InfoHub Logo

تاقىرىبى: ءوزىڭدى ءوزىڭ سىيلاساڭ، جات جانىڭنان تۇڭىلەر
ماقساتى: 1. سىيلاستىق، مەيىرىمدىلىك، يبالىق، يماندىلىق قاسيەتتەر تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ.
2. ءار وقۋشىنىڭ وزىندىك وي قيالىنا ەرىك بەرە وتىرىپ وزىنشە وي تۇيۋگە باۋلۋ.
تاربيەلىگى: دەنى ساۋ، ۇلتتىڭ سانا سەزىمى ويانعان، رۋحاني ويلاۋ دارەجەسىنە ءتان يماندى، يبالى، ۇلكەنگە قۇرمەت، كىشىگە ىزەت، بويىندا يگى قاسيەتتەرى مول قالىپتاسقان تۇلعانى تاربيەلەۋ.
تۇزەتۋ جۇمىسى: قالدىق كورۋ قابىلەتىن دامىتۋ. كوز جاتتىعۋلارىن جاساتۋ.
ءتۇرى: سايىس
ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ
كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر

بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى - وقۋشىلاردىڭ قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ.
ءىى. كىرىسپە. حالقىمىز ەجەلدەن ادامگەرشىلىك، يناباتتىلىق، سىيلاستىق سياقتى اسىل قاسيەتتەردى ءوز بويىنا ءسىڭىرىپ جانە ارداق تۇتىپ كەلەدى. ادام ومىرگە كەلگەننەن كيىن زارا سىيلاسۋ بارشاعا ورتاق قاسيەت. تىرشىلىك يەلەرىنىڭ ىشىندە ادام ساناسىمەن ەرەكشەلەنەدى. جۇمىر باستى پەندە، ەڭ الدىمەن ءوزىن ءوزى سىيلاۋ ءبىلۋى قاجەت. ەگەردە ءىبوزىڭدى ءوزىڭ قۇرمەتتەپ باعالاي بىلمەسەڭ، وزگەدەن سىي قۇرمەت كورەم دەۋ بەكەرشىلىك.
قازاق قاشاندا فيلوسوف حالىق قوي. « ءوز ءوزىڭدى جاتتاي سىيلا، جات جانىڭنان ءتۇڭىلسىن» دەگەن ماقالدىڭ استارىننان اق كوپ نارسە اڭعارۋعا بولادى. سىيلاسا بىلۋدە ۇلكەن ونەر. ادام ومىرىندەگى ىزگى قاسيەتتەر سىيلاستىق تاتۋلىق بولىپ تابىلادى.
ادامدار ءبىر بىرىمەن سىيلاسا بىلسە عانا ولاردىڭ اراسىندا تاتۋلىق، بەرەكە بولماق. ەگەر سەن اينالانداعى جانداردى سىيلاي بىلسەڭ عانا، ءوزىڭدى سىيلى بولا الاسىڭ. قازاقتىڭ « سىيعا سىي، سىراعا بال» دەگەن ۇعىمى وسىنىڭ ايعاعى. ۇلكەنگە قۇرمەت، كىشىگە ىزەت كورسەتە ءبىلۋ اسقان ءىلتيپاتتىلىقتىڭ بەلگىسى. الايدا قازىرگى كەزدە زامانداستارمىزدىڭ بويىندا وسى قاسيەتتەر جەتىسپەي جاتىر. بۇل بۇگىنگى ءومىرىمىزدىڭ وزەكتى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى. سول سەبەپتى بۇگىنگى ساباعىمىز سايىس تۇرىندە بولماق.

ءىىى. نەگىزگى ءبولىم. سايىسىمىز مىنانداي كەزەڭدەردەن تۇرادى:
1. تانىستىرۋ.
2. دودا.
3. «ءسوز مايەگى – ماقال»
4. «كىم جىلدام؟»
5. «ويلان، تاپ» ويىنى.
6. «تۇلعانى تانى» ويىنى
1 كەزەڭ. تانىستىرۋ.
ءى توپ: «قىران».
قالىقتاپ كوكتە جاس قىران،
حالىقپىز سوزگە توقتاعان.
تىلىمەن توپتى جاراتىن،
توبىمىز ءبىزدىڭ – «قىران».
ءىى توپ: «سۇڭقار».
شىعارار نامىس توپتى الدان،
دۋالى اۋىز تىلگە ارمان.
سايىسقا كەلدىك بىلىممەن،
توبىمىز ءبىزدىڭ – «سۇڭقار».
2 كەزەڭ. «دودا».
بۇل كەزەڭدە ءار توپقا 20 سۇراق قويىلادى. بەرىلگەن سۇراقتارعا توقتاۋسىز، دۇرىس ءارى جىلدام جاۋاپ بەرۋلەرى كەرەك.
ءى توپقا.
1. قازاقستان قانداي مەملەكەت؟
2. كوكتەم مەزگىلىندە قانداي مەرەكەلەر بار؟
3. قازاق الىپبيىندە نەشە ءارىپ بار؟
4. ق ر - نىڭ مەملەكەتتىك ءتىلى؟
5. ابايدى الەمگە تانىتقان كىم؟
6. قىستا نە جاۋادى؟
7. ەڭ سۇلۋ قۇس؟
8. قازاقستاننىڭ تۋىنىڭ ءتۇسى قانداي؟
9. كۇزدىڭ ءبىرىنشى ايىن اتاڭدار؟
10. ءانۇراننىڭ اۆتورلارىن اتا.
11. ناۋرىزدا پىسىرىلەتىن باستى تاعام؟
12. ءبىزدىڭ مەكتەپتىڭ ديرەكتورى كىم؟
13. ق ر - سى نەشە ەلمەن شەكتەسەدى؟
14. ەلتاڭبانىڭ اۆتورى كىمدەر؟
15. اباي قۇنانباي ۇلىنىڭ شىن اتى كىم؟
16. ءبىر تاۋلىكتە نەشە ساعات بار؟
ءىى توپقا.
1. ق ر - نىڭ رامىزدەرى قاشان قابىلداندى؟
2. اباي قۇنانباي ۇلى كىم؟
3. قىس ايلارىن اتا؟
4. زەرە ابايعا كىم بولادى؟
5. قازاقتىڭ تۇڭعىش عارىشكەرىن اتا؟
6. دىبىستار نەشەگە بولىنەدى؟
7. ابايدىڭ نەشە ءقاراسوزى بار؟
8. تۋدىڭ اۆتورى كىم؟
9. ءبىر جىلدا نەشە كۇن بار؟
10. مۇحتاردى الەمگە تانىتقان كىم؟
11. شوقان ءۋاليحانوۆتىڭ شىن اتى كىم؟
12. تاماقتى بۇزبايتىن سالقىن جاشىك؟
13. ق ر تاۋەلسىزدىگىن قاي جىلى الدى؟
14. ءبىر جىلدا نەشە جىل مەزگىلى بار؟
15. 1 جەلتوقسان قانداي مەرەكە؟
16. العاش مەكتەپ اشقان كىم؟
3 كەزەڭ. «ءسوز مايەگى – ماقال».
ءار توپ وتان، ءتىل، دوستىق تۋرالى ماقالداردىڭ جالعاسىن تاۋىپ جالعاستىرادى.
ءى توپ.
1. تۋعان جەردەي جەر بولماس،.... (تۋعان ەلدەي ەل بولماس)
2. شەشەننىڭ ءتىلى -....(شەبەردىڭ ءسوزى)
3. دوسى كوپتى جاۋ المايدى،.... (اقىلى كوپتى داۋ المايدى)
4. وتان وتتان دا.... (ىستىق)
5. ەر جىگىت ەل ءۇشىن تۋادى،...(ەل ءۇشىن ولەدى)
ءىى توپ
1. وتانسىز ادام،.... (ورمانسىز بۇلبۇل)
2. ەر ەلىندە،.... (گۇل جەرىندە)
3. تۋعان جەردىڭ كۇنى دە ىستىق،.... (ءتۇنى دە ىستىق)
4. وزگە ءتىلدىڭ ءبارىن ءبىل،.... (ءوز ءتىلىڭدى قۇرمەتتە)
5. تۋعان ءۇيدىڭ ءتۇتىنى جىلى،.... (تۋعان انانىڭ كۇتىمى جىلى)

4 كەزەڭ. «كىم جىلدام؟»
بەرىلگەن شاشىراڭقى سوزدەردەن دۇرىس سويلەم قۇراۋ قاجەت.
ءى توپ. بەينەلەنگەن، قاناتتى، جاعىندا، ەكى، ەلتاڭبانىڭ، پىراقتار.
(ەلتاڭبانىڭ ەكى جاعىندا قاناتتى پىراقتار بەينەلەنگەن).
ءىى توپ. ءبىزدىڭ، بىلدىرەدى، شاڭىراق، ءبىرتۇتاستىعىن، وتانىمىزدىڭ.
شاڭىراق ءبىزدىڭ وتانىمىزدىڭ ءبىرتۇتاستىعىن بىلدىرەدى).

5 كەزەڭ. «ويلان، تاپ».
بۇل كەزەڭنىڭ شارتى ەكى توپقا بىردەي «قارلىعاشتار» ءسوزى بەرىلەدى. وسى ءسوزدىڭ ىشىندەگى ارىپتەردەن جاڭا سوزدەر قۇراستىرۋ.
(قار، قارلى، تار، اعاش، اقتار، عاشىق، ارا، اش، اق، قاش ت. ب.)
6. «تۇلعانى تانى» ويىنى
1. ءجۇز جاساعان اقىن؟ (جامبىل)
2. قۇرمانعازى ساعىرباي ۇلى كىم؟ (كۇيشى)
3. قۇرمانعازىنىڭ شاكىرتى؟ (دينا نۇرپەيىسوۆا)
4. ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى؟
5. شوقاننىڭ قاشقارياعا ساپارى؟ (1858 - 1859)
6. اباي قۇنانباي ۇلىنىڭ تۋعان جەرى. (سەمەي)
7. سەمەيدە تۋعان 3 كەمەڭگەر. (اباي، شاكارىم، مۇحتار)
8. قازاقتىڭ الەمگە ايگىلى بالۋانى؟ (قاجىمۇقان)
9. ەكى مارتە كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى – ۇشقىش. (ت. بيگەلدينوۆ)
10. جاۋىنگەر – جازۋشى، باتىر. (ب. مومىش ۇلى)
11. شىعىستىڭ قوس جۇلدىزى. (ءاليا، مانشۇك)
12. تۇڭعىش اعارتۋشى – پەداگوگ. (ى. التىنسارين)
13. قازاق ءتىل ءبىلىمىنىڭ اتاسى – وسنوۆوپولوجنيك كازاحسكوگو يازىكا. (ا. بايتۇرسىنوۆ)
14. 1836 - 1837 جىلدارى كوتەرىلىس باسشىلارى. (يساتاي، ماحامبەت)
15. ابايدىڭ اجەسى، اناسى. (زەرە، ۇلجان)

ءىV. قورىتىندى: سايىس قورىتىندىسى شىعارىلادى جانە ۇپايى جوعارى توپ انىقتالادى.
وقۋشىلار وسىمەن سايىسىمىز اياقتالدى. بارشىڭىزعا ساتتىلىك تىلەيمىن!