InfoHub Logo

ادەبيەتتىك وقۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «قىس» ءمىرجاقىپ دۋلاتوۆ
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: اۆتورمەن تانىستىرۋ. وقۋشىلارعا قىسقى تابيعات قۇبىلىسى تۋرالى جانە ادامدار مەن جانۋارلار جايلى تۇسىنىك بەرۋ.
دامىتۋشىلىق: قىس تۋرالى العاشقى بىلىمدەرىن تولىقتىرا وتىرىپ، قىسقى دالانى، قىسقى ورماندى سيپاتتاي بىلۋگە، كوركەم سوزدەر توپتاماسىن جيناقتاي بىلۋىنە جاعداي جاساۋ.
تاربيەلىك: تابيعات كورىنىستەرىن تاماشالاۋ، ءار جىل مەزگىلىنىڭ كەرەمەتىن بايقاۋ ارقىلى ونى باعالاي بىلۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ ساباعى
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، توپتاستىرۋ، ىزدەنۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىكتەرى: قىس كەلبەتى سۋرەتتەرى، اۆتور پورترەتى، ويىنعا قاجەتتى سۋرەتتەر مەن سىزبالار، ينتەراكتيۆتى تاقتا.
ءپانارالىق بايلانىس: دۇنيەتانۋ، قازاق ءتىلى

ساباق بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
- وقۋشىلاردى تۇگەلدەۋ
- وقۋ قۇرالدارىن تەكسەرۋ

ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
1. تۋعان جەر تۋرالى جىر ەرتەگىسىندە ءانشى قۇس نەلىكتەن ءان سالۋىن توقتاتتى؟
2. يمپەراتور ەرتەگى سوڭىندا نەنى ءتۇسىندى؟
3. يمپەراتور ءسوزىنىڭ ماعىناسى.
پسيحولوگيالىق كەزەڭ
قىزىق ورىك ءانىن قيمىلمەن كورسەتۋ.
ماقسات قويۋ كەزەڭى
ساباقتىڭ تاقىرىبى مەن ماقساتىن حابارلاۋ.

قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ
- بالالار ءوز تۋعان جەرلەرىڭ تۋرالى ايتىڭدارشى؟
- قازاقستان قانداي مەملەكەت؟
- تاۋەلسىز.
- ءبىز تاۋەلسىزدىك مەرەكەسىن قاي كۇنى تويلايمىز؟
- 16 جەلتوقسان
- تابيعاتتا نەشە جىل مەزگىلى بار جانە قانداي؟
- قىس، كوكتەم، جاز، كۇز.
- ءقازىر بىزدە قاي جىل مەزگىلى؟
- قىس مەزگىلى.
- قىس ايلارىن كىم اتاپ بەرەدى؟
- قىس مەزگىلىنىڭ العاشقى ايى؟
- جەلتوقسان ايى.
- جەلتوقسان ايىنىڭ العاشقى كۇنى قانداي مەرەكە؟
- پرەزيدەنتتىڭ سايلانعان كۇنى.
ەندەشە بۇگىنگى ساباقتا ءبىز وسى جىل مەزگىلدەرى بويىنشا توپقا بولىنەمىز.
1 - توپ. قىس مەزگىلى
2 - توپ. جاز مەزگىلى
3 - توپ. كوكتەم مەزگىلى
4 - توپ. كۇز مەزگىلى

ءبىز كوكتەم تۋادى، جاز شىعادى، ال قىس كەلەدى دەيمىز. نە سەبەپتى قىس كەلەدى دەيمىز؟
- ويتكەنى تىرشىلىك يەلەرى قىس كەلەدى دەپ وعان دايىندالادى. ازىق جينايدى، وتىن - ءشوپ دايىندايدى، قۇستار دا دايىندالادى. قىس كەلەدى دەگەندە ادامدا قورقىنىش سەزىمى پايدا بولادى. سەبەبى قىس ءوزىنىڭ قاتال مىنەزىمەن كەلەدى. ال ءبىر جاعىنان قۋانىش سەزىمى پايدا بولادى. بالالار اسىر سالىپ وينايدى.

- ال، ەندى بالالار، ءبىز ساباعىمىزدى باستاماس بۇرىن ءسوزجۇمباق شەشىپ الامىز.
1. قىس مەزگىلىنىڭ ءبىرىنشى ايى. (جەلتوقسان)
2. قايقى تۇمسىق، قوس تابان،
قوس تاياقپەن ۇشتاعان (شاڭعى)
3. باس قالا. (استانا)

جاڭا ساباق
ەندەشە، بۇگىنگى ءبىزدىڭ ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى «قىس» ەكەن. اقىن ءمىرجاقىپ دۋلاتوۆتىكى.

اقىن تۋرالى مالىمەت.
ءمىرجاقىپ دۋلاتوۆ تۋرالى قازاقشا رەفەرات ءمىرجاقىپ دۋلات ۇلى (1885 — 1935) — قازاقتىڭ اسا كورنەكتى اعارتۋشىسى، قوعام قايراتكەرى، اقىن، جازۋشى، جالىندى كوسەمسوز شەبەرى. ءومىربايانى تۋعان جەرى — سارىقوپا ۋەزىنىڭ، تورعاي وبلىسىنىڭ ءۇشىنشى اۋىلى (قaزipگi قوستاناي وبلىسىنىڭ جانكەلدين اۋدانىنا قاراستى "قىزبەل" اۋىلى). اكەسى — دۋلات ايماعىنا اتى شىققان شەبەر كىسى بولعان، ەر تۇرمان جاساپ، ەتىك، ءماسى تىككەن. شەشەسى — دامەش ويىن تويدىڭ بازارى، ءانشى كىسى بولعان. اكەسى بالالارىن جاستايىنان وقۋعا بەرەدى. العاشقىدا بالا ءمىرجاقىپ اۋىل مولداسىنان وقىپ، حات تانيدى. مولدادان ەكى جىل وقىعاننان كەيىن، 1897 - 1902 جىلدارى، اۋىل مەكتەبىندە ورىسشا وقىتاتىن مۇقان مۇعالىمنەن ءدارىس الادى. بۇل مەكتەپ ءمىرجاقىپتىڭ ءبىلىمىن تولىقتىرۋمەن قاتار، ازامات رەتىندە قالىپتاسۋىنا دا اسا زور ىقپال جاسايدى، مۇقان ءمۇعالىم ۇلى اعارتۋشى ىبىراي التىنسارين ىرگەتاسىن قالاعان وقۋ ورنىنىڭ، دالىرەك ايتقاندا، تورعاي قالاسىنداعى ۋەزدىك ورىس - قازاق مەكتەبىنىڭ تۇلەگى بولاتىن. ءوز شاكىرتتەرىنە دە ول وسى رۋحتا ءتالىم - تاربيە، تەرەڭ ءبىلىم بەرەدى. ءمىرجاقىپ اناسىنان ەكى جاسىندا، اكەسىنەن ون ەكى جاسىندا ايىرىلىپ، اعاسى اسقاردىڭ قولىندا تاربيەلەنەدى. اسقار اكەسى دۋلاتتىڭ ءمىرجاقىپتىڭ وقىپ، ءبىلىمدى ازامات بولىپ، ءوسۋىن ارمانداعان تىلەگىنە ساي، ءىنىسىنىڭ وقۋىن ءارى جالعاپ، ءبىلىم الۋىنا ەرەكشە كوڭىل بولەدى
- ءماتىندى ءتۇسىندىرىپ بەرەمىن.
- ءار بالاعا وقىتامىن.
- ءار توپ ءماتىندى وقىپ تۇسىندىرەدى.

سۇراقتار:
1. ءماتىن دەگەنىمىز نە؟
2. سيپاتتاۋ ءماتىنى دەگەنىمىز نە؟
3. ءبىرىنشى بولىمدە جازۋشى قاي مەزگىلدى سۋرەتتەگەن؟
4. قىسقى ورمان سيپاتىن تاۋىپ وقى.
5. ءۇشىنشى بولىمدە قىستىڭ قاي كەزەڭىن سۋرەتتەگەن؟
6. ءتورتىنشى بولىمدە قىستىڭ قاي كەزەڭىن سۋرەتتەگەن؟
- بالالار ماتىندە بىزگە تانىس ەمەس قانداي سوزدەر بەرىلگەن؟

سوزدىك جۇمىس
بەك قيىن – وتە قيىن
ءشيلى بەت – بەتىن ۇسىك شالعان
ءار توپ بەرىلگەن ءماتىننىڭ بولىمدەرى بويىنشا سۋرەت سالىپ قورعايدى.
1 - توپ. قىس مەزگىلىنىڭ
2 - توپ. ورمان ىشىندەگى قوياننىڭ
3 - توپ. ءۇي جانۋارلارى مەن جىلقىشىلاردىڭ
4 - توپ. مەكتەپ پەن بالالاردىڭ

سۇراقتار:
- قىس مەزگىلىندە قانداي وزگەرىستەر بولادى؟
- قىس مەزگىلىندە قانداي جانۋارلار ۇيقىعا كەتەدى؟
- قىس تۋرالى قانداي ولەڭدەر بىلەمىز؟
- بالالار قىس مەزگىلىندە اپپاق قار جاۋادى. قار - قىستا جاۋاتىن، اق ءتۇستى كريستالداردان تۇراتىن اتموسفەرالىق جاۋىن - شاشىن. قاردىڭ دا بىرنەشە تۇرلەرى بار ەكەن.
اقشا قار – جاڭا جاۋعان تازا قاردى ايتامىز.
جاپالاق قار – ءىرى تۇيىرشىكتى قار.
مۇزداق قار – ءۇستىن مۇز تورلاعان، كوكشىل ءتۇستى، بەتى جىلتىر سىرعاناق قار.
ۇلپا قار – جەڭىل ۇلپەك قار

داپتەرمەن جۇمىس
1. جازۋشىنىڭ قىستى سيپاتتاۋ رەتىن كورسەت.
1. ناعىز قىس.
2. قىسقى ورمان.
3. ءۇي جانۋارلارىنىڭ قىستاعى كورەتىن قيىنشىلىعى.
2. ولەڭدى ءتۇسىنىپ وقى. ولەڭنىڭ ەكى شۋماعىن سالىستىر. قىس سيپاتتارىن سىزىق ارقىلى قوس.
قانداي سۋىق قىس دەگەن،
قالتىرايدى قۇس دەگەن.
قۇلاقشىندى كيمەسەڭ،
قۇلاعىڭدى تىستەگەن.
قانداي قىزىق قىس دەگەن،
ءبارىن شەبەر ىستەگەن.
باقشا - باۋدى، تاۋدى دا
بوياعان اق تۇسپەنەن.
قىس – ىزعارلى، اپپاق، سۋىق، ءسال قورقىنىشتى.
3. جەلتوقسان ايىن سيپاتتاپ بەس جولدى ولەڭ جاز.
قىس
ىزعارلى، سۋىق
سۋىتادى، مۇزداتادى، قاتىرادى

الاقاي، جاڭا جىل كەلدى! (لەپتى سويلەمنىڭ ەرەجەسىن سۇرايمىن)
قار
جاڭا ساباقتان تۇسىنگەندەرىن تەكسەرۋ
«اققالا» ويىنىن ويناتامىن.
ويىن ماقساتى: بۇزىلعان اققالا بەرىلگەن. اققالانى قۇراستىرۋ ءۇشىن ءار بولشەگىندە سۇراقتار بار. سول سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىپ اققالا قۇراستىرامىز.
1. قىس مەزگىلىندەگى وزگەرىستەردى اتا. - اياعى
2. ءبىرىنشى بولىمدە جازۋشى قاي مەزگىلدى سۋرەتتەگەن؟ - دەنەسى
3. م. دۋلاتوۆ كىم؟ - قولدارى
4. قانداي قىسقى ويىنداردى بىلەسىڭ؟- باسى
5. قاردىڭ قانداي تۇرلەرىن بىلەسىڭ؟- قالپاعى

جاڭا ساباقتى بەكىتۋ
بەرىلگەن كەرەكتى سوزدەرمەن تاقىرىپقا بايلانىستى اڭگىمە قۇراستىرۋ.
1 - توپ
قىس
كەرەكتى سوزدەر: اپپاق، جاۋدى، قۇستار، ۇشىپ، قار، مەزگىلى، ءۇش، اي، كەلدى، بولادى.
2 - توپ.
جاڭا جىل
كەرەكتى سوزدەر: قىس، مەرەكەسى، ايىندا، بولادى، الىستان، كەلەدى، اياز اتا مەن اقشا قار، قانداي، جاڭا جىل مەرەكەسى، تاماشا!
3 - توپ
جانۋارلار
كەرەكتى سوزدەر: ۇيقىعا، ايۋ، قىس، كەتەدى، مەزگىلىندە، كوپتەگەن، قاسقىردان، جانۋارلار، قورقادى، ىشىندە، جۇگىرەدى، اڭدار، جەر، اق، بەتى، جامىلعانداي، كىلەم، قۇستار، سايرايدى، بۇلبۇلداي.

4 - توپ
ادامداردىڭ قىسقا دايىندىعى
كەرەكتى سوزدەر: جەمىستەردەن، ادامدار، دايىندايدى، توساپ، قىس، مەزگىلىنە، مالدارىنا، وزدەرىنىڭ،
جينايدى، شوپتەرىن.
ساباقتى قورىتۋ
شىرشا بەزەندىرۋ ويىنى.
- بالالار ءبىز جەلتوقسان ايىنداعى تاعى قانداي مەرەكەنى بىلەمىز؟
- جاڭا جىل مەرەكەسى.
- جاڭا جىل مەرەكەسىندە نەنى بەزەندىرەمىز؟
- شىرشانى.
- ولاي بولسا، ءبىز ءقازىر شىرشانى بەزەندىرەمىز.
ول ءۇشىن ويىنشىقتار ارتىنداعى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەمىز.

سۇراقتار:
1. بەك قيىن ءسوزىنىڭ ماعىناسى.
2. شىرشا سوزىنە سويلەم قۇرا.
3. ەسكى قانداي جىلدى شىعارىپ سالامىز؟
4. قىس مەزگىلىندە ۇيقىعا كەتەتىن قانداي جانۋاردى بىلەسىڭ؟
5. قىس مەزگىلىندە قويان قانداي ءتۇستى كيىم كيەدى؟
باعالاۋ
ءوزىن - ءوزى باعالاۋ.
ءۇي تاپسىرماسى: ءمىرجاقىپ دۋلاتوۆ تۋرالى مالىمەت جيناۋ.
قىس ءماتىنىن مازمۇنداپ كەلۋ.