ءومىر – وزەن...
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «ءومىر – وزەن...»
ساباقتىڭ ماقساتى: ءومىر – وزەندە ادام ءوز بويىنداعى قاسيەتتەردى باعالاي بىلۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ بارىسى
1. ۇيىمداستىرۋ:
ءمۇعالىم ءسوزى:
– قۇرمەتتى وقۋشىلار بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىزدىڭ تاقىرىبىن «ءومىر – وزەن» دەپ الدىم. سەندەر دۇنيەگە شىر ەتىپ كەلگەننەن بەرى 14 – 15 جىلداي ۋاقىت ءوتتى. ەرتەڭ مەكتەپ قابىرعاسىنان شىعىپ، ۇلكەن ومىرگە جولداما الاسىڭدار. ءومىردىڭ ءار ءتۇرلى سوقپاقتارىنا كەزدەسەسىڭدەر. «ءومىر – وزەن» دەپ الۋىم وزەن توقتاماي اعىپ جاتقان سياقتى، ءومىر دە توقتامايدى، ءوز ارناسىمەن اعىپ جاتادى. مىسالى، ءوزىمنىڭ ءومىرىمنىڭ ءبىر اعىسىن الايىن. وسى سىنىپ جەتەكشىلەر سايىسىنا قاتىسىپ، وسى ساباقتى سەندەرمەن بىرگە وتكىزىپ تۇرۋىم ءومىرىمنىڭ ءبىر ءساتى. جالعىز اعاش ورمان بولمايدى دەگەندەي، جالعىز ادام ومىردە تولىققاندى ءومىر سۇرە المايدى. سول سەبەپتى ءومىرىمنىڭ وسى ءساتى ءبىزدىڭ ساباعىمىزدىڭ ءساتتى نەمەسە ءساتسىز ءوتۋى سەندەرگە بايلانىستى. ياعني ادام كۇنى اداممەن دەگەندەي...
ءى. قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ.
ءومىر – تەڭىز جۇزەم وندا دەمەڭىز،
ىزگىلىكتەن جاسالماسا كەمەڭىز.
1) ءومىر قاي ساتتەن باستالادى؟
2)
نارەستە
↓-----------------------------------------------------------↓
ۇل ------------------------------------------------ قىز (قالاي قابىلدايدى؟)
↓--------------------------------------------------------------↓
ۇرپاق جالعاستىرۋشى ------------- ءورىسىن كەڭەيتۋشى (ءوز ويلارىن ايتۋ)
3)
وسى قۋانىشقا لايىق بولىپ ءجۇرمىز بە؟
ءار ءىسىمىز ارقىلى اتا - انامىزعا، تۋعان - تۋىسقا قۋانىش سىيلاپ ءجۇرمىز بە؟
وزدەرىڭە ويلاناتىن سۇراق بولسىن.
كەلىستىك بە؟
بۇل سۇراق سەندەرگە ۇنادى ما؟
ويلانىپ، تارازىلاپ، قورىتىندى شىعاراتىن سۇراق.
4) – قۇرمەتتى وقۋشىلار سىزدەرگە «ومىرگە مىنا ءبىزدى الا كەلگەن، دۇنيە قىمبات ەتكەن انامەنەن» دەگەندەي «انا» تۋرالى كورىنىس ۇسىنامىن. بۇل كورىنىستى كورسەتۋ سەبەبىم – وزىمىزگە جاقىن ادامداردىڭ جان كۇيىنىشىن ۇعىنۋعا، وعان قول ۇشىن بەرۋگە، «ءومىر – وزەندە» بىرگە جۇزۋگە تىرىسامىز با؟ وسى ويدى قوزعاۋ.
5) «انا» كورىنىسىمەن ءبىزدى ************** تانىستىرادى.
«انا» كورىنىسى.
6) كورىنىس تۋرالى ويدى تۇيىندەيىك (وقۋشىلار ءوز ويلارىن ايتادى).
7) تۇيىندەيتىن وي – «ءومىر – وزەن» كەمەسىندە جاقىن ادامدار مەن ءبىر كەمەدە ماقساتىڭ ءبىر بوپ جۇزبەگەن سوڭ ءومىردىڭ ءمانى بار ما؟
– وسى ويدى دامىتىڭدارشى!
– قاتىگەز جىگىت سينگاپۋردا تۇرسا دا بايلىعى، جۇمىسى بولسا دا ءوز ۇيىنە ءبارىبىر باس سۇقتى. جىگىت وكىندى.
قورىتىندى. «ءومىر – وزەن» كەمەسىندە تۋعان - تۋىس، دوس - جاراڭمەن بىرگە بىرلىكتە ءومىر ءسۇر. كەلىسەسىڭدەر مە – بالالار؟
ءىى. سەرگىتۋ ساتىنە كەزەك كەلدى.
سەرگىتۋ ءساتىن وتكىزۋ*******************بۇيىرعان ەدى. ءسوز سىزدە. پسيحولوگيالىق ويىن. ءار وقۋشىعا تورتكە بولىنگەن ءبىر بەت قاعاز تاراتىلادى.
اشىق -------- جابىق
ارەنا -------- سوقىر
وسى ءتورت ءسوزدىڭ ىشىنەن قاجەت ءبىر ءسوزدى سىزىپ تاستايدى.
«اشىق» ءسوزى سىزىلسا – «مەنىڭ بىلگەنىمدى باسقالار دا ءبىلسىن دەيدى». «جابىق» ءسوزى سىزىلسا – «ءوزىم دە، وزگە دە بىلمەي - اق قويسىن دەيتىن ادام». «ارەنا» – «ءوزىم عانا بىلەم، وزگەلەر بىلمەي - اق قويسىن دەگەن ادام».
«سوقىر» – «مەنى ەشكىم بايقاماسا ەكەن».
بۇل جاتتىعۋ اركىمنىڭ وزىنە قالدىرىلادى. ءار وقۋشى ءوزىنىڭ قانداي ادام ەكەنىن تەكسەرىپ كورسىن.
ءىىى. توپپەن جۇمىس.
ەكى توپقا مىناداي ويلار تاراتىلىپ بەرىلەدى.
1. ادامدى كيىمىمەن قارسى الىپ، سوزىمەن شىعارىپ سالادى.
2. كىم ايتتى ساعان؟
اق كويلەكتى كىرلەمەيدى دەپ.
قارا ەشكى مۇجىگەن اعاش،
قايتادان گۇلدەمەيدى دەپ. (وقۋشىلار ءوز ويلارىن ايتادى، سۋرەت، سكەچ ارقىلى كورسەتۋگە بولادى).
IV. «ءومىر تولقىندارىنىڭ جەتەگىندە كەتپەي»، كۇرەسە بىلۋگە بۇل مىسالدار ءبىزدى ۇيرەتەدى.
V. ءومىر دەگەنىمىز، ياعني اركىمنىڭ ءومىرى ءماندى، ءساندى ءوتۋ ءۇشىن نە قاجەت؟
وزەن اعىسى
↓
ءبىلىم
دەنساۋلىق
ادامگەرشىلىك
سىيلاستىق
مادەنيەت
ءومىردى ءماندى وتكىزۋ، وسى قاسيەتتەردى يگەرۋ، كىمنىڭ قولىندا؟ ءومىرىڭ – ءوز قولىندا! وسى ماقساتتا ادام نە ىستەۋ كەرەك؟ ءومىردىڭ قيىن - قىستاۋ كەزى دە، قۋانىشى دا بار.
– ادام ءوزىن - ءوزى تاربيەلەۋ كەرەك؛
– دامىتۋ كەرەك؛
– قوعامعا قىزمەت ەتۋ كەرەك.
دۇرىس پىكىر، كەلىسەمىز بە؟ ال ءوزىن - ءوزى تاربيەلەۋ ءۇشىن، دامىتۋ ءۇشىن، نە ىستەۋ كەرەكپىز؟ «ءومىر – وزەندەگى» ۋاقىت سىلدىر سۋ بولىپ اعىپ كەتپەۋ كەرەك. ۋاقىتتى ۇنەمدى پايدالانۋ كەرەكپىز، ياعني ءار ساعات ساعان قىزمەت جاساۋ كەرەك. ونى ۇيىمداستىراتىن كىم؟ – ءوزىڭ. ءومىرىڭ - ءوز قولىندا!
VI. بۇل جەردە مەن سەندەرگە ۇلكەن وي سالار تاعى ءبىر كورىنىس ۇسىنامىن. كورىنىستى ************ تانىستىرادى.
VءىI. كورىنىس «نىعمەت».
ا) ءومىر – ءار نىعمەت قولدا بار نارسەگە قاناعات قىلىپ، قادىرلەۋگە شاقىرادى.
ب) بۇگىنگى ساباقتان العان ومىرلىك قاعيدامىز قانداي؟
2 وقۋشى – ومىردە ءار مينۋتىمىزدى پايدالى وتكىزۋگە تىرىسساق، قوعامعا قاجەتتى ازامات بولۋىمىزعا ءسوزسىز.
– قۇرمەتتى وقۋشىلار، اعا ۇرپاق وكىلدەرى ەلۋدەن اسقان سوڭ ارتىنا كوز جىبەرىپ قاراساڭ، مەن نە تىندىردىم دەگەن سۇراققا جاۋاپ ىزدەيسىڭ. ال ءبىز ءارقايسىسىمىزدىڭ وتكەن ومىرىمىزگە ريزا بولاتىنداي جوسپارلاۋىمىز كەرەك. ءومىرىمىزدىڭ ءماندى ءوتۋى ءوز قولىمىزدا!
ءۇش – اق نارسە ادامنىڭ قاسيەتى،
ىستىق قايرات، نۇرلى اقىل، جىلى جۇرەك. (اباي)
ساباقتىڭ ماقساتى: ءومىر – وزەندە ادام ءوز بويىنداعى قاسيەتتەردى باعالاي بىلۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ بارىسى
1. ۇيىمداستىرۋ:
ءمۇعالىم ءسوزى:
– قۇرمەتتى وقۋشىلار بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىزدىڭ تاقىرىبىن «ءومىر – وزەن» دەپ الدىم. سەندەر دۇنيەگە شىر ەتىپ كەلگەننەن بەرى 14 – 15 جىلداي ۋاقىت ءوتتى. ەرتەڭ مەكتەپ قابىرعاسىنان شىعىپ، ۇلكەن ومىرگە جولداما الاسىڭدار. ءومىردىڭ ءار ءتۇرلى سوقپاقتارىنا كەزدەسەسىڭدەر. «ءومىر – وزەن» دەپ الۋىم وزەن توقتاماي اعىپ جاتقان سياقتى، ءومىر دە توقتامايدى، ءوز ارناسىمەن اعىپ جاتادى. مىسالى، ءوزىمنىڭ ءومىرىمنىڭ ءبىر اعىسىن الايىن. وسى سىنىپ جەتەكشىلەر سايىسىنا قاتىسىپ، وسى ساباقتى سەندەرمەن بىرگە وتكىزىپ تۇرۋىم ءومىرىمنىڭ ءبىر ءساتى. جالعىز اعاش ورمان بولمايدى دەگەندەي، جالعىز ادام ومىردە تولىققاندى ءومىر سۇرە المايدى. سول سەبەپتى ءومىرىمنىڭ وسى ءساتى ءبىزدىڭ ساباعىمىزدىڭ ءساتتى نەمەسە ءساتسىز ءوتۋى سەندەرگە بايلانىستى. ياعني ادام كۇنى اداممەن دەگەندەي...
ءى. قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ.
ءومىر – تەڭىز جۇزەم وندا دەمەڭىز،
ىزگىلىكتەن جاسالماسا كەمەڭىز.
1) ءومىر قاي ساتتەن باستالادى؟
2)
نارەستە
↓-----------------------------------------------------------↓
ۇل ------------------------------------------------ قىز (قالاي قابىلدايدى؟)
↓--------------------------------------------------------------↓
ۇرپاق جالعاستىرۋشى ------------- ءورىسىن كەڭەيتۋشى (ءوز ويلارىن ايتۋ)
3)
وسى قۋانىشقا لايىق بولىپ ءجۇرمىز بە؟
ءار ءىسىمىز ارقىلى اتا - انامىزعا، تۋعان - تۋىسقا قۋانىش سىيلاپ ءجۇرمىز بە؟
وزدەرىڭە ويلاناتىن سۇراق بولسىن.
كەلىستىك بە؟
بۇل سۇراق سەندەرگە ۇنادى ما؟
ويلانىپ، تارازىلاپ، قورىتىندى شىعاراتىن سۇراق.
4) – قۇرمەتتى وقۋشىلار سىزدەرگە «ومىرگە مىنا ءبىزدى الا كەلگەن، دۇنيە قىمبات ەتكەن انامەنەن» دەگەندەي «انا» تۋرالى كورىنىس ۇسىنامىن. بۇل كورىنىستى كورسەتۋ سەبەبىم – وزىمىزگە جاقىن ادامداردىڭ جان كۇيىنىشىن ۇعىنۋعا، وعان قول ۇشىن بەرۋگە، «ءومىر – وزەندە» بىرگە جۇزۋگە تىرىسامىز با؟ وسى ويدى قوزعاۋ.
5) «انا» كورىنىسىمەن ءبىزدى ************** تانىستىرادى.
«انا» كورىنىسى.
6) كورىنىس تۋرالى ويدى تۇيىندەيىك (وقۋشىلار ءوز ويلارىن ايتادى).
7) تۇيىندەيتىن وي – «ءومىر – وزەن» كەمەسىندە جاقىن ادامدار مەن ءبىر كەمەدە ماقساتىڭ ءبىر بوپ جۇزبەگەن سوڭ ءومىردىڭ ءمانى بار ما؟
– وسى ويدى دامىتىڭدارشى!
– قاتىگەز جىگىت سينگاپۋردا تۇرسا دا بايلىعى، جۇمىسى بولسا دا ءوز ۇيىنە ءبارىبىر باس سۇقتى. جىگىت وكىندى.
قورىتىندى. «ءومىر – وزەن» كەمەسىندە تۋعان - تۋىس، دوس - جاراڭمەن بىرگە بىرلىكتە ءومىر ءسۇر. كەلىسەسىڭدەر مە – بالالار؟
ءىى. سەرگىتۋ ساتىنە كەزەك كەلدى.
سەرگىتۋ ءساتىن وتكىزۋ*******************بۇيىرعان ەدى. ءسوز سىزدە. پسيحولوگيالىق ويىن. ءار وقۋشىعا تورتكە بولىنگەن ءبىر بەت قاعاز تاراتىلادى.
اشىق -------- جابىق
ارەنا -------- سوقىر
وسى ءتورت ءسوزدىڭ ىشىنەن قاجەت ءبىر ءسوزدى سىزىپ تاستايدى.
«اشىق» ءسوزى سىزىلسا – «مەنىڭ بىلگەنىمدى باسقالار دا ءبىلسىن دەيدى». «جابىق» ءسوزى سىزىلسا – «ءوزىم دە، وزگە دە بىلمەي - اق قويسىن دەيتىن ادام». «ارەنا» – «ءوزىم عانا بىلەم، وزگەلەر بىلمەي - اق قويسىن دەگەن ادام».
«سوقىر» – «مەنى ەشكىم بايقاماسا ەكەن».
بۇل جاتتىعۋ اركىمنىڭ وزىنە قالدىرىلادى. ءار وقۋشى ءوزىنىڭ قانداي ادام ەكەنىن تەكسەرىپ كورسىن.
ءىىى. توپپەن جۇمىس.
ەكى توپقا مىناداي ويلار تاراتىلىپ بەرىلەدى.
1. ادامدى كيىمىمەن قارسى الىپ، سوزىمەن شىعارىپ سالادى.
2. كىم ايتتى ساعان؟
اق كويلەكتى كىرلەمەيدى دەپ.
قارا ەشكى مۇجىگەن اعاش،
قايتادان گۇلدەمەيدى دەپ. (وقۋشىلار ءوز ويلارىن ايتادى، سۋرەت، سكەچ ارقىلى كورسەتۋگە بولادى).
IV. «ءومىر تولقىندارىنىڭ جەتەگىندە كەتپەي»، كۇرەسە بىلۋگە بۇل مىسالدار ءبىزدى ۇيرەتەدى.
V. ءومىر دەگەنىمىز، ياعني اركىمنىڭ ءومىرى ءماندى، ءساندى ءوتۋ ءۇشىن نە قاجەت؟
وزەن اعىسى
↓
ءبىلىم
دەنساۋلىق
ادامگەرشىلىك
سىيلاستىق
مادەنيەت
ءومىردى ءماندى وتكىزۋ، وسى قاسيەتتەردى يگەرۋ، كىمنىڭ قولىندا؟ ءومىرىڭ – ءوز قولىندا! وسى ماقساتتا ادام نە ىستەۋ كەرەك؟ ءومىردىڭ قيىن - قىستاۋ كەزى دە، قۋانىشى دا بار.
– ادام ءوزىن - ءوزى تاربيەلەۋ كەرەك؛
– دامىتۋ كەرەك؛
– قوعامعا قىزمەت ەتۋ كەرەك.
دۇرىس پىكىر، كەلىسەمىز بە؟ ال ءوزىن - ءوزى تاربيەلەۋ ءۇشىن، دامىتۋ ءۇشىن، نە ىستەۋ كەرەكپىز؟ «ءومىر – وزەندەگى» ۋاقىت سىلدىر سۋ بولىپ اعىپ كەتپەۋ كەرەك. ۋاقىتتى ۇنەمدى پايدالانۋ كەرەكپىز، ياعني ءار ساعات ساعان قىزمەت جاساۋ كەرەك. ونى ۇيىمداستىراتىن كىم؟ – ءوزىڭ. ءومىرىڭ - ءوز قولىندا!
VI. بۇل جەردە مەن سەندەرگە ۇلكەن وي سالار تاعى ءبىر كورىنىس ۇسىنامىن. كورىنىستى ************ تانىستىرادى.
VءىI. كورىنىس «نىعمەت».
ا) ءومىر – ءار نىعمەت قولدا بار نارسەگە قاناعات قىلىپ، قادىرلەۋگە شاقىرادى.
ب) بۇگىنگى ساباقتان العان ومىرلىك قاعيدامىز قانداي؟
2 وقۋشى – ومىردە ءار مينۋتىمىزدى پايدالى وتكىزۋگە تىرىسساق، قوعامعا قاجەتتى ازامات بولۋىمىزعا ءسوزسىز.
– قۇرمەتتى وقۋشىلار، اعا ۇرپاق وكىلدەرى ەلۋدەن اسقان سوڭ ارتىنا كوز جىبەرىپ قاراساڭ، مەن نە تىندىردىم دەگەن سۇراققا جاۋاپ ىزدەيسىڭ. ال ءبىز ءارقايسىسىمىزدىڭ وتكەن ومىرىمىزگە ريزا بولاتىنداي جوسپارلاۋىمىز كەرەك. ءومىرىمىزدىڭ ءماندى ءوتۋى ءوز قولىمىزدا!
ءۇش – اق نارسە ادامنىڭ قاسيەتى،
ىستىق قايرات، نۇرلى اقىل، جىلى جۇرەك. (اباي)
You Might Also Like
-
فيزيكا جانە ماتەماتيكا ءپانى ءمۇعالىمى
