نۇرعيسا قازاقتىڭ سۇلۋ سازدى جۇرەگى
ورىنداعاندار: ماشانوۆا ۆ. ج
يديروۆا ج. س
جۇرگىزۋشى: سالاماتسىزدار ما قۇرمەتتى وقۋشىلار، اتا - انالار، ۇستازدار. «نۇرعيسا قازاقتىڭ سۇلۋ سازدى جۇرەگى» اتتى شىعارماشىلىق كەشىمىزگە قوش كەلدىڭىزدەر. ەڭ ءبىر كوشپەلى تاريح – ءان مەن كۇي تاريحى. ۇلى بولۋ ءۇشىن الدىمەن ۇل بولۋ كەرەك. ەركەك اتاۋلىنىڭ ءبارىن ۇل دەپ اتاۋ قيىن. ويتكەنى، قازاق قاشاندا ماقتاعاندا «اي، ول اتادان ۇل بولىپ تۋعان ويلار» دەر ەدى. ءبىراق، ول ءالى ۇلى دەگەن ءسوز ەمەس. سونداي – اق، ۇل دەسەڭىز دە، ۇلى دەسەڭىز دە، قانداي ماقتاۋعا دا سياتىن ادامنىڭ ءبىرى بۇگىن ارامىزدا جوق كومپوزيتور نۇرعيسا تىلەندييەۆ. بۇگىن، 1 ساۋىردە، كورنەكتى كومپوزيتور، قازاقستاننىڭ حالىق قاھارمانى، داۋلەسكەر كۇيشى، «وتىرار سازى» فولكلورلىق - ەتنوگرافيالىق وركەستردىڭ نەگىزىن قالاۋشى، ۇلى وتان سوعىسىنىڭ قاتىسۋشىسى نۇرعيسا تىلەندييەۆتىڭ تۋىلعانىنا 90 جىل تولدى. نۇرعيسا تۋعان شيلىكەمەردەگى ۇيدە بەسىكتە ىڭگالاپ جاتقاندا ەستىلگەن اكەسى تىلەندى تارتقان كۇيلەرمەن ونىڭ قۇلاعى اشىلسا، ەس بىلە باستاعاندا ەستىگەن داۋرەن سالدىڭ، بەيسەباي قاراتايەۆتىڭ، شۇكىتاي ابدىكارىموۆتىڭ، يسا تەرگەۋسىزوۆتىڭ، تاعى باسقالاردىڭ داۋىسىنا اسپانداعى قۇس اينالعان قۇش اۋەزدى اندەرى، قاتتى اسەر ەتتى. ەگەر قازاق «ونەردى ۇيرەن، ۇيرەن دە جيرەن» دەسە، نۇرعيسا دا وسىنىڭ ءبارىن ۇيرەنىپ، اسىرەسە ءتۇپ - تۇقياننان سىر شەرتىپ، سوناۋ ساق، ءۇيسىن، عۇن زامانىنىڭ زارىن - مۇڭىن، قۋانىشىن - شاتتىعىن ارقالاپ جەتكىزگەن ءال - فارابي دومبىراسى مەن قورقىت قوبىزى وزىنە جولداس ەتىپ الدى. قازاق اتامنىڭ سول قوڭىر دومبىراسى نۇرعيسا تىلەندييەۆتى بۇگىن قازاقتىڭ ۇلى نۇرعيساسى ەتتى، ەلىنە ايگىلى، حالقىنا ارداقتى ادام ەتتى.
جۇرگىزۋشى:
الاتاۋداي ءبىر اسقاقتاپ،
الەمنىڭ كۇيىن ارداقتاپ.
ەلىمەن بىرگە نۇرعيسا
ونەرمەن ءجۇردى سىر ساقتاپ.
الاتاۋ ءانىن شىرقاتىپ،
كوكتەم كۇنىن جىرلاتىپ.
سابيلەر سازىن جينادى
اتاسى كۇيدىڭ اتانىپ.
ءسوزى: ن. ءالىمقۇلوۆ، ءانى: ن. تىلەندييەۆ
«الاتاۋ» ورىندايتىن ________________________
جۇرگىزۋشى: ن. تىلەندييەۆ ارامىزدا جوق بولعانىمەن شىعارمالارى بۇگىنگى كۇنگە دەيىن بارىمىزگە قۋانىش سىيلايدى. نۇرعيسا تىلەندييەۆ تۋرالى «قۇداي بەرگەن دارىندىلىعى بار» دەپ ايتامىز. ونىڭ دارىندى تۋىندىلارى ۋاقىت وتە ءوز وزەكتىلىگىن جوعالتپاي، شىعارماشىلىعى ەڭ جوعارى باعالارعا لايىقتى دەپ دالەلدەنگەن. نۇرعيسا اتاباي ۇلى ءوز شىعارمالارىن ۇلتتىق اۋەندەرمەن جانە زاماناۋي مەلوديالارىمەن ۇشتاستىرا ءبىلدى. ەكرانعا نازار اۋدارايىق. ( ن. تىلەندييەۆ تۋرالى ءومىر دەرەك ءفيلمى جۇرەدى)
كۇيىن تارتسا سىڭعىرلاپ
قۇلاعىڭا سىبىرلاپ
جاتقانداي ءبىر نازىك ءۇن وياتادى تۇر – تۇرلاپ
ن. تىلەندييەۆتىڭ كۇيى «ءالقيسسا»
ورىندايتىن ___________________________
جۇرگىزۋشى: نۇرعيسا تىلەندييەۆ – قازاق مۋزىكالىق مادەنيەتىنە سازگەر، ديريجەر، ورىنداۋشى رەتىندە وشپەس ءىز قالدىرعان سۋرەتكەر.
(وقۋشىلار ولەڭدەرىن وقيدى.)
جۇرگىزۋشى: نۇرعيسا تىلەندييەۆ – قازاق مۋزىكالىق مادەنيەتىنە سازگەر، ديريجەر، ورىنداۋشى رەتىندە وشپەس ءىز قالدىرعان سۋرەتكەر. ول – 500 - دەن استام مۋزىكالىق ءتول تۋىندىلاردىڭ اۆتورى. وسىناۋ مول مۇرانىڭ جانرلىق اياسى دا قايران قالدىردى: ءان، كۇي، رومانس، ۋۆەتيۋرا، پوەما، كانتاتا، وپەرا، بالەت ت. ب.
سۇيىكتى شىعارمالارىنان «دوستىق جولىمەن» (1958 ج.)، «مەنىڭ قازاقستانىم» كانتاتاسىن (1959 ج.)، ق. قوجامياروۆپەن بىرلەسىپ جازعان «التىن تاۋلار» وپەراسىن (1961 ج.)، «اتا تولعاۋى» جانە وركەستر ءۇشىن جازىلعان شىعارمالارىن (1962 ج.)، «حالىق قۋانىشى» (1963 ج.)، «قايرات» (1964 ج.)، «جەڭىس سولداتى» (1975 ج.) سيااقتى ۋۆەتيۋرالارىن اتاۋعا بولادى. ونىڭ «اققۋ»، «اڭساۋ»، «ارمان»، «اتا تولعاۋى»، «ءالقيسسا»، «قورقىت تۋرالى اڭىز»، «كوش كەرۋەنى»، «ماحامبەت»، «فارابي سازى» سياقتى كۇيلەرى مەن «سارىجايلاۋ»، «الاتاۋ»، «اقجايىق»، «اق قۇسىم»، «ءوز ەلىم» سياقتى ونداعان اندەرى حالىقتىق بوياۋ - ناقىشىنىڭ قانىقتىعىمەن، وزىندىك قولتاڭباسىنىڭ ايقىندىعىمەن جۇرتشىلىقتىڭ ءسۇيىپ تىڭدايتىن رۋحاني قازىناسىنا اينالعان.
مۇنىڭ سىرتىندا قىرىقتان استام پەساعا جانە جيىرمادان استام فيلمگە مۋزىكا جازعان. نۇرعيسا تىلەندييەۆ مۋزىكاسىن جازعان م. اۋەزوۆتىڭ، ش. ايمانوۆتىڭ، ءا. تاجىبايەۆتىڭ پەسالارى، سونداي - اق «قىز جىبەك»، «كوكسەرەك»، «مەنىڭ اتىم قوجا»، «قارلىعاشتىڭ قۇيرىعى نەگە ايىر؟»، «اقساق قۇلان» فيلمدەرى ءارقاشان قازاق ساحناسى مەن ەكران ونەرىنىڭ كلاسسيكاسىنا اينالعان.
سونىڭ ىشىندە «قىز جىبەك» فيلمىنەن ءۇزىندى» نازار اۋدارايىق.
(كينو كورسەتىلەدى)
«اققۋ» كۇيىن ءجۇنىسوۆ ءادىلدىڭ ورىنداۋىندا تاماشالاڭىزدار.
جۇرگىزۋشى: «مەنىڭ اتىم قوجا» فيلمىنەن ءۇزىندى» نازار اۋدارايىق.
(كينو كورسەتىلەدى)
«تۋعان ەل» ءانى ەركىنقالا بالالار ساز مەكتەبىنىڭ ءانسامبلى ورىنداۋىندا تاماشالاڭىزدار.
جۇرگىزۋشى: «كوكسەرەك» فيلمىنەن ءۇزىندى» نازار اۋدارايىق.
(كينو كورسەتىلەدى)
ت. مولداعالييەۆ سوزىنە جازىلعان «سارجايلاۋ» ءانى ورىندايتىن
بەكبەرگەنوۆا بيبىگۇل
جۇرگىزۋشى: ماسكەۋدىڭ پ. ي. چايكوۆسكيي اتىنداعى كونسەرۆاتورياسىنىڭ ديريجەرلىك فاكۋلتەتىن (پروفەسسور ن. پ. انوسوۆتىڭ كلاسى بويىنشا) ءبىتىردى.
قازاقتىڭ اباي اتىنداعى وپەرا جانە بالەت تەاترىندا (1953 - 1961 جج.)، قازاقتىڭ قۇرمانعازى اتىنداعى مەملەكەتتىك اكادەميالىق حالىق اسپاپتار وركەسترىندە (1961 - 1964 جج.) جانە تىكەلەي ءوزىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن دۇنيەگە كەلگەن «وتىرار سازى» حالىق اسپاپتارى وركەسترىندە (1981 - 1998 جج.) باس ديريجەر قىزمەتىن اتقاردى.
سونداي - اق، 1968 جىلى «قازاقفيلم» كينوستۋدياسى مۋزىكا رەداكسياسىنىڭ باس رەداكتورى بولىپ ىستەدى..«العىر قىران، قامال بۇزار باتىر، جەلدەن وزعان جۇيرەك، كۇن تيمەس سۇلۋدىڭ ءبارى دە دۇنيەدەن وتەدى». ولمەيتىن تەك ونەر دەگەن ەكەن. ن. تىلەندييەۆتىڭ ونەرى، قالدىرعان اسىل مۋزىكاسى حالقىنىڭ قۇلاعىندا ماڭگى قالادى.
يديروۆا ج. س
جۇرگىزۋشى: سالاماتسىزدار ما قۇرمەتتى وقۋشىلار، اتا - انالار، ۇستازدار. «نۇرعيسا قازاقتىڭ سۇلۋ سازدى جۇرەگى» اتتى شىعارماشىلىق كەشىمىزگە قوش كەلدىڭىزدەر. ەڭ ءبىر كوشپەلى تاريح – ءان مەن كۇي تاريحى. ۇلى بولۋ ءۇشىن الدىمەن ۇل بولۋ كەرەك. ەركەك اتاۋلىنىڭ ءبارىن ۇل دەپ اتاۋ قيىن. ويتكەنى، قازاق قاشاندا ماقتاعاندا «اي، ول اتادان ۇل بولىپ تۋعان ويلار» دەر ەدى. ءبىراق، ول ءالى ۇلى دەگەن ءسوز ەمەس. سونداي – اق، ۇل دەسەڭىز دە، ۇلى دەسەڭىز دە، قانداي ماقتاۋعا دا سياتىن ادامنىڭ ءبىرى بۇگىن ارامىزدا جوق كومپوزيتور نۇرعيسا تىلەندييەۆ. بۇگىن، 1 ساۋىردە، كورنەكتى كومپوزيتور، قازاقستاننىڭ حالىق قاھارمانى، داۋلەسكەر كۇيشى، «وتىرار سازى» فولكلورلىق - ەتنوگرافيالىق وركەستردىڭ نەگىزىن قالاۋشى، ۇلى وتان سوعىسىنىڭ قاتىسۋشىسى نۇرعيسا تىلەندييەۆتىڭ تۋىلعانىنا 90 جىل تولدى. نۇرعيسا تۋعان شيلىكەمەردەگى ۇيدە بەسىكتە ىڭگالاپ جاتقاندا ەستىلگەن اكەسى تىلەندى تارتقان كۇيلەرمەن ونىڭ قۇلاعى اشىلسا، ەس بىلە باستاعاندا ەستىگەن داۋرەن سالدىڭ، بەيسەباي قاراتايەۆتىڭ، شۇكىتاي ابدىكارىموۆتىڭ، يسا تەرگەۋسىزوۆتىڭ، تاعى باسقالاردىڭ داۋىسىنا اسپانداعى قۇس اينالعان قۇش اۋەزدى اندەرى، قاتتى اسەر ەتتى. ەگەر قازاق «ونەردى ۇيرەن، ۇيرەن دە جيرەن» دەسە، نۇرعيسا دا وسىنىڭ ءبارىن ۇيرەنىپ، اسىرەسە ءتۇپ - تۇقياننان سىر شەرتىپ، سوناۋ ساق، ءۇيسىن، عۇن زامانىنىڭ زارىن - مۇڭىن، قۋانىشىن - شاتتىعىن ارقالاپ جەتكىزگەن ءال - فارابي دومبىراسى مەن قورقىت قوبىزى وزىنە جولداس ەتىپ الدى. قازاق اتامنىڭ سول قوڭىر دومبىراسى نۇرعيسا تىلەندييەۆتى بۇگىن قازاقتىڭ ۇلى نۇرعيساسى ەتتى، ەلىنە ايگىلى، حالقىنا ارداقتى ادام ەتتى.
جۇرگىزۋشى:
الاتاۋداي ءبىر اسقاقتاپ،
الەمنىڭ كۇيىن ارداقتاپ.
ەلىمەن بىرگە نۇرعيسا
ونەرمەن ءجۇردى سىر ساقتاپ.
الاتاۋ ءانىن شىرقاتىپ،
كوكتەم كۇنىن جىرلاتىپ.
سابيلەر سازىن جينادى
اتاسى كۇيدىڭ اتانىپ.
ءسوزى: ن. ءالىمقۇلوۆ، ءانى: ن. تىلەندييەۆ
«الاتاۋ» ورىندايتىن ________________________
جۇرگىزۋشى: ن. تىلەندييەۆ ارامىزدا جوق بولعانىمەن شىعارمالارى بۇگىنگى كۇنگە دەيىن بارىمىزگە قۋانىش سىيلايدى. نۇرعيسا تىلەندييەۆ تۋرالى «قۇداي بەرگەن دارىندىلىعى بار» دەپ ايتامىز. ونىڭ دارىندى تۋىندىلارى ۋاقىت وتە ءوز وزەكتىلىگىن جوعالتپاي، شىعارماشىلىعى ەڭ جوعارى باعالارعا لايىقتى دەپ دالەلدەنگەن. نۇرعيسا اتاباي ۇلى ءوز شىعارمالارىن ۇلتتىق اۋەندەرمەن جانە زاماناۋي مەلوديالارىمەن ۇشتاستىرا ءبىلدى. ەكرانعا نازار اۋدارايىق. ( ن. تىلەندييەۆ تۋرالى ءومىر دەرەك ءفيلمى جۇرەدى)
كۇيىن تارتسا سىڭعىرلاپ
قۇلاعىڭا سىبىرلاپ
جاتقانداي ءبىر نازىك ءۇن وياتادى تۇر – تۇرلاپ
ن. تىلەندييەۆتىڭ كۇيى «ءالقيسسا»
ورىندايتىن ___________________________
جۇرگىزۋشى: نۇرعيسا تىلەندييەۆ – قازاق مۋزىكالىق مادەنيەتىنە سازگەر، ديريجەر، ورىنداۋشى رەتىندە وشپەس ءىز قالدىرعان سۋرەتكەر.
(وقۋشىلار ولەڭدەرىن وقيدى.)
جۇرگىزۋشى: نۇرعيسا تىلەندييەۆ – قازاق مۋزىكالىق مادەنيەتىنە سازگەر، ديريجەر، ورىنداۋشى رەتىندە وشپەس ءىز قالدىرعان سۋرەتكەر. ول – 500 - دەن استام مۋزىكالىق ءتول تۋىندىلاردىڭ اۆتورى. وسىناۋ مول مۇرانىڭ جانرلىق اياسى دا قايران قالدىردى: ءان، كۇي، رومانس، ۋۆەتيۋرا، پوەما، كانتاتا، وپەرا، بالەت ت. ب.
سۇيىكتى شىعارمالارىنان «دوستىق جولىمەن» (1958 ج.)، «مەنىڭ قازاقستانىم» كانتاتاسىن (1959 ج.)، ق. قوجامياروۆپەن بىرلەسىپ جازعان «التىن تاۋلار» وپەراسىن (1961 ج.)، «اتا تولعاۋى» جانە وركەستر ءۇشىن جازىلعان شىعارمالارىن (1962 ج.)، «حالىق قۋانىشى» (1963 ج.)، «قايرات» (1964 ج.)، «جەڭىس سولداتى» (1975 ج.) سيااقتى ۋۆەتيۋرالارىن اتاۋعا بولادى. ونىڭ «اققۋ»، «اڭساۋ»، «ارمان»، «اتا تولعاۋى»، «ءالقيسسا»، «قورقىت تۋرالى اڭىز»، «كوش كەرۋەنى»، «ماحامبەت»، «فارابي سازى» سياقتى كۇيلەرى مەن «سارىجايلاۋ»، «الاتاۋ»، «اقجايىق»، «اق قۇسىم»، «ءوز ەلىم» سياقتى ونداعان اندەرى حالىقتىق بوياۋ - ناقىشىنىڭ قانىقتىعىمەن، وزىندىك قولتاڭباسىنىڭ ايقىندىعىمەن جۇرتشىلىقتىڭ ءسۇيىپ تىڭدايتىن رۋحاني قازىناسىنا اينالعان.
مۇنىڭ سىرتىندا قىرىقتان استام پەساعا جانە جيىرمادان استام فيلمگە مۋزىكا جازعان. نۇرعيسا تىلەندييەۆ مۋزىكاسىن جازعان م. اۋەزوۆتىڭ، ش. ايمانوۆتىڭ، ءا. تاجىبايەۆتىڭ پەسالارى، سونداي - اق «قىز جىبەك»، «كوكسەرەك»، «مەنىڭ اتىم قوجا»، «قارلىعاشتىڭ قۇيرىعى نەگە ايىر؟»، «اقساق قۇلان» فيلمدەرى ءارقاشان قازاق ساحناسى مەن ەكران ونەرىنىڭ كلاسسيكاسىنا اينالعان.
سونىڭ ىشىندە «قىز جىبەك» فيلمىنەن ءۇزىندى» نازار اۋدارايىق.
(كينو كورسەتىلەدى)
«اققۋ» كۇيىن ءجۇنىسوۆ ءادىلدىڭ ورىنداۋىندا تاماشالاڭىزدار.
جۇرگىزۋشى: «مەنىڭ اتىم قوجا» فيلمىنەن ءۇزىندى» نازار اۋدارايىق.
(كينو كورسەتىلەدى)
«تۋعان ەل» ءانى ەركىنقالا بالالار ساز مەكتەبىنىڭ ءانسامبلى ورىنداۋىندا تاماشالاڭىزدار.
جۇرگىزۋشى: «كوكسەرەك» فيلمىنەن ءۇزىندى» نازار اۋدارايىق.
(كينو كورسەتىلەدى)
ت. مولداعالييەۆ سوزىنە جازىلعان «سارجايلاۋ» ءانى ورىندايتىن
بەكبەرگەنوۆا بيبىگۇل
جۇرگىزۋشى: ماسكەۋدىڭ پ. ي. چايكوۆسكيي اتىنداعى كونسەرۆاتورياسىنىڭ ديريجەرلىك فاكۋلتەتىن (پروفەسسور ن. پ. انوسوۆتىڭ كلاسى بويىنشا) ءبىتىردى.
قازاقتىڭ اباي اتىنداعى وپەرا جانە بالەت تەاترىندا (1953 - 1961 جج.)، قازاقتىڭ قۇرمانعازى اتىنداعى مەملەكەتتىك اكادەميالىق حالىق اسپاپتار وركەسترىندە (1961 - 1964 جج.) جانە تىكەلەي ءوزىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن دۇنيەگە كەلگەن «وتىرار سازى» حالىق اسپاپتارى وركەسترىندە (1981 - 1998 جج.) باس ديريجەر قىزمەتىن اتقاردى.
سونداي - اق، 1968 جىلى «قازاقفيلم» كينوستۋدياسى مۋزىكا رەداكسياسىنىڭ باس رەداكتورى بولىپ ىستەدى..«العىر قىران، قامال بۇزار باتىر، جەلدەن وزعان جۇيرەك، كۇن تيمەس سۇلۋدىڭ ءبارى دە دۇنيەدەن وتەدى». ولمەيتىن تەك ونەر دەگەن ەكەن. ن. تىلەندييەۆتىڭ ونەرى، قالدىرعان اسىل مۋزىكاسى حالقىنىڭ قۇلاعىندا ماڭگى قالادى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
