ءومىردى كۇيمەن ورنەكتەگەن
2 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءومىردى كۇيمەن ورنەكتەگەن داۋلەتكەرەي شىعاي ۇلى
ساباقتىڭ ماقساتى تاقىرىپ بويىنشا تۇسىنىك بەرۋ. ونەر ارقىلى ىزگىلىككە، مادەنيەتكە تارتۋ جانە ونەردى قادىرلەۋگە، قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى ارالاس ساباق.
ءادىس - تاسىلدەرى ديالوگتىك وقىتۋ - بىرلەسكەن ءىس - ارەكەت، ساحنالىق كورىنىس، ءداستۇرلى وقىتۋ
كورنەكىلىگى قاجەتتى سۋرەتتەر، اسپاپ، ءۇنتاسپا، پرەزەنتاسيا
كۇتىلەتىن ناتيجە دۇنيەتانىمى كەڭەيەدى، ونەردى قۇرمەتتەيدى، تاقىرىپ جايىندا ماعلۇمات الادى
نەگىزگى يدەيا مۋزىكانى دۇرىس تىڭداي بىلۋگە داعدىلاندىرۋ، ءان سالۋ يكەمدىلىكتەرىن دامىتۋ
ساباقتىڭ جوسپارى
1. داۋلەتكەرەي «قوسالقا» - تىڭداۋ
2. س. اسانوۆ، ءا. بەيسەۋوۆ «قوشاقانىم قايدا ەكەن؟» - ۇيرەنۋ
3. مۋزىكا ساۋاتى – توكپە كۇي
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
II. ءۇي تاپسىرماسى
III. جاڭا ساباق
IV. مۋزىكا تىڭداۋ
ساباقتىڭ بارىسى
داۋلەتكەرەي شىعاي ۇلى 1820 جىلدار شاماسىندا قازىرگى ورال وبلىسىنىڭ وردا اۋدانىندا اۋقاتتى وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن. اكەسى شىعاي دا، بوكەي ورداسىنىڭ حانى جاڭگىر دە ونى بالا جاسىنان ەل بيلەۋگە، تورەلىك سالتانات قۇرۋعا تاربيەلەگەن. العاشقى ۋاقىتتا ول سول ەلدەگى جەكە - جەكە رۋلاردى باسقارىپ كورەدى. ءبىراق بيلىكتە جۇرگەن ادامنىڭ امالسىزدان قاتىگەز بولاتىنىن ول نازىك جۇرەگىمەن ەرتە تۇسىنەدى. تۋىسى جاڭگىر حاننىڭ قاراپايىم قازاقتاردىڭ جەرىن تارتىپ الىپ، شۇرايلى، وزەن - سۋلى جايىلىمداردى، قىستاۋلاردى كەڭ دالامىزعا بويلاي ەنىپ كەلە جاتقان ورىس وتارشىلدارىنا بەرۋى داۋلەتكەرەيدىڭ دە ىزاسىن كەلتىرگەن. تىكەلەي قاتىسپاسا دا XIX عاسىردىڭ ورتا تۇسىنداعى يساتاي، ماحامبەت كوتەرىلىسىنە تىلەكتەس بولعان دەگەن دەرەك تە بار. مۇنى ونىڭ "جىگەر" اتتى كۇيىنەن بايقاۋعا بولادى.
ونىڭ العاشقى شىعارمالارىنىڭ ءبىرى "اقجەلەڭ". بۇل كۇي اقبالا دەگەن ونەرلى دە سۇلۋ قىزعا ارنالعان. داۋلەتكەرەيدىڭ "قوڭىر"، "جەلدىرمە"، "كەرىلمە"، "ىسقىرما"،"قوسىشەك" دەيتىن كۇيلەرى تىرشىلىك - تۇرمىستاعى ءار الۋان كورىنىستەردى بەينەلەيدى. "جۇمابيكە" دەگەن كۇيىنىڭ تاريحى بىلاي: ول كەزدە قىزدار كىشكەنتايىنان ءوزى بىلمەيتىن بىرەۋگە اتاستىرىلاتىن سالت بولعان. كەيىن بويجەتكەندە، ءوزى سۇيمەسە دە، سول جىگىتكە ۇزاتىلۋعا ءتيىس. بۇعان نارازى جىگەرلى قىزدار ۋاقىتشا كەڭەس دەيتىن بيلىگى بار مەكەمەلەرگە ارىز ايتىپ باراتىن بولعان. قىز ءسوزى راستالىپ، شىندىقتىڭ بەت پەردەسى اشىلسا، ازاتتىق الادى ەكەن. مىنە، اسقان ءانشى، اقىندىق ونەرى رۋلى ەلگە ەرتە تانىلعان، ءوز تالابىمەن ەركىندىك العان جۇمابيكە دەگەن قىزعا ريزالىق سەزىمىن داۋلەتكەرەي كۇي ارقىلى جەتكىزگەن. 1869 جىلى قازاقتىڭ ۇلى كۇيشىسى قۇرمانعازى ساعىربايۇلىمەن كەزدەسۋى داۋلەتكەرەيدىڭ شىعارماشىلىق ومىرىندەگى ۇمىتىلماس كەزەڭ بولدى، ولار كۇي تىلىمەن تابىسىپ، ءبىر - بىرىنە كۇيشىلىك ونەرىمەن تىكەلەي اسەر ەتەدى. داۋلەتكەرەيدىڭ كوپتەگەن كۇيلەرى حالىق اراسىنا كەڭىنەن تاراعان. ونىڭ تۇرمىستىق جانرداعى «جەلدىرمە»، «تارتىس»، «ىسقىرما»، «قوسالقا» كۇيلەرى؛ «قىز اقجەلەڭ»، «اقبالا قىز»، «كوركەم حانىم»، «قاراجان حانىم»، «قۇداشا»، «مۇڭدى قىز»، «جۇمابيكە» سياقتى ايەلدەر بەينەسىن جاساعان شىعارمالارى بار. ورىس مۋزىكاسىنىڭ اسەرىمەن «ۆاششەنكو»، «قوس ىشەك»، «قوڭىر»، «توپان» ت. ب. كۇيلەرىن، 1871 جىلى دوسى س. باباجانوۆتىڭ قازاسىنا ارناپ «سالىق ولگەن» اتتى جوقتاۋ كۇيىن شىعاردى. «بۇلبۇل» كۇيى دە وسى كەزەڭدە تۋدى. داۋلەتكەرەي ءومىرىنىڭ سوڭعى جىلدارىنا جاتاتىن كۇيلەرىندە - تەرەڭ مازمۇن مەن كۇردەلى پسيحولوگيزم باسىم. ولاردىڭ قاتارىندا حالىق ءسيمفونيزمىنىڭ تاماشا ۇلگىلەرى سانالاتىن «دەمالىس»، «توندىرمە»، «كەرىلمە»، «جىگەر» سياقتى كۇيلەرى بار
ءۇ. قورىتىندى
ءۇى. باعالاۋ
ءۇىى. ۇيگە تاپسىرما
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءومىردى كۇيمەن ورنەكتەگەن داۋلەتكەرەي شىعاي ۇلى
ساباقتىڭ ماقساتى تاقىرىپ بويىنشا تۇسىنىك بەرۋ. ونەر ارقىلى ىزگىلىككە، مادەنيەتكە تارتۋ جانە ونەردى قادىرلەۋگە، قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى ارالاس ساباق.
ءادىس - تاسىلدەرى ديالوگتىك وقىتۋ - بىرلەسكەن ءىس - ارەكەت، ساحنالىق كورىنىس، ءداستۇرلى وقىتۋ
كورنەكىلىگى قاجەتتى سۋرەتتەر، اسپاپ، ءۇنتاسپا، پرەزەنتاسيا
كۇتىلەتىن ناتيجە دۇنيەتانىمى كەڭەيەدى، ونەردى قۇرمەتتەيدى، تاقىرىپ جايىندا ماعلۇمات الادى
نەگىزگى يدەيا مۋزىكانى دۇرىس تىڭداي بىلۋگە داعدىلاندىرۋ، ءان سالۋ يكەمدىلىكتەرىن دامىتۋ
ساباقتىڭ جوسپارى
1. داۋلەتكەرەي «قوسالقا» - تىڭداۋ
2. س. اسانوۆ، ءا. بەيسەۋوۆ «قوشاقانىم قايدا ەكەن؟» - ۇيرەنۋ
3. مۋزىكا ساۋاتى – توكپە كۇي
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
II. ءۇي تاپسىرماسى
III. جاڭا ساباق
IV. مۋزىكا تىڭداۋ
ساباقتىڭ بارىسى
داۋلەتكەرەي شىعاي ۇلى 1820 جىلدار شاماسىندا قازىرگى ورال وبلىسىنىڭ وردا اۋدانىندا اۋقاتتى وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن. اكەسى شىعاي دا، بوكەي ورداسىنىڭ حانى جاڭگىر دە ونى بالا جاسىنان ەل بيلەۋگە، تورەلىك سالتانات قۇرۋعا تاربيەلەگەن. العاشقى ۋاقىتتا ول سول ەلدەگى جەكە - جەكە رۋلاردى باسقارىپ كورەدى. ءبىراق بيلىكتە جۇرگەن ادامنىڭ امالسىزدان قاتىگەز بولاتىنىن ول نازىك جۇرەگىمەن ەرتە تۇسىنەدى. تۋىسى جاڭگىر حاننىڭ قاراپايىم قازاقتاردىڭ جەرىن تارتىپ الىپ، شۇرايلى، وزەن - سۋلى جايىلىمداردى، قىستاۋلاردى كەڭ دالامىزعا بويلاي ەنىپ كەلە جاتقان ورىس وتارشىلدارىنا بەرۋى داۋلەتكەرەيدىڭ دە ىزاسىن كەلتىرگەن. تىكەلەي قاتىسپاسا دا XIX عاسىردىڭ ورتا تۇسىنداعى يساتاي، ماحامبەت كوتەرىلىسىنە تىلەكتەس بولعان دەگەن دەرەك تە بار. مۇنى ونىڭ "جىگەر" اتتى كۇيىنەن بايقاۋعا بولادى.
ونىڭ العاشقى شىعارمالارىنىڭ ءبىرى "اقجەلەڭ". بۇل كۇي اقبالا دەگەن ونەرلى دە سۇلۋ قىزعا ارنالعان. داۋلەتكەرەيدىڭ "قوڭىر"، "جەلدىرمە"، "كەرىلمە"، "ىسقىرما"،"قوسىشەك" دەيتىن كۇيلەرى تىرشىلىك - تۇرمىستاعى ءار الۋان كورىنىستەردى بەينەلەيدى. "جۇمابيكە" دەگەن كۇيىنىڭ تاريحى بىلاي: ول كەزدە قىزدار كىشكەنتايىنان ءوزى بىلمەيتىن بىرەۋگە اتاستىرىلاتىن سالت بولعان. كەيىن بويجەتكەندە، ءوزى سۇيمەسە دە، سول جىگىتكە ۇزاتىلۋعا ءتيىس. بۇعان نارازى جىگەرلى قىزدار ۋاقىتشا كەڭەس دەيتىن بيلىگى بار مەكەمەلەرگە ارىز ايتىپ باراتىن بولعان. قىز ءسوزى راستالىپ، شىندىقتىڭ بەت پەردەسى اشىلسا، ازاتتىق الادى ەكەن. مىنە، اسقان ءانشى، اقىندىق ونەرى رۋلى ەلگە ەرتە تانىلعان، ءوز تالابىمەن ەركىندىك العان جۇمابيكە دەگەن قىزعا ريزالىق سەزىمىن داۋلەتكەرەي كۇي ارقىلى جەتكىزگەن. 1869 جىلى قازاقتىڭ ۇلى كۇيشىسى قۇرمانعازى ساعىربايۇلىمەن كەزدەسۋى داۋلەتكەرەيدىڭ شىعارماشىلىق ومىرىندەگى ۇمىتىلماس كەزەڭ بولدى، ولار كۇي تىلىمەن تابىسىپ، ءبىر - بىرىنە كۇيشىلىك ونەرىمەن تىكەلەي اسەر ەتەدى. داۋلەتكەرەيدىڭ كوپتەگەن كۇيلەرى حالىق اراسىنا كەڭىنەن تاراعان. ونىڭ تۇرمىستىق جانرداعى «جەلدىرمە»، «تارتىس»، «ىسقىرما»، «قوسالقا» كۇيلەرى؛ «قىز اقجەلەڭ»، «اقبالا قىز»، «كوركەم حانىم»، «قاراجان حانىم»، «قۇداشا»، «مۇڭدى قىز»، «جۇمابيكە» سياقتى ايەلدەر بەينەسىن جاساعان شىعارمالارى بار. ورىس مۋزىكاسىنىڭ اسەرىمەن «ۆاششەنكو»، «قوس ىشەك»، «قوڭىر»، «توپان» ت. ب. كۇيلەرىن، 1871 جىلى دوسى س. باباجانوۆتىڭ قازاسىنا ارناپ «سالىق ولگەن» اتتى جوقتاۋ كۇيىن شىعاردى. «بۇلبۇل» كۇيى دە وسى كەزەڭدە تۋدى. داۋلەتكەرەي ءومىرىنىڭ سوڭعى جىلدارىنا جاتاتىن كۇيلەرىندە - تەرەڭ مازمۇن مەن كۇردەلى پسيحولوگيزم باسىم. ولاردىڭ قاتارىندا حالىق ءسيمفونيزمىنىڭ تاماشا ۇلگىلەرى سانالاتىن «دەمالىس»، «توندىرمە»، «كەرىلمە»، «جىگەر» سياقتى كۇيلەرى بار
ءۇ. قورىتىندى
ءۇى. باعالاۋ
ءۇىى. ۇيگە تاپسىرما
You Might Also Like
-
باتىس قازاقستان وبلىسى، ورال قالاسى،
