InfoHub Logo

سىنىبى: 9 - سىنىپ
تاقىرىبى: § 55. وتتەكتى ورگانيكالىق قوسىلىستار. سپيرتتەر
ماقساتى:
1. بىلىمدىلىك. وتتەكتى ورگانيكالىق قوسىلىستار. سپيرتتەر. سپيرتتەردىڭ جىكتەلۋى. ەتيل ءسپيرتىنىڭ الىنۋى، حيميالىق قاسيەتتەرى جايىندا مالىمەت بەرۋ.
2. تاربيەلىك: وتتەكتى ورگانيكالىق قوسىلىستار. سپيرتتەردى تۇسىندىرە وتىرىپ، وقۋشىلاردى تازالىققا، قورشاعان ورتانى قورعاۋعا، ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرىن قالىپتاستىرۋعا، قوعامدىق سانا مەن الكوگولگە قارسى بولۋ كەرەك جايىندا تاربيەلەۋ.
3. دامىتۋشىلىق: وتتەكتى ورگانيكالىق قوسىلىستار. سپيرتتەردى تۇسىندىرە وتىرىپ، حيميا پانىنەن العان بىلىمدەرىن جەتىلدىرۋ، ءوز بەتىنشە ىزدەنۋ قابىلەتىن دامىتۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ساباقتى مەڭگەرتۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق (تىرەك سىزبا، )
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، حيميالىق ديكتانت
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، د. ي. مەندەلەيەۆ كەستەسى
ءپان ارالىق بايلانىس: فيزيكا، ماتەماتيكا، بيولوگيا

ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
سالەمدەسۋ، تۇگەلدەۋ
وقۋشىلاردىڭ قۇرال – جابدىعىن تەكسەرۋ
وقۋشىلار نازارىن ساباققا اۋدارۋ
ءىى. وقۋشى ءبىلىمىن جان - جاقتى تەكسەرۋ:
كىم كوپ بىلەدى؟
1. ەرتەدەگى ادامدارجىلۋ ەنەرگياسىن نەدەن العان؟
2. قازىرگى كەزدە جىلۋ ەنەرگياسى قالاي وندىرىلەدى؟
3. وتىن ەنەرگياسىكوزدەرىنە قانداي زاتتار جاتادى؟
4. «وتىننىڭ جىلۋ شىعارعىشتىعى» دەگەن نە؟

ءىىى. جاڭا تۇسىنىك بەرۋ.
سپيرتتەردىڭ قۇرامىندا گيدروكسيل توبى – ون بولادى. گيدروكسيل توبى – سپيرتتەردىڭ فۋنكسيونالدىق توبى. فۋنكسيونال توبى دەپ زاتتىڭ وسى كلاسىنا ءتان حيميالىق قاسيەتتەرىن انىقتايتىن اتومدار توبىن ايتادى. قۇرامىنداعى سۋتەك اتومدارى ءبىر نەمەسە بىرنەشە گيدروكسيل توپتارىمەن الماسقان كومىرسۋتەكتەردىڭ تۋىندىلارى سپيرتتەر دەپ اتالادى. مىسالى، مەتيل ءسپيرتى سن3ون مەتاننىڭ سن4 تۋىندىسى. سپيرتتەر قۇرامىنداعى گيدروكسيل توپتارىنىڭ سانىنا بايلانىستى ءبىر اتومدى جانە كوپاتومدى بولىپ بولىنەدى. قۇرامىندا ءبىر گيدروكسيل توبى بار مەتيل جانە ەتيل سپيرتتەرى – ءبىراتومدى سپيرتتەرگە، ال بىرنەشە گيدروكسيل توپتارى بار ەتيلەنگليكول مەن گليسەرين – كوپاتومدى سپيرتتەرگە جاتادى. ءبىراتومدى سپيرتتەردىڭ جالپى فورمۋلاسى ROH، بۇنداعى R - كومىرسۋتەك راديكالى.

جاڭا تۇسىنىكتەر مەن ءىس - ارەكەتتەر ءتاسىلىن قالىپتاستىرۋ.
جاڭا ۇعىمدار: «سپيرت» ءسوزى لاتىننىڭ «spiritus vini» - «شاراپتىڭ رۋحى»
الكوگول (ارابشا alcohol – مايدا ۇنتاق) «شاراپ رۋحى»

V. ءمۇعالىمنىڭ پروبلەمالىق جانە اقپاراتتىق سۇراقتار
1. وتتەكتى ورگانيكالىق قوسىلىستاردىڭ قانداي تۇرلەرىن بىلەسىڭدەر؟
2. سپيرتتەر دەپ قانداي زاتتاردى ايتادى؟
3. سپيرتتەر قالاي جىكتەلەدى؟

جاڭا تۇسىنىكتى تەكسەرۋ
مەتالوننىڭ فيزيكالىق قاسيەتتەرى مەن ادام ورگانيزمىنە اسەرى تۋرالى ايتىپ بەرىڭدەر
ەتيل ءسپيرتى قايدا قولدانىلادى؟
جاڭا ساباقتى بەكىتۋگە ارنالعان جاتتىعۋلار.

جاڭا ساباقتى قورىتىندىلاۋ.
سپيرتتەردىڭ قۇرامىندا گيدروكسيل توبى (ون) بولادى. ءبىراتومدى سپيرتەردىڭ وكىلدەرى – مەتانول سن3ون جانە ەتانول س2ن5ون. ەتانول قانتتى زاتتار اشىعان كەزدە تۇزىلەدى. مەتانول مەن ەتانول فيزيولوگيالىق بەلسەندى جانە ۋلى زاتتار. ەتيل ءسپيرتىن ءجيى قابىلداۋ ادامداردى الكوگوليزم اۋرۋىنا دۋشار ەتەدى. ەتانول ەرىتكىش، موتور وتىنىنا قوسپا رەتىندە پايدالانىلادى جانە كوكساعىز، لاك، ت. ب، الۋدا قولدانىلادى.
وقۋشىلار ەڭبەگىن باعالاۋ.
ءۇي تاپسىرماسى: §55. وتتەكتى ورگانيكالىق قوسىلىستار. سپيرتتەر
№ 11 ەسەپ (180 - بەت)