مۇقاعالي ماقاتايەۆ «ەلىم بار دا»، «اناۋ – اسپان، مىناۋ - ب ا ق»
ساباقتىڭ تاقىرىبى: م. ماقاتايەۆ «ەلىم بار دا»، «اناۋ – اسپان، مىناۋ - ب ا ق».
ساباقتىڭ ماقساتى: 1) اقىننىڭ ءومىرى، شىعارماشىلىعىن تانىستىرۋ، ولەڭدەرىنىڭ تاقىرىپتىق - يدەيالىق نەگىزىن، جانرلىق ەرەكشەلىگىن تانىتۋ؛
2) وقىعان ولەڭدەرىنە تالداۋ جاساي بىلۋگە، ءوز ويىن ەركىن جەتكىزە بىلۋگە شىعارماشىلىققا جەتەلەۋ؛
3) قازاق پوەزياسىنداعى بىرەگەي تۋما تالانت مۇقاعالي بەينەسىن، شىعارماشىلىعىن قۇرمەتتەۋگە، ۇستانىمىن ۇلگى ەتىپ ۇلتجاندىلىققا، شىندىقتى قادىرلەۋگە، پوەزيانى سۇيۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى: ق. بىتىبايەۆانىڭ جوبالاۋ تەحنولوگياسى، ولەڭگە پوەتيكالىق تالداۋ، گيپوتەزا بولجام جاساۋ ءادىسى، مانەرلەپ وقۋ، شىعارماشىلىق جۇمىس، ۆەنن دياگرامماسى.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، كەستە، اۋديوجازبالارداعى ولەڭدەرى، ءوز داۋىسىمەن جازىلعان جازبالار.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ بارىسى: ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى: م. ماقاتايەۆ – عاجايىپ، سىرشىل اقىن. اقىن ولەڭدەرىن وقىعان سايىن اقيقات، بەينەلى رۋح، سەزىم مەن سانانىڭ بىرلىگى كوڭىلگە ۇيالايدى. ونىڭ ارتىنا قالدىرعان وشپەس مۇراسى جارىق جۇلدىزداي قاراڭعى ءتۇن قويناۋىنان قۇپيا ساۋلەسىن شاشقانداي جارقىراپ، وركەندەپ ايقىندالا تۇسەدى. مۇقاعاليداي پەرزەنتى بار قازاق ەلى شىنىمەن دە باقىتتى!
وتكەن ساباقتا م. ماقاتايەۆتىڭ «قايىرلى ءتۇن» ولەڭىمەن تانىس بولدىق.
1. م. ماقاتايەۆ قاي جىلى، قاي جەردە دۇنيەگە كەلدى؟
2. تۋعان جەر تابيعاتىنىڭ اقىن تالانتىنا، مىنەزىنە اسەرى بولدى ما؟
3. «قايىرلى ءتۇن» ولەڭىنىڭ تاقىرىبى، يدەياسى قانداي؟
4. ولەڭنىڭ قۇرىلىسى جايلى نە بىلەسىڭدەر؟
5. اقىن حالقىنا قانداي تىلەك ايتادى؟ (سلايدتان بىتىبايەۆانىڭ بولجام جاساۋ كەستەسىن كورسەتۋ)
جاڭا ساباق. ساباعىمىزدىڭ بۇگىنگى ماقساتى - اقىن ومىرىنەن نەعۇرلىم كوپ مالىمەت الىپ، «ەلىم بار دا»، «اناۋ – اسپان، مىناۋ - ب ا ق» ولەڭدەرىمەن تانىسۋ.
سلايد ارقىلى اقىننىڭ تۋىستارىن، بالاسى جۇلدىز كورسەتىپ ەستەلىگىن تاۋىپ اكەلگەنىن وقىتۋ.
فازىموۆا اياۋلىم
اكەم اجەسى تيىننىڭ قولىندا وسكەن. ول كىسى قايراتتى بولعان. اكەمنىڭ اقىندىعى - ەڭ ءبىرىنشى تابيعي دارىن، سوسىن سونىڭ دامۋىنا تۋعان جەرى، اجەسى قاتتى اسەر ەتكەن. ءوزى كوپ نارسەنى اجەمنەن ۇيرەندىم دەيتىن. اڭگىمەلەسكەن ادامنان تەرەڭدىك ىزدەيتىن، ول ادام كوڭىلىنەن شىقپاسا رەنجىپ تاياز دەيتىن.
تولقىنبەك بەرگەن
جارى لاشىن اپا: «مۇقاعالي ولەڭدى جەكە بولمەسىندە وتىرىپ جازاتىن. كوك شاپانىن جامىلىپ، ۇستەلگە كەۋدەسىن تىرەپ وتىراتىن ەدى. جازىپ بولعان سوڭ كۇلىمدەپ، انام ەكەۋىمىزگە وقىپ بەرەتىن. ول كۇز مەزگىلىن جاقسى كورەتىن. جاپىراق ءتۇسىپ، جاۋىن قۇيىپ تۇرعاندا قولىنان قالام تۇسپەيتىن. كوكتەمدە سايراندادىق، جاساردىق، كۇز – ەندى جازاتىن مەزگىل دەپ ازىلدەيتىن.»
اقىننىڭ جارىققا شىققان ولەڭ كىتاپتارى: «داريعا جۇرەك»، «شولپان»، «جىلاپ قايتتىم ءومىردىڭ بازارىنان»، «باسىرە»، «»كۇندەلىك، «ءومىر - وزەن»، «جىرلايدى جۇرەك»،«اققۋدىڭ قاناتىنا جازىلعان جىر».
اقىن ءوز داۋىسىمەن وقىعان ولەڭىن تىڭداتۋ.
«مۇقاعالي مۇراسى، مارجان پوەماسى - بولاشاق ۇرپاقتىڭ دا ەنشىسى، قاستەرلەپ قادىرلەيتىن قازىناسى» دەپ زەينوللا سەرىكقالييەۆ ايتقانداي اقىننىڭ ادەبيەت ونەرىنە قوسقان ۇلەسى قانداي ەكەن تاقتاعا نازار اۋدارايىق.
«مۇقاعالي رۋحىنا باس يەيىك!» بەينە سيۋجەتتى كورسەتۋ («ەسىڭە مەنى العايسىڭ» ءانىن تىڭداتۋ.
1.«ەلىم باردا» مانەرلەپ وقۋ.
2. تاقىرىبى: تۋعان ەل، وتان.
3. يدەياسى: اقىن ەلىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن كورسەتۋ ارقىلى وقىرمانىن ەلجاندىلىققا، ەلىن - جەرىن سۇيۋگە تاربيەلەيدى.
4. جانرى: ليريكا. نەگە ەكەنىن دالەلدەتۋ.
5. قانيپا بىتىبايەۆا تەحنولوگياسى ارقىلى قۇرىلىسىنا، كوركەمدىگىنە تالداۋ جاساتۋ
ولەڭ اتى ---- بۋناعى----- بۋىنى------ شۋماق------ ۇيقاس-------- كوركەم سوزدەر
ريتوريكالىق سۇراق
6. «اناۋ - اسپان، مىناۋ - ب ا ق» ولەڭىن مانەرلەپ وقۋ.
ولەڭدە قاي جىل مەزگىلىن سۋرەتتەلگەن. سوزدىك جۇمىسى.
اقىن سۋرەتتەۋىندەگى قىس مەزگىلى: قۋ بۇتاعىن قۇشاقتاعان كارى ەمەن، دارىگەر قىس، تازالىق، جالاڭ اياق جىلاپ، وكىنىش، تال - قايىڭ، ولەڭ
قانيپا بىتىبايەۆانىڭ جوبالاۋ تەحنولوگياسى بويىنشا گيپوتەزا (بولجام) جاساۋ ءادىسى
اۆتوردىڭ بايانداۋى وقۋشى بولجامى
1. اسپان جەردىڭ اراسىن،
دارىگەر قىس الۋدا،
تابيعاتتىڭ جاراسىن
اق داكەمەن تاڭۋدا.
2. توڭدىرىپ اپ ماڭدايىن
تاعى كويلەك سۇراپ ءجۇر.
باقتى كەزىپ تال - قايىڭ،
جالاڭ اياق جىلاپ ءجۇر.
3. قۋ بۇتاعىن قۇشاقتاپ،
تۇكسيەدى كارى ەمەن.
قىس – تازالىق، قىس - اپپاق،
ءارى وكىنىش، ءارى ولەڭ.
قاي اقىن قىس تۋرالى ولەڭ جازعان؟ ەندەشە ەكى ولەڭدە تابيعاتتىڭ ءبىر مەزگىلى سۋرەتتەلگەن. تابيعاتتى جانسىز زاتتى ادام كەيپىندە سۋرەتتەۋ قالاي اتالادى؟
ۆەنن دياگرامماسى ارقىلى ەكى ولەڭدى سالىستىرۋ. ورتاق كەيىپتەۋ تاسىلىنە ەرەكشە نازار اۋدارتۋ.
قۋات الىپ ابايدىڭ ءتىل - كۇشىنەن،
جىر جازامىن ابايدىڭ ۇلگىسىمەن،
اباي بولىپ تابىنسام ءبىر كىسىگە،
اباي بولىپ تۇڭىلەم ءبىر كىسىدەن،- دەپ ابايدى ۇلگى ەتكەن اقيىق اقىننىڭ ءومىرى جىر بولسا، جانى انگە قۇمار ەدى. اقىننىڭ كوپتەگەن ولەڭدەرىنە كومپوزيتورلار ءان شىعاردى.
شىعارماشىلىق جۇمىس. مۋزىكالىق كىدىرىس جاساپ، مۇقاعالي ۇلگىسىمەن جازىلعان ولەڭ شۋماقتارىن وقىتۋ.
قالياسقاروۆا توميريس
كىندىك قانىم تامعان جەرىم
اساۋ - اساۋ كوركەم بەلىڭ،
ءوزىڭدى ايالاپ وتەيىن مەن
بايتاق ەلىم، قازاق ەلىم!
بەيسەنبەكوۆ سىمبات. «مۇقاعاليعا ارناۋ»
مۇقاعالي،
ەلەڭبەدىڭ قاتارىڭنان شەت قالدىڭ،
سىرلارىڭدى داپتەرىڭە اقتاردىڭ
ءدال بۇگىندە سايراپ جاتقان سەكىلدى
بۇلبۇلدارى سەن دەم العان باقتاردىڭ
سەن ءتىرىسىڭ ماڭگىلىك، ماڭگىلىكسىڭ.
باعالاۋ.
ۇيگە تاپسىرما: دوستىق دەگەن ادامنىڭ كورىگى ەكەن.. جالعاستىرىپ ۇيقاستىرىپ جازىپ كەلۋ. ۇناعان ءبىر ولەڭىن جاتتاپ كەلۋ.
قورىتىندىلاۋ.
قاراساز، قارا شالعىن ولەڭدە ءوستىم،
جىر جازسام وعان، جۇرتىم، ەلەڭدەستىڭ.
ولسە ولەر مۇقاعالي ماقاتايەۆ.
ساباقتىڭ ماقساتى: 1) اقىننىڭ ءومىرى، شىعارماشىلىعىن تانىستىرۋ، ولەڭدەرىنىڭ تاقىرىپتىق - يدەيالىق نەگىزىن، جانرلىق ەرەكشەلىگىن تانىتۋ؛
2) وقىعان ولەڭدەرىنە تالداۋ جاساي بىلۋگە، ءوز ويىن ەركىن جەتكىزە بىلۋگە شىعارماشىلىققا جەتەلەۋ؛
3) قازاق پوەزياسىنداعى بىرەگەي تۋما تالانت مۇقاعالي بەينەسىن، شىعارماشىلىعىن قۇرمەتتەۋگە، ۇستانىمىن ۇلگى ەتىپ ۇلتجاندىلىققا، شىندىقتى قادىرلەۋگە، پوەزيانى سۇيۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى: ق. بىتىبايەۆانىڭ جوبالاۋ تەحنولوگياسى، ولەڭگە پوەتيكالىق تالداۋ، گيپوتەزا بولجام جاساۋ ءادىسى، مانەرلەپ وقۋ، شىعارماشىلىق جۇمىس، ۆەنن دياگرامماسى.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، كەستە، اۋديوجازبالارداعى ولەڭدەرى، ءوز داۋىسىمەن جازىلعان جازبالار.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ بارىسى: ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى: م. ماقاتايەۆ – عاجايىپ، سىرشىل اقىن. اقىن ولەڭدەرىن وقىعان سايىن اقيقات، بەينەلى رۋح، سەزىم مەن سانانىڭ بىرلىگى كوڭىلگە ۇيالايدى. ونىڭ ارتىنا قالدىرعان وشپەس مۇراسى جارىق جۇلدىزداي قاراڭعى ءتۇن قويناۋىنان قۇپيا ساۋلەسىن شاشقانداي جارقىراپ، وركەندەپ ايقىندالا تۇسەدى. مۇقاعاليداي پەرزەنتى بار قازاق ەلى شىنىمەن دە باقىتتى!
وتكەن ساباقتا م. ماقاتايەۆتىڭ «قايىرلى ءتۇن» ولەڭىمەن تانىس بولدىق.
1. م. ماقاتايەۆ قاي جىلى، قاي جەردە دۇنيەگە كەلدى؟
2. تۋعان جەر تابيعاتىنىڭ اقىن تالانتىنا، مىنەزىنە اسەرى بولدى ما؟
3. «قايىرلى ءتۇن» ولەڭىنىڭ تاقىرىبى، يدەياسى قانداي؟
4. ولەڭنىڭ قۇرىلىسى جايلى نە بىلەسىڭدەر؟
5. اقىن حالقىنا قانداي تىلەك ايتادى؟ (سلايدتان بىتىبايەۆانىڭ بولجام جاساۋ كەستەسىن كورسەتۋ)
جاڭا ساباق. ساباعىمىزدىڭ بۇگىنگى ماقساتى - اقىن ومىرىنەن نەعۇرلىم كوپ مالىمەت الىپ، «ەلىم بار دا»، «اناۋ – اسپان، مىناۋ - ب ا ق» ولەڭدەرىمەن تانىسۋ.
سلايد ارقىلى اقىننىڭ تۋىستارىن، بالاسى جۇلدىز كورسەتىپ ەستەلىگىن تاۋىپ اكەلگەنىن وقىتۋ.
فازىموۆا اياۋلىم
اكەم اجەسى تيىننىڭ قولىندا وسكەن. ول كىسى قايراتتى بولعان. اكەمنىڭ اقىندىعى - ەڭ ءبىرىنشى تابيعي دارىن، سوسىن سونىڭ دامۋىنا تۋعان جەرى، اجەسى قاتتى اسەر ەتكەن. ءوزى كوپ نارسەنى اجەمنەن ۇيرەندىم دەيتىن. اڭگىمەلەسكەن ادامنان تەرەڭدىك ىزدەيتىن، ول ادام كوڭىلىنەن شىقپاسا رەنجىپ تاياز دەيتىن.
تولقىنبەك بەرگەن
جارى لاشىن اپا: «مۇقاعالي ولەڭدى جەكە بولمەسىندە وتىرىپ جازاتىن. كوك شاپانىن جامىلىپ، ۇستەلگە كەۋدەسىن تىرەپ وتىراتىن ەدى. جازىپ بولعان سوڭ كۇلىمدەپ، انام ەكەۋىمىزگە وقىپ بەرەتىن. ول كۇز مەزگىلىن جاقسى كورەتىن. جاپىراق ءتۇسىپ، جاۋىن قۇيىپ تۇرعاندا قولىنان قالام تۇسپەيتىن. كوكتەمدە سايراندادىق، جاساردىق، كۇز – ەندى جازاتىن مەزگىل دەپ ازىلدەيتىن.»
اقىننىڭ جارىققا شىققان ولەڭ كىتاپتارى: «داريعا جۇرەك»، «شولپان»، «جىلاپ قايتتىم ءومىردىڭ بازارىنان»، «باسىرە»، «»كۇندەلىك، «ءومىر - وزەن»، «جىرلايدى جۇرەك»،«اققۋدىڭ قاناتىنا جازىلعان جىر».
اقىن ءوز داۋىسىمەن وقىعان ولەڭىن تىڭداتۋ.
«مۇقاعالي مۇراسى، مارجان پوەماسى - بولاشاق ۇرپاقتىڭ دا ەنشىسى، قاستەرلەپ قادىرلەيتىن قازىناسى» دەپ زەينوللا سەرىكقالييەۆ ايتقانداي اقىننىڭ ادەبيەت ونەرىنە قوسقان ۇلەسى قانداي ەكەن تاقتاعا نازار اۋدارايىق.
«مۇقاعالي رۋحىنا باس يەيىك!» بەينە سيۋجەتتى كورسەتۋ («ەسىڭە مەنى العايسىڭ» ءانىن تىڭداتۋ.
1.«ەلىم باردا» مانەرلەپ وقۋ.
2. تاقىرىبى: تۋعان ەل، وتان.
3. يدەياسى: اقىن ەلىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن كورسەتۋ ارقىلى وقىرمانىن ەلجاندىلىققا، ەلىن - جەرىن سۇيۋگە تاربيەلەيدى.
4. جانرى: ليريكا. نەگە ەكەنىن دالەلدەتۋ.
5. قانيپا بىتىبايەۆا تەحنولوگياسى ارقىلى قۇرىلىسىنا، كوركەمدىگىنە تالداۋ جاساتۋ
ولەڭ اتى ---- بۋناعى----- بۋىنى------ شۋماق------ ۇيقاس-------- كوركەم سوزدەر
ريتوريكالىق سۇراق
6. «اناۋ - اسپان، مىناۋ - ب ا ق» ولەڭىن مانەرلەپ وقۋ.
ولەڭدە قاي جىل مەزگىلىن سۋرەتتەلگەن. سوزدىك جۇمىسى.
اقىن سۋرەتتەۋىندەگى قىس مەزگىلى: قۋ بۇتاعىن قۇشاقتاعان كارى ەمەن، دارىگەر قىس، تازالىق، جالاڭ اياق جىلاپ، وكىنىش، تال - قايىڭ، ولەڭ
قانيپا بىتىبايەۆانىڭ جوبالاۋ تەحنولوگياسى بويىنشا گيپوتەزا (بولجام) جاساۋ ءادىسى
اۆتوردىڭ بايانداۋى وقۋشى بولجامى
1. اسپان جەردىڭ اراسىن،
دارىگەر قىس الۋدا،
تابيعاتتىڭ جاراسىن
اق داكەمەن تاڭۋدا.
2. توڭدىرىپ اپ ماڭدايىن
تاعى كويلەك سۇراپ ءجۇر.
باقتى كەزىپ تال - قايىڭ،
جالاڭ اياق جىلاپ ءجۇر.
3. قۋ بۇتاعىن قۇشاقتاپ،
تۇكسيەدى كارى ەمەن.
قىس – تازالىق، قىس - اپپاق،
ءارى وكىنىش، ءارى ولەڭ.
قاي اقىن قىس تۋرالى ولەڭ جازعان؟ ەندەشە ەكى ولەڭدە تابيعاتتىڭ ءبىر مەزگىلى سۋرەتتەلگەن. تابيعاتتى جانسىز زاتتى ادام كەيپىندە سۋرەتتەۋ قالاي اتالادى؟
ۆەنن دياگرامماسى ارقىلى ەكى ولەڭدى سالىستىرۋ. ورتاق كەيىپتەۋ تاسىلىنە ەرەكشە نازار اۋدارتۋ.
قۋات الىپ ابايدىڭ ءتىل - كۇشىنەن،
جىر جازامىن ابايدىڭ ۇلگىسىمەن،
اباي بولىپ تابىنسام ءبىر كىسىگە،
اباي بولىپ تۇڭىلەم ءبىر كىسىدەن،- دەپ ابايدى ۇلگى ەتكەن اقيىق اقىننىڭ ءومىرى جىر بولسا، جانى انگە قۇمار ەدى. اقىننىڭ كوپتەگەن ولەڭدەرىنە كومپوزيتورلار ءان شىعاردى.
شىعارماشىلىق جۇمىس. مۋزىكالىق كىدىرىس جاساپ، مۇقاعالي ۇلگىسىمەن جازىلعان ولەڭ شۋماقتارىن وقىتۋ.
قالياسقاروۆا توميريس
كىندىك قانىم تامعان جەرىم
اساۋ - اساۋ كوركەم بەلىڭ،
ءوزىڭدى ايالاپ وتەيىن مەن
بايتاق ەلىم، قازاق ەلىم!
بەيسەنبەكوۆ سىمبات. «مۇقاعاليعا ارناۋ»
مۇقاعالي،
ەلەڭبەدىڭ قاتارىڭنان شەت قالدىڭ،
سىرلارىڭدى داپتەرىڭە اقتاردىڭ
ءدال بۇگىندە سايراپ جاتقان سەكىلدى
بۇلبۇلدارى سەن دەم العان باقتاردىڭ
سەن ءتىرىسىڭ ماڭگىلىك، ماڭگىلىكسىڭ.
باعالاۋ.
ۇيگە تاپسىرما: دوستىق دەگەن ادامنىڭ كورىگى ەكەن.. جالعاستىرىپ ۇيقاستىرىپ جازىپ كەلۋ. ۇناعان ءبىر ولەڭىن جاتتاپ كەلۋ.
قورىتىندىلاۋ.
قاراساز، قارا شالعىن ولەڭدە ءوستىم،
جىر جازسام وعان، جۇرتىم، ەلەڭدەستىڭ.
ولسە ولەر مۇقاعالي ماقاتايەۆ.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: وپەراسيالىق جۇيەلەردى توپتاماسى. وپەراسيالىق جۇيەلەردى باپتاۋ.
