
ميف الەمى
ءاربىر وسكەلەڭ جاستىڭ ىشكى رەزەرۆىن، تالانتىن، دارىنىن تاربيەلەۋ، وقىتۋ جولىندا ءمۇعالىمنىڭ جاڭاشىلدىعى، پاتريوتتىعى، ىسكەرلىگى كەرەك. ەلىمىزدىڭ ۇلكەن تىرەگى بولاتىن جاس ۇرپاقتىڭ تەرەڭ ءبىلىمدى جان – جاقتى دامىعان زەرەك بولۋى – زامان تالابى. جاس ۇرپاققا ءپاندى ءتيىمدى ۇعىندىرۋدىڭ ءبىر جولى – جاڭا تەحنولوگيا نەگىزدەرى بولىپ تابىلادى. جاڭا ينفورماسيالى تەحنولوگيانى پايدالانۋ، عىلىمنىڭ جەكە سالالارىنداعى ءبىلىم مازمۇنىن ينتەگراسيالاپ وقىتۋ. وسىعان بايلانىستى وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىقپەن اينالىسۋىنا كلاستان تىس پاندىك سايىستار وتكىزۋدىڭ تيگىزەر سەپتىگى مول. سوندىقتان 9 - 10 كلاسس وقۋشىلارىنىڭ اراسىندا ماتەماتيكا، فيزيكا، ينفورماتيكا پاندەرى بويىنشا وتكىزىلگەن كلاستان تىس « ميف الەمى» اتتى كوڭىلدى تاپقىرلار سايىسىنىڭ جوسپارىن ۇسىنىپ وتىرمىز.
تاقىرىبى: ميف الەمى. (پرەزەنتاسياسىمەن)
ماقساتى: جان – جاقتى، ءبىلىمدى، وزىندىك وي – تالعامى بار، قابىلەتتى جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋ. وقۋشىلاردىڭ دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋ، وي تولعاۋ قابىلەتتەرىن دامىتىپ، لوگيكالىق بىلىكتەرىن جەتىلدىرۋ.
كورنەكىلىكتەر:
جوسپارى:
ءى. كىرىسپە ءبولىمى «ميف» شوۋ
م - ماتەماتيكا عىلىمدار پاتشاسى
ي - ينفورماتيكا اقپاراتتار عىلىمى
ف - فيزيكا تابيعاتتىڭ پاتشاسى
ءىى. نەگىزگى ءبولىم.
1-تۋر. «لوگيكا»
2-تۋر. «تاڭداپ ال»
3-تۋر. « سيقىرلى فيگۋرالار»
4-تۋر. «وي جالعاسى». ماقال – ماتەلدەر.
ءىىى. قورىتىندى.
ءى. كىرىسپە ءبولىم. «ميف» شوۋ. 10 كلاسس وقۋشىلارى ساحنالىق كورىنىس قويدى.
ۋا، جاراڭدار!
زەيىن قويىپ ءبىزدى ءبىراز تىڭداڭدار.
عىلىمداردىڭ عىلىمى
ماتەماتيكا، فيزيكا ينفورماتيكا جايىندا
بولىسەيىك! ورتاعا ساپ ويلاردى.
جيىلعان مىنا بالالار
ءبىلىم جولىن قۋعاندار
ءبارىڭ دە
ءبىلىمدى بولىپ جان – جاقتى
سانالى بولىپ سالماقتى
شىعامىن دەگەن بيىككە
ۇلكەن، ۇلكەن ارمان بار.
شىندىقتى العاش تاراتقان
جىل كۇنىڭدى ساناتقان
تاۋىپ عاجاپ جاڭالىق
جوقتان باردى جاراتقان
ەسەپ ەمەي نەمەنە.
بىلمەگەندى بىلگىزگەن
ولشەپ كيىمدى كيگىزگەن
بارلىق ءىستى اتقارىپ
پايداسىن ەلگە تيگىزگەن
ەسەپ ەمەي نەمەنە
ي. ينفورماتيكا الەمى
قىزىعى مول عوي ادەمى
كومپيۋتەردەي قۇرالدى
مەڭگەردىك قوي كادەلى.
ف. اتتاس زارياد تەبىلەدى
اتتاس ەمەستەر كەلىسەدى
وح! بۇل فيزيكا زاڭدىلىعى
ەندەشە دوستار ءارقاشاندا اقىلدارمەن بولىسەدى.
م. فيزيكا جاقىن تۋىس مىنا بىزگە
قوزعالىس، ەنەرگيا، قۋات، كۇش تە
بىزدەرسىز ەسەپتەلۋى مۇمكىن ەمەس
جاريا قىلىپ ايتايىق مۇنى بىزدە..
اقىن جاندى بولماسا
ماتەماتيك تە بولا الماس
جاقسى شۋماق تۋماسا
كوڭىلگە استە قونا الماس.
(ءبارى اندەتىپ )
بەس جەردە بەسىم جيىرما بەس
ميف پەنەن باسقا عىلىم ءبىر ەمەس
ارعى جاعىن ايتپايمىن
ويىڭا سالىپ ءوزىڭ شەش.
كەزدەستىك مىنە تاعى دا
سالاسىنىڭ ءبىلىمنىڭ
ساراپتايىق ەندەشە
ماتەماتيكا، ينفورماتيكا، فيزيكانىڭ قىزىعىن.
«ينتەرمەديا» (ءبىرى ەكىنشىسىنە تەرمومەتر ۇسىنادى )
مىناۋ تەرمومەتر عوي
يا، مەن ونى ساعان بەردىم عوي
(تاڭدانىپ ) نەگەە؟
(ءۇشىنشى وقۋشى) سونى بىلمەدىڭ بە؟ ول بىلاي عوي: تەرمومەتر ساعان بەرگەنى
جالىنداعان دوستار ءۇشىن
نامىس وتىن قايراعان
وتتاي ىستىق جايناعان
جانكۇيەرلەر قىزۋىن
ولشەي بەرسىن دەگەنى عوي.
قۇرمەتتەپ «يفم» عىلىمدارىن
شيراتايىق وي – سانانى
بۇگىنگى «ميف الەمى» اتتى كەشتە
قاشان دا « تاپقىر بول!» دەپ وي سالايىق.
بۇگىندە ميف بارلىق جەردە
قۇرىلىستا، تەحنيكادا، وندىرىستە
سىرلارىن بۇل عىلىمداردىڭ ۇيرەنىڭدەر
دوستار زەردەلىكپەن مەڭگەرىڭدەر.
ازاماتتىڭ اقىل – كەنىڭ اشقاندار
ارحيمەد، نيۋتون، ءال – فارابي، پاسكالدار
گاۋسس، ەۆكليد، پيفاگور
وم زاڭدىلىعى جانە بار.
سۋسىنداعان ءوزىڭ سىندى ۇستازدان
ىزگى ماڭگى وشپەيتىن داستاندار.
بۇگىنگى كەش قىزىقتى كەش
كورەرمەندەر حالايىق
وي تۇيسىكتى قورعاپ ءبىز دە
كورىنىسكە نازار سالايىق
مۇحتار شاحانوۆتىڭ «ارماندا» ولەڭىنەن كورىنىس.
قاتىسۋشىلار: اۆتور، قاريا، بالا دويىل، بالا ءابۋ، ءابۋ – ناسىر – ءال – فارابي.
ءىى. نەگىزگى ءبولىم.
شاقىرامىز كەلىڭدەر!
ەسەپ – قيساپ، جۇمباق ويدى شەشۋگە
كۇش، ونەردى، جيىپ كەلىپ، ءبىلىمدى
جيىپ ءبارىن ويدى ورتاعا سالۋدا.
1 تۋر. «لوگيكا»
2 تۋر. «تاڭداپ ال» وقۋشىلارعا «1» جانە «2» سانى بەرىلەدى. تاڭداۋ ارقىلى سۇراقتاردى تاڭداپ الادى.
ءى – سۇراقتار.
1. اتومنىڭ قۇرىلىسىن اشقان كىم؟ (رەزەرفورد )
2. كومپيۋتەردىڭ اۋرۋى........؟ ( ۆيرۋس )
3. ءۇش سىزىقتان پايدا بولعان فيگۋرا؟ ( ءۇشبۇرىش )
4. «كومپيۋتەر» ءسوزى اعىلشىن تىلىنەن اۋدارعاندا نەنى بىلدىرەدى؟ ( ەسەپتەۋىش )
5. “ەۆريكا” - كىمنىڭ ءسوزى؟ ( ارحيمەد )
6. كەرى ساننىڭ كوبەيتىندىسى؟ ( 1 )
7. كوز بەن مونيتوردىڭ ارا قاشىقتىعى نەشە سم بولۋى ءتيىس؟ ( 60 - 70 سم)
8. ەلەكتر زاريادى جوق بولشەكتەر؟ ( نەيترون )
9. 45 مينۋت ساعاتتىڭ قانداي بولىگى؟ ( ¾ بولىگى )
10. ەڭ ۇلكەن حوردا؟ ( ديامەتر )
ءىى - سۇراقتار.
1. العاشقى ايەل عارىشكەر؟ (ۆالەنتينا تەرەشكوۆا)
2. قانداي ساننىڭ ءبىر عانا كۆادرات ءتۇبىرى بار؟ (ءنول)
3. “اقپارات” ءسوزى لاتىن تىلىنەن اۋدارعاندا قانداي ماعىنا بەرەدى؟
(ءتۇسىندىرۋ، بايانداۋ )
4. كۇننىڭ ەنەرگياسى جەرگە قانداي جولمەن بەرىلەدى؟ (ساۋلە شىعارۋ)
5. وبسەرۆاتوريا دەگەن نە؟ (اسپان جۇلدىزدارىن باقىلايتىن ورىن)
6. ەڭ العاشقى ايەل ماتەماتيك؟ (سوفيا كوۆاليەۆسكايا )
7. ەكى قاتىناستىڭ تەڭدىگى؟ (پروپورسيا )
8. كومپيۋتەردىڭ تەلەديدارى؟ (مونيتور )
9. كومپيۋتەردىڭ ەڭ باستى بولىگى، ميى؟ (پروسەسسور)
10. بارلىق ەكى تاڭبالى سانداردا 5 سيفرى نەشە رەت كەزدەسەدى؟ (18 رەت)
3-تۋر. « سيقىرلى فيگۋرالار»
4-تۋر. «وي جالعاسى». ماقال – ماتەلدەر.
1) جەتى رەت ولشەپ، ءبىر رەت كەس
2) ءبىر تال كەسسەڭ، ون تال ەك
3) جىگىت ءبىر سىرلى، سەگىز قىرلى
4) التاۋ الا بولسا، اۋىزداعى كەتەدى
تورتەۋ تۇگەل بولسا، توبەدەگى كەلەدى
5) التى اعا بىرىگىپ، اكە بولماس،
جەتى جەڭگە بىرىگىپ، انا بولماس
6) دوسىڭ بولعانىنا ماقتان،
دۇشپانىڭ جالعىز بولسا دا ساقتان.
7) جەتى جۇرتتىڭ ءتىلىن ءبىل،
جەتى ءتۇرلى ءىلىم ءىل
8) بىلگەنىن ءبىر توعىز،
بىلمەگەنىڭ توقسان توعىز.
ءىىى ءبولىم. قورىتىندى. ە. حاسانعالييەۆتىڭ «اتامەكەن» ءانىنىڭ اۋەنىمەن ورىندالادى.
ءبىز جاستارى جاڭا عاسىر ءداۋىردىڭ
ءبىلىم بەرگەن ۇستا دەگەن قاۋىمنىڭ
بويعا جيناپ قايرات، جىگەر، نامىستى
باعىندىرىپ ميف الەمىن، عارىشتى
ءبىز بوزويدىن ۇلانىمىز
بار ەكپىنمەن سامعا العا، تەك قانا العا
جاڭا، جاڭا اسۋلارعا.
ءبىلىم الىپ بوزوي ورتا مەكتەپتە
بار ءبىلىمدى بولاشاققا ارنايمىز
جەلبىرەتىپ، تاتۋلىق پەن دوستىقتى
جەڭىس تۋىن بيىك ۇستاپ سامعايمىز.
سايىس سوڭىندا ءادىل - قازىلارعا ءسوز بەرىلىپ، قاتىسقان وقۋشىلار «العىس حات»، «ماقتاۋ قاعازىمەن» ماراپاتتالدى.
تاقىرىبى: ميف الەمى. (پرەزەنتاسياسىمەن)
ماقساتى: جان – جاقتى، ءبىلىمدى، وزىندىك وي – تالعامى بار، قابىلەتتى جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋ. وقۋشىلاردىڭ دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋ، وي تولعاۋ قابىلەتتەرىن دامىتىپ، لوگيكالىق بىلىكتەرىن جەتىلدىرۋ.
كورنەكىلىكتەر:
جوسپارى:
ءى. كىرىسپە ءبولىمى «ميف» شوۋ
م - ماتەماتيكا عىلىمدار پاتشاسى
ي - ينفورماتيكا اقپاراتتار عىلىمى
ف - فيزيكا تابيعاتتىڭ پاتشاسى
ءىى. نەگىزگى ءبولىم.
1-تۋر. «لوگيكا»
2-تۋر. «تاڭداپ ال»
3-تۋر. « سيقىرلى فيگۋرالار»
4-تۋر. «وي جالعاسى». ماقال – ماتەلدەر.
ءىىى. قورىتىندى.
ءى. كىرىسپە ءبولىم. «ميف» شوۋ. 10 كلاسس وقۋشىلارى ساحنالىق كورىنىس قويدى.
ۋا، جاراڭدار!
زەيىن قويىپ ءبىزدى ءبىراز تىڭداڭدار.
عىلىمداردىڭ عىلىمى
ماتەماتيكا، فيزيكا ينفورماتيكا جايىندا
بولىسەيىك! ورتاعا ساپ ويلاردى.
جيىلعان مىنا بالالار
ءبىلىم جولىن قۋعاندار
ءبارىڭ دە
ءبىلىمدى بولىپ جان – جاقتى
سانالى بولىپ سالماقتى
شىعامىن دەگەن بيىككە
ۇلكەن، ۇلكەن ارمان بار.
شىندىقتى العاش تاراتقان
جىل كۇنىڭدى ساناتقان
تاۋىپ عاجاپ جاڭالىق
جوقتان باردى جاراتقان
ەسەپ ەمەي نەمەنە.
بىلمەگەندى بىلگىزگەن
ولشەپ كيىمدى كيگىزگەن
بارلىق ءىستى اتقارىپ
پايداسىن ەلگە تيگىزگەن
ەسەپ ەمەي نەمەنە
ي. ينفورماتيكا الەمى
قىزىعى مول عوي ادەمى
كومپيۋتەردەي قۇرالدى
مەڭگەردىك قوي كادەلى.
ف. اتتاس زارياد تەبىلەدى
اتتاس ەمەستەر كەلىسەدى
وح! بۇل فيزيكا زاڭدىلىعى
ەندەشە دوستار ءارقاشاندا اقىلدارمەن بولىسەدى.
م. فيزيكا جاقىن تۋىس مىنا بىزگە
قوزعالىس، ەنەرگيا، قۋات، كۇش تە
بىزدەرسىز ەسەپتەلۋى مۇمكىن ەمەس
جاريا قىلىپ ايتايىق مۇنى بىزدە..
اقىن جاندى بولماسا
ماتەماتيك تە بولا الماس
جاقسى شۋماق تۋماسا
كوڭىلگە استە قونا الماس.
(ءبارى اندەتىپ )
بەس جەردە بەسىم جيىرما بەس
ميف پەنەن باسقا عىلىم ءبىر ەمەس
ارعى جاعىن ايتپايمىن
ويىڭا سالىپ ءوزىڭ شەش.
كەزدەستىك مىنە تاعى دا
سالاسىنىڭ ءبىلىمنىڭ
ساراپتايىق ەندەشە
ماتەماتيكا، ينفورماتيكا، فيزيكانىڭ قىزىعىن.
«ينتەرمەديا» (ءبىرى ەكىنشىسىنە تەرمومەتر ۇسىنادى )
مىناۋ تەرمومەتر عوي
يا، مەن ونى ساعان بەردىم عوي
(تاڭدانىپ ) نەگەە؟
(ءۇشىنشى وقۋشى) سونى بىلمەدىڭ بە؟ ول بىلاي عوي: تەرمومەتر ساعان بەرگەنى
جالىنداعان دوستار ءۇشىن
نامىس وتىن قايراعان
وتتاي ىستىق جايناعان
جانكۇيەرلەر قىزۋىن
ولشەي بەرسىن دەگەنى عوي.
قۇرمەتتەپ «يفم» عىلىمدارىن
شيراتايىق وي – سانانى
بۇگىنگى «ميف الەمى» اتتى كەشتە
قاشان دا « تاپقىر بول!» دەپ وي سالايىق.
بۇگىندە ميف بارلىق جەردە
قۇرىلىستا، تەحنيكادا، وندىرىستە
سىرلارىن بۇل عىلىمداردىڭ ۇيرەنىڭدەر
دوستار زەردەلىكپەن مەڭگەرىڭدەر.
ازاماتتىڭ اقىل – كەنىڭ اشقاندار
ارحيمەد، نيۋتون، ءال – فارابي، پاسكالدار
گاۋسس، ەۆكليد، پيفاگور
وم زاڭدىلىعى جانە بار.
سۋسىنداعان ءوزىڭ سىندى ۇستازدان
ىزگى ماڭگى وشپەيتىن داستاندار.
بۇگىنگى كەش قىزىقتى كەش
كورەرمەندەر حالايىق
وي تۇيسىكتى قورعاپ ءبىز دە
كورىنىسكە نازار سالايىق
مۇحتار شاحانوۆتىڭ «ارماندا» ولەڭىنەن كورىنىس.
قاتىسۋشىلار: اۆتور، قاريا، بالا دويىل، بالا ءابۋ، ءابۋ – ناسىر – ءال – فارابي.
ءىى. نەگىزگى ءبولىم.
شاقىرامىز كەلىڭدەر!
ەسەپ – قيساپ، جۇمباق ويدى شەشۋگە
كۇش، ونەردى، جيىپ كەلىپ، ءبىلىمدى
جيىپ ءبارىن ويدى ورتاعا سالۋدا.
1 تۋر. «لوگيكا»
2 تۋر. «تاڭداپ ال» وقۋشىلارعا «1» جانە «2» سانى بەرىلەدى. تاڭداۋ ارقىلى سۇراقتاردى تاڭداپ الادى.
ءى – سۇراقتار.
1. اتومنىڭ قۇرىلىسىن اشقان كىم؟ (رەزەرفورد )
2. كومپيۋتەردىڭ اۋرۋى........؟ ( ۆيرۋس )
3. ءۇش سىزىقتان پايدا بولعان فيگۋرا؟ ( ءۇشبۇرىش )
4. «كومپيۋتەر» ءسوزى اعىلشىن تىلىنەن اۋدارعاندا نەنى بىلدىرەدى؟ ( ەسەپتەۋىش )
5. “ەۆريكا” - كىمنىڭ ءسوزى؟ ( ارحيمەد )
6. كەرى ساننىڭ كوبەيتىندىسى؟ ( 1 )
7. كوز بەن مونيتوردىڭ ارا قاشىقتىعى نەشە سم بولۋى ءتيىس؟ ( 60 - 70 سم)
8. ەلەكتر زاريادى جوق بولشەكتەر؟ ( نەيترون )
9. 45 مينۋت ساعاتتىڭ قانداي بولىگى؟ ( ¾ بولىگى )
10. ەڭ ۇلكەن حوردا؟ ( ديامەتر )
ءىى - سۇراقتار.
1. العاشقى ايەل عارىشكەر؟ (ۆالەنتينا تەرەشكوۆا)
2. قانداي ساننىڭ ءبىر عانا كۆادرات ءتۇبىرى بار؟ (ءنول)
3. “اقپارات” ءسوزى لاتىن تىلىنەن اۋدارعاندا قانداي ماعىنا بەرەدى؟
(ءتۇسىندىرۋ، بايانداۋ )
4. كۇننىڭ ەنەرگياسى جەرگە قانداي جولمەن بەرىلەدى؟ (ساۋلە شىعارۋ)
5. وبسەرۆاتوريا دەگەن نە؟ (اسپان جۇلدىزدارىن باقىلايتىن ورىن)
6. ەڭ العاشقى ايەل ماتەماتيك؟ (سوفيا كوۆاليەۆسكايا )
7. ەكى قاتىناستىڭ تەڭدىگى؟ (پروپورسيا )
8. كومپيۋتەردىڭ تەلەديدارى؟ (مونيتور )
9. كومپيۋتەردىڭ ەڭ باستى بولىگى، ميى؟ (پروسەسسور)
10. بارلىق ەكى تاڭبالى سانداردا 5 سيفرى نەشە رەت كەزدەسەدى؟ (18 رەت)
3-تۋر. « سيقىرلى فيگۋرالار»
4-تۋر. «وي جالعاسى». ماقال – ماتەلدەر.
1) جەتى رەت ولشەپ، ءبىر رەت كەس
2) ءبىر تال كەسسەڭ، ون تال ەك
3) جىگىت ءبىر سىرلى، سەگىز قىرلى
4) التاۋ الا بولسا، اۋىزداعى كەتەدى
تورتەۋ تۇگەل بولسا، توبەدەگى كەلەدى
5) التى اعا بىرىگىپ، اكە بولماس،
جەتى جەڭگە بىرىگىپ، انا بولماس
6) دوسىڭ بولعانىنا ماقتان،
دۇشپانىڭ جالعىز بولسا دا ساقتان.
7) جەتى جۇرتتىڭ ءتىلىن ءبىل،
جەتى ءتۇرلى ءىلىم ءىل
8) بىلگەنىن ءبىر توعىز،
بىلمەگەنىڭ توقسان توعىز.
ءىىى ءبولىم. قورىتىندى. ە. حاسانعالييەۆتىڭ «اتامەكەن» ءانىنىڭ اۋەنىمەن ورىندالادى.
ءبىز جاستارى جاڭا عاسىر ءداۋىردىڭ
ءبىلىم بەرگەن ۇستا دەگەن قاۋىمنىڭ
بويعا جيناپ قايرات، جىگەر، نامىستى
باعىندىرىپ ميف الەمىن، عارىشتى
ءبىز بوزويدىن ۇلانىمىز
بار ەكپىنمەن سامعا العا، تەك قانا العا
جاڭا، جاڭا اسۋلارعا.
ءبىلىم الىپ بوزوي ورتا مەكتەپتە
بار ءبىلىمدى بولاشاققا ارنايمىز
جەلبىرەتىپ، تاتۋلىق پەن دوستىقتى
جەڭىس تۋىن بيىك ۇستاپ سامعايمىز.
سايىس سوڭىندا ءادىل - قازىلارعا ءسوز بەرىلىپ، قاتىسقان وقۋشىلار «العىس حات»، «ماقتاۋ قاعازىمەن» ماراپاتتالدى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.