتە، «سالەم»، «سالەمەتسىز بە»، «قايىرلى ءتۇن» دەگەن سياقتى ىزگى سوزدەردى ايتۋدى ۇمىتپا.
*جاسى كىشىلەر ۇلكەندەرگە سالەم بەرىپ، ال ۇلكەندەر كىشىلەرگە قامقور بولۋى ءتيىس.
مۇنى ەستە ساقتا
*ءار كۇنىڭدى جاقسى ويلار ويلاۋمەن باستاپ، بوس وتكىزبە.
*كۇنى بويى ءوزىڭدى قورشاعان ادامداردىڭ ءبارى تۋرالى تەك سۇيىسپەنشىلىكپەن جانە ىزگىلىكپەن ويلاي ءجۇر.
*تىنىشتىق ساقتاي بىلۋگە، نازىك ۇنمەن بيازى، مادەنيەتتى سويلەۋگە ۇيرەن.
*ۇيىقتار الدىندا بۇگىن قانشا ادامدى قۋانتتىم دەپ، جۇباتقانىڭدى، قايىرىم جاساعانىڭدى ەسىڭە ءتۇسىر.
*اتا - اناڭنىڭ مەيىرىم شۋاعىن سەزىنىپ قادىرلەي ءبىل.
*«جاقسىلىققا جاقسىلىق - ءار كىسىنىڭ ءىسى،
جاماندىققا جاقسىلىق - ەر كىسىنىڭ ءىسى» دەگەن ماقالدى ءتۇسىنىپ جادىڭدا ۇستا.
«مەيىرىمدىلىك» مونشاعىن ءتىزۋ جاتتىعۋى» (ءار سوزدەردى، ءار ىستەردى ورىنداعان سوڭ مونشاق رەتىندە ءتىزىپ وتىرۋ.)
«اڭگىمەلەسۋ»
مەيىرىمدى ادام - ول قانداي بولادى؟
*مەيىرىمدى، قايىرىمدى ادام – قيىن ساتتە قول ۇشىن بەرۋگە، كومەكتەسۋگە دايار ادام.
*جاقسىلىق جاسايتىن ادام.
*تابيعاتتى سۇيەتىن ادام.
*اڭ جانۋارلار مەن قۇستارعا قامقورلىق كورسەتەتىن ادام.
* سىپايى، ادەپتى، جيناقى ادام.
*ۇلكەندى سىيلايتىن، دوستارىن سىيلايتىن ادام.
« سوزدەرمەن جۇمىس:»
«قالاي ويلايسىڭدار؟ قاتىگەزدىك كوپ پە، قايىرىمدىلىق، مەيىرىمدىلىك كوپ پە؟
(سوزدەردىڭ قاراما - قارسى ماعىناسىن تابۋ)
*جامان – جاقسى
*قاتىگەزدىك – قايىرىمدىلىق
*سوعىس – بەيبىتشىلىك
*اياماۋشىلىق - قولىاشىقتىق
*دورەكىلىك – ادەپتىلىك
*قاتالدىق – مەيىرىم
*وتىرىك – شىندىق
ويىن: “ەرتەگى كەيىپكەرى – قايىرىمدى ما الدە قاتىگەز بە؟”
بارلىقتارىڭ ەرتەگىنى جاقسى كورەسىڭدەر. ەرتەگىلەردىڭ ەڭ باستى تاقىرىبى – قايىرىمدىلىق پەن قاتىگەزدىك. كەيىپكەرلەر دە كوپ. ءقازىر مەن ەرتەگى كەيىپكەرلەرىن
اتايمىن، ال سەندەر ونىڭ قانداي ەكەنىن ايتاسىڭدار، اۋىزشا ەمەس، قايىرىمدى بولسا - الاقان سوعامىز، قاتىگەز بولسا – اياق پەن توقىلداتامىز.
ماقتاقىز، باۋىرساق، توقىلداق، قاڭباق شال، قارلىعاش، تاۋسوعار، ءداۋ، الداركوسە، جەتى لاق، قاسقىر، مىستانكەمپىر، تۇلك «قۇراستىرۋ» ويىنى (دانىشپاندار سويلەيدى)
1) «ادال جاندى ونەگە تۇت وزىڭە». ءجۇسىپ بالاساعۇني.
2) جاقسى ءتارتىپ ادەتكە اينالسا - ىرىس،
جامان ءتارتىپ ادەتكە اينالسا – قىرسىق. عابيدەن مۇستافين.
3) بالا بولساڭ بولعانداي بول،
اعايىنعا قورعانداي بول. نۇرجان شەشەن.
4) ۇلكەندى ىزەتتە،
كىشىنى قۇرمەتتە. باۋىرجان مومىش ۇلى.
5) مەيىرىمدىلىكتىڭ جولى - جارىق كۇن. مايلىقوجا سۇلتانقوجا ۇلى.
6) تالاپتان دا، ءبىلىم مەن ونەر ۇيرەن،
ءبىلىمسىز، ونەرسىز، بولادى اقىل تۇل. ش. قۇدايبەردى ۇلى
«وپليكاسيا»جاتتىعۋى: مۇندا ءار توپ ءوزى تاڭداپ العان تۇسىنەن پلاكاتقا جابىستىرۋ جاساۋ ارقىلى بەلگىلى ءبىر بەينەنى بىلدىرەدى.
نۇسقاۋ: مىنا ءبولىپ قويعان تۇستەردى توپ باسىلارىڭىز تاڭداۋعا بولادى.
1 توپقا – قىزىل، جاسىل ءتۇس (گۇل جاسايدى)
2 - توپقا – كوك، سارى ءتۇس ( اسپانداعى كۇن )
3 توپقا - كوك، اق ءتۇس (بۇل توپ تەڭىزدە ءجۇزىپ بارا جاتقان جەلكەندى قايىق بەينەسىن بەينەلەيدى)
4 - توپقا - سۇر مەن جاسىل ( اعاش پەن جاپىراق)
5 - توپقا - كوك پەن اق (اسپان مەن كوگەرشىن)
6 - توپقا - سارى مەن قىزعىلت (ارا مەن گۇل)
ءار توپ ماقال ايتىپ جۇمىستارىن تۇيىندەيدى.
قورىتىندىلاۋ «مەيىرىمدىلىك» مونشاعىن ءتىزىپ، ءىلۋ
اقىل مەن ءبىلىم، مەيىرىمدى جۇرەك ادامدى جاقسى نىق قادام جاساۋعا باستايدى.
«مەيىرىمدىلىك»- ادامدار ءبىر – بىرىنە جىلى سەزىمىن ءبىلدىرىپ، تەك جاقسىلىق ويلاۋى، يگىلىك جاساۋ ارقىلى مەيىرىمدىلىك تانىتا الۋى.
مەيىرىمدى، قايىرىمدى، سەزىمتال ادام ءاردايىم جاقسىلىق جاساۋعا دايىن تۇرادى. اق نيەتپەن جاقسىلىق جاساۋ ادامنىڭ ىشكى دۇنيەسىنىڭ بايلىعىن، جان سۇلۋلىعىن، پاراساتتىلىعىن كورسەتەدى. مەيىرىمدىلىك ءار ادامنىڭ جۇرەگىندە ءومىر سۇرەدى.
مەيىرىمدىلىكتى ادامنىڭ كوزىنەن كورۋگە كورۋگە، ءىس قيمىلىنان تابۋعا بولادى. مەيىرىمدى ادامدى ءبارى جاقسى كورەدى.
ءان: «بالا تىلەگى»
مەيىرىمدىلىك - ادامداردىڭ جانىن جىلىتاتىن كۇننىڭ كوزى. جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ساناۋ جۇيەسى. ساناۋ جۇيەسىنىڭ تۇرلەرى، جاسالۋ جولدارى
