ناۋرىز –دۋمان مەرەكەلىك قويىلىمى
سەمەي قالاسى،
«№23 جالپى ورتا ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپ»كمم
مۇعالىمدەر: ءابدىحانوۆا ش. س تورايعىروۆا ش. و.
تاقىرىبى: «ناۋرىز – دۋمان» مەرەكەلىك قويىلىمى.
ماقساتى: باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىنا ۇلتتىق سالت – ءداستۇردى تانىستىرۋ. قازاقتىڭ ۇلتتىق ونەرىنەن، مادەنيەتىنەن ءتالىم – تاربيە بەرۋ. ۇلتجاندىلىققا، ادەپتىلىككە تاربيەلەۋ. ساحنادا، كوپشىلىكتە ءوزىن – ءوزى ۇستاۋعا داعدىلاندىرۋ.
كورنەكىلىكتەرى: كورپە، جاستىق، قامشى، ۇرشىق، بەسىك، ۇيشىك، قامىس، كىلەمشە، شىراقتار ت. ب.
بارىسى: ساحنا اسەم شاڭىراقپەن بەزەندىرىلگەن، ر. رىمبايەۆانىڭ «ناۋرىز – دۋمان» ءانى اۋەلەپ تۇرادى.
1 - جۇرگىزۋشى: قۇرمەتتى اتا-انالار، ۇستازدار، وقۋشىلار! «ناۋرىز – دۋمان» مەرەكەسىن باستاۋعا رۇحسات ەتىڭىزدەر!
2 - جۇرگىزۋشى: جاڭا جىلدى قارسى الۋ، بارشا حالىقتىڭ ءداستۇرلى مەرەكەسى. ءار حالىقتىڭ وزىنشە مەرەكەسى بولادى. مۇسىلمان حالقىنىڭ جاڭا جىلى «ناۋرىز» ايىنىڭ 22ء-سى. ۇلى قازاق حالقى جاڭا جىلىن «ناۋرىز» دەيدى.
1 - جۇرگىزۋشى: كەڭىنەن ەلگە تارالعان،
نەگىزى ەرتە قالانعان.
ەڭبەك شاتتىق جىل باسى،
ناۋرىزدان باستاپ سانالعان.
2 - جۇرگىزۋشى: ناۋرىز كەلسە قۇت كەلگەنى حالايىق،
ەسىك اشىپ، شاشۋ شاشىپ،
ەل بوپ قارسى الايىق.
ولاي بولسا،
زەينەتكەر ۇستازدى قارسى الايىق
( كورەرمەندەرگە شاشۋ شاشىلادى )
1 - جۇرگىزۋشى: ۇلى حالقىمىزدىڭ، ءالىمساقتان تۇرمىستىق مەرەكەسى بولىپ كەلگەن، جاڭا جىل مەيرامى – ناۋرىز مەيرامى قۇتتى بولسىن حالايىق.
2 - جۇرگىزۋشى: دوسىم - اۋ، جاڭا جىل ءالى كەلە قويعان جوق، وسى ارەدىكتە، ەسكى جىلدى ەستە قالارلىقتاي ەتىپ، جاقسىلىعىن ماراپاتتاپ، تابىستارىن قۇرتتاي ساناپ، اسىلدارىن جۇكتەي قاپتاپ، مونشاقتاي ءتىزىپ الايىق تا، ءبىر ماقتاپ، ماداقتاپ.
1 - جۇرگىزۋشى: قۇربىم – اي! ءسىزدىڭ وتكەن جىلدى قيمايتىنداي سىرشىل ەكەنىڭىزدى بىلسەمشى. وتكەن جىلدا ەلىمىزدىڭ ىرگەسى امان، قازانىمىز ءبۇتىن بولدى. بىرەۋمىز ەكەۋ بولىپ، باسىمىزعا باس قوسىلدى، جاڭا شاڭىراقتار كوتەرىلدى. ومىرگە جاس نارەستەلەر كەلىپ، ۇرپاق ءوستى.
2 - جۇرگىزۋشى: ءيا، ەلىمىزدىڭ ەگەمەندىگى نىعايىپ، حالقىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگى ارتتى. گازەت، جۋرنالدار، تەلەديدار قازاق تىلىنە كوشىپ بولدى. باسقا ۇلتتىڭ وكىلدەرى قازاق تىلىندە سويلەيتىن بولدى. ءتىلىمىزدىڭ مارتەبەسى ارتتى دەگەن وسى ەمەس پە قۇربىم.
1 - جۇرگىزۋشى: ءيا، دۇرىس ايتاسىڭ، قۇربىم! جاقسىلىق تەك جاقسىلىققا جالعاسا بەرسىن. (بۇرىلىپ قاراپ) وۋ، بىزگە قوناق كەلە جاتقان سياقتى.
(ساحناعا قىدىر بابا شىعادى. ۇل بالالار تىزەرلەپ باتا تىلەپ وتىرادى.)
قىدىر بابانىڭ باتاسى:
ۇلىستىڭ ۇلى كۇنىندە،
ۇلىڭ وڭعا قونسىن،
قىزىڭ قىرعا قونسىن،
قىرۋار مالىڭ ورىسكە تولسىن،
ەلدەرىڭنىڭ ىرگەسى بەرىك بولسىن،
جاسقا قۇرمەت، كارىگە كۇتىم بولسىن،
سوزدەرىڭ سەرتتەي بەرىك بولسىن،
ەككەندەرىڭ ءونىمدى بولسىن،
ومىرلەرىڭ كوڭىلدى بولسىن،
ءتورت - تۇلىك ءتولدى بولسىن،
باققاندارىڭ ءشولدى بولسىن،
اق كوپ بولسىن،
ۋايىم – قايعى جوق بولسىن،
ساپارلارىڭ وڭ بولسىن،
داۋلەتىڭدى اسىرسىن،
دۇشپانىڭدى باسىرسىن.
ءاۋمين!
( ساحناعا جەر انا شىعادى. قىز بالالار تىزەرلەپ وتىرادى.)
جەر انانىڭ الاستاۋ ءراسىمى:
الاس، الاس پالەدەن الاس،
الاس، الاس بالادان الاس،
الاس، الاس جاماننان الاس،
كوزى جاماننىڭ كوزىنەن الاس
ءتىلى جاماننىڭ تىلىنەن الاس،
ەلىمنەن الاس، جەرىمنەن الاس،
الاس، الاس! الاس، الاس!
2 - جۇرگىزۋشى: مىڭ بۇرالعان ارۋلار اڭداپ باسىپ،
كەلەدى مىنە ورتاعا تولقىپ باسىپ،
ارۋلارىن سىيلاعان حالقىم مەنىڭ،
كوڭىلدى قوشەمەتپەن قارسى الايىق!
مۋزىكالىق ءنومىر: قىزدار توبى «قازاق ءبيى» 1 - «ا»، 1 «ءا» سىنىپتارى
ساحنالىق كورىنىس. شىقبەرمەس شىعايباي مەن الدار كوسە. 5 «گ»- سىنىپ
شىعايباي: - اللا-اۋ، ساقتاي گور! نەمەنەگە قاپتاپ كەتكەن مىنا جۇرت؟ شىعايبايعا اس بەرىپ جاتىر دەي مە ەكەن؟ شىعايبايدىڭ مالىن شاشپاق قوي، ويلارى. تاعى دا دەمەۋشى بول، كومەكتەس دەۋدەن تايىنباس. كەتەيىن، كورىنبەي كوزدەرىنە.
الدار كوسە: وۋ، شاكە قايدا بارا جاتىرسىز، قايدان كەلە جاتىرسىز؟(- دەپ ءتوس قاعىستىرماق بولادى.) وۋ، وۋ شاكە قايدا بارا جاتىرسىز جىلىستاپ. بۇگىن توي، كوكتەم مەرەكەسى، ەل مەرەكەسى. كوپپەن بىرگە بولمايسىز با؟
شىعايباي: بۇل، الدار پالە، قايدان تاپ بولدى ەكەن - ا. الدارجان، شەتتەن اكەلگەن تاۋارلارىم بار ەدى، وتپەي جاتقانى. شاي-پاي، بۇل-پۇل دەگەندەي. سوندا بارماسام بولماس. ون تابىن جىلقىنىڭ قۇنى ەدى.
الدار كوسە: بۇگىنگى مەرەكەنىڭ قۇرمەتىنە تاۋار 50 % - عا ارزانعا، ساتىلسىن دەگەن جارلىق بولعانىن ەستىپ پە ەدىڭىز؟
شىعايباي: تەك، ونىڭ بەتىن اۋلاق قىلسىن، قۇدايىم – اي! ءبىر پالەگە كىرىپ كەتپەي تۇرعاندا جونىمە كەتەيىن.(دەپ اقىرىن جىلىستاپ شىعىپ كەتەدى)
الدار كوسە: وۋ، شاكە ەلمەن بىرگە بولىڭىز شاكە!(جۇگىرىپ كەتەدى)
1 - جۇرگىزۋشى: ناۋرىز تويىم!
قۇتتى بولسىن حالايىق!
قانە دوستار
شىرقاپ انگە سالايىق
2 - جۇرگىزۋشى: 2010 جىلعى «ەركە ايىم» قالالىق ونەر سايىسىنا قاتىسىپ، «بۇرىمدى قىز» نوميناسياسىن جەڭىپ العان 1 -«ا» سىنىپ وقۋشىسى تۇرسىنتايەۆا ايىمدى «ءبىز باقىتتى ۇلانبىز» انىمەن ورتاعا شاقىرامىز.
1 - جۇرگىزۋشى: 2010 جىلعى «ەركە ايىم» قالالىق ونەر سايىسىنا قاتىسىپ، «كورەرمەن كوزايىمى» نوميناسياسىن جەڭىپ العان 1 - «ا» سىنىپ وقۋشىسى مۇقاتايەۆا جانەلدى مىڭ بۇرالعان «شىعىس» بيىمەن ورتاعا شاقىرامىز.
2 جۇرگىزۋشى: كەڭىنەن ەلگە تارالعان،
نەگىزى ەرتە قالانعان.
كونەرمەي سالت – ءداستۇرىمىز
كوپ ەلدەرگە تارالعان.
وتىرىك ولەڭ ايتىسى. 1 «ءا»- سىنىپ وقۋشىلارى
1 - جۇرگىزۋشى: قۇلاقتان كىرىپ بويدى الار،
جاقسى ءان مەن جاقسى كۇي
كوڭىلگە ءتۇرلى وي سالار،
ءاندى سۇيسەڭ مەنشە ءسۇي.
2009 جىلى وتكەن «بالاسىمىن قازاق دەگەن كيەلى ەلدىڭ» اتتى ءان بايقاۋىندا جاقسى ونەر كورسەتىپ، باس جۇلدەنى جەڭىپ العان 2 - «ءا» سىنىپ وقۋشىسى نيازبەكوۆا بالاۋسانى «ناۋرىز» انىمەن ورتاعا شاقىرامىز.
2 - جۇرگىزۋشى: 2010 جىلعى «ەركە ايىم» قالالىق ونەر سايىسىنا قاتىسىپ، «ەرتەكشى قىز» نوميناسياسىن جەڭىپ العان 1 - «ءا» سىنىپ وقۋشىسى ەسىمحان نۇرايدى «قارا جورعا» بيىمەن ورتاعا شاقىرامىز.
ساحنالىق كورىنىس. ( ساحناعا قارت اجە مەن نەمەرەسى شىعادى. نەمەرەسى ەكپەتىنەن ەركەلەپ جاتادى.)
نەمەرەسى: اجە، اجە، ماعان ەرتەگى ايتىپ بەرىڭىزشى.
اجەسى: ە، بالام قازاقتىڭ ەرتەگى ايت دەسەڭ ەرتەگى ايتايىن، جىر ايت دەسەڭ جىر ايتايىن، مىسال ايت دەسەڭ مىسال ايتايىن. ءالدي، ءالدي. ۇيىقتاي عوي، ۇيىقتاي عوي.(دەپ بەسىكتى تەربەتەدى.) ە، قازاقتىڭ ەرتەگىلەرىندە كوپتەگەن تاربيە مەن ءبىلىم جاتىر عوي. مۇقيات تىڭداساڭ كوپتەگەن ءبىلىم مەن تاربيە الۋعا بولادى، بالام. مەن ساعان قازىر تاماشا ءبىر ەرتەگى ايتىپ بەرەيىن. ول ەرتەگى «جاقسىلىققا جاقسىلىق» دەپ اتالادى. ەرتە، ەرتە، ەرتەدە ءبىر كەربەز جولبارىس شۇيگىن ءشوپتىڭ ۇستىندە دەم الىپ جاتادى.
ەرتەگى قويىلىمى: «جاقسىلىققا جاقسىلىق» اجەسى: ءسويتىپ كىشكەنتاي تىشقان مەن جولبارىس دوس بولىپتى. مىنە بالام بىرەۋگە جاقسىلىق جاساساڭ وزىڭە قايتادى دەگەن وسى.
اجەسى: قۇدايعا ءتاۋبا! قازىر ەل ىرگەسى تىنىش، امان ەسەن ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز. ەلىمىز جىلدان جىلعا گۇلدەنىپ، دامىپ كەلەدى. كوپۇلتتى مەملەكەتىمىز جاساي بەرسىن!
نەمەرەسى: اجە، سوندا كوپۇلتتى مەملەكەت دەگەن نەمەنە؟
اجەسى: وسىنداي سۇراق قويعان تۇرىڭنەن اينالايىن. كوپۇلتتى مەملەكەت دەپ مىسالى ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدى ايتادى. بىرنەشە ۇلت وكىلدەرى تۇرىپ، ءومىر سۇرەتىن مەملەكەتتى كوپۇلتتى مەملەكەت دەپ اتايدى. و، جاراتقان يەم، قىتايى دا، قىرعىزى دا، قازاعى دا ورىسى دا قويان قولتىق ءومىر ءسۇرىپ جاتىر عوي. ال، ورىس حالقىمەن سوناۋ ەرتەدەن دوستىق قارىم قاتىناستامىز، ۇلىم.
نەمەرەسى: اجە، وندا ماعان ورىس حالقىنىڭ ەرتەگىسىن ايتىپ بەرىڭىزشى.
اجەسى: ايتايىن، ايتايىن. ورىس حالقىنىڭ «تۇلكى مەن تىرنا»دەگەن ەرتەگىسىن ءبىلۋشى ەدىم. ۇمىتپاسام وسىلاي بولاتىن. ەرتە، ەرتە ەرتەدە تۇلكى مەن تىرنا دوس بولىپتى. ءبىر كۇنى تۇلكى تىرنانى قوناققا شاقىرىپتى........
ەرتەگى قويىلىمى: «تۇلكى مەن تىرنا» اجەسى: ءسويتىپ تۇلكى مەن تىرنانىڭ دوستىعى ءبىرجولا ءۇزىلىپتى دەسەدى.
نەمەرەسى: اجە وسى ەرتەگىلەردى كىمدەر جازادى - ا؟ الدە وزىمەن-وزى شىعا ما؟
اجەسى: جوق بالام، ەرتەگى وزىمەن-وزى قالاي شىعادى. ەرتەگىلەردى اقىن جازۋشىلار جازادى. اقىندار ەرتەگىنى جىر، ولەڭ تۇرىندە جازسا، جازۋشىلار اڭگىمە تۇرىندە جازادى. ءار ەلدىڭ ءوز اقىن، جازۋشىلارى بولادى. ال، مەن ءقازىر اقىنداردىڭ اقىنى، جازۋشىلاردىڭ جازۋشىسى اباي قۇنانبايەۆتىڭ «شەگىرتكە مەن قۇمىرسقا» دەگەن مىسالىن ايتىپ بەرەيىن.
نەمەرەسى: اجە، مىسال دەگەن نە؟ سول تۋرالى ايتىپ بەرىڭىزشى؟
اجەسى: بالام، ونى سەن ءوز كوزىڭمەن كور. جاراي ما؟
اباي قۇنانبايەۆتىڭ «شەگىرتكە مەن قۇمىرسقا» مىسالى
1 - جۇرگىزۋشى: 2 - «ا» سىنىپ وقۋشىسى اسىلحانوۆ نۇرلاتتى «بالا تىلەگى» انىمەن ورتاعا شاقىرامىز.
2010 جىلعى «ەركە ايىم» قالالىق ونەر سايىسىنا قاتىسىپ، «ەرتەكشى قىز» نوميناسياسىن جەڭىپ العان 1 - «ءا» سىنىپ وقۋشىسى ەسىمحان نۇرايدى «قارا جورعا» بيىمەن ورتاعا شاقىرامىز.
1 - جۇرگىزۋشى: ەرتەگى اڭىزداردى ايتار اتاڭ،
كەلىندەر سىرماق سىرىپ جۇگىرەدى.
تۇسكيىز وڭ قاپتالعا ىلىنەدى.
ەسىكتى سۋاعارعا دەيىن ءتۇرىپ،
جىلقىشى بال قىمىزىن سىمىرەدى.
2 - جۇرگىزۋشى: ىرگەدەن ماڭداي توسەپ ەكپە جەلگە
قىمىز ءىش قارىس قىلماس ەش دەنەڭە،
كەسە قاپ، اياق قاپ، ابدىرە ساندىق.
بولماعان ارتىق مۇلىك كوشپەلى ەلدە
1 - جۇرگىزۋشى: ناۋرىز جىرىن جىرلايمىز
ونىمەن دە تۇرمايمىز.
شىڭدالىپ جەتكەن بۇل كۇنگە،
ەل ءداستۇرىن سىيلايمىز.
قازاقتىڭ ءسالت-داستۇرى: «بالاعا ات قويۋ»
قازاقتىڭ ءسالت-داستۇرى: «بەسىككە بولەۋ» ساحنادا اجە، كەلىنشەك، بالا – شاعا جانە ءسابي (قۋىرشاق)
ءان «قازاقتىڭ داستارحانى» ورىندايتىندار 1 «ا» - سىنىپ وقۋشىلارى.
ءان ايتىلىپ بولعان سوڭ، جاقسى تىلەكتەر شاشىلادى (ايتىلادى): جاڭا جىل قۇتتى بولسىن! اق مول بولسىن! قايدا بارسا جول بولسىن. ۇلىس باقتى بولسىن! تورت-تۇلىك اقتى بولسىن! بالە-جالا جەرگە ەنسىن! ۇلىس بەرەكە بەرسىن! جۇرت امان-ەسەن بولسىن!
«№23 جالپى ورتا ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپ»كمم
مۇعالىمدەر: ءابدىحانوۆا ش. س تورايعىروۆا ش. و.
تاقىرىبى: «ناۋرىز – دۋمان» مەرەكەلىك قويىلىمى.
ماقساتى: باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىنا ۇلتتىق سالت – ءداستۇردى تانىستىرۋ. قازاقتىڭ ۇلتتىق ونەرىنەن، مادەنيەتىنەن ءتالىم – تاربيە بەرۋ. ۇلتجاندىلىققا، ادەپتىلىككە تاربيەلەۋ. ساحنادا، كوپشىلىكتە ءوزىن – ءوزى ۇستاۋعا داعدىلاندىرۋ.
كورنەكىلىكتەرى: كورپە، جاستىق، قامشى، ۇرشىق، بەسىك، ۇيشىك، قامىس، كىلەمشە، شىراقتار ت. ب.
بارىسى: ساحنا اسەم شاڭىراقپەن بەزەندىرىلگەن، ر. رىمبايەۆانىڭ «ناۋرىز – دۋمان» ءانى اۋەلەپ تۇرادى.
1 - جۇرگىزۋشى: قۇرمەتتى اتا-انالار، ۇستازدار، وقۋشىلار! «ناۋرىز – دۋمان» مەرەكەسىن باستاۋعا رۇحسات ەتىڭىزدەر!
2 - جۇرگىزۋشى: جاڭا جىلدى قارسى الۋ، بارشا حالىقتىڭ ءداستۇرلى مەرەكەسى. ءار حالىقتىڭ وزىنشە مەرەكەسى بولادى. مۇسىلمان حالقىنىڭ جاڭا جىلى «ناۋرىز» ايىنىڭ 22ء-سى. ۇلى قازاق حالقى جاڭا جىلىن «ناۋرىز» دەيدى.
1 - جۇرگىزۋشى: كەڭىنەن ەلگە تارالعان،
نەگىزى ەرتە قالانعان.
ەڭبەك شاتتىق جىل باسى،
ناۋرىزدان باستاپ سانالعان.
2 - جۇرگىزۋشى: ناۋرىز كەلسە قۇت كەلگەنى حالايىق،
ەسىك اشىپ، شاشۋ شاشىپ،
ەل بوپ قارسى الايىق.
ولاي بولسا،
زەينەتكەر ۇستازدى قارسى الايىق
( كورەرمەندەرگە شاشۋ شاشىلادى )
1 - جۇرگىزۋشى: ۇلى حالقىمىزدىڭ، ءالىمساقتان تۇرمىستىق مەرەكەسى بولىپ كەلگەن، جاڭا جىل مەيرامى – ناۋرىز مەيرامى قۇتتى بولسىن حالايىق.
2 - جۇرگىزۋشى: دوسىم - اۋ، جاڭا جىل ءالى كەلە قويعان جوق، وسى ارەدىكتە، ەسكى جىلدى ەستە قالارلىقتاي ەتىپ، جاقسىلىعىن ماراپاتتاپ، تابىستارىن قۇرتتاي ساناپ، اسىلدارىن جۇكتەي قاپتاپ، مونشاقتاي ءتىزىپ الايىق تا، ءبىر ماقتاپ، ماداقتاپ.
1 - جۇرگىزۋشى: قۇربىم – اي! ءسىزدىڭ وتكەن جىلدى قيمايتىنداي سىرشىل ەكەنىڭىزدى بىلسەمشى. وتكەن جىلدا ەلىمىزدىڭ ىرگەسى امان، قازانىمىز ءبۇتىن بولدى. بىرەۋمىز ەكەۋ بولىپ، باسىمىزعا باس قوسىلدى، جاڭا شاڭىراقتار كوتەرىلدى. ومىرگە جاس نارەستەلەر كەلىپ، ۇرپاق ءوستى.
2 - جۇرگىزۋشى: ءيا، ەلىمىزدىڭ ەگەمەندىگى نىعايىپ، حالقىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگى ارتتى. گازەت، جۋرنالدار، تەلەديدار قازاق تىلىنە كوشىپ بولدى. باسقا ۇلتتىڭ وكىلدەرى قازاق تىلىندە سويلەيتىن بولدى. ءتىلىمىزدىڭ مارتەبەسى ارتتى دەگەن وسى ەمەس پە قۇربىم.
1 - جۇرگىزۋشى: ءيا، دۇرىس ايتاسىڭ، قۇربىم! جاقسىلىق تەك جاقسىلىققا جالعاسا بەرسىن. (بۇرىلىپ قاراپ) وۋ، بىزگە قوناق كەلە جاتقان سياقتى.
(ساحناعا قىدىر بابا شىعادى. ۇل بالالار تىزەرلەپ باتا تىلەپ وتىرادى.)
قىدىر بابانىڭ باتاسى:
ۇلىستىڭ ۇلى كۇنىندە،
ۇلىڭ وڭعا قونسىن،
قىزىڭ قىرعا قونسىن،
قىرۋار مالىڭ ورىسكە تولسىن،
ەلدەرىڭنىڭ ىرگەسى بەرىك بولسىن،
جاسقا قۇرمەت، كارىگە كۇتىم بولسىن،
سوزدەرىڭ سەرتتەي بەرىك بولسىن،
ەككەندەرىڭ ءونىمدى بولسىن،
ومىرلەرىڭ كوڭىلدى بولسىن،
ءتورت - تۇلىك ءتولدى بولسىن،
باققاندارىڭ ءشولدى بولسىن،
اق كوپ بولسىن،
ۋايىم – قايعى جوق بولسىن،
ساپارلارىڭ وڭ بولسىن،
داۋلەتىڭدى اسىرسىن،
دۇشپانىڭدى باسىرسىن.
ءاۋمين!
( ساحناعا جەر انا شىعادى. قىز بالالار تىزەرلەپ وتىرادى.)
جەر انانىڭ الاستاۋ ءراسىمى:
الاس، الاس پالەدەن الاس،
الاس، الاس بالادان الاس،
الاس، الاس جاماننان الاس،
كوزى جاماننىڭ كوزىنەن الاس
ءتىلى جاماننىڭ تىلىنەن الاس،
ەلىمنەن الاس، جەرىمنەن الاس،
الاس، الاس! الاس، الاس!
2 - جۇرگىزۋشى: مىڭ بۇرالعان ارۋلار اڭداپ باسىپ،
كەلەدى مىنە ورتاعا تولقىپ باسىپ،
ارۋلارىن سىيلاعان حالقىم مەنىڭ،
كوڭىلدى قوشەمەتپەن قارسى الايىق!
مۋزىكالىق ءنومىر: قىزدار توبى «قازاق ءبيى» 1 - «ا»، 1 «ءا» سىنىپتارى
ساحنالىق كورىنىس. شىقبەرمەس شىعايباي مەن الدار كوسە. 5 «گ»- سىنىپ
شىعايباي: - اللا-اۋ، ساقتاي گور! نەمەنەگە قاپتاپ كەتكەن مىنا جۇرت؟ شىعايبايعا اس بەرىپ جاتىر دەي مە ەكەن؟ شىعايبايدىڭ مالىن شاشپاق قوي، ويلارى. تاعى دا دەمەۋشى بول، كومەكتەس دەۋدەن تايىنباس. كەتەيىن، كورىنبەي كوزدەرىنە.
الدار كوسە: وۋ، شاكە قايدا بارا جاتىرسىز، قايدان كەلە جاتىرسىز؟(- دەپ ءتوس قاعىستىرماق بولادى.) وۋ، وۋ شاكە قايدا بارا جاتىرسىز جىلىستاپ. بۇگىن توي، كوكتەم مەرەكەسى، ەل مەرەكەسى. كوپپەن بىرگە بولمايسىز با؟
شىعايباي: بۇل، الدار پالە، قايدان تاپ بولدى ەكەن - ا. الدارجان، شەتتەن اكەلگەن تاۋارلارىم بار ەدى، وتپەي جاتقانى. شاي-پاي، بۇل-پۇل دەگەندەي. سوندا بارماسام بولماس. ون تابىن جىلقىنىڭ قۇنى ەدى.
الدار كوسە: بۇگىنگى مەرەكەنىڭ قۇرمەتىنە تاۋار 50 % - عا ارزانعا، ساتىلسىن دەگەن جارلىق بولعانىن ەستىپ پە ەدىڭىز؟
شىعايباي: تەك، ونىڭ بەتىن اۋلاق قىلسىن، قۇدايىم – اي! ءبىر پالەگە كىرىپ كەتپەي تۇرعاندا جونىمە كەتەيىن.(دەپ اقىرىن جىلىستاپ شىعىپ كەتەدى)
الدار كوسە: وۋ، شاكە ەلمەن بىرگە بولىڭىز شاكە!(جۇگىرىپ كەتەدى)
1 - جۇرگىزۋشى: ناۋرىز تويىم!
قۇتتى بولسىن حالايىق!
قانە دوستار
شىرقاپ انگە سالايىق
2 - جۇرگىزۋشى: 2010 جىلعى «ەركە ايىم» قالالىق ونەر سايىسىنا قاتىسىپ، «بۇرىمدى قىز» نوميناسياسىن جەڭىپ العان 1 -«ا» سىنىپ وقۋشىسى تۇرسىنتايەۆا ايىمدى «ءبىز باقىتتى ۇلانبىز» انىمەن ورتاعا شاقىرامىز.
1 - جۇرگىزۋشى: 2010 جىلعى «ەركە ايىم» قالالىق ونەر سايىسىنا قاتىسىپ، «كورەرمەن كوزايىمى» نوميناسياسىن جەڭىپ العان 1 - «ا» سىنىپ وقۋشىسى مۇقاتايەۆا جانەلدى مىڭ بۇرالعان «شىعىس» بيىمەن ورتاعا شاقىرامىز.
2 جۇرگىزۋشى: كەڭىنەن ەلگە تارالعان،
نەگىزى ەرتە قالانعان.
كونەرمەي سالت – ءداستۇرىمىز
كوپ ەلدەرگە تارالعان.
وتىرىك ولەڭ ايتىسى. 1 «ءا»- سىنىپ وقۋشىلارى
1 - جۇرگىزۋشى: قۇلاقتان كىرىپ بويدى الار،
جاقسى ءان مەن جاقسى كۇي
كوڭىلگە ءتۇرلى وي سالار،
ءاندى سۇيسەڭ مەنشە ءسۇي.
2009 جىلى وتكەن «بالاسىمىن قازاق دەگەن كيەلى ەلدىڭ» اتتى ءان بايقاۋىندا جاقسى ونەر كورسەتىپ، باس جۇلدەنى جەڭىپ العان 2 - «ءا» سىنىپ وقۋشىسى نيازبەكوۆا بالاۋسانى «ناۋرىز» انىمەن ورتاعا شاقىرامىز.
2 - جۇرگىزۋشى: 2010 جىلعى «ەركە ايىم» قالالىق ونەر سايىسىنا قاتىسىپ، «ەرتەكشى قىز» نوميناسياسىن جەڭىپ العان 1 - «ءا» سىنىپ وقۋشىسى ەسىمحان نۇرايدى «قارا جورعا» بيىمەن ورتاعا شاقىرامىز.
ساحنالىق كورىنىس. ( ساحناعا قارت اجە مەن نەمەرەسى شىعادى. نەمەرەسى ەكپەتىنەن ەركەلەپ جاتادى.)
نەمەرەسى: اجە، اجە، ماعان ەرتەگى ايتىپ بەرىڭىزشى.
اجەسى: ە، بالام قازاقتىڭ ەرتەگى ايت دەسەڭ ەرتەگى ايتايىن، جىر ايت دەسەڭ جىر ايتايىن، مىسال ايت دەسەڭ مىسال ايتايىن. ءالدي، ءالدي. ۇيىقتاي عوي، ۇيىقتاي عوي.(دەپ بەسىكتى تەربەتەدى.) ە، قازاقتىڭ ەرتەگىلەرىندە كوپتەگەن تاربيە مەن ءبىلىم جاتىر عوي. مۇقيات تىڭداساڭ كوپتەگەن ءبىلىم مەن تاربيە الۋعا بولادى، بالام. مەن ساعان قازىر تاماشا ءبىر ەرتەگى ايتىپ بەرەيىن. ول ەرتەگى «جاقسىلىققا جاقسىلىق» دەپ اتالادى. ەرتە، ەرتە، ەرتەدە ءبىر كەربەز جولبارىس شۇيگىن ءشوپتىڭ ۇستىندە دەم الىپ جاتادى.
ەرتەگى قويىلىمى: «جاقسىلىققا جاقسىلىق» اجەسى: ءسويتىپ كىشكەنتاي تىشقان مەن جولبارىس دوس بولىپتى. مىنە بالام بىرەۋگە جاقسىلىق جاساساڭ وزىڭە قايتادى دەگەن وسى.
اجەسى: قۇدايعا ءتاۋبا! قازىر ەل ىرگەسى تىنىش، امان ەسەن ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز. ەلىمىز جىلدان جىلعا گۇلدەنىپ، دامىپ كەلەدى. كوپۇلتتى مەملەكەتىمىز جاساي بەرسىن!
نەمەرەسى: اجە، سوندا كوپۇلتتى مەملەكەت دەگەن نەمەنە؟
اجەسى: وسىنداي سۇراق قويعان تۇرىڭنەن اينالايىن. كوپۇلتتى مەملەكەت دەپ مىسالى ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدى ايتادى. بىرنەشە ۇلت وكىلدەرى تۇرىپ، ءومىر سۇرەتىن مەملەكەتتى كوپۇلتتى مەملەكەت دەپ اتايدى. و، جاراتقان يەم، قىتايى دا، قىرعىزى دا، قازاعى دا ورىسى دا قويان قولتىق ءومىر ءسۇرىپ جاتىر عوي. ال، ورىس حالقىمەن سوناۋ ەرتەدەن دوستىق قارىم قاتىناستامىز، ۇلىم.
نەمەرەسى: اجە، وندا ماعان ورىس حالقىنىڭ ەرتەگىسىن ايتىپ بەرىڭىزشى.
اجەسى: ايتايىن، ايتايىن. ورىس حالقىنىڭ «تۇلكى مەن تىرنا»دەگەن ەرتەگىسىن ءبىلۋشى ەدىم. ۇمىتپاسام وسىلاي بولاتىن. ەرتە، ەرتە ەرتەدە تۇلكى مەن تىرنا دوس بولىپتى. ءبىر كۇنى تۇلكى تىرنانى قوناققا شاقىرىپتى........
ەرتەگى قويىلىمى: «تۇلكى مەن تىرنا» اجەسى: ءسويتىپ تۇلكى مەن تىرنانىڭ دوستىعى ءبىرجولا ءۇزىلىپتى دەسەدى.
نەمەرەسى: اجە وسى ەرتەگىلەردى كىمدەر جازادى - ا؟ الدە وزىمەن-وزى شىعا ما؟
اجەسى: جوق بالام، ەرتەگى وزىمەن-وزى قالاي شىعادى. ەرتەگىلەردى اقىن جازۋشىلار جازادى. اقىندار ەرتەگىنى جىر، ولەڭ تۇرىندە جازسا، جازۋشىلار اڭگىمە تۇرىندە جازادى. ءار ەلدىڭ ءوز اقىن، جازۋشىلارى بولادى. ال، مەن ءقازىر اقىنداردىڭ اقىنى، جازۋشىلاردىڭ جازۋشىسى اباي قۇنانبايەۆتىڭ «شەگىرتكە مەن قۇمىرسقا» دەگەن مىسالىن ايتىپ بەرەيىن.
نەمەرەسى: اجە، مىسال دەگەن نە؟ سول تۋرالى ايتىپ بەرىڭىزشى؟
اجەسى: بالام، ونى سەن ءوز كوزىڭمەن كور. جاراي ما؟
اباي قۇنانبايەۆتىڭ «شەگىرتكە مەن قۇمىرسقا» مىسالى
1 - جۇرگىزۋشى: 2 - «ا» سىنىپ وقۋشىسى اسىلحانوۆ نۇرلاتتى «بالا تىلەگى» انىمەن ورتاعا شاقىرامىز.
2010 جىلعى «ەركە ايىم» قالالىق ونەر سايىسىنا قاتىسىپ، «ەرتەكشى قىز» نوميناسياسىن جەڭىپ العان 1 - «ءا» سىنىپ وقۋشىسى ەسىمحان نۇرايدى «قارا جورعا» بيىمەن ورتاعا شاقىرامىز.
1 - جۇرگىزۋشى: ەرتەگى اڭىزداردى ايتار اتاڭ،
كەلىندەر سىرماق سىرىپ جۇگىرەدى.
تۇسكيىز وڭ قاپتالعا ىلىنەدى.
ەسىكتى سۋاعارعا دەيىن ءتۇرىپ،
جىلقىشى بال قىمىزىن سىمىرەدى.
2 - جۇرگىزۋشى: ىرگەدەن ماڭداي توسەپ ەكپە جەلگە
قىمىز ءىش قارىس قىلماس ەش دەنەڭە،
كەسە قاپ، اياق قاپ، ابدىرە ساندىق.
بولماعان ارتىق مۇلىك كوشپەلى ەلدە
1 - جۇرگىزۋشى: ناۋرىز جىرىن جىرلايمىز
ونىمەن دە تۇرمايمىز.
شىڭدالىپ جەتكەن بۇل كۇنگە،
ەل ءداستۇرىن سىيلايمىز.
قازاقتىڭ ءسالت-داستۇرى: «بالاعا ات قويۋ»
قازاقتىڭ ءسالت-داستۇرى: «بەسىككە بولەۋ» ساحنادا اجە، كەلىنشەك، بالا – شاعا جانە ءسابي (قۋىرشاق)
ءان «قازاقتىڭ داستارحانى» ورىندايتىندار 1 «ا» - سىنىپ وقۋشىلارى.
ءان ايتىلىپ بولعان سوڭ، جاقسى تىلەكتەر شاشىلادى (ايتىلادى): جاڭا جىل قۇتتى بولسىن! اق مول بولسىن! قايدا بارسا جول بولسىن. ۇلىس باقتى بولسىن! تورت-تۇلىك اقتى بولسىن! بالە-جالا جەرگە ەنسىن! ۇلىس بەرەكە بەرسىن! جۇرت امان-ەسەن بولسىن!
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: شوقان – حالىق اۋىز ادەبيەتىن زەرتتەۋشى
