وقۋشىلاردىڭ شەتەل ءتىلى پانىنە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋداعى ويىن ەلەمەننتتەرىنىڭ ءرولى
وقۋ پروسەسىنىڭ جەدەلدەۋىنە بايلانىستى شەتەل ءتىلى پاندەرىن دە زامان تالابىنا ساي، ءار ءتۇرلى ءادىس - تاسىلدەردى قولدانىپ جۇرگىزۋ قاجەتتىلىگى تۋىپ وتىر.
ءار ءتۇرلى سويلەمدەردى مەڭگەرتۋ، قايتالاتۋ، تەكستتەردى جاتتاتۋ، تاعى باسقا جۇمىس تۇرلەرى وقۋشىنى جالىقتىرىپ، شارشاتاتىنى بەلگىلى. سوندىقتان دا شەتەل ءتىلىن وقىتۋدا ويىن تۇرلەرىن پايدالانۋ وقۋشىنىڭ باسقا ءتىلدى ۇيرەنە المايمىن دەگەن سەنىمسىزدىگىن سەيىلتىپ، ءتىلدى ۇيرەنۋگە ىنتاسىن ارتتىرادى. مىسالى، وقۋدىڭ العاشقى كەزەڭىندە وقۋشى تىلدىك ماتەريالدى جەڭىل مەڭگەرىپ كەتۋى مۇمكىن، ال بارا - بارا ماتەريالدىڭ كۇردەلەنۋىنە بايلانىستى وقۋشى ءار ءتۇرلى قيىنشىلىقتارعا كەزدەسەدى. وقۋشى ءتىلدىڭ ءتۇرلى قۇبىلىستارىن مەڭگەرۋ وتە قيىن دەگەن ويعا كەلەدى. مۇنداي قيىنشىلىقتان ساباقتا ويىن تۇرلەرىن پايدالانۋ ارقىلى وقۋشىنىڭ كوزىن جەتكىزۋگە بولادى. ول ءۇشىن مۇعالىممەن بىرگە وقۋشى دا ويىننىڭ شارتىن مەڭگەرۋى ءتيىس. ويىن تۇرلەرىن ماقساتسىز قولدانا بەرۋگە بولمايدى.
ويىن تۇرلەرى دۇرىس قولدانىلىپ وتكىزىلگەن ساباقتا وقۋشىنىڭ شەتەل ءتىلىن ۇيرەنۋگە دەگەن ىقىلاسى ارتىپ، سول تىلدە سويلەپ ۇيرەنۋگە، ونىڭ ءتىلىن بىلۋگە قىزىعادى.
وقىتۋ پروسەسىنىڭ ءار ءتۇرلى ساتىسىندا ويىن تۇرلەرى تانىمدىق ماقساتتى كوزدەي وتىرىپ وقۋشىنىڭ جاس ەرەكشەلىگىنە قاراي ءار ءتۇرلى فورمادا قولدانىلادى. باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىندا زاتتىڭ تۇرىنە قىزىعۋشىلىق باسىم بولادى. سوندىقتان، ولاردىڭ قاتەسىن ۇنەمى كورسەتە بەرمەي، قايتا ولاردىڭ وزىندىك دارا قابىلەتىن دامىتۋ كەرەك.
12 - 14 جاستاعى وقۋشىلارعا دا تانىمدىق قابىلەتتى مەڭگەرتۋدە وزىندىك پسيحولوگيالىق ەرەكشەلىكتەر بار. بۇل جاستاعى وقۋشىلارعا ءوز بەتىنشە ىزدەنۋ ماقساتىنداعى جۇمىستاردى بەرىپ، ويىن تۇرلەرىن شىعارماشىلىق ماندە ۇيىمداستىرۋ پايدالى.
جوعارى سىنىپ وقۋشىلارى ءار ءتۇرلى شىعارماشىلىق جۇمىستار ىستەپ ۇيرەنگەندىكتەن، ولاردىڭ بويىندا ءبىلىم الۋدىڭ بەلسەندى فورمالارى قالىپتاسىپ داميدى. بۇل سىنىپتاردا ويىن تۇرلەرى شىعارماشىلىق ماندە، ماقساتتى جۇرگىزىلەدى.
ادامنىڭ پسيحولوگيالىق ەرەكشەلىكتەرىنە تالداۋ جاساعاندا، تانىمدىق قابىلەت وقۋشىنىڭ جاس ەرەكشەلىگىنە عانا ەمەس، جەكە باسقا دا تىكەلەي بايلانىستى ەكەندىگى ايتىلادى. سوندىقتان ءمۇعالىم ساباقتا ويىن تۇرلەرىن پايدالانعاندا وسى ماسەلەگە دە كوڭىل اۋدارۋى قاجەت.
13 - 14 جاستاعى وقۋشىلاردىڭ وزدەرى وقىپ جۇرگەن پاندەرگە قىزىعۋشىلىقتارى تومەندەيدى. ال پسيحولوگتار بۇل جاعدايدى ۇدەمەلى بەرىلگەن ينفورماسيا اسەرىنەن دەپ قاراپ، وقۋشىلاردىڭ ءار ۋاقىتتا جاڭادان ءبىلىم الۋعا ىنتاسىن ارتتىرۋ كەرەكتىگىن، ەش ۋاقىتتا ءبىلىمدى دايىن كۇيىندە قابىلداتۋدان ساقتاندىرادى. ال، ويىن تۇرلەرى بۇل جاعدايلاردى بولدىرمايدى.
بۇكىل ساباق بويىندا وقۋشىنىڭ قىزىعۋشىلىق ىنتاسىنىڭ تومەندەۋىنە مىناداي سەبەپتەر اسەر ەتەدى:
1. ويلاۋ جۇيەسىنە، ميىنا كوپ سالماق تۇسۋدەن.
2. ساباقتى ءبىرىڭعاي، ءبىر سارىندى جۇرگىزۋدەن.
3. جازبا جۇمىسىن مولشەردەن تىس ءجيى جۇرگىزۋدەن.
4. ناشار وقيتىن وقۋشىعا كوبىرەك كوڭىل ءبولىپ، ساباقتى سوزىپ جىبەرۋدەن.
دەمەك، وقۋشىنىڭ شارشاۋىن سەيىلتىپ، قىزىعۋشىلىعىن ارتتىراتىن ءادىس - تاسىلدەردىڭ ءبىرى ويىن بولىپ سانالادى.
ساباقتاعى ويىن ءتۇرى – ۇجىمدىق ەڭبەك، سونداي - اق تاربيەلىك ءمانى زور تاسىلدەرگە جاتادى. ويىن بارىسىندا جەكە وقۋشىنىڭ قابىلەتى، ىسكەرلىگى كورىنەدى. ءمۇعالىم ءار وقۋشىنىڭ جۇمىسىن باعالاۋعا مۇمكىندىك الادى. ويىن وقۋشىنى بىرىگىپ جۇمىس ىستەۋگە ۇيرەتەدى، ىزدەندىرۋ، ىزدەنۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرادى.
ويىن تۇرلەرىن قولدانۋ ارقىلى جاڭا تاقىرىپتى جەڭىل دە تياناقتى، ناقتى تۇسىندىرۋگە، مەڭگەرۋگە جاعداي جاسالىپ، ول وقۋشىنىڭ ساناسىندا بەرىك ساقتالاتىن بولادى.
اعىلشىن ءتىلى ساباقتارىندا ويىن تۇرلەرىن مىناداي ماقساتتاردا قولدانامىن:
1. ءالفاۆيتتى دۇرىس مەڭگەرتۋ.
2. دۇرىس وقۋ داعدىسىن قالىپتاستىرۋ.
3. لەكسيكانى مەڭگەرتۋ.
4. گرامماتيكالىق قۇرىلىمداردى مەڭگەرتۋ.
5. وقۋشىنىڭ ويىن دامىتۋ، دۇرىس ايتۋ، جازۋ وقي ءبىلۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ.
قورىتا كەلگەندە، ويىن – بالالاردى جان - جاقتى تاربيەلەۋدىڭ، جەكە ەرەكشەلىگىن زەرتتەۋدىڭ قۇرالى. ويىن – بالانىڭ سەزىم مەكتەبى، بالانىڭ ءومىرىن ۇيىمداستىرۋدىڭ بەلسەندى فورماسى.
ءار ءتۇرلى سويلەمدەردى مەڭگەرتۋ، قايتالاتۋ، تەكستتەردى جاتتاتۋ، تاعى باسقا جۇمىس تۇرلەرى وقۋشىنى جالىقتىرىپ، شارشاتاتىنى بەلگىلى. سوندىقتان دا شەتەل ءتىلىن وقىتۋدا ويىن تۇرلەرىن پايدالانۋ وقۋشىنىڭ باسقا ءتىلدى ۇيرەنە المايمىن دەگەن سەنىمسىزدىگىن سەيىلتىپ، ءتىلدى ۇيرەنۋگە ىنتاسىن ارتتىرادى. مىسالى، وقۋدىڭ العاشقى كەزەڭىندە وقۋشى تىلدىك ماتەريالدى جەڭىل مەڭگەرىپ كەتۋى مۇمكىن، ال بارا - بارا ماتەريالدىڭ كۇردەلەنۋىنە بايلانىستى وقۋشى ءار ءتۇرلى قيىنشىلىقتارعا كەزدەسەدى. وقۋشى ءتىلدىڭ ءتۇرلى قۇبىلىستارىن مەڭگەرۋ وتە قيىن دەگەن ويعا كەلەدى. مۇنداي قيىنشىلىقتان ساباقتا ويىن تۇرلەرىن پايدالانۋ ارقىلى وقۋشىنىڭ كوزىن جەتكىزۋگە بولادى. ول ءۇشىن مۇعالىممەن بىرگە وقۋشى دا ويىننىڭ شارتىن مەڭگەرۋى ءتيىس. ويىن تۇرلەرىن ماقساتسىز قولدانا بەرۋگە بولمايدى.
ويىن تۇرلەرى دۇرىس قولدانىلىپ وتكىزىلگەن ساباقتا وقۋشىنىڭ شەتەل ءتىلىن ۇيرەنۋگە دەگەن ىقىلاسى ارتىپ، سول تىلدە سويلەپ ۇيرەنۋگە، ونىڭ ءتىلىن بىلۋگە قىزىعادى.
وقىتۋ پروسەسىنىڭ ءار ءتۇرلى ساتىسىندا ويىن تۇرلەرى تانىمدىق ماقساتتى كوزدەي وتىرىپ وقۋشىنىڭ جاس ەرەكشەلىگىنە قاراي ءار ءتۇرلى فورمادا قولدانىلادى. باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىندا زاتتىڭ تۇرىنە قىزىعۋشىلىق باسىم بولادى. سوندىقتان، ولاردىڭ قاتەسىن ۇنەمى كورسەتە بەرمەي، قايتا ولاردىڭ وزىندىك دارا قابىلەتىن دامىتۋ كەرەك.
12 - 14 جاستاعى وقۋشىلارعا دا تانىمدىق قابىلەتتى مەڭگەرتۋدە وزىندىك پسيحولوگيالىق ەرەكشەلىكتەر بار. بۇل جاستاعى وقۋشىلارعا ءوز بەتىنشە ىزدەنۋ ماقساتىنداعى جۇمىستاردى بەرىپ، ويىن تۇرلەرىن شىعارماشىلىق ماندە ۇيىمداستىرۋ پايدالى.
جوعارى سىنىپ وقۋشىلارى ءار ءتۇرلى شىعارماشىلىق جۇمىستار ىستەپ ۇيرەنگەندىكتەن، ولاردىڭ بويىندا ءبىلىم الۋدىڭ بەلسەندى فورمالارى قالىپتاسىپ داميدى. بۇل سىنىپتاردا ويىن تۇرلەرى شىعارماشىلىق ماندە، ماقساتتى جۇرگىزىلەدى.
ادامنىڭ پسيحولوگيالىق ەرەكشەلىكتەرىنە تالداۋ جاساعاندا، تانىمدىق قابىلەت وقۋشىنىڭ جاس ەرەكشەلىگىنە عانا ەمەس، جەكە باسقا دا تىكەلەي بايلانىستى ەكەندىگى ايتىلادى. سوندىقتان ءمۇعالىم ساباقتا ويىن تۇرلەرىن پايدالانعاندا وسى ماسەلەگە دە كوڭىل اۋدارۋى قاجەت.
13 - 14 جاستاعى وقۋشىلاردىڭ وزدەرى وقىپ جۇرگەن پاندەرگە قىزىعۋشىلىقتارى تومەندەيدى. ال پسيحولوگتار بۇل جاعدايدى ۇدەمەلى بەرىلگەن ينفورماسيا اسەرىنەن دەپ قاراپ، وقۋشىلاردىڭ ءار ۋاقىتتا جاڭادان ءبىلىم الۋعا ىنتاسىن ارتتىرۋ كەرەكتىگىن، ەش ۋاقىتتا ءبىلىمدى دايىن كۇيىندە قابىلداتۋدان ساقتاندىرادى. ال، ويىن تۇرلەرى بۇل جاعدايلاردى بولدىرمايدى.
بۇكىل ساباق بويىندا وقۋشىنىڭ قىزىعۋشىلىق ىنتاسىنىڭ تومەندەۋىنە مىناداي سەبەپتەر اسەر ەتەدى:
1. ويلاۋ جۇيەسىنە، ميىنا كوپ سالماق تۇسۋدەن.
2. ساباقتى ءبىرىڭعاي، ءبىر سارىندى جۇرگىزۋدەن.
3. جازبا جۇمىسىن مولشەردەن تىس ءجيى جۇرگىزۋدەن.
4. ناشار وقيتىن وقۋشىعا كوبىرەك كوڭىل ءبولىپ، ساباقتى سوزىپ جىبەرۋدەن.
دەمەك، وقۋشىنىڭ شارشاۋىن سەيىلتىپ، قىزىعۋشىلىعىن ارتتىراتىن ءادىس - تاسىلدەردىڭ ءبىرى ويىن بولىپ سانالادى.
ساباقتاعى ويىن ءتۇرى – ۇجىمدىق ەڭبەك، سونداي - اق تاربيەلىك ءمانى زور تاسىلدەرگە جاتادى. ويىن بارىسىندا جەكە وقۋشىنىڭ قابىلەتى، ىسكەرلىگى كورىنەدى. ءمۇعالىم ءار وقۋشىنىڭ جۇمىسىن باعالاۋعا مۇمكىندىك الادى. ويىن وقۋشىنى بىرىگىپ جۇمىس ىستەۋگە ۇيرەتەدى، ىزدەندىرۋ، ىزدەنۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرادى.
ويىن تۇرلەرىن قولدانۋ ارقىلى جاڭا تاقىرىپتى جەڭىل دە تياناقتى، ناقتى تۇسىندىرۋگە، مەڭگەرۋگە جاعداي جاسالىپ، ول وقۋشىنىڭ ساناسىندا بەرىك ساقتالاتىن بولادى.
اعىلشىن ءتىلى ساباقتارىندا ويىن تۇرلەرىن مىناداي ماقساتتاردا قولدانامىن:
1. ءالفاۆيتتى دۇرىس مەڭگەرتۋ.
2. دۇرىس وقۋ داعدىسىن قالىپتاستىرۋ.
3. لەكسيكانى مەڭگەرتۋ.
4. گرامماتيكالىق قۇرىلىمداردى مەڭگەرتۋ.
5. وقۋشىنىڭ ويىن دامىتۋ، دۇرىس ايتۋ، جازۋ وقي ءبىلۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ.
قورىتا كەلگەندە، ويىن – بالالاردى جان - جاقتى تاربيەلەۋدىڭ، جەكە ەرەكشەلىگىن زەرتتەۋدىڭ قۇرالى. ويىن – بالانىڭ سەزىم مەكتەبى، بالانىڭ ءومىرىن ۇيىمداستىرۋدىڭ بەلسەندى فورماسى.
You Might Also Like
