InfoHub Logo

5 سىنىپ
تاقىرىبى: ءوزىمدى ءوزىم تانۋمەن ءوسىپ كەلەم...
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ ادام ءومىر جولىنىڭ ماڭىزدى قۇرامداسى رەتىندەگى ءوزىن - ءوزى تانۋ تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ.
مىندەتتەرى:
- وقۋشىلاردىڭ "ءوزىن - ءوزى تانۋ" ءپانى بويىنشا وتكەن سىنىپتاردا العان بىلىمدەرىن پىسىقتاي وتىرىپ، ءوزىن - ءوزى تانۋدىڭ ۇزدىكسىز ۇدەرىس ەكەندىگىن ۇعىندىرۋ؛
وقۋشىلاردىڭ ومىردەگى ۇستانىمىن، بولاشاعىن انىقتاۋىنا وقۋ ماتەريالدارى ارقىلى ىقپال ەتە وتىرىپ، ادامنىڭ قايتالانباس تۇلعا ەكەندىگى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن دامىتۋ؛
- ءار ادامنىڭ قايتالانباس تۇلعا ەكەندىگىن ەستە تۇتا وتىرىپ، ءوزىن - ءوزى ءتۇسىنۋ، ءوزىن - ءوزى باعالاي ءبىلۋ جانە ءوزىن - ءوزى تاربيەلەۋ تۋرالى حالىق دانالىعىمەن تانىستىرۋ؛
- ءوزىن - ءوزى تاربيەلەۋ ۇردىسىندە رۋحاني قۇندىلىقتاردىڭ قاينار كوزى - حالىقتىق تاعىلىمداردىڭ تاجىريبەسىنەن ءتالىم الا بىلۋگە باۋلۋ.

شاتتىق شەڭبەرى
ج. قالجانوۆا
ءوز - وزىڭمەن، بالاشىم،
جانىڭ تاپسىن جاراسىم.
تەڭدەسى جوق ەشكىمگە،
بۇل ومىردە داراسىڭ.

جەلدەن جۇيرىك كوڭىل كۇي،
ەستى ءسوزدى ويعا ءتۇي.
جىلۋىنا بولەگەن،
جانىم، جارىق كۇندى ءسۇي.

تاريحتى ءبىل، ءتىلدى ءسۇي،
ءتورت تۇلىگىڭ - ءتولدى ءسۇي.
ورماندى ءسۇي، بەلدى ءسۇي،
ايدىن شالقار كولدى ءسۇي.

حالقىڭدى ءسۇي، ەلدى ءسۇي،
ەل باسقارعان ەردى ءسۇي.
قاسيەتتى مەكەنىڭ –
تۋىپ وسكەن جەردى ءسۇي...

ولەڭنىڭ ءانىن بىلمەگەن جاعدايدا وقۋشىلارعا ولەڭ جولدارىن وقىتىپ، ومىرگە كەلگەن ءار بالاعا دەگەن اناسىنىڭ تىلەكتەرى: «ءوز - وزىمەن جاراستىقتا بولۋى»، «ومىردەگى دارالىعى»، «دانا سوزدەردى ۋگىنا ءبىلۋى»، «ءوز تاريحىن، ءتىلىن، تابيعاتىن، تۋعان جەرىن سۇيە ءبىلۋى» سياقتى تالاپتاردىڭ ماڭىزى تۋرالى وي قوزعالادى. وسىنداي انا تىلەكتەرىنە ساي بولۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك دەگەن سۇراق توڭىرەگىندە اڭگىمە جۇرگىزەدى.

ويىن «تانىس بولايىق».
شاتتىق شەڭبەرىن ودان ءارى جالعاستىرىپ، «تانىس بولايىق» ويىنى ويناتىلادى. ويىندى جۇرگىزۋدىڭ ماقساتى - ءار بالانىڭ ومىردە ءوز جولى، ءوز تاندىرى، ءوز تاڭداۋى بار ەكەندىگىنە كوڭىل اۋدارۋ. ويىننىڭ شارتى بويىنشا شەڭبەردە تۇرعان ءار بالا ءوز ەسىمىن اتايدى دا، ونىڭ نەمەن بايلانىستى قويىلعانى جونىندە مالىمەت بەرەدى. مىس: اسىل ەسىم جانى سۇلۋ، تازا، اقىلدى بولسىن؛ بولات - ەر جۇرەك، قايراتتى، ەلىن قورعايتىن ازامات بولسىن؛ جىبەك - جانى نازىك، ادەمى، سۇيكىمدى بولسىن؛ اباي ۇلى اڭىن سياقتى دانىشپان، ونەرلى، حالقىنا سىيلى بولسىن ت. ە. س.
اڭگىمەلەسۋ
وقۋلىقتا «ويلانايىق، اڭگىمەلەسەيىك» ايدارىمەن بەرىلگەن سۇراقتار نەگىزىندە اڭگىمە جۇرگىزىلەدى:
1. ءبىز "ءوزىن - ءوزى تانۋ" پانىنەن نە ۇيرەندىك؟
2. ءوزىن - ءوزى تانۋدىڭ ادام ومىرىندەگى ماڭىزى قانداي؟
3. ءوزىن - ءوزى تانۋدى «سارقىلماس قازىنا» دەۋگە بولا ما؟ نەلىكتەن؟
ماتىنمەن جۇمىس
تانىم تاعلىمى
اڭىز اڭگىمە
• «الىستان كورۋگە ۇيرەندى» دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
• سەندەر تانىمنىڭ قاي جولىن تاڭداپ الار ەدىڭدەر؟ نەلىكتەن؟
• قاي دانىشپاننىڭ تاعىلىمى تاباندىلىعىنا، بولاشاقتى بولجاۋعا ۇيرەتەدى؟ نەلىكتەن؟
جاڭا اقپارات
جاڭا اقپارات ناقتىلى تۇجىرىمداما جاساۋ ءۇشىن بەرىلەدى. وقۋلىقتا ۇسىنىلعان تۇيىندەمەنى وقىپ. جەتەكشى سۇراقتار ارقىلى تالداۋ جاسالادى.
«ءوزىن - ءوزى تانۋ ءومىردىڭ ءمانىن تۇسىنۋگە، قارىم - قاتىناس جاساۋ كەزىندە جاقسى مەن جاماندى اجىراتۋعا كومەكتەسەدى.
ءوزىن - ءوزى تانۋعا ۇيرەنە وتىرىپ، ادام وزىمەن جانە قورشاعان ورتامەن ۇيلەسىمدى، جاراستىقتا ءومىر سۇرۋگە تالپىنادى. ول ادامداردىڭ ءوز مۇمكىندىكتەرىن دۇرىس پايدالانۋعا، ءوز قابىلەتتەرىن شىڭداۋعا كومەكتەسەدى».
جاڭا اقپاراتپەن تانىسۋ وقۋشىلاردىڭ پىكىرىن زەردەلەپ، ول ىزگىلىك جولىن قالاعان ادام ءوزىنىڭ اينالاسىنداعى ادامدارعا جاقسىلىق جاساۋ، ۇلكەندى سىيلاۋ، كىشىگە قامقورلىق كورسەتۋ سياقتى ىزگى ىستەرىمەن ءوزىن دە، وزگەنى دە تاربيەلەيدى دەگەن باعىتتا ءتۇيىسۋى كەرەك.
تاپسىرما
• اباي اتامىزدىڭ «وزىڭنەن ءوزىڭ ءار كۇن سايىن ەسەپ ال» دەگەن ءسوزىن قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
• ەستى بولۋ ءۇشىن ادامعا قانداي قاسيەتتەر كەرەك دەپ ويلايسىڭدار؟
دايەكسوز
وتىرارلىق عۇلاما عالىم ءال - ءفارابيدىڭ ادامنىڭ ءوزىن - ءوزى تانۋى تۋرالى «دۇنيەدەگى ەڭ وڭاي نارسە - بىرەۋگە اقىل ايتۋ، ەڭ قيىن نارسە - ءوزىڭدى - ءوزىڭ ءتۇسىنۋ» دەگەن ناقىل سوزىنە تالداۋ جاسالادى. تاڭداۋدا بىرەۋدىڭ بويىنداعى كەمشىلىكتى كورىپ، اقىل ايتۋ وڭاي، ادامنىڭ ەڭ جاقسى قاسيەتى - ءوز بويىنداعى كەمشىلىكتەردى ءوزى بايقاپ، سونى بولدىرماۋعا تىرىسۋ، ادامنىڭ ءوزىن - ءوزى ءتۇسىنۋى، تۇسىنە وتىرىپ ءوزىن - ءوزى تاربيەلەۋى ومىرلىك ۇدەرىس. ءوزىن - ءوزى تاربيەلەۋدىڭ ناتيجەسى جەمىستى بولادى.
تۇيىندەمە
وقۋلىقتا ۇسىنىلعان تۇجىرىمدامالارعا جەكە - جەكە تالداۋ جاسالادى.

تاپسىرما
شىعىس فيلوسوفى ءال - ماشانيدىڭ ولەڭىن وقىپ، دانالىققا قول جەتكىزۋدىڭ باستى شارتى - ادامنىڭ ءوزىن - ءوزى تانۋى دەگەن باعىتتا اڭگىمە جۇرگىزىلەدى. ولەڭدى ۇيگە جاتتاپ كەلۋگە تاپسىرۋعا بولادى.
ادام - عالام عاجايىپ جەكە - دارا،
جان قۇمارى - ىزدەنگەن ماڭگى سانا.
ءوزىڭدى ءوزىڭ تانىساڭ - ءىستىڭ باسى،
تۇزەگەن ءوز عالامىن بولعان دانا.
ءال - ماشاني
داپتەرمەن جۇمىس
داپتەردە بەرىلگەن ساۋالنامالىق سۇراقتاردى مۇقيات وقىپ، ءوز ويلارىن ۇيدە جازىپ كەلۋ تاپسىرىلادى.
جۇرەكتەن جۇرەككە
مەن دە ءوسىپ كەلەمىن
ءا. ورمانشينا

جەلدەي جۇيتكىپ جىلدارمەن
مەن دە ءوسىپ كەلەمىن.
وتانىمدى سۇيەمىن،
ءقادىرىن ونىڭ بىلەمىن.
مەكتەپكە دە بارامىن،
ءبىلىمنىڭ بويلاپ تەرەڭىن،
ۇيرەنەمىن، ۇعامىن،
ءومىردىڭ جيناپ كەرەگىن.
كەرەك بولسا كومەگىم،
قول ۇشىمدى بەرەمىن.
ادال تۋعان وتانعا
ۇلى بولسام دەپ ەدىم.
ءوزىمدى ءوزىم تانۋمەن ءوسىپ كەلەم. جۇكتەۋ