يماندىلىق –يناباتتىلىق ايناسى
تاربيە ساعاتىنىڭ تاقىرىبى: يماندىلىق – يناباتتىلىق ايناسى
1. بىلىمدىلىك ماقساتى:
و0ۋشىلاردىڭ يناباتتىلىق تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتە ءتۇسۋ، تاربيەنىڭ قوعامداعى ماڭىزدىلىعى مەن پايداسى تۋرالى جاڭالىقتارمەن تانىسۋ.
2. دامىتۋشىلىق ماقساتى:
وقۋشىلاردىڭ مۇسىلمان ءدىنى جانە تەرىس باعىتتاعى ءدىني بىرلەستىكتەر تۋرالى بىلىمدەرىن كەڭەيتە وتىرىپ، وي - ءورىسىن، قيالىن، قىزىعۋشىلىعىن، بەلسەندىلىگىن، قۇشتارلىعىن، ياعني، ادامي قاسيەتتەرىن قالىپتاستىرۋ، انا ءتىلىن سۇيۋگە، اتا - سالتىن، ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرىن قالىپتاستىرىپ بابالاردان قالعان ۇلاعاتتى، عيبرات سوزدەردى ءتۇسىندىرىپ، سودان ۇلگى - ونەگە الۋعا باۋلۋ.
3. تاربيەلىك ماقساتى:
وقۋشىلاردى حالقىمىزدىڭ ۇمىت بولعان سالت - داستۇرلەرىن جالعاستىرىپ قۇرمەتتەۋگە، يناباتتىلىققا، يماندىلىققا ادامگەرشىلىككە، ادالدىققا، ەڭبەكقورلىققا، دوستىققا، ەرلىككە، ىزدەنىمپازدىققا، ىسكەرلىككە، شەبەرلىككە، ۇقىپتىلىققا، دالدىككە ۇلتتىق پەداگوگيكا نەگىزىندە تاربيەلەۋ.
ءتۇرى: سۇحبات - كەزدەسۋ ساباق.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، مەشىت سالىنعان سۋرەتتەر، ناقىل سوزدەر، ءۇنتاسپا، قۇران جانە «يسلام تاعىلىمدارى» كىتاپتار، تەرىس باعىتتاعى ءدىني بىرلەستىكتەر تۋرالى دەرەكتەر.
ءمۇعالىم: حالقىمىز جان - جاقتى ادامدى « سەگىز قىرلى ءبىر سىرلى»،- دەيدى. ادامنىڭ سەگىز قىرىنىڭ ءبىرى - ونىڭ اقىلى، يماندىلىعى. يماندى، ءبىلىمى مول، اتا سالتىن، ءدىنىن، ءتىلىن بىلگەن ادامنىڭ كوكىرەگى وياۋ بولادى، جامان مەن جاقسىنى ايىرا بىلەدى.
مىنە، سول سەبەپتى ءبىز «يماندىلىق - يناباتتىلىق ايناسى» دەگەن تاقىرىپتا ءوز ويلارىمىزدى ورتاعا سالماقپىز.
جۇرگىزۋشى: ەگەمەندى ەلىمىزدىڭ ەرتەڭى بولاشاق ۇرپاق قولىندا. بولاشاق ۇرپاقتى يماندىلىق تاربيەگە باۋلي وتىرىپ، حالىق ءداستۇرىن جۇرەگىنە ۇيالاتىپ،، ساناسىنا قۇيۋ - بۇگىنگى ءبىلىم مەن تاربيەنىڭ باستى مىندەتى.
قازىرگى كەزدە اتا - اناسىن قارتتار ۇيىنە وتكىزگەن بالا، بالالارىن ءتىرى جەتىم ەتىپ، جۇرگەن الاياقتار، ماسكۇنەم، ۇرىلاردىڭ كوبەيۋى ءبىزدىڭ ۇلتتىق تاربيەمىزگە سىن.(سلايد)
سوندىقتان، مەكتەپتە يماندىلىق تاربيەسىنىڭ بەرىلۋى وقۋشىلار بويىنا ىزگى قاسيەتتەرىن ءسىڭىرۋ ءۇشىن، ءوزىن مۇسىلمان دەپ تانۋعا ۇلتىنىڭ وزىق ءداستۇرىن، ادەت - عۇرپىن ۇعىنۋعا، ۇلتجاندى ازامات بولىپ ءوسىپ جەتىلۋىنە يگى اسەر ەتەدى دەپ سەنەمىز.
وسى ورايدا قاسيەتتى وتكىزىلگەلى وتىرعان «يماندىلىق – يناباتتىلىق ايناسى» اتتى اشىق تاربيە ساعاتىمىزدىڭ قوناعى، ءبىزدىڭ سۇراقتارىمىزعا جاۋاپ بەرگەلى كەلىپ وتىرعان ورتالىق مەشىتتىڭ يمامى مەرعالي جۇنىسپەك ۇلى ورتالارىڭىزدا.
جۇرگىزۋشى: سونىمەن قاتار، بۇگىنگى تاقىرىبىمىزعا ساي ءوز وقۋشىلارىمىز مۇسىلمان ءدىنى تۋرالى قانداي ۇعىمدارى بىلەدى ەكەن، سوعان كەزەك بەرەلىك.
ءى. 1 - وقۋشى: مۇسىلمان ءدىنىنىڭ نەگىزىن سالعان مۇحاممەد پايعامبار. ۇلتى اراب. مەككەدە تۋعان. مۇحاممەد ويدان شىعارىلعان ەمەس، تاريحي تۇلعا. ونى تاريحتا مۇحاممەد پايعامبار دەپ تە اتايدى.
2 - وقۋشى: يسلام ءدىنىن ۇستاناتىن ادامداردى مۇسىلمان دەپ اتايدى.
3 - وقۋشى: مۇسىلمان ءدىنىن ۇستاناتىنداردىڭ نەگىزگى قاسيەتتى كۇنى - جۇما.
4 - وقۋشى: ورازا ۇستاعان ادام ءوزىن - ءوزى تارتىپكە شاقىرىپ، جامان ىستەردەن تىيىلادى. مۇسىلماندىققا جات قىلىقتاردان - وتىرىك، وسەك ايتۋ، داۋ - جانجالدان، بىرەۋ تۋرالى جامان ويلاردان، داۋىس كوتەرىپ ۇرىسۋدان اۋلاق بولۋعا تىرىسادى. ادامدارعا كەشىرىمدى بولۋعا، مەيىرىمدى بولۋعا، باسقا ورازا ۇستاۋشىلارعا قامقورلىق كورسەتۋگە نيەت ەتەدى.
5 - وقۋشى: مۇسىلمانداردىڭ قاسيەتتى ءۇيى – مەشىت. مەشىت - وتىرىك ايتىلمايتىن، اقيقات پەن شىندىق جولىن تۇتىنعان ەڭ تازا پاك جەر.
6 - وقۋشى: مۇسىلمان ءدىنىنىڭ قاسيەتتى كىتابى - قۇران. قۇراننىڭ ءسوزى قۇدايدىڭ ءسوزى.
7 - وقۋشى: ورازا ايىندا ءار وتباسى جان باسىنا بەلگىلەنگەن مولشەردە ءپىتىر - ساداقا بەرەدى. بۇل وسى رامازان ايىنا امان - ەسەن جەتكەنىمىز ءۇشىن بەرىلەتىن قۇدايى ساداقا. مۇندا مۇسىلمان قاۋىمى دۇنيە - قوڭىزدىقتان اۋلاق بولۋعا ۇيرەنەدى. ادامداردى تاتۋ ءومىر سۇرۋگە باۋليدى. ءپىتىر ساداقانى اۋرۋ - سىرقاۋلى، جەتىم، ءمۇساپىر ادامدارعا بەرۋگە بولادى.
9 - وقۋشى: اللاعا سەنۋدىڭ پەندەگە بەرەرى كوپ. تىرشىلىكتە تازا بولىپ، دۇرىس، ءتۇزۋ جول تابۋ – يمان مەن جاقسى ىستەردىڭ ناتيجەسى. يمان - ادام بويىندا قاناعات، قايسارلىق پەن سابىرلىق، ۇستامدىلىق سياقتى قاسيەتتەردى قالىپتاستىرادى. يسلام ءدىنىن تۇتىناتىن مۇسىلماننىڭ بەس پارىزى بار. سەندەر، بالالار، اتاپ بەرە الاسىڭدار ما؟
1. قۇداي بىرلىگى مۇحاممەد پايعامبار قاسيەتىن مويىنداۋ
2. ناماز وقۋ
3. ورازا ۇستاۋ
4. ساداقا بەرۋ
5. قاجىلىققا بارۋ.
10 - وقۋشى: شاريعات بويىنشا ادام قىلمىس جاساماۋى، مامان ءسوز وتىرىك ايتپاۋى كەرەك. «مەندە عانا بولسىن» دەگەن وزىمشىلدىك، بىرەۋگە قيانات، زورلىق جاساۋ دىننەن بەزگەن، دىننەن قورىقپاعانداردىڭ ءىسى، ونداي ادام كۇناحار بولىپ ەسەپتەلىنەدى.
بي «حالال»
ءىى. يماندىلىق دەگەن نە؟ پىكىرتالاس.
پىكىرتالاستى باستاماس بۇرىن مىنا بەينەسيۋجەتكە كوڭىل اۋدارۋلارىڭىزدى سۇرايمىن.
«ومىردە بولعان»بەينەفيلمىنەن ءۇزىندى كورسەتۋ.
ءىىى. ابايلا اداسۋ! «ابايلا، ءدىن ساۋداگەرلەرى!» تاقىرىبىندا تەرىس باعىتتاعى ءدىني اعىمداردىڭ ءىس - ارەكەتتەرى مەن ماقسات - مۇددەلەرىنە توقتالىپ وقۋشى پىكىرلەرىن ءبىلۋ.
وزگە ەلدەن كەلگەن تەرىس جولدى ناسيحاتتاۋشىلار ەلىمىزدە كوبەيۋدە. ۇلتىمىزدىڭ سالت - داستۇرىنە قاراما - قايشى پىكىرلەر ايتىلادى. يسلام ءدىنىن جامىلىپ يسلام قۇندىلىقتارىن جوققا شىعارىپ شەت ەلدەن كەلگەن سەكتا، ميسسيونەرلەرى وزدەرىنىڭ قارا ويلارىن ىسكە اسىرۋدا. ولاردىڭ سانى وكىنىشكە قاراي كوبەيۋدە. ولار جاستار مەن مەكتەپ جاسىنداعى بالالاردى تەرىس باعىتقا تاربيەلەۋدە. يسلامداعى تەرىس ءدىني اعىمداردىڭ كەسىرىنەن قاسيەتتى يسلام ءدىنىنىڭ قازىرگى زاماندا ەكسترەميزم، تەررور ءدىنى سانالۋى قىنجىلتادى.
يسلامداعى ۇعىمدار تۋرالى وقۋشىلاردىڭ ايتقان پىكىرلەرى:
«سالافيتتەر» نەمەسە سالافيلەر ۇيىمى 7 شەلپەك پىسىرۋگە، بەيىت باسىنا بارۋعا، اتا - بابا باسىندا قۇران باعىشتاۋعا قارسى. اتىراۋ قالاسىندا كەڭ تاراعان. «سالافي» ءسوزى قۇراننىڭ بىرنەشە جەرىندە كەزدەسەدى. نەگىزىنەن «الدىڭعى وتكەندەر»، «بۇرىنعىلار» دەگەن ماعىنانى بەرەدى. ال قازىرگى زاماننىڭ سالافيلەرىنىڭ ءىس - ارەكەتتەرى قۇران اياتتارىن ءوز بەتتەرىنشە وزگەرتىپ العان.
«تاكفيرشىلەر» ۇيىمى. ولار وزدەرىن تازا مۇسىلماندار ساناپ، وزگەلەردى كاپىرگە ەسەپتەيدى ەكەن. ەگيپەتتە باستاۋ العان بۇل اعىم وزگە مۇسىلماندارمەن ارالاسپايدى، مەشىتكە بارمايدى. مۇسىلماندار اراسىندا جىك سالۋشى. مەملەكەتتىڭ ساياسي باعىتىن قابىلدامايدى. ولار ءدىن اقيقاتىن بىلۋگە تالپىنبايدى. اعىم مۇسىلماندار اراسىندا ىرىتكى سالىپ، ولاردىڭ بىرلىك - ىنتىماعىن بۇزۋعا تىرىسادى. داۋ - جانجال تۋعىزۋ ارقىلى مەملەكەتتىڭ ساياسي - ەكونوميكالىق باعدارلاماسىنىڭ نىعايۋىنا كەرى ىقپال جاسايدى.
«تازا يسلام» دەپ اتالاتىن ءدىني اعىم وكىلدەرىنىڭ نيەتتەرى - ۇستانىمدىلىق پەن اللادان قورقۋشىلىق قاعيدالارىن اياق استى ەتىپ، يسلامعا جات جوسپارلارىن جۇزەگە اسىرۋ. ولار ادام ۇرلاۋمەن، قاراقشىلىقپەن اينالىسادى. وسىنداي 7 ادامنان تۇراتىن توپ 2008 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا ۇستالعان ەكەن.
«تابليع جاماعاتى». ناقتى تۇجىرىم جاساساق، بۇل «ءدىن ۋاعىزداۋشى توپ» دەگەن ۇعىمدى بىلدىرەدى. ولاردىڭ ەكىنشى ءبىر اتى - «داعۋاتشىلار»، قازاقشالاعاندا ۇگىت، ناسيحات جۇرگىزۋ، شاقىرۋ. ولار يسلام ءدىنىن وزدەرى قۇرعان ەرەجە بويىنشا ناسيحاتتايدى. وزدەرىن ساياساتتان بولەك ۇستايدى. ساقال قويىپ، ۇزىن كويلەك كيەدى. تۋعان كۇنگە، ۇيىمنىڭ ءىس - ارەكەتىنە تىيىم سالعان.
«نۇرشىلار جاماعاتى» تۇركيادا پايدا بولعان. ۇيىمنىڭ ماقساتى – مەملەكەت اكىمشىلىگىنە قارسى شىعاتىن ءدىني فانات ادامداردى تاربيەلەۋ. بۇل اعىم ەلىمىزگە 1992 جىلدان بەرى كەلە باستاعان. وزدەرى باسىپ شىعارعان ۋاعىز پاراقشالارىن تاراتۋ ارقىلى قاتارلارىن تولىقتىرۋعا تىرىسادى.
«قاديان» توبى ءۇندىستاندا پايدا بولعان. اداسقان اعىمداردىڭ ءبىرى. مۇسىلمانداردى دىننەن الاستاتۋ ماقساتىندا پايدا بولعان. وتاندى قورعاۋدى قاجەت دەپ ەسەپتەمەيدى. زياندى، جاعىمسىز ادەتتەرمەن مۇسىلماندار اراسىندا جان - جاقتى يدەولوگيالىق كۇرەستى كۇشەيتىپ، توڭكەرىس ارقىلى قول جەتكىزۋدى كوزدەيدى.
حيزبۋتشىلار مەملەكەتتىك شەكارانى مويىندامايدى. ولاردىڭ ماقساتى:
1) بەيبىت جاتقان مەملەكەتتەردە ازامات سوعىسىن ۇيىمداستىرۋ؛
2) مەملەكەتتىڭ ەكونوميكاسىن قۇلدىراتۋ؛
3) ۇلتارالىق، ءدىنارالىق بۇلىكتەر تۋعىزۋ؛
4) مەملەكەتتەرگە قارۋ - جاراق ەسىرتكى زاتتارىن تاسىمالداپ اپارۋ. اعىم مۇشەلەرى ءبىزدىڭ ەلىمىزدە دە كەزدەسەدى. ولار يسلام اتىن جامىلىپ ءوز ماقساتتارىن، جامان ىستەرىن جۇرگىزۋشىلەر. ولاردان اۋلاق بولايىق.
«ۋاھھابيلەر»ساۋد ارابياسىندا دۇنيەگە كەلگەن.
مۇحاممەد يبن ابدۋللۋاھھاب دەگەن ادام استىرتىن جىبەرىلگەن اعىلشىن تىڭشىلارىمەن بايلانىسىپ، سولاردىڭ اقىل - كەڭەسىمەن «ۋاھھابيا» دەگەن اعىمنىڭ نەگىزىن سالعان. ولار مادەنيەتتى، ونەردى مويىندامايدى. ۋاھھابيا اعىمىنىڭ بەلگىلەرى:
1) مەملەكەت زاڭدارىنا باعىنبايدى؛ 2) پايعامبارىمىزدىڭ كەيبىر حاديستەرىن مويىندايدى؛ 3) اۋليەلەرگە زيارات جاساۋعا بولمايدى دەپ ەسەپتەيدى؛ 4) ساداقا بەرۋگە مۇلدەم قارسى، مەشىتكە كىرىپ ناماز وقىمايدى؛ 5) مەملەكەتتىڭ تاۋەلسىزدىگىن نۇقسان كەلتىرەدى. وكىنىشكە قاراي، ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدە دە وسى ءقاۋىپتى اعىم جولىن ۇستانۋشىلار كەزدەسەدى. ولار اتا - انالارىن سىيلامايدى. تۋىستارىمەن قاتىناسپايدى. بۇل اعىمدا يسلام وركەنيەتتىڭ كۇش الىپ كەتۋىنەن قورىققان ەۋروپالىقتاردىڭ ارەكەتى بار.
سەكتالار: «يەگوۆا كۇاگەرلەرى»، كريشنايتتەر، ساەنتولوگتار، مۋنيستەر، باپتيستەر. ولار ءدىن جولىن تابىستىڭ كوزىنە اينالدىرعان. كۇللى الەمدى ەۆانگەليەندىرۋ ساياساتىمەن امەريكادان الەمنىڭ تۇكپىر - تۇكپىرىنە مىڭداعان ميسسيونەرلەر جونەلتۋدە.
سەكتا - ورتالىق شىركەۋ نەمەسە مەشىتتەن بولەكتەنگەن ءدىني توپ، قاۋىم، باس پايداسى، جەكە مۇددەسى ءۇشىن حالىقتان قول ۇزگەن توپ.
تەرىس باعىتتاعى ءدىني اعىمداردىڭ ماقساتى:
1. باسقا نۇقسان كەلتىرۋ، ادامدارعا دەگەن جيىركەنىشتى سەزىم تۋدىرۋدى ۋاعىزداۋ.
2. ادام ويىنا ۇستەمدىك جۇرگىزۋ.
3. مەملەكەتتىڭ، وتباسىنىڭ بىرلىگىن، تىنىشتىعىن بۇزۋ.
4. حالىقتىڭ پاتريوتتىق قاتىناستارىن بۇزۋ.
5. مەملەكەتتىڭ تاۋەلسىزدىگىنە نۇقسان كەلتىرۋ جانە مەملەكەت زاڭدارىنا باعىنباۋ.
ساەنتولوگيا دەگەن نە؟
ولاردىڭ سىرت كوزگە بىلىنبەستەن گيپنوزبەن، زومبىلاندىرۋىمەن ادامدا ىشكى پسيحولوگيالىق ساتتىلىك سەزىمى پايدا بولادى. سەكتاعا تارتىلعان ادامداردىڭ پسيحولوگيالىق كۇيى كۇننەن كۇنگە اسقىنا بەرەدى. ساەنتولوگيا ىلىمدەرىن قولداناتىن بيزنەس - مەكتەپتەرى: «ديانەتيكا»، «ناركونون»، «كريميان»، «رۋبيكون»، «پەرفورميا».
ءىىى. ءدىن جانە زاڭ ءبولىمى. «ءدىني ديۆەرسياعا قۇقىقتىق توسقاۋىل».
«ءدىني سەنىم بوستاندىعى جانە ءدىني بىرلەستىكتەر تۋرالى» زاڭنان ءۇزىندى.
زايىرلىقتىڭ مىنا قاعيدالارىن تۇراتىنىن كورسەتەدى
مەملەكەتتىك بيلىككە ءدىني بىرلەستىكتەردىڭ ارالاسۋىنا جول بەرمەيدى.
مەملەكەتتىك ورگاندار ءدىني بىرلەستىكتەردىڭ قىزمەتىنە زاڭسىز ارالاسا المايدى.
ءدىني بىرلەستىكتەرگە پارتيا رەتىندە قۇرىلۋىنا جول بەرمەيدى.
مەملەكەت ءدىني بىرلەستىكتەردى قارجىلاندىرمايدى.
بەلگىلى ءبىر ءدىندى مەملەكەتتىڭ ءبىلىم داعدارلامالارىنا ارنايى ءپان رەتىندە ەنگىزۋگە بولمايدى.
ءبىلىم بەرۋ ورىندارىندا ءدىنتانۋ پاندەرى تانىمدىق نەگىزدە وتكىزىلۋى مۇمكىن.
«داۋرس سالام» ءدىني بىرلەستىگىنىڭ ەلىمىزدەگى ءىس - ارەكەتى سوت شەشىمىمەن زاڭسىز دەپ تانىلىپ، بىرلەستىك جۇمىسى توقتالدى. سونداي - اق «گرەيس» ەۆانگەلدى - حريستيان ميسسيونەرلىك ءدىني بىرلەستىگىنىڭ جەتەكشىسى 14 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرىلدى.
ءدىن جانە ۋاقىت (قورىتىندى ءبولىم)
«ەل مەن ءدىن مۇراتى – ىنتىماق پەن بىرلىك»
توعىز ءىنجۋ ءادىسى.
تەرىس باعىتتاعى ءدىني اعىمدار.....
ەلدىڭ تاۋەلسىزدىگىنە قارسى باعىتتالعان ارەكەت.
ءاربىر ادام اباي بولاتىن اسا ءقاۋىپتى باعىت.
زاماننىڭ جاڭا اعىمىنان تۋىنداعان باعىتتار.
ءدىني ساۋاتى بار ادامداردىڭ مازاسىزدانۋىنا تۇرارلىق ماسەلە ەمەس.
ءىۇ. مىنە، بالالار بۇگىن ءبىز تەرىس باعىتتاعى ءدىني بىرلەستىكتەر تۋرالى وي بولىستىك. ەندى ءسوز كەزەگىن ارنايى تاربيە ساعاتىمىزعا شاقىرىلعان قوناققا بەرەمىز.
ءۇ. ابايدىڭ «اللانىڭ ءوزى دە راس، ءسوزى دە راس» ولەڭىن مانەرلەپ وقۋ (كانافيانوۆ ەلدار)
ءۇى. ايماقتىق كومپونەنت جەرلەس اتامىز مامەجانوۆ ق. ش. «يسلام تاعىلىمدارى» كىتابىمەن تانىستىرۋ.
ءۇىى. اتا - انالاردىڭ قۇرمەتىنە «اسىل انا» ءانى.
ءۇىىى. قورىتىندىلاۋ. ەلباسىنىڭ 2050 ستراتەگياسىنان ءۇزىندى.
ن. ءا. نازاربايەۆ: ەندەشە، بۇگىنگى ۇرپاق تا الەمدەگى ەڭ ىزگى ءدىن - يسلام ءدىنىن قادىرلەي وتىرىپ، اتا ءداستۇرىن ارداقتاعانى ابزال. ءقازىر كەيبىر سىرتقى كۇشتەر جاستارىمىزدى يسلام ءدىنىنىڭ حاق جولىنان اداستىرىپ، تەرىس باعىتقا تارتۋعا تىرىسادى.
مۇنداي ۇلتتىڭ تابيعاتىمىزعا جات كەلەڭسىزدىكتەردەن بويىمىزدى اۋلاق ۇستاۋىمىز كەرەك.
1. بىلىمدىلىك ماقساتى:
و0ۋشىلاردىڭ يناباتتىلىق تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتە ءتۇسۋ، تاربيەنىڭ قوعامداعى ماڭىزدىلىعى مەن پايداسى تۋرالى جاڭالىقتارمەن تانىسۋ.
2. دامىتۋشىلىق ماقساتى:
وقۋشىلاردىڭ مۇسىلمان ءدىنى جانە تەرىس باعىتتاعى ءدىني بىرلەستىكتەر تۋرالى بىلىمدەرىن كەڭەيتە وتىرىپ، وي - ءورىسىن، قيالىن، قىزىعۋشىلىعىن، بەلسەندىلىگىن، قۇشتارلىعىن، ياعني، ادامي قاسيەتتەرىن قالىپتاستىرۋ، انا ءتىلىن سۇيۋگە، اتا - سالتىن، ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرىن قالىپتاستىرىپ بابالاردان قالعان ۇلاعاتتى، عيبرات سوزدەردى ءتۇسىندىرىپ، سودان ۇلگى - ونەگە الۋعا باۋلۋ.
3. تاربيەلىك ماقساتى:
وقۋشىلاردى حالقىمىزدىڭ ۇمىت بولعان سالت - داستۇرلەرىن جالعاستىرىپ قۇرمەتتەۋگە، يناباتتىلىققا، يماندىلىققا ادامگەرشىلىككە، ادالدىققا، ەڭبەكقورلىققا، دوستىققا، ەرلىككە، ىزدەنىمپازدىققا، ىسكەرلىككە، شەبەرلىككە، ۇقىپتىلىققا، دالدىككە ۇلتتىق پەداگوگيكا نەگىزىندە تاربيەلەۋ.
ءتۇرى: سۇحبات - كەزدەسۋ ساباق.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، مەشىت سالىنعان سۋرەتتەر، ناقىل سوزدەر، ءۇنتاسپا، قۇران جانە «يسلام تاعىلىمدارى» كىتاپتار، تەرىس باعىتتاعى ءدىني بىرلەستىكتەر تۋرالى دەرەكتەر.
ءمۇعالىم: حالقىمىز جان - جاقتى ادامدى « سەگىز قىرلى ءبىر سىرلى»،- دەيدى. ادامنىڭ سەگىز قىرىنىڭ ءبىرى - ونىڭ اقىلى، يماندىلىعى. يماندى، ءبىلىمى مول، اتا سالتىن، ءدىنىن، ءتىلىن بىلگەن ادامنىڭ كوكىرەگى وياۋ بولادى، جامان مەن جاقسىنى ايىرا بىلەدى.
مىنە، سول سەبەپتى ءبىز «يماندىلىق - يناباتتىلىق ايناسى» دەگەن تاقىرىپتا ءوز ويلارىمىزدى ورتاعا سالماقپىز.
جۇرگىزۋشى: ەگەمەندى ەلىمىزدىڭ ەرتەڭى بولاشاق ۇرپاق قولىندا. بولاشاق ۇرپاقتى يماندىلىق تاربيەگە باۋلي وتىرىپ، حالىق ءداستۇرىن جۇرەگىنە ۇيالاتىپ،، ساناسىنا قۇيۋ - بۇگىنگى ءبىلىم مەن تاربيەنىڭ باستى مىندەتى.
قازىرگى كەزدە اتا - اناسىن قارتتار ۇيىنە وتكىزگەن بالا، بالالارىن ءتىرى جەتىم ەتىپ، جۇرگەن الاياقتار، ماسكۇنەم، ۇرىلاردىڭ كوبەيۋى ءبىزدىڭ ۇلتتىق تاربيەمىزگە سىن.(سلايد)
سوندىقتان، مەكتەپتە يماندىلىق تاربيەسىنىڭ بەرىلۋى وقۋشىلار بويىنا ىزگى قاسيەتتەرىن ءسىڭىرۋ ءۇشىن، ءوزىن مۇسىلمان دەپ تانۋعا ۇلتىنىڭ وزىق ءداستۇرىن، ادەت - عۇرپىن ۇعىنۋعا، ۇلتجاندى ازامات بولىپ ءوسىپ جەتىلۋىنە يگى اسەر ەتەدى دەپ سەنەمىز.
وسى ورايدا قاسيەتتى وتكىزىلگەلى وتىرعان «يماندىلىق – يناباتتىلىق ايناسى» اتتى اشىق تاربيە ساعاتىمىزدىڭ قوناعى، ءبىزدىڭ سۇراقتارىمىزعا جاۋاپ بەرگەلى كەلىپ وتىرعان ورتالىق مەشىتتىڭ يمامى مەرعالي جۇنىسپەك ۇلى ورتالارىڭىزدا.
جۇرگىزۋشى: سونىمەن قاتار، بۇگىنگى تاقىرىبىمىزعا ساي ءوز وقۋشىلارىمىز مۇسىلمان ءدىنى تۋرالى قانداي ۇعىمدارى بىلەدى ەكەن، سوعان كەزەك بەرەلىك.
ءى. 1 - وقۋشى: مۇسىلمان ءدىنىنىڭ نەگىزىن سالعان مۇحاممەد پايعامبار. ۇلتى اراب. مەككەدە تۋعان. مۇحاممەد ويدان شىعارىلعان ەمەس، تاريحي تۇلعا. ونى تاريحتا مۇحاممەد پايعامبار دەپ تە اتايدى.
2 - وقۋشى: يسلام ءدىنىن ۇستاناتىن ادامداردى مۇسىلمان دەپ اتايدى.
3 - وقۋشى: مۇسىلمان ءدىنىن ۇستاناتىنداردىڭ نەگىزگى قاسيەتتى كۇنى - جۇما.
4 - وقۋشى: ورازا ۇستاعان ادام ءوزىن - ءوزى تارتىپكە شاقىرىپ، جامان ىستەردەن تىيىلادى. مۇسىلماندىققا جات قىلىقتاردان - وتىرىك، وسەك ايتۋ، داۋ - جانجالدان، بىرەۋ تۋرالى جامان ويلاردان، داۋىس كوتەرىپ ۇرىسۋدان اۋلاق بولۋعا تىرىسادى. ادامدارعا كەشىرىمدى بولۋعا، مەيىرىمدى بولۋعا، باسقا ورازا ۇستاۋشىلارعا قامقورلىق كورسەتۋگە نيەت ەتەدى.
5 - وقۋشى: مۇسىلمانداردىڭ قاسيەتتى ءۇيى – مەشىت. مەشىت - وتىرىك ايتىلمايتىن، اقيقات پەن شىندىق جولىن تۇتىنعان ەڭ تازا پاك جەر.
6 - وقۋشى: مۇسىلمان ءدىنىنىڭ قاسيەتتى كىتابى - قۇران. قۇراننىڭ ءسوزى قۇدايدىڭ ءسوزى.
7 - وقۋشى: ورازا ايىندا ءار وتباسى جان باسىنا بەلگىلەنگەن مولشەردە ءپىتىر - ساداقا بەرەدى. بۇل وسى رامازان ايىنا امان - ەسەن جەتكەنىمىز ءۇشىن بەرىلەتىن قۇدايى ساداقا. مۇندا مۇسىلمان قاۋىمى دۇنيە - قوڭىزدىقتان اۋلاق بولۋعا ۇيرەنەدى. ادامداردى تاتۋ ءومىر سۇرۋگە باۋليدى. ءپىتىر ساداقانى اۋرۋ - سىرقاۋلى، جەتىم، ءمۇساپىر ادامدارعا بەرۋگە بولادى.
9 - وقۋشى: اللاعا سەنۋدىڭ پەندەگە بەرەرى كوپ. تىرشىلىكتە تازا بولىپ، دۇرىس، ءتۇزۋ جول تابۋ – يمان مەن جاقسى ىستەردىڭ ناتيجەسى. يمان - ادام بويىندا قاناعات، قايسارلىق پەن سابىرلىق، ۇستامدىلىق سياقتى قاسيەتتەردى قالىپتاستىرادى. يسلام ءدىنىن تۇتىناتىن مۇسىلماننىڭ بەس پارىزى بار. سەندەر، بالالار، اتاپ بەرە الاسىڭدار ما؟
1. قۇداي بىرلىگى مۇحاممەد پايعامبار قاسيەتىن مويىنداۋ
2. ناماز وقۋ
3. ورازا ۇستاۋ
4. ساداقا بەرۋ
5. قاجىلىققا بارۋ.
10 - وقۋشى: شاريعات بويىنشا ادام قىلمىس جاساماۋى، مامان ءسوز وتىرىك ايتپاۋى كەرەك. «مەندە عانا بولسىن» دەگەن وزىمشىلدىك، بىرەۋگە قيانات، زورلىق جاساۋ دىننەن بەزگەن، دىننەن قورىقپاعانداردىڭ ءىسى، ونداي ادام كۇناحار بولىپ ەسەپتەلىنەدى.
بي «حالال»
ءىى. يماندىلىق دەگەن نە؟ پىكىرتالاس.
پىكىرتالاستى باستاماس بۇرىن مىنا بەينەسيۋجەتكە كوڭىل اۋدارۋلارىڭىزدى سۇرايمىن.
«ومىردە بولعان»بەينەفيلمىنەن ءۇزىندى كورسەتۋ.
ءىىى. ابايلا اداسۋ! «ابايلا، ءدىن ساۋداگەرلەرى!» تاقىرىبىندا تەرىس باعىتتاعى ءدىني اعىمداردىڭ ءىس - ارەكەتتەرى مەن ماقسات - مۇددەلەرىنە توقتالىپ وقۋشى پىكىرلەرىن ءبىلۋ.
وزگە ەلدەن كەلگەن تەرىس جولدى ناسيحاتتاۋشىلار ەلىمىزدە كوبەيۋدە. ۇلتىمىزدىڭ سالت - داستۇرىنە قاراما - قايشى پىكىرلەر ايتىلادى. يسلام ءدىنىن جامىلىپ يسلام قۇندىلىقتارىن جوققا شىعارىپ شەت ەلدەن كەلگەن سەكتا، ميسسيونەرلەرى وزدەرىنىڭ قارا ويلارىن ىسكە اسىرۋدا. ولاردىڭ سانى وكىنىشكە قاراي كوبەيۋدە. ولار جاستار مەن مەكتەپ جاسىنداعى بالالاردى تەرىس باعىتقا تاربيەلەۋدە. يسلامداعى تەرىس ءدىني اعىمداردىڭ كەسىرىنەن قاسيەتتى يسلام ءدىنىنىڭ قازىرگى زاماندا ەكسترەميزم، تەررور ءدىنى سانالۋى قىنجىلتادى.
يسلامداعى ۇعىمدار تۋرالى وقۋشىلاردىڭ ايتقان پىكىرلەرى:
«سالافيتتەر» نەمەسە سالافيلەر ۇيىمى 7 شەلپەك پىسىرۋگە، بەيىت باسىنا بارۋعا، اتا - بابا باسىندا قۇران باعىشتاۋعا قارسى. اتىراۋ قالاسىندا كەڭ تاراعان. «سالافي» ءسوزى قۇراننىڭ بىرنەشە جەرىندە كەزدەسەدى. نەگىزىنەن «الدىڭعى وتكەندەر»، «بۇرىنعىلار» دەگەن ماعىنانى بەرەدى. ال قازىرگى زاماننىڭ سالافيلەرىنىڭ ءىس - ارەكەتتەرى قۇران اياتتارىن ءوز بەتتەرىنشە وزگەرتىپ العان.
«تاكفيرشىلەر» ۇيىمى. ولار وزدەرىن تازا مۇسىلماندار ساناپ، وزگەلەردى كاپىرگە ەسەپتەيدى ەكەن. ەگيپەتتە باستاۋ العان بۇل اعىم وزگە مۇسىلماندارمەن ارالاسپايدى، مەشىتكە بارمايدى. مۇسىلماندار اراسىندا جىك سالۋشى. مەملەكەتتىڭ ساياسي باعىتىن قابىلدامايدى. ولار ءدىن اقيقاتىن بىلۋگە تالپىنبايدى. اعىم مۇسىلماندار اراسىندا ىرىتكى سالىپ، ولاردىڭ بىرلىك - ىنتىماعىن بۇزۋعا تىرىسادى. داۋ - جانجال تۋعىزۋ ارقىلى مەملەكەتتىڭ ساياسي - ەكونوميكالىق باعدارلاماسىنىڭ نىعايۋىنا كەرى ىقپال جاسايدى.
«تازا يسلام» دەپ اتالاتىن ءدىني اعىم وكىلدەرىنىڭ نيەتتەرى - ۇستانىمدىلىق پەن اللادان قورقۋشىلىق قاعيدالارىن اياق استى ەتىپ، يسلامعا جات جوسپارلارىن جۇزەگە اسىرۋ. ولار ادام ۇرلاۋمەن، قاراقشىلىقپەن اينالىسادى. وسىنداي 7 ادامنان تۇراتىن توپ 2008 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا ۇستالعان ەكەن.
«تابليع جاماعاتى». ناقتى تۇجىرىم جاساساق، بۇل «ءدىن ۋاعىزداۋشى توپ» دەگەن ۇعىمدى بىلدىرەدى. ولاردىڭ ەكىنشى ءبىر اتى - «داعۋاتشىلار»، قازاقشالاعاندا ۇگىت، ناسيحات جۇرگىزۋ، شاقىرۋ. ولار يسلام ءدىنىن وزدەرى قۇرعان ەرەجە بويىنشا ناسيحاتتايدى. وزدەرىن ساياساتتان بولەك ۇستايدى. ساقال قويىپ، ۇزىن كويلەك كيەدى. تۋعان كۇنگە، ۇيىمنىڭ ءىس - ارەكەتىنە تىيىم سالعان.
«نۇرشىلار جاماعاتى» تۇركيادا پايدا بولعان. ۇيىمنىڭ ماقساتى – مەملەكەت اكىمشىلىگىنە قارسى شىعاتىن ءدىني فانات ادامداردى تاربيەلەۋ. بۇل اعىم ەلىمىزگە 1992 جىلدان بەرى كەلە باستاعان. وزدەرى باسىپ شىعارعان ۋاعىز پاراقشالارىن تاراتۋ ارقىلى قاتارلارىن تولىقتىرۋعا تىرىسادى.
«قاديان» توبى ءۇندىستاندا پايدا بولعان. اداسقان اعىمداردىڭ ءبىرى. مۇسىلمانداردى دىننەن الاستاتۋ ماقساتىندا پايدا بولعان. وتاندى قورعاۋدى قاجەت دەپ ەسەپتەمەيدى. زياندى، جاعىمسىز ادەتتەرمەن مۇسىلماندار اراسىندا جان - جاقتى يدەولوگيالىق كۇرەستى كۇشەيتىپ، توڭكەرىس ارقىلى قول جەتكىزۋدى كوزدەيدى.
حيزبۋتشىلار مەملەكەتتىك شەكارانى مويىندامايدى. ولاردىڭ ماقساتى:
1) بەيبىت جاتقان مەملەكەتتەردە ازامات سوعىسىن ۇيىمداستىرۋ؛
2) مەملەكەتتىڭ ەكونوميكاسىن قۇلدىراتۋ؛
3) ۇلتارالىق، ءدىنارالىق بۇلىكتەر تۋعىزۋ؛
4) مەملەكەتتەرگە قارۋ - جاراق ەسىرتكى زاتتارىن تاسىمالداپ اپارۋ. اعىم مۇشەلەرى ءبىزدىڭ ەلىمىزدە دە كەزدەسەدى. ولار يسلام اتىن جامىلىپ ءوز ماقساتتارىن، جامان ىستەرىن جۇرگىزۋشىلەر. ولاردان اۋلاق بولايىق.
«ۋاھھابيلەر»ساۋد ارابياسىندا دۇنيەگە كەلگەن.
مۇحاممەد يبن ابدۋللۋاھھاب دەگەن ادام استىرتىن جىبەرىلگەن اعىلشىن تىڭشىلارىمەن بايلانىسىپ، سولاردىڭ اقىل - كەڭەسىمەن «ۋاھھابيا» دەگەن اعىمنىڭ نەگىزىن سالعان. ولار مادەنيەتتى، ونەردى مويىندامايدى. ۋاھھابيا اعىمىنىڭ بەلگىلەرى:
1) مەملەكەت زاڭدارىنا باعىنبايدى؛ 2) پايعامبارىمىزدىڭ كەيبىر حاديستەرىن مويىندايدى؛ 3) اۋليەلەرگە زيارات جاساۋعا بولمايدى دەپ ەسەپتەيدى؛ 4) ساداقا بەرۋگە مۇلدەم قارسى، مەشىتكە كىرىپ ناماز وقىمايدى؛ 5) مەملەكەتتىڭ تاۋەلسىزدىگىن نۇقسان كەلتىرەدى. وكىنىشكە قاراي، ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدە دە وسى ءقاۋىپتى اعىم جولىن ۇستانۋشىلار كەزدەسەدى. ولار اتا - انالارىن سىيلامايدى. تۋىستارىمەن قاتىناسپايدى. بۇل اعىمدا يسلام وركەنيەتتىڭ كۇش الىپ كەتۋىنەن قورىققان ەۋروپالىقتاردىڭ ارەكەتى بار.
سەكتالار: «يەگوۆا كۇاگەرلەرى»، كريشنايتتەر، ساەنتولوگتار، مۋنيستەر، باپتيستەر. ولار ءدىن جولىن تابىستىڭ كوزىنە اينالدىرعان. كۇللى الەمدى ەۆانگەليەندىرۋ ساياساتىمەن امەريكادان الەمنىڭ تۇكپىر - تۇكپىرىنە مىڭداعان ميسسيونەرلەر جونەلتۋدە.
سەكتا - ورتالىق شىركەۋ نەمەسە مەشىتتەن بولەكتەنگەن ءدىني توپ، قاۋىم، باس پايداسى، جەكە مۇددەسى ءۇشىن حالىقتان قول ۇزگەن توپ.
تەرىس باعىتتاعى ءدىني اعىمداردىڭ ماقساتى:
1. باسقا نۇقسان كەلتىرۋ، ادامدارعا دەگەن جيىركەنىشتى سەزىم تۋدىرۋدى ۋاعىزداۋ.
2. ادام ويىنا ۇستەمدىك جۇرگىزۋ.
3. مەملەكەتتىڭ، وتباسىنىڭ بىرلىگىن، تىنىشتىعىن بۇزۋ.
4. حالىقتىڭ پاتريوتتىق قاتىناستارىن بۇزۋ.
5. مەملەكەتتىڭ تاۋەلسىزدىگىنە نۇقسان كەلتىرۋ جانە مەملەكەت زاڭدارىنا باعىنباۋ.
ساەنتولوگيا دەگەن نە؟
ولاردىڭ سىرت كوزگە بىلىنبەستەن گيپنوزبەن، زومبىلاندىرۋىمەن ادامدا ىشكى پسيحولوگيالىق ساتتىلىك سەزىمى پايدا بولادى. سەكتاعا تارتىلعان ادامداردىڭ پسيحولوگيالىق كۇيى كۇننەن كۇنگە اسقىنا بەرەدى. ساەنتولوگيا ىلىمدەرىن قولداناتىن بيزنەس - مەكتەپتەرى: «ديانەتيكا»، «ناركونون»، «كريميان»، «رۋبيكون»، «پەرفورميا».
ءىىى. ءدىن جانە زاڭ ءبولىمى. «ءدىني ديۆەرسياعا قۇقىقتىق توسقاۋىل».
«ءدىني سەنىم بوستاندىعى جانە ءدىني بىرلەستىكتەر تۋرالى» زاڭنان ءۇزىندى.
زايىرلىقتىڭ مىنا قاعيدالارىن تۇراتىنىن كورسەتەدى
مەملەكەتتىك بيلىككە ءدىني بىرلەستىكتەردىڭ ارالاسۋىنا جول بەرمەيدى.
مەملەكەتتىك ورگاندار ءدىني بىرلەستىكتەردىڭ قىزمەتىنە زاڭسىز ارالاسا المايدى.
ءدىني بىرلەستىكتەرگە پارتيا رەتىندە قۇرىلۋىنا جول بەرمەيدى.
مەملەكەت ءدىني بىرلەستىكتەردى قارجىلاندىرمايدى.
بەلگىلى ءبىر ءدىندى مەملەكەتتىڭ ءبىلىم داعدارلامالارىنا ارنايى ءپان رەتىندە ەنگىزۋگە بولمايدى.
ءبىلىم بەرۋ ورىندارىندا ءدىنتانۋ پاندەرى تانىمدىق نەگىزدە وتكىزىلۋى مۇمكىن.
«داۋرس سالام» ءدىني بىرلەستىگىنىڭ ەلىمىزدەگى ءىس - ارەكەتى سوت شەشىمىمەن زاڭسىز دەپ تانىلىپ، بىرلەستىك جۇمىسى توقتالدى. سونداي - اق «گرەيس» ەۆانگەلدى - حريستيان ميسسيونەرلىك ءدىني بىرلەستىگىنىڭ جەتەكشىسى 14 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرىلدى.
ءدىن جانە ۋاقىت (قورىتىندى ءبولىم)
«ەل مەن ءدىن مۇراتى – ىنتىماق پەن بىرلىك»
توعىز ءىنجۋ ءادىسى.
تەرىس باعىتتاعى ءدىني اعىمدار.....
ەلدىڭ تاۋەلسىزدىگىنە قارسى باعىتتالعان ارەكەت.
ءاربىر ادام اباي بولاتىن اسا ءقاۋىپتى باعىت.
زاماننىڭ جاڭا اعىمىنان تۋىنداعان باعىتتار.
ءدىني ساۋاتى بار ادامداردىڭ مازاسىزدانۋىنا تۇرارلىق ماسەلە ەمەس.
ءىۇ. مىنە، بالالار بۇگىن ءبىز تەرىس باعىتتاعى ءدىني بىرلەستىكتەر تۋرالى وي بولىستىك. ەندى ءسوز كەزەگىن ارنايى تاربيە ساعاتىمىزعا شاقىرىلعان قوناققا بەرەمىز.
ءۇ. ابايدىڭ «اللانىڭ ءوزى دە راس، ءسوزى دە راس» ولەڭىن مانەرلەپ وقۋ (كانافيانوۆ ەلدار)
ءۇى. ايماقتىق كومپونەنت جەرلەس اتامىز مامەجانوۆ ق. ش. «يسلام تاعىلىمدارى» كىتابىمەن تانىستىرۋ.
ءۇىى. اتا - انالاردىڭ قۇرمەتىنە «اسىل انا» ءانى.
ءۇىىى. قورىتىندىلاۋ. ەلباسىنىڭ 2050 ستراتەگياسىنان ءۇزىندى.
ن. ءا. نازاربايەۆ: ەندەشە، بۇگىنگى ۇرپاق تا الەمدەگى ەڭ ىزگى ءدىن - يسلام ءدىنىن قادىرلەي وتىرىپ، اتا ءداستۇرىن ارداقتاعانى ابزال. ءقازىر كەيبىر سىرتقى كۇشتەر جاستارىمىزدى يسلام ءدىنىنىڭ حاق جولىنان اداستىرىپ، تەرىس باعىتقا تارتۋعا تىرىسادى.
مۇنداي ۇلتتىڭ تابيعاتىمىزعا جات كەلەڭسىزدىكتەردەن بويىمىزدى اۋلاق ۇستاۋىمىز كەرەك.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ ماقساتى: 1) عىلىم تاپپاي ماقتانبا ولەڭىن وقىتىپ، ولەڭنىڭ مازمۇنىن، ماعىناسىن ءتۇسىندىرۋ. اقىننىڭ بۇل ولەڭىندە ادام بويىنداعى ەڭ ۇلكەن قازىنا - عىلىم، ءبىلىم، ونەر ەكەندىگىن، كەيىنگى ۇرپاعىنا...
