InfoHub Logo

لاكشمي ميتتال – الەمدەگى ەڭ باي كاسىپكەرلەردىڭ ءبىرى، Forbes رەيتينگىسىندە ءنومىرى ءۇشىنشى ميللياردەر دەپ كورسەتىلگەن. شەتەلدىك باق-تىڭ سوزىنە سەنسەك، ءۇندىستاننىڭ تۋماسى جاسىنان ءىلىم ىزدەپ، العاشقى كاسىپورنىن يندونەزيادا اشقان. الەمدەگى ەڭ ىقپالدى 50 ادامنىڭ قاتارىنا كىرەدى. ونىڭ مەتاللۋرگيالىق يمپەرياسى 30 ەلدەگى كاسىپورىنعا قوجالىق ەتەدى. لاكشمي ميتتالعا الەمدىك بولات ءوندىرىسىنىڭ 10 پايىزى تيەسىلى. الەمنىڭ 18 ەلىندە كاسىبىن دوڭگەلەتىپ وتىرعان ميتتالدىڭ كەزەكتى كاسىپورنى قازاقستانداعى تەمىرتاۋدا ورنالاسقان. ول «Aرسەلور ميتتال تەمىرتاۋ»-عا يەلىك ەتۋ بارىسىن ەسكە الىپ، اشحابادتاعى ءۇندى مەنەدجمەنتى ينستيتۋتىنىڭ ستۋدەنتتەرىمەن وتكەن كەزدەسۋىندە ءوز بيزنەسىنىڭ تاريحىمەن بولىسكەن: – ءبىز 1995 جىلى تەمىرتاۋداعى 34 مىڭ ادام جۇمىس جاسايتىن «كارمەت» ونەركاسىبىن ساتىپ الدىق. سول كەزدە بۇل ەلدە قىستا قىرىق گرادۋس اياز، جازدا قىرىق گرادۋس اپتاپ ىستىق بولاتىنىن بىلگەن جوقپىز. بولات قۇياتىن زاۋىتتى ساتىپ الماق بولعانىمىزدا، باسشىسى جوق قالاعا كەلگەندەي كۇي كەشتىك. تەمىرتاۋدىڭ قالا مارتەبەسى بولسا دا، سۋ مەن ەلەكتر جارىعى جوق بولاتىن. ءبىز قازاقستاندا زاۋىت ساتىپ الامىز دەگەندە ەسىنەن اۋىسىپ كەتكەن شىعار دەپ ويلاعاندار دا بولعان. دۇنيەجۇزىنە تانىمال ميتتال مىرزانىڭ ايتقانىنا سەنسەك، جاعداي   ويداعىداي كورىنەدى. ءبىراق، سوڭعى جىلدارى تەمىرتاۋدا ورىن العان كەلەڭسىز جايتتاردان سوڭ، الەمدىك ماگناتتىڭ سوزىنە كۇماندانا باستادىق. 1995 ج. 17 قاراشادا قاراعاندى مەتاللۋرگيا كومبيناتىن جەكەشەلەندىرۋە بايلانىستى جابىق تەندەر ءوتتى. سول كەزدە «يسپات ينتەرنەشنل لتد» كومپانياسى ءتورت باسەكەلەستەن وزىپ شىققان. كومپانيانىڭ شتاب پاتەرى لوندون قالاسىندا ورنالاسقان. ناتيجەسىندە «يسپات كارمەت» ااق قۇرىلدى. كەلىسىم بويىنشا كومپانيا قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنە قارمەتكومبيناتتىڭ قارىزدارىن جابۋ ءۇشىن العاشىندا 52 ملن. دوللار جانە جيناقتالىپ قالعان جالاقى قارىزى ءۇشىن 11 ملن دوللار تولەۋدى موينىنا الدى. مۇنىمەن قوسا ءبىر جىل ىشىندە مەملەكەت باسقارۋىندا بولعان قارمك-ىن ساۋىقتىرۋعا جۇمسالعان قارجىلاردى رەسپۋبليكالىق قالپىنا كەلتىرۋ بانكىنە قايىرۋدى مىندەتتەندى. بۇل كەزدە «يسپات ينتەرشاشنل» جىلىنا 12 ملن. تونناگا دەيىن سۇيىق مەتالل وندىرە الاتىن الەمدەگى ەڭ ءىرى جەكە مەنشىك كومپانيالاردىڭ بىرىنەن سانالاتىن. قارمەتكومبيناتتى ساتىپ العاننان كەيىن الەمدىك بولات وندىرۋدەگى 32-ورىننان 14-ورىنعا شىقتى. وسى زامانعا ساي تەحنولوگيالىق قۇرىلعىلار ەنگىزىلىپ، جاڭا وندىرىستەر سالىنا باستادى. بۇگىندە كومپانيانىڭ زاۋىتتارى 4 قۇرلىقتىڭ 14 ەلىندە، ونىڭ ىشىندە اقش، فرانسيا، گەرمانيا، پولشا، چەحيا، رۋمىنيا، بوسنيا، ماكەدونيا، اقش، كانادا، مەكسيكا، ترينيداد، وڭتۇستىك افريكا رەسپۋبليكاسى مەن الجيردە بار. ولاردا 164 مىڭ ادام جۇمىس ىستەيدى. جىلىنا 70 ملن. توننا بولات وندىرەدى

ول قالاي بايىدى؟

بىلەسىز بە، ونىڭ ءومىر جولىن ۇلگى ەتەتىن كىتاپتار بار. «ميللياردەر بولعىڭ كەلسە، ميتتالداي بول» دەيدى.

بۇگىنگى ميللياردەر دەگەن، بۇرىنعىنىڭ مەشكەيى ەمەس پە؟ ميتتال قانشا ميللياردەر بولسا دا، ول وعان از.

ول وتە ساراڭ. وعان قاراستى «ارسەلور ميتتال تەمىرتاۋ» مەتاللۋرگيالىق كاسىپورنىنىڭ جۇمىسشىلارى ميتتالدىڭ «تاجىريبەلەرىنەن» تالاي  تاياق جەدى. وسىدان شامامەن 10 جىل بۇرىن لاكشمي «ارسەلور ميتتال تەمىرتاۋدىڭ» مەتاللۋرگتەرى مەن شاحتەرلەرىنە مىناداي «سىي» جاسايدى. ميتتال زاۋىت جۇمىسشىلارىنىڭ بارلىعىن «كاسىپورىننىڭ ورتاق يەسىنە» اينالدىرادى. وسى ماقساتتا 347 ميلليون  اكسيانى باسىپ شىعارىپ، ونىڭ 712 مىڭى ۇجىمنىڭ اراسىندا ۇلەستىرىلەدى. ميتتال مۇنى وزىنشە «ون ءۇشىنشى ايلىق» دەپ اتاپتى. ايلىعى قانشا دەسەڭىز، جىل سوڭىندا ءاربىر جۇمىسشىعا…100 تەڭگەدەن «بۇيىرعان». ول كەزدەرى بۇل اقشا ءبىر تەمەكەنىڭ قۇنى ەدى. ءقازىر شە؟

ونىڭ وسى ۋاقىتقا دەيىن قازاقستانعا قانشا ينۆەستيسيا قۇيعانى بەلگىسىز. ايتەۋىر مەملەكەت باسشىسى نازاربايەۆتىڭ قابىلداۋىندا بولعاندا بىلاي دەگەنىن ەستىگەنبىز:

– سوڭعى 4 جىل بويى «ارسەلور ميتتال تەمىرتاۋ» ءوسىپ كەلەدى. جىل سايىن ءبىز 350-400 ملن ينۆەستيسيا قۇيۋدامىز، – دەگەن-تۇعىن ميتتال.

مۇنداي ينۆەستيسيالاردىڭ قالاي جانە قايدان كەلەتىنىن ساياساتكەر، ءقازىر اقش-تا تۇراتىن عالىمجان جاقيانوۆ ايتىپ كەتكەن ەدى.

– قارجىنى سىرتتان اكەلىپ، ەكونوميكامىزعا قۇيعان ينۆەستوردى كورگەن ەمەسپىن. بارلىعى دا ءوز ەسەبىمىزدەن. ايتالىق، «كومىر كەنىشىنە 20 ملن دوللار ءبولىندى» دەپ ستاتيستيكا مالىمەتتەرىن بەرەدى. ءبىراق، ول اقشا نە كومىردىڭ ءوزىن ساتىپ تاپقان، نە بانكتەردەن نەسيەگە الىنعان. ول نەسيەنى دە قايتارۋ ءۇشىن كەيىن كومىر ساتىپ، ورنىن تولتىرادى. سوندا قاراساڭىز، قايتا اينالىپ، ءبارى دە ءوز ەسەبىمىزدەن، ءوز قازبا-بايلىعىمىزدان تۇسكەن اقشادان شىعادى ەكەن. بۇل – «ينۆەستيسيالارى». بىلايشا ايتقاندا، «ءوز تونىمىزدى» وزىمىزگە، تەك تەرىس اينالدىرىپ، قىمباتقا ساتقانمەن بىردەي، – دەيدى عالىمجان.

ميتتالدىڭ ايتىپ وتىرعانى دا وسى «ءوز ينۆەستيسيامىز» ەمەس پە؟

ەندەشە مۇنداي ينۆەستوردان  بىزگە نە پايدا؟ مەملەكەتىمىز ءۇشىن مۇنداي ساياسات نە بەرەدى؟

تاعى ءبىر توقتالاتىن تۇس

«ارسەلور ميتتال تەمىرتاۋ» جالعىز بولات وندىرىسىمەن شەكتەلىپ وتىرعان جوق. كومپانيا بۇدان تىس قاراعاندىداعى 8 كومىر شاحتاسىنا جانە ورتالىق قازاقستان مەن سولتۇستىك قازاقستانداعى 4 تەمىر رۋداسىنا يەلىك ەتەدى.

ميتتالدىڭ قازاقستانداعى فيليالىنا قاتىستى ءوز ويلاعانى بار. ول – قىسقارتۋ. بۇل ميتتال ءۇشىن جۇمىسشىلارعا اقشانى از تولەۋدىڭ ەڭ ءتيىمدى امالى.

ول بۇل ءادىستى قازاقستاندا عانا ەمەس، وزىنە قاراستى بۇكىل كومپانيالاردىڭ بارلىعىندا قولدانىپ كەلەدى. 1996 جىلى ول يرلانديالىق Irish Steel مەتكومبيناتىنىڭ 600 ادامىن جۇمىستان شىعارىپ جىبەردى. مittal Steel Poland كومبيناتىنىڭ جوندەۋ جۇمىستارىنا جۇمسالاتىن شىعىندى 25 پايىزعا قىسقارتقاندىقتان پولشانىڭ مەتاللۋرگيا تاريحىندا بۇرىن-سوڭدى بولماعان ۇلكەن اپات بولدى. 270 توننا شويىن جەرگە توگىلدى.

كۇنى كەشە عانا «ارسەلور ميتتال تەمىرتاۋ» باس ديرەكتورى ۆيدجاي پاحاديەۆانا تەڭگەنى قۇلدىراۋى جۇمىسشىلاردىڭ ايلىق اقىسىن 25 پايىزعا قىسقارتۋعا تەك از عانا ۋاقىتقا تەجەۋ بولاتىنىن ءوزىنىڭ الەۋمەتتىك پاراقشاسىندا جازىپتى.

جالاقىنىڭ قىسقارۋى ۋاقىتتىڭ ەنشىسىندەگى دۇنيە دەگەنى بۇل. سالىستىرار بولساق، قازاقستانداعى ميتتالدىق كاسىپورىنداردىڭ جالاقىسى ءدال سونداي باعاداعى ءونىم وندىرەتىن رەسەيلىك كاسىپورىندارمەن سالىستىرعاندا ءۇش ەسە تومەن ەكەن.

 سوندا بىزگە مۇنداي ينۆەستوردان نە پايدا؟

---