InfoHub Logo

3 - سىنىپ دۇنيەتانۋ
ساباق تاقىرىبى: «وتباسى بەرەكەسى»
ساباق ماقساتى:
1 وتباسى - ءار ادامنىڭ شاعىن وتانى. ول قوعامنىڭ ءبىر بولشەگى، وت بار جەردە ءومىر بار. وتباسى دەگەن كەلەشەك ۇرپاقتى جالعاستىراتىن بولاشاق. وتباسىندا ادامداردىڭ الاتىن ورنى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ. وقۋشىلارعا اكە - شەشە، باۋىردىڭ ءقادىرىن بىلگىزۋ.
2. ۇل مەن قىزدار اكە - شەشەسىنىڭ قامقورلىعىنا، شەكسىز سۇيىسپەنشىلىگىنە بولەنىپ، ولاردىڭ داۋلەتى مەن قىزىعىن كورىپ عانا قويماي، ولاردان ادامگەرشىلىك، ادەپ - ينابات تاعىلىمىن الۋعا، جاقسى قاسيەتتەردى بويىنا ءسىڭىرۋ، جاقسىدان ۇيرەنىپ، جاماننان جيرەنۋگە باۋلۋ.
3. اتا - اناسىنا، تۋعان جەرگە، وتانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتەرىن وياتۋ. سىيلاستىققا، مەيىرىمدىلىككە، تاتۋلىققا، قامقورلىققا تاربيەلەۋ. وقۋشىلاردىڭ بويىنا اتا - اناعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتى، قۇرمەت سەزىمىن وياتۋ، ادال دا پاراساتتى ۇل مەن قىز تاربيەلەۋ.

ساباق بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
پسيحولوگيالىق دايىندىق جۇرگىزۋ
باياۋ ءان ىرعاعى ويناپ تۇرادى. ينتەراكتيۆتىك تاقتادان اسەم گۇل شوقتارى كورسەتىلەدى.( شىراق)
سەن باقىتتى ۇلانسىڭ!
اناڭ – كۇنىڭ، جۇرەگىڭ،
اكەڭ – ءومىر تىرەگىڭ.
سەن باقىتتى ۇلانسىڭ،
ءبارى ساعان قۋانسىڭ!
اجەڭ – اسىل ارداعىڭ،
اتاڭ – دانا قورعانىڭ.
ءبارى ساعان قۋانسىڭ.
سەن باقىتتى ۇلانسىڭ،

ءۇي تاپسىرماسى. قوناقجاي (2 - 3 بالا)
اڭگىمەلەسۋ (بەينەروليك)
1. وتباسى دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
2. وتباسىنىڭ سىيلاستىعىنا قالاي قول جەتكىزۋگە بولادى؟
3. وتباسىنىڭ تاتۋلىعى قانداي تابىستارعا جەتكىزەدى؟
• وتباسى سۇيىسپەنشىلىكتى سەزىنۋگە ۇيرەتەدى. جاقسىلىققا جەتەلەيدى.
ەڭبەكتەنۋگە، ءبىلىم الۋعا كومەكتەسەدى. ۇلكەندەردى قۇرمەتتەۋگە، كىشىلەرگە قامقور بولۋعا تاربيەلەيدى.
ماتىنمەن جۇمىس (ينتەراكتيۆتىك تاقتادان وقيدى)
كىرىسپە ءسوز
بالالار، بايقادىڭدار ما، اڭگىمە نە تۋرالى؟ (وتباسى، تۋىس تۋرالى). ەندەشە بۇگىنگى ءبىزدىڭ ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى «وتباسى - بەرەكەسى» دەپ اتالادى. اتا، اجە، اكە، انا، قارىنداس، ءىنى، اپكە – وتباسى بولىپ ەسەپتەلەدى. وتباسىنىڭ باسشىسى بولادى. باسشى وتباسىنىڭ بۇكىل شارۋاسىن ۇيىمداستىرادى. باسقا مۇشەلەرىنە قامقورلىق كورسەتىپ، باستارىن بىرىكتىرەدى. وتباسى مۇشەلەرىنىڭ ءبارى دە ءوز مۇمكىندىگىنشە ءىس اتقارادى: وقيدى، جۇمىس ىستەيدى، ءۇي شارۋاسىمەن اينالىسادى.. وتباسى تابىسى دا بارىنە ورتاق. ونىڭ مۇشەلەرىنە كەرەگىنشە جۇمسالادى. وتباسى تۋعان - تۋىستارمەن قار
ىم - قاتىناستا بولادى. وتباسىنا قامقورلىق – رەسپۋبليكامىزدىڭ نەگىزگى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى. ق ر - نىڭ اتا زاڭىنىڭ 27 - بابىندا نەكە مەن وتباسى، انا مەن اكە جانە بالا مەملەكەتتىڭ قورعاۋىندا بولادى دەپ كورسەتىلگەن.
* ادامعا ومىردە ەڭ قىمباتى - وتباسى. وتباسىندا سۇيىسپەنشىلىك، سىيلاستىق، تاتۋلىق، باۋىرمالدىق بولعاندا بىرلىك بولادى. ءبىر – ءبىرىن ايالاپ، كەشىرە، تۇسىنە بىلگەندە وتباسى بەرىك بولادى.
قۇندىلىق قۇنىن ۇعىڭدار
وتباسىمدا ەڭ سىيلى _______________________
ەڭ قىمباتتى _______________________________
ەڭ اقىلدى _________________________________
ەڭ سۇيكىمدى _________________________________
ەڭ قۇرمەتتى ________________________________
ەڭ قۇندى __________________________________
ەڭ باعالى _________________________________
ەڭ قاجەتتى _________________________________

ويىن. تاڭعاجايىپ الاڭ
1. وتباسىنىڭ قورعانى كىم؟ اكە
2. ءبىر شاڭىراق استىندا وتباسىنان ءسوزىن قالاي تۇسىنەسىڭ؟
3. ۇرلىق ءتۇبى قورلىق
4. تاربيە وتباسىنان باستالادى.
5. اتا - بايتەرەك، بالا - جاپىراق.
6. سىيلاساڭ، سىيلى بولاسىڭ.
7. ونەر الدى – بىرلىك،
ىرىس الدى – تىرلىك.
8. وقۋشىنىڭ مىندەتتەرىن اتا. ءبىلىم الۋ، كىشىگە كومەك، مەكتەپ فورماسىن ساقتاۋ، مەكتەپ مۇلكىن دۇرىس قولدانۋ.
9. وقۋشىنىڭ قۇقىقتارىن اتا. ءبىلىم الۋعا، دەمالۋعا، دەنساۋلىقتى ساقتاۋعا، قوعامدىق جۇمىستارعا ارالاسۋ.
سەرگىتۋ ءساتى
ۇشىردىڭ باپتاپ ۇيادان
كەتپەيسىڭ ويدان، قيالدان
ارمانعا بيىك قول سوزسام
تۇراسىڭ دەمەپ ءجيى الدان
كوڭىلىم بۇگىن الاڭدى
كۇتتىڭ بە، اكە، بالاڭدى
شاتتىقپەن جارقىن تويىڭا
سىيلايمىن سازدى بۇل ءاندى
داپتەرمەن جۇمىس.
وي قوزعاۋ
قازىبەك بي:
«تاتۋ بولسا – اعايىن جاقىن،
اقىلدى بولسا – اپايىڭ جاقىن،
باۋىرمال بولسا - - ءىنىڭ جاقىن،
يناباتتى بولسا - كەلىنىڭ جاقىن.
التىن ۇياڭ – ايەلىڭ قىمبات،
قۇت – بەرەكە – اتاڭ قىمبات،
اينالايىن - اناڭ قىمبات،
مەيىرىمدى - اعاڭ قىمبات»،- دەپتى.
اتا مۇراڭ – اسىل قازىناڭ:

تاپسىرما مەن سۇراق - جاۋاپ تۇرلەرى تومەندەگىدەي:
1. «بايعازى» سالت - ءداستۇرىنىڭ مازمۇنىن ءتۇسىندىرىڭىز.
«بايعازى» – بالالاردىڭ، جاستاردىڭ جاڭا كيىمى ءۇشىن (مىسالى، قامشى، شانا، ەر توقىم ت. ب) بەرىلەتىن اقشالاي، زاتتاي سىيلىق، اقشا.

2. «كورىمدىك» سالت - ءداستۇرىنىڭ مازمۇنىن ءتۇسىندىرىڭىز.
«كورىمدىك» – جاڭا تۋعان بالاعا، جاس كەلىنگە، قۇداسىنا، كۇيەۋگە بەرەدى. مۇنىڭ ماڭىزى الىپ بەرۋدە عانا ەمەس، جاقىن جۋىقتىڭ ادامگەرشىلىگىن، نيەتىن، اشىق قولدىعىن تانىتۋدىڭ بەلگىسى رەتىندە قارالادى.

3. «باستاڭعى» سالتىنىڭ ماعىناسىن ءتۇسىندىرىڭىز.
«باستاڭعى» – ءۇيدىڭ ۇلكەندەرى جول ءجۇرىپ كەتكەندە اۋىل جاستارى سول ۇيگە جينالىپ، جولاۋشىلاردىڭ جولدا باسى اۋىرماسىن «باستاڭعى» جاسا دەيدى. باستاڭعىنىڭ ءمانىسى – جاستاردىڭ سول ۇيدە ويىن - ساۋىق جاساپ، باس قوسۋىندا.

4. «يتكويلەك» سالتىنىڭ ماعىناسىن ءتۇسىندىرىڭىز.
«يتكويلەك» – ىرىمشىل حالقىمىز بالانى (تۋعانىنا قىرىق كۇن) «قىرقىنان» شىعارىلعاننان كەيىن ونىڭ كويلەگىنە ءتاتتى ءتۇيىپ، ءيتتىڭ موينىنا بايلاپ جىبەرەتىن ءداستۇر بار. ءيتتى بالالار قۋىپ جەتىپ، موينىنداعى يت كويلەكتى شەشىپ الىپ، ءتاتتىسىن ءبولىپ جەيدى. كويلەكتى بالاسى جوق كەلىنشەكتەر ىرىم قىلىپ الادى نەمەسە ادامدار الىس جولعا شىققاندا جول اماندىعىن تىلەۋ بارىسىندا اپاتتىڭ بولماۋىن ىرىم ەتىپ، بويلارىندا ساقتاعان.

5. «جاساۋ» سالتىنىڭ ماعىناسىن ءتۇسىندىرىڭىز.
«جاساۋ» – ۇزاتىلعان قىزعا بەرىلەتىن دۇنيە - مۇلىك «جاساۋ» دەپ اتالادى. حالىق قىزدىڭ جاساۋىنا جاقسى بۇيىم، كىلەم، تەكەمەت، ىدىس - اياق، توسەك - ورىن، كيىم - كەشەك، اسەم اشەكەيلى زاتتار بەرگەن. اۋقاتتى ادامدار اق وتاۋ تىگىپ ۇزاتقان. جاساۋدى قىزدىڭ ەنشىسى دەسە دە بولادى.

6. «ەنشى» سالتىنىڭ ماعىناسىن ءتۇسىندىرىڭىز.
«ەنشى» – بالالارى ەر جەتىپ جەكە ءۇي بولعاندا اتا - اناسى وعان وتاۋ تىگىپ، دۇنيە - مۇلىك، مال بەرەدى. مۇنى «ەنشى» دەپ اتايدى.
وتباسى: تاتۋ، باۋىرمال، يناباتتى، مەيىرىمدى.

Y. ماقال - ماتەلدىڭ ءبىر ءسوزى جاسىرىلىپ، سۇراق بولىپ قويىلادى، جاۋابىن بالاڭىز ەكەۋىڭىز بىرلەسە وتىرىپ تابىڭىزدار.
1. جاقسى ادام ەلدىڭ ىرىسى، جاقسى ءسوز جاننىڭ نەسى؟ ( تىنىسى)
2. توزار ەلدىڭ جانجالى بىتپەس،
وزار ەلدىڭ نەسى بىتپەس؟ (ارمانى)
3. ەلدىڭ ەرلىگى ەرىنەن تانىلار،
ەلدىڭ بايلىعى نەسىنەن تانىلار؟(جەرىنەن)
4. ەل قالاعان ۇل - قىزدار –
ەل كوگىندەگى نەلەر؟ ( جۇلدىزدار)
5. ىنتىماقتى ەلگە ەشكىم جەتپەس،
ىنتىماقسىز ەلدىڭ نەسى بىتپەس؟(وكىنىشى)
6. اناڭا اۋىر ءسوز ايتپا،
اتاڭا اۋىر نە ارتپا؟(جۇك)
7. ادام بولاتىن بالا قانداي؟(اعايىنشىل)
باي بولاتىن بالا ايىرباسشىل.
8. قاتتى نە كورسە بالا كۇنىندە (ءتارتىپ)
ونەرىمەن قۋانتادى تۇبىندە.
9. قاراعايعا قاراپ تال وسەر،
نەسىنە قاراپ بالا وسەر؟(قاتارىنا)

قورىتىندى:
وتباسى دەگەنىمىز – بۇل مۇشەلەرى تۋىستىق قاتىناستا بولىپ، باسقا مۇشەلەرىنە قامقورلىق كورسەتىپ، باستارىن بىرىكتىرەتىن شاعىن قوعام.
قوعام دەگەنىمىز – بۇل جالپىعا بىردەي ماقسات - مىندەتتەرى بار، ءومىر جاعدايلارى مەن قارىم - قاتىناستارى بىرىكتىرىلگەن ادامدار توبى.
ق ر - نىڭ اتا زاڭى 27 – باپ: نەكە مەن وتباسى، انا مەن اكە جانە بالا مەملەكەتتىڭ قورعاۋىندا بولادى. تەڭگە – قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك نىشانى. ءانۇران، تۋ جانە ەلتاڭبا سياقتى ۇلتتىق ۆاليۋتا دا مەملەكەتتىك نىشانداردىڭ قاتارىنا جاتادى.
باعالاۋ.