پىكىرتالاس مادەنيەتى. قازىرگى قوعامداعى پىكىرتالاستىڭ ءمانى
ساباقتىڭ ءتيپى: كىرىسپە ساباق
ساباقتىڭ ءتۇرى: جارىس ساباق
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردىڭ پىكىرتالاس تۋرالى دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋ، پىكىرتالاسقا قاتىستى تىرەك سوزدەردى مەڭگەرتۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى پىكىرتالاس مادەنيەتىنە باۋلۋ، جاڭا ءبىلىم الۋعا موتيۆاسيا تۋعىزۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ توپپەن جۇمىس ىستەۋ داعدىلارىن دامىتۋ، ولاردىڭ ءوز كوزقاراستارىن دايەكتەپ، تۇجىرىمداپ ايتا الۋ بىلىكتىلەرىن جەتىلدىرۋ.
ساباقتىڭ فورماسى: توپتىق
ساباقتا قولدانىلاتىن ادىستەر: ينتەراكتيۆتى ادىستەر، تالداۋ، ءتۇسىندىرۋ، وي قورىتۋ
ساباقتىڭ جابدىعى: تاراتپا ماتەريالدار، ات قۇرالدارى.
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭىندە: 1) وقۋشىلاردىڭ توپقا ءبولىنۋى (ابايدىڭ «جىگىتتەر، ويىن ارزان، كۇلكى قىمبات» ولەڭىن تارماقتارعا ءبولىپ، سول بويىنشا توپتاستىرىلدى). 2) ساراپشىلاردى تاعايىنداۋ (2مين).
كىرىسپە. (ساباقتىڭ ماقساتى، جوسپارى جانە تاقىرىپتىڭ ماڭىزى تۋرالى ءمۇعالىمنىڭ ءسوزى) (1مين.)
2. ساباقتىڭ بارىسى. توپتىق جۇمىس:
1 - تاپسىرما. «پىكىرتالاس مادەنيەتى» دەگەندى قالاي تۇسىنەسىزدەر؟ وسى ۇعىمدى اشاتىنداي ەرەجە - انىقتاما قۇراپ جازىڭدار (2مين.)
ماقساتى: تاقىرىپتى مەڭگەرۋگە موتيۆاسيا تۋعىزۋ.
باعالاۋ كريتەرييلەرى:
- وقۋشىلاردىڭ تەرمين ءسوز بەن ونىڭ بىلدىرەتىن ماعىناسىن بايلانىستىرىپ ايتا الۋى؛
- ءوز ويلارىن دايەكتەپ جەتكىزە الۋى.
2 - تاپسىرما. ساباق تاقىرىبىمەن ۇشتاستىرا وتىرىپ، توپتارىڭىزعا ات قويىڭىزدار. وسى اتتى تاڭداۋ سەبەپتەرىڭىزدى دايەكتەڭىزدەر. توپ مۇشەلەرىن تانىستىرىڭىزدار (2مين.)
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ اسسوساسيالىق قابىلەتتەرىن شىڭداۋ.
باعالاۋ كريتەرييلەرى:
- وقۋشىلاردىڭ وي جيناقتاپ، پىكىرىن دايەكتەي الۋى؛
- تانىتتىرۋعا قاجەتتى ءسوز ەتيكەتىن دۇرىس، جۇيەلى قولدانا الۋى.
3 - تاپسىرما. وزدەرىڭىز كۇندەلىكتى ومىردەن، ب ا ق قۇرالدارىنان نەمەسە مەرزىمدى باسپا ءسوز بەتتەرىنەن كەزدەستىرىپ جۇرگەن پىكىرتالاس تۇرلەرىن جازىڭىزدار (2مين.)
ماقساتى: تاقىرىپتىڭ ومىرمەن بايلانىسىن تانىتۋ.
باعالاۋ كريتەرييلەرى:
- وقۋشىلاردىڭ وي جيناقتاپ، پىكىرىن دايەكتەي الۋى؛
- تانىستىرۋعا قاجەتتى ءسوز ەتيكەتىن دۇرىس، جۇيەلى قولدانا الۋى.
3 - تاپسىرما: وزدەرىڭىز كۇندەلىكتى ومىردەن، ب ا ق قۇرالدارىنان نەمەسە مەرزىمدى باسپا ءسوز بەتتەرىنەن كەزدەستىرىپ جۇرگەن پىكىرتالاس تۇرلەرىن جازىڭىزدار (2مين.)
ماقساتى: تاقىرىپتىڭ ومىرمەن بايلانىسىن تانىتۋ.
باعالاۋ كريتەرييلەرى:
- ماسەلەنى ءوزارا تالقىلاۋ ناتيجەسىندە ورتاق ءتۇيىن جاساي الۋى؛
- وزىنە تانىس قۇبىلىستاردى سارالاپ ايتا الۋى.
4 - تاپسىرما: قازاق جانە ورىس تىلىندە بەرىلگەن پىكىرتالاس اتاۋلارىن اۋدارماسىمەن جۇپتاپ جازىڭىزدار (3 مين.) ەكراننان «ءسوزتالاس، كرۋگلىي ستول، ويتالقى، پولەميكا، اتىس، دەبات، ويكوكپار، سپور، پىكىرسايىس، ديسكۋسسيا، دوڭگەلەك ۇستەل، ديسپۋت، ايتىس» سوزدەرى كورسەتىلەدى.
ماقساتى: پىكىرتالاس تۇرلەرى اتاۋلارىن مەڭگەرتۋ.
باعالاۋ كريتەرييلەرى:
- تەرمين ءسوزدىڭ ماعىناسىن تۇسىنە الۋى.
(وقۋشىلار جاۋاپ بەرگەن سوڭ، دۇرىس جاۋاپ نۇسقاسى ەكراننان كورسەتىلەدى).
5 - تاپسىرما. پىكىرتالاسقا قاتىسۋشىعا قويىلاتىن تالاپتاردى وقىپ، ولاردىڭ ىشىندەگى وزدەرىڭىز ەڭ باستى تالاپ دەپ سانايتىن بىرەۋىنە تۇسىنىك بەرىڭىزدەر (3مين.).
ماقساتى: پىكىرتالس مادەنيەتى تالاپتارىمەن تانىستىرۋ.
باعالاۋ كريتەرييلەرى:
- تالاپتاردىڭ ءمانىن ءتۇسىنۋى؛
- ءوز ويلارىن دالەلدەي الۋى.
ايتىسكەرگە قويىلاتىن تالاپتار:
• تاقىرىپتان اۋىتقىماۋ؛
• وزىندىك ايقىن كوزقاراستىڭ، پوزيسيانىڭ بولۋى؛
• ءوزىن - ءوزى دۇرىس ۇستاي ءبىلۋى؛
• سويلەۋ شەبەرلىگى؛
• جوعارى مادەنيەتتىلىك (سوزگە توقتاۋ، داۋىس كوتەرمەۋ، اشۋلانباۋ)؛
• قارسىلاسىن دا، اۋديتوريانى دا سىيلاۋ، ت. ب.؛
• قارا باسىنىڭ نامىسىمەن قاتار ورتاق پىكىرگە دەگەن مۇددەلىلىك؛
• قارسىلاسىنا كەزەك بەرىپ وتىرۋ؛
• رەگلامەنت ساقتاۋ.
6 - تاپسىرما. بەرىلگەن ءسوز ورامدارىنىڭ قايسىلارىن پىكىرتالاس ۇستىندە مۇلدە قولدانۋعا بولمايدى دەپ سانايسىزدار؟ سەبەبىن شەشەندىكپەن، ءسوز مادەنيەتىمەن بايلانىستىرىپ تۇسىندىرىڭىزدەر (2مين.).
ماقساتى: العان بىلىمدەرىنە سۇيەنىپ، پىكىرتالاستا قولدانىلاتىن ءسوز ورامدارىن تالعاي الۋعا ۇيرەتۋ.
باعالاۋ كريتەرييلەرى:
- ەتيكەتتىك ءسوز ورامدارىنىڭ ماعىناسىن تۇسىنە ءبىلۋى؛
- ءوز پىكىرلەرىن وتكەن ماتەريالداردى پايدالانا وتىرىپ بەكىتە الۋى.
1 - توپقا ۇسىنىلاتىن ءسوز ورامدارى:
«مەنىڭ ويىمشا، ءسىز ءبىر نارسەگە ءمان بەرمەي تۇرعان سياقتىسىز»، «ءسوزىڭىزدى ناقتىلاي تۇسپەس پە ەكەنسىز...». «بۇلاي دەۋگە مۇلدە بولمايدى»، «توقسان اۋىز ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنى نەدە؟»
2 - توپقا ۇسىنىلاتىن ءسوز ورامدارى:
«سىزدىڭشە، بارلىق شيەلەنىس ءبىزدىڭ ارەكەتىمىزدەن باستالادى ەكەن عوي...». «باسقا پالە تىلدەن» دەگەن، بايقاپ سويلەڭىز، ايتپەسە...»، «ءسوزىمىز سۇلۋ سارايداي، ءبىراق جىلۋى قانداي؟»، «ويلانايىقشى...»
7 - تاپسىرما. سەرىك نەگيموۆ پەن بەرنارد شوۋدىڭ پىكىرلەرىن تىرەك ەتىپ ۇستانىپ جانە جوعارىدا ايتىلعان ءوز ويلارىڭىزعا سۇيەنىپ، دەموكراتيالىق قوعامداعى پىكىرتالاستىڭ ماڭىزى تۋرالى ساباق قورىتىندىسىن تۇجىرىمداپ جازىڭىزدار (3مين.).
ماقساتى: ساباقتا العان بىلىمدەرىن قورىتۋ.
باعالاۋ كريتەرييلەرى:
- دايەكسوزدى ورىندى قولدانىپ، ءوز سوزىمەن ساباقتاستىقتا جەتكىزە الۋى.
- ايتىلعان ويلاردان ءتۇيىن جاساي الۋى.
1. سەرىك نەگيموۆ: «شەشەندىكتىڭ اناسى - دەموكراتيا».
2. بەرنارد شوۋ: «ەگەر قولىندا ءبىر - ءبىر الماسى بار ەكى ادام سول المالارىن الماسا، وندا ءبارىبىر ەكەۋىن دە ءبىر - بىردەن الما قالار ەدى. ال ءبىر - بىردەن جاڭا ويى بار ەكى ادام ءبىر - بىرىمەن پىكىر الماسسا، وندا ولاردىڭ ءارقايسىسىندا ەكى - ەكىدەن وي قالىپتاسادى».
ساباقتى قورىتىندىلاۋ. وقۋشىلار ءبىلىمىن باعالاۋ
ۇيگە تاپسىرما: پىكىرتالاس تۋرالى نە بىلگىم كەلەدى؟ دەگەن سۇراققا 4 - 5 پۋنكتتەن تۇراتىن جاۋاپ جازىڭىزدار.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جارىس ساباق
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردىڭ پىكىرتالاس تۋرالى دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋ، پىكىرتالاسقا قاتىستى تىرەك سوزدەردى مەڭگەرتۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى پىكىرتالاس مادەنيەتىنە باۋلۋ، جاڭا ءبىلىم الۋعا موتيۆاسيا تۋعىزۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ توپپەن جۇمىس ىستەۋ داعدىلارىن دامىتۋ، ولاردىڭ ءوز كوزقاراستارىن دايەكتەپ، تۇجىرىمداپ ايتا الۋ بىلىكتىلەرىن جەتىلدىرۋ.
ساباقتىڭ فورماسى: توپتىق
ساباقتا قولدانىلاتىن ادىستەر: ينتەراكتيۆتى ادىستەر، تالداۋ، ءتۇسىندىرۋ، وي قورىتۋ
ساباقتىڭ جابدىعى: تاراتپا ماتەريالدار، ات قۇرالدارى.
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭىندە: 1) وقۋشىلاردىڭ توپقا ءبولىنۋى (ابايدىڭ «جىگىتتەر، ويىن ارزان، كۇلكى قىمبات» ولەڭىن تارماقتارعا ءبولىپ، سول بويىنشا توپتاستىرىلدى). 2) ساراپشىلاردى تاعايىنداۋ (2مين).
كىرىسپە. (ساباقتىڭ ماقساتى، جوسپارى جانە تاقىرىپتىڭ ماڭىزى تۋرالى ءمۇعالىمنىڭ ءسوزى) (1مين.)
2. ساباقتىڭ بارىسى. توپتىق جۇمىس:
1 - تاپسىرما. «پىكىرتالاس مادەنيەتى» دەگەندى قالاي تۇسىنەسىزدەر؟ وسى ۇعىمدى اشاتىنداي ەرەجە - انىقتاما قۇراپ جازىڭدار (2مين.)
ماقساتى: تاقىرىپتى مەڭگەرۋگە موتيۆاسيا تۋعىزۋ.
باعالاۋ كريتەرييلەرى:
- وقۋشىلاردىڭ تەرمين ءسوز بەن ونىڭ بىلدىرەتىن ماعىناسىن بايلانىستىرىپ ايتا الۋى؛
- ءوز ويلارىن دايەكتەپ جەتكىزە الۋى.
2 - تاپسىرما. ساباق تاقىرىبىمەن ۇشتاستىرا وتىرىپ، توپتارىڭىزعا ات قويىڭىزدار. وسى اتتى تاڭداۋ سەبەپتەرىڭىزدى دايەكتەڭىزدەر. توپ مۇشەلەرىن تانىستىرىڭىزدار (2مين.)
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ اسسوساسيالىق قابىلەتتەرىن شىڭداۋ.
باعالاۋ كريتەرييلەرى:
- وقۋشىلاردىڭ وي جيناقتاپ، پىكىرىن دايەكتەي الۋى؛
- تانىتتىرۋعا قاجەتتى ءسوز ەتيكەتىن دۇرىس، جۇيەلى قولدانا الۋى.
3 - تاپسىرما. وزدەرىڭىز كۇندەلىكتى ومىردەن، ب ا ق قۇرالدارىنان نەمەسە مەرزىمدى باسپا ءسوز بەتتەرىنەن كەزدەستىرىپ جۇرگەن پىكىرتالاس تۇرلەرىن جازىڭىزدار (2مين.)
ماقساتى: تاقىرىپتىڭ ومىرمەن بايلانىسىن تانىتۋ.
باعالاۋ كريتەرييلەرى:
- وقۋشىلاردىڭ وي جيناقتاپ، پىكىرىن دايەكتەي الۋى؛
- تانىستىرۋعا قاجەتتى ءسوز ەتيكەتىن دۇرىس، جۇيەلى قولدانا الۋى.
3 - تاپسىرما: وزدەرىڭىز كۇندەلىكتى ومىردەن، ب ا ق قۇرالدارىنان نەمەسە مەرزىمدى باسپا ءسوز بەتتەرىنەن كەزدەستىرىپ جۇرگەن پىكىرتالاس تۇرلەرىن جازىڭىزدار (2مين.)
ماقساتى: تاقىرىپتىڭ ومىرمەن بايلانىسىن تانىتۋ.
باعالاۋ كريتەرييلەرى:
- ماسەلەنى ءوزارا تالقىلاۋ ناتيجەسىندە ورتاق ءتۇيىن جاساي الۋى؛
- وزىنە تانىس قۇبىلىستاردى سارالاپ ايتا الۋى.
4 - تاپسىرما: قازاق جانە ورىس تىلىندە بەرىلگەن پىكىرتالاس اتاۋلارىن اۋدارماسىمەن جۇپتاپ جازىڭىزدار (3 مين.) ەكراننان «ءسوزتالاس، كرۋگلىي ستول، ويتالقى، پولەميكا، اتىس، دەبات، ويكوكپار، سپور، پىكىرسايىس، ديسكۋسسيا، دوڭگەلەك ۇستەل، ديسپۋت، ايتىس» سوزدەرى كورسەتىلەدى.
ماقساتى: پىكىرتالاس تۇرلەرى اتاۋلارىن مەڭگەرتۋ.
باعالاۋ كريتەرييلەرى:
- تەرمين ءسوزدىڭ ماعىناسىن تۇسىنە الۋى.
(وقۋشىلار جاۋاپ بەرگەن سوڭ، دۇرىس جاۋاپ نۇسقاسى ەكراننان كورسەتىلەدى).
5 - تاپسىرما. پىكىرتالاسقا قاتىسۋشىعا قويىلاتىن تالاپتاردى وقىپ، ولاردىڭ ىشىندەگى وزدەرىڭىز ەڭ باستى تالاپ دەپ سانايتىن بىرەۋىنە تۇسىنىك بەرىڭىزدەر (3مين.).
ماقساتى: پىكىرتالس مادەنيەتى تالاپتارىمەن تانىستىرۋ.
باعالاۋ كريتەرييلەرى:
- تالاپتاردىڭ ءمانىن ءتۇسىنۋى؛
- ءوز ويلارىن دالەلدەي الۋى.
ايتىسكەرگە قويىلاتىن تالاپتار:
• تاقىرىپتان اۋىتقىماۋ؛
• وزىندىك ايقىن كوزقاراستىڭ، پوزيسيانىڭ بولۋى؛
• ءوزىن - ءوزى دۇرىس ۇستاي ءبىلۋى؛
• سويلەۋ شەبەرلىگى؛
• جوعارى مادەنيەتتىلىك (سوزگە توقتاۋ، داۋىس كوتەرمەۋ، اشۋلانباۋ)؛
• قارسىلاسىن دا، اۋديتوريانى دا سىيلاۋ، ت. ب.؛
• قارا باسىنىڭ نامىسىمەن قاتار ورتاق پىكىرگە دەگەن مۇددەلىلىك؛
• قارسىلاسىنا كەزەك بەرىپ وتىرۋ؛
• رەگلامەنت ساقتاۋ.
6 - تاپسىرما. بەرىلگەن ءسوز ورامدارىنىڭ قايسىلارىن پىكىرتالاس ۇستىندە مۇلدە قولدانۋعا بولمايدى دەپ سانايسىزدار؟ سەبەبىن شەشەندىكپەن، ءسوز مادەنيەتىمەن بايلانىستىرىپ تۇسىندىرىڭىزدەر (2مين.).
ماقساتى: العان بىلىمدەرىنە سۇيەنىپ، پىكىرتالاستا قولدانىلاتىن ءسوز ورامدارىن تالعاي الۋعا ۇيرەتۋ.
باعالاۋ كريتەرييلەرى:
- ەتيكەتتىك ءسوز ورامدارىنىڭ ماعىناسىن تۇسىنە ءبىلۋى؛
- ءوز پىكىرلەرىن وتكەن ماتەريالداردى پايدالانا وتىرىپ بەكىتە الۋى.
1 - توپقا ۇسىنىلاتىن ءسوز ورامدارى:
«مەنىڭ ويىمشا، ءسىز ءبىر نارسەگە ءمان بەرمەي تۇرعان سياقتىسىز»، «ءسوزىڭىزدى ناقتىلاي تۇسپەس پە ەكەنسىز...». «بۇلاي دەۋگە مۇلدە بولمايدى»، «توقسان اۋىز ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنى نەدە؟»
2 - توپقا ۇسىنىلاتىن ءسوز ورامدارى:
«سىزدىڭشە، بارلىق شيەلەنىس ءبىزدىڭ ارەكەتىمىزدەن باستالادى ەكەن عوي...». «باسقا پالە تىلدەن» دەگەن، بايقاپ سويلەڭىز، ايتپەسە...»، «ءسوزىمىز سۇلۋ سارايداي، ءبىراق جىلۋى قانداي؟»، «ويلانايىقشى...»
7 - تاپسىرما. سەرىك نەگيموۆ پەن بەرنارد شوۋدىڭ پىكىرلەرىن تىرەك ەتىپ ۇستانىپ جانە جوعارىدا ايتىلعان ءوز ويلارىڭىزعا سۇيەنىپ، دەموكراتيالىق قوعامداعى پىكىرتالاستىڭ ماڭىزى تۋرالى ساباق قورىتىندىسىن تۇجىرىمداپ جازىڭىزدار (3مين.).
ماقساتى: ساباقتا العان بىلىمدەرىن قورىتۋ.
باعالاۋ كريتەرييلەرى:
- دايەكسوزدى ورىندى قولدانىپ، ءوز سوزىمەن ساباقتاستىقتا جەتكىزە الۋى.
- ايتىلعان ويلاردان ءتۇيىن جاساي الۋى.
1. سەرىك نەگيموۆ: «شەشەندىكتىڭ اناسى - دەموكراتيا».
2. بەرنارد شوۋ: «ەگەر قولىندا ءبىر - ءبىر الماسى بار ەكى ادام سول المالارىن الماسا، وندا ءبارىبىر ەكەۋىن دە ءبىر - بىردەن الما قالار ەدى. ال ءبىر - بىردەن جاڭا ويى بار ەكى ادام ءبىر - بىرىمەن پىكىر الماسسا، وندا ولاردىڭ ءارقايسىسىندا ەكى - ەكىدەن وي قالىپتاسادى».
ساباقتى قورىتىندىلاۋ. وقۋشىلار ءبىلىمىن باعالاۋ
ۇيگە تاپسىرما: پىكىرتالاس تۋرالى نە بىلگىم كەلەدى؟ دەگەن سۇراققا 4 - 5 پۋنكتتەن تۇراتىن جاۋاپ جازىڭىزدار.