نەگىزگى جانە تۋىندى سىن ەسىم
ساباقتىڭ تاقىرىبى: نەگىزگى جانە تۋىندى سىن ەسىم
ماقساتى: 1) سىن ەسىم تۋرالى تۇسىنىكتەرىنە سۇيەنە وتىرىپ، نەگىزگى جانە تۋىندى سىن ەسىم تۋرالى ءتۇسىندىرۋ. ءبىلىم بەرۋ؛
2) وقۋشىلاردىڭ وي - ءورىسىن، تانىمدىق قابىلەتىن ءسوزدىڭ قورلارىن دامىتۋ، نەگىزگى جانە تۋىندى سىن ەسىمدەردى انىقتاي تۇسۋگە جاتتىعۋلار ورىنداۋ، ويىندار جۇرگىزۋ:
3) تازالىققا، ۇقىپتىلىققا تاربيەلەۋ، تۋعان جەرىن، وتانىن قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
ساباق ءتۇرى: جاڭا ساباق
ادىستەرى: سوزدىك، كورنەكىلىك، پراكتيكالىق.
كورنەكىلىگى: سىزبا، «ساياحاتقا شىعۋ»، «تامشىلاردى كولشىككە ءتۇسىر» «سوزدەن ءسوز شىعارۋ» ويىندارى بويىنشا دايىندالعان كورنەكىلىكتەر،.
ساباقتىڭ بارىسى:
I. باعدارلاۋ - موتيۆاسيالىق كەزەڭ، مۋزىكا (ۇيقى) (وقۋشىلاردىڭ كوزدەرى جۇمۋلى، قيمىلسىز وتىرادى).
ويان! ويان بوتام! جاتپا قاراپ
ويان بوتام! تەزىرەك شاپشاڭىراق!
شاقىردى قوراز مانا الدەقاشان
قاراپ تۇر تەرەزەدەن كۇن جالتىراپ.
1 سۇراق:- نەگە تۇردىڭ؟ ادام نەگە ۇيىقتاي بەرمەيدى؟ (پروبلەمالىق سۇراق)
قورىتىندى وي: ادامنىڭ ءار كۇنى وزىنە، وزگەگە پايدا اكەلۋى ءتيىس.
- جاقسى، ەندى «وياندىم» ءسوزىن ەستىگەندە كوزىمىزگە نە ەلەستەيدى؟ (اسسوساسيا)
- مەكتەپ، كۇن، تاڭ ت. ب.
- كوزىڭدى اشتىڭ، نە كورەسىڭ؟ (جارىق)
- جارىق قايدان كەلەدى؟ (كۇننەن)
- كۇننەن نە الامىز؟ (جىلۋ)
- سول جىلۋدى بويىمىزعا تاراتىپ، جۇرەككە قابىلدايمىز.
- جۇرەكتەن نە شىعادى؟ (تىلەك)
- ولاي بولسا، داپتەرىمىزگە ت. ت. ادەمى ەتىپ جازىپ، ءبىر اۋىز تىلەك جازايىق..
(جازعان تىلەكتەرىن وقۋشىلارعا وقىتۋ)
II. وپەراسيالىق – ورىنداۋشىلىق كەزەڭ.
1. كوركەم جازۋ ت. ت
2. «ساياحاتقا شىعۋ» ويىنى ارقىلى ەرەجەلەردى قايتالاۋ.
- ەلىمىزدە قانداي ۇلكەن قالالار بار؟ وسى اتالعان قالالارعا كىمنىڭ ساياحاتقا شىققىسى كەلەدى؟ (قالا اتتارى جازىلعان قيما قاعازداردا سۇراقتار بەرىلگەن)
استانا: سويلەمنىڭ تۇرلاۋلى مۇشەلەرىن اتا
الماتى: سويلەمنىڭ تۇرلاۋسىز مۇشەلەرىن اتا
ورال: قانداي ءسوز تاپتارىن بىلەسىڭ؟
قىزىلوردا: زات ەسىم تۋرالى نە بىلەسىڭ؟
سەمەي: ەتىستىك جايلى نە بىلەسىڭ؟
قاراعاندى: سان ەسىم تۋرالى نە بىلەسىڭ؟
اقتوبە: سىن ەسىم تۋرالى نە بىلەسىڭ؟
3. تاقتاداعى سويلەمگە نازار اۋدارتۋ.
ول وجەت ادام ەدى.
بالالاردىڭ تالابى تاۋداي.
ايگۇل جاسىل كويلەك كيدى.
دانيار ءتارتىپتى وقۋشى.
تاپسىرما:
سويلەمدەردى وقىپ سىن ەسىمدەردى تابۋ، ءسوز قۇرامىنا تالداۋ.
- قانداي ۇقساستىق بار؟
- ايىرماشىلىعى بار ما؟
- وسى مىسالدارعا قاراپ سىن ەسىم تۋرالى نە ايتۋعا بولادى؟
(وقۋشىلارعا وي تۇجىرىمداماسىن جاساتىپ، ەرەجە شىعارتۋ).
سىن ەسىم نەگىزگى جانە تۋىندى بولىپ بولىنەدى. ءتۇبىر سوزدەن بولعان سىن ەسىمدى نەگىزگى سىن ەسىم دەيمىز. تازا، ۇلكەن، قىزىل.
ءتۇبىر سوزگە جۇرناق جالعانۋ ارقىلى جاسالعان سىن ەسىمدى تۋىندى سىن ەسىم دەيمىز. تاۋداي، ونەرلى، سەزگىش.
4. وقۋلىقپەن جۇمىس. 375 - جاتتىعۋ (جاتتىعۋدى تالداۋ).
1. قوسىمشالى سوزدەردى كوشىرىپ جازۋ. (قوسىمشانى ەسكە ءتۇسىرۋ).
2. ءسوز قۇرامىنا تالداۋ. قاي ءسوز تابىنا جاتادى؟
5. سەرگىتۋ ءساتى.
باقىت ماعان دا ورتاق،
باقىت ساعان دا ورتاق،
باقىت بارىمىزگە ورتاق (قيمىلمەن)
ءبىز باقىتتى بالامىز.
- وسى سويلەمدە سىن ەسىم بارما؟ قانداي سىن ەسىم؟ نەلىكتەن؟
(1 توپ )
6. تانىمدىق تاپسىرما.
«سوزدەن ءسوز شىعارۋ» ويىنى.
«قاراپايىم» سوزىنەن سوزدەر شىعارۋ.
(قار، قارا، ارا، اپا، اپاي، اي، ايىم، ىم).
7. وقۋلىقتان تىس تاپسىرما.
تەرمە ديكتانت.
دارىگەر، الاسا، كۇن، تەرەڭ، جازدى، قويۋ، بەسىنشى، ونەرلى، ايتتى، سۇيىق
(وسى سوزدەردىڭ ىشىنەن سىن ەسىمدەردى تەرىپ جازۋ.
(2 - توپ)
«ويلان تاپ» ويىنى
كەس(...) دىك، جۇ(...) ىق، وي(...) تاۋ، ءداپ(...) مە، بار(...) تا، توق(...) دىق.
شىعارماشىلىق ديكتانت.
.................. كولدە جوق بالىق،
.................. كولدە كوپ بالىق
ال، بالالار...........................
الىپ قولعا..........................
III. رەفلەكسيالىق – باعالاۋ كەزەڭى.
«تامشىلاردى كولشىككە ءتۇسىرۋ» ويىنى
بۇلتتان جاۋعان تامشىلاردا سىن ەسىمدەر جازىلعان، نەگىزگى سىن ەسىم تامشىلارىن،
نەگىزگى سىن ەسىم اتاۋى جازىلعان كولشىككە ءتۇسىرۋ، تۋىندى سىن ەسىم تامشىلارىن، تۋىندى سىن ەسىم اتاۋى جازىلعان كولشىككە ءتۇسىرۋ. (ويىن بارىسىندا تالداپ وتىرۋ)
- ال، بالالار، مىنە، بۇلت ىدىراپ، كۇلىمدەپ كۇننىڭ كوزى شىقتى.
دالامداي كەڭ پەيىلىم
جۇرەگىم مول مەيىرىم،
مەن ءۇشىن جوق ۋاعىڭ،
بارىنە ورتاق شۋاعىم
وسى جارقىراعان كۇندەي مەيىرىمدى جان شۋاقتى، كوڭىلى اق، ادامعا تەك جاقسىلىق جاساي بىلەتىن ازامات بولىڭدار!
باعالاۋ: (ساباق بارىسىندا ءتۇسىندىرىپ كەتكەن بولاتىنمىن. ءاربىر وقۋشىعا جاۋاپ بەرۋ سانىنا ساي جەتوندار تاراتىلادى، سونىڭ سانىنا قاراي باعالانادى.
ۇيگە تاپسىرما. 377 - جاتتىعۋ
ال، بالالار، بۇگىنگى ساباعىمىزدى اقىن ديحان ابىليەۆ اعامىزدىڭ مىنا ولەڭ جولدارىمەن اياقتايىق. (بارلىعى بىرگە)
تۋعان ءتىلىم – بابام ءتىلى - ءوز ءتىلىم!
تۋعان ءتىلىم – انام ءتىلى - ءوز ءتىلىم!
تۋعان ءتىلىم – دالام ءتىلى - ءوز ءتىلىم!
تۋعان ءتىلىم – ادام – ءتىلى - ءوز ءتىلىم! – دەپ، ءوزىمىزدىڭ تۋعان ءتىلىمىز قازاق ءتىلىن قاستەرلەي، قادىرلەي بىلەيىك.
ماقساتى: 1) سىن ەسىم تۋرالى تۇسىنىكتەرىنە سۇيەنە وتىرىپ، نەگىزگى جانە تۋىندى سىن ەسىم تۋرالى ءتۇسىندىرۋ. ءبىلىم بەرۋ؛
2) وقۋشىلاردىڭ وي - ءورىسىن، تانىمدىق قابىلەتىن ءسوزدىڭ قورلارىن دامىتۋ، نەگىزگى جانە تۋىندى سىن ەسىمدەردى انىقتاي تۇسۋگە جاتتىعۋلار ورىنداۋ، ويىندار جۇرگىزۋ:
3) تازالىققا، ۇقىپتىلىققا تاربيەلەۋ، تۋعان جەرىن، وتانىن قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
ساباق ءتۇرى: جاڭا ساباق
ادىستەرى: سوزدىك، كورنەكىلىك، پراكتيكالىق.
كورنەكىلىگى: سىزبا، «ساياحاتقا شىعۋ»، «تامشىلاردى كولشىككە ءتۇسىر» «سوزدەن ءسوز شىعارۋ» ويىندارى بويىنشا دايىندالعان كورنەكىلىكتەر،.
ساباقتىڭ بارىسى:
I. باعدارلاۋ - موتيۆاسيالىق كەزەڭ، مۋزىكا (ۇيقى) (وقۋشىلاردىڭ كوزدەرى جۇمۋلى، قيمىلسىز وتىرادى).
ويان! ويان بوتام! جاتپا قاراپ
ويان بوتام! تەزىرەك شاپشاڭىراق!
شاقىردى قوراز مانا الدەقاشان
قاراپ تۇر تەرەزەدەن كۇن جالتىراپ.
1 سۇراق:- نەگە تۇردىڭ؟ ادام نەگە ۇيىقتاي بەرمەيدى؟ (پروبلەمالىق سۇراق)
قورىتىندى وي: ادامنىڭ ءار كۇنى وزىنە، وزگەگە پايدا اكەلۋى ءتيىس.
- جاقسى، ەندى «وياندىم» ءسوزىن ەستىگەندە كوزىمىزگە نە ەلەستەيدى؟ (اسسوساسيا)
- مەكتەپ، كۇن، تاڭ ت. ب.
- كوزىڭدى اشتىڭ، نە كورەسىڭ؟ (جارىق)
- جارىق قايدان كەلەدى؟ (كۇننەن)
- كۇننەن نە الامىز؟ (جىلۋ)
- سول جىلۋدى بويىمىزعا تاراتىپ، جۇرەككە قابىلدايمىز.
- جۇرەكتەن نە شىعادى؟ (تىلەك)
- ولاي بولسا، داپتەرىمىزگە ت. ت. ادەمى ەتىپ جازىپ، ءبىر اۋىز تىلەك جازايىق..
(جازعان تىلەكتەرىن وقۋشىلارعا وقىتۋ)
II. وپەراسيالىق – ورىنداۋشىلىق كەزەڭ.
1. كوركەم جازۋ ت. ت
2. «ساياحاتقا شىعۋ» ويىنى ارقىلى ەرەجەلەردى قايتالاۋ.
- ەلىمىزدە قانداي ۇلكەن قالالار بار؟ وسى اتالعان قالالارعا كىمنىڭ ساياحاتقا شىققىسى كەلەدى؟ (قالا اتتارى جازىلعان قيما قاعازداردا سۇراقتار بەرىلگەن)
استانا: سويلەمنىڭ تۇرلاۋلى مۇشەلەرىن اتا
الماتى: سويلەمنىڭ تۇرلاۋسىز مۇشەلەرىن اتا
ورال: قانداي ءسوز تاپتارىن بىلەسىڭ؟
قىزىلوردا: زات ەسىم تۋرالى نە بىلەسىڭ؟
سەمەي: ەتىستىك جايلى نە بىلەسىڭ؟
قاراعاندى: سان ەسىم تۋرالى نە بىلەسىڭ؟
اقتوبە: سىن ەسىم تۋرالى نە بىلەسىڭ؟
3. تاقتاداعى سويلەمگە نازار اۋدارتۋ.
ول وجەت ادام ەدى.
بالالاردىڭ تالابى تاۋداي.
ايگۇل جاسىل كويلەك كيدى.
دانيار ءتارتىپتى وقۋشى.
تاپسىرما:
سويلەمدەردى وقىپ سىن ەسىمدەردى تابۋ، ءسوز قۇرامىنا تالداۋ.
- قانداي ۇقساستىق بار؟
- ايىرماشىلىعى بار ما؟
- وسى مىسالدارعا قاراپ سىن ەسىم تۋرالى نە ايتۋعا بولادى؟
(وقۋشىلارعا وي تۇجىرىمداماسىن جاساتىپ، ەرەجە شىعارتۋ).
سىن ەسىم نەگىزگى جانە تۋىندى بولىپ بولىنەدى. ءتۇبىر سوزدەن بولعان سىن ەسىمدى نەگىزگى سىن ەسىم دەيمىز. تازا، ۇلكەن، قىزىل.
ءتۇبىر سوزگە جۇرناق جالعانۋ ارقىلى جاسالعان سىن ەسىمدى تۋىندى سىن ەسىم دەيمىز. تاۋداي، ونەرلى، سەزگىش.
4. وقۋلىقپەن جۇمىس. 375 - جاتتىعۋ (جاتتىعۋدى تالداۋ).
1. قوسىمشالى سوزدەردى كوشىرىپ جازۋ. (قوسىمشانى ەسكە ءتۇسىرۋ).
2. ءسوز قۇرامىنا تالداۋ. قاي ءسوز تابىنا جاتادى؟
5. سەرگىتۋ ءساتى.
باقىت ماعان دا ورتاق،
باقىت ساعان دا ورتاق،
باقىت بارىمىزگە ورتاق (قيمىلمەن)
ءبىز باقىتتى بالامىز.
- وسى سويلەمدە سىن ەسىم بارما؟ قانداي سىن ەسىم؟ نەلىكتەن؟
(1 توپ )
6. تانىمدىق تاپسىرما.
«سوزدەن ءسوز شىعارۋ» ويىنى.
«قاراپايىم» سوزىنەن سوزدەر شىعارۋ.
(قار، قارا، ارا، اپا، اپاي، اي، ايىم، ىم).
7. وقۋلىقتان تىس تاپسىرما.
تەرمە ديكتانت.
دارىگەر، الاسا، كۇن، تەرەڭ، جازدى، قويۋ، بەسىنشى، ونەرلى، ايتتى، سۇيىق
(وسى سوزدەردىڭ ىشىنەن سىن ەسىمدەردى تەرىپ جازۋ.
(2 - توپ)
«ويلان تاپ» ويىنى
كەس(...) دىك، جۇ(...) ىق، وي(...) تاۋ، ءداپ(...) مە، بار(...) تا، توق(...) دىق.
شىعارماشىلىق ديكتانت.
.................. كولدە جوق بالىق،
.................. كولدە كوپ بالىق
ال، بالالار...........................
الىپ قولعا..........................
III. رەفلەكسيالىق – باعالاۋ كەزەڭى.
«تامشىلاردى كولشىككە ءتۇسىرۋ» ويىنى
بۇلتتان جاۋعان تامشىلاردا سىن ەسىمدەر جازىلعان، نەگىزگى سىن ەسىم تامشىلارىن،
نەگىزگى سىن ەسىم اتاۋى جازىلعان كولشىككە ءتۇسىرۋ، تۋىندى سىن ەسىم تامشىلارىن، تۋىندى سىن ەسىم اتاۋى جازىلعان كولشىككە ءتۇسىرۋ. (ويىن بارىسىندا تالداپ وتىرۋ)
- ال، بالالار، مىنە، بۇلت ىدىراپ، كۇلىمدەپ كۇننىڭ كوزى شىقتى.
دالامداي كەڭ پەيىلىم
جۇرەگىم مول مەيىرىم،
مەن ءۇشىن جوق ۋاعىڭ،
بارىنە ورتاق شۋاعىم
وسى جارقىراعان كۇندەي مەيىرىمدى جان شۋاقتى، كوڭىلى اق، ادامعا تەك جاقسىلىق جاساي بىلەتىن ازامات بولىڭدار!
باعالاۋ: (ساباق بارىسىندا ءتۇسىندىرىپ كەتكەن بولاتىنمىن. ءاربىر وقۋشىعا جاۋاپ بەرۋ سانىنا ساي جەتوندار تاراتىلادى، سونىڭ سانىنا قاراي باعالانادى.
ۇيگە تاپسىرما. 377 - جاتتىعۋ
ال، بالالار، بۇگىنگى ساباعىمىزدى اقىن ديحان ابىليەۆ اعامىزدىڭ مىنا ولەڭ جولدارىمەن اياقتايىق. (بارلىعى بىرگە)
تۋعان ءتىلىم – بابام ءتىلى - ءوز ءتىلىم!
تۋعان ءتىلىم – انام ءتىلى - ءوز ءتىلىم!
تۋعان ءتىلىم – دالام ءتىلى - ءوز ءتىلىم!
تۋعان ءتىلىم – ادام – ءتىلى - ءوز ءتىلىم! – دەپ، ءوزىمىزدىڭ تۋعان ءتىلىمىز قازاق ءتىلىن قاستەرلەي، قادىرلەي بىلەيىك.
You Might Also Like
