پوليسيا – دوس جانە قورعاۋشى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «پوليسيا – دوس جانە قورعاۋشى»
ماقساتى: ءى. وقۋشىلاردىڭ قۇقىقتىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىرۋ.
اتا زاڭىمىزعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك سەزىمىن
قالىپتاستىرىپ، شىنشىل دا ادىلەتتى جانە پاراساتتى تۇلعانى قالىپتاستىرۋ.
ءتۇرى: كەزدەسۋ، پىكىرتالاس.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، سۋرەتتەر، تاراتپالار.
بارىسى: (كۇي ورىندالىپ تۇرادى) ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
وقۋشىلاردى تىنىشتالدىرىپ، ساباققا نازارىن اۋدارۋ.
1. ءمۇعالىم: قۇرمەتتى ۇستازدار، وقۋشىلار، قوناقتار «پوليسيا – دوس جانە قورعاۋشى» اتتى سايىس تاربيە ساعاتىمىزعا قوش كەلدىڭىزدەر. بۇل تاربيە ساعاتىنىڭ نەگىزگى ماقساتى: 1. وقۋشىلاردىڭ قۇقىقتىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىرىپ، قۇقىق بۇزۋشىلىق جانە قىلمىس بەلگىلەرمەن، تۇرلەرىمەن تانىستىرۋ. قوعامنىڭ زاڭدارىمەن نورمالارىن ورىنداۋعا، قۇقىقتارىن ءبىلىپ ونى قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
2. قۇقىق تۋرالى جالپى تۇسىنىك. ينتەراكتيۆتى تاقتاعا نازار اۋدارايىق.
قوعامدا ءومىر سۇرەتىن ادامداردىڭ وزدەرىن ۇستاۋ ەرەجەلەرىن جيىنتىعىن الەۋمەتتىك نورمالار دەيمىز.
بۇۇ باس اسسامبلەياسى ادام قۇقىقتارىنىڭ جالپىعا ورتاق دەموكراتياسىن قابىلدادى. ول بويىنشا ادام قۇقىعى 3 توپقا بولىنەدى: 1. تابيعي قۇقىق، 2. ازاماتتىق قۇقىق 3. ەكونوميكالىق - الەۋمەتتىك، مادەني.
الەۋمەتتىك نورما: 1. قۇقىقتىق 2. مورال
قۇقىق دەگەنىمىز – مەملەكەت تاراپىنان زاڭداستىرىلعان جانە قورعالاتىن، جالپىعا بىردەي مىندەتتى نورمالار جۇيەسى.
ءبىزدىڭ ەلىمىزدە ادام قۇقىقتارى اتا زاڭىمىز ق. ر - نىڭ كونستيتۋسياسىندا كورىنىس تاپقان. ول 9 ءبولىم 98 باپتان تۇرادى. ونىڭ ەكىنشى ءبولىم 30 بابى قۇقىققا ارنالعان. سونىڭ ىشىندە ق. ر - داعى بالانىڭ قۇقىقتارى تۋرالى ايتىلعان.
ال ەندى ءوزىمىز، قۇقىق تۋرالى نە بىلەتىنىمىزدى ورتاعا سالايىق.
3. سەنىڭ قۇقىعىڭ – مەنىڭ قۇقىعىم. ءوز قۇقىقتارىڭىزدى ايتىپ وتىڭىزدەر.
1 - وقۋشى. 10 باپ. بالانىڭ ءومىر سۇرۋىنە، جەكە باسىنىڭ بوستاندىعىنا، ءقادىر - قاسيەتىنە جانە جەكە ومىرىنە قول سۇعىلماۋىنا قۇقىلى.
2 - وقۋشى. مەملەكەت بالانىڭ جەكە باسىنا ەشكىمنىڭ تيىسپەۋىن قامتاماسىز ەتەدى، ونىڭ ءتانىن، جانىن جابىرلەۋگە، دورەكىلىكتەن قورلاۋدان، ونىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىنا قىسىم جاساۋدىڭ وزگە دە تۇرلەرىنەن قورعاۋدى جۇزەگە اسىرادى.
3 - وقۋشى. 9 - باپ: بالانىڭ دارالىق ەرەكشەلىكتەرىن جانە ونى ساقتاۋعا قۇقىعى بالا تۋعان ساتىنەن باستاپ ات - ءجونى، ۇلتى، ازاماتتىعى بولۋعا قۇقىلى، ال ق ر - نىڭ زاڭ اكتىلەرىندە كوزدەلگەن جاعدايدى ساقتاۋعا قۇقىلى. قاي ۇلتقا جاتاتىندىعىنا، تىلىنە، دەنساۋلىعىنا، اتا - اناسىنا قاتىستى ءمان - جايلارعا قاراماستان بالا تەڭ قۇقىلى.
4 - وقۋشى: 11 - باپ. ءار بالا ءسوز بوستاندىعىنا جانە ءوز پىكىرىن ايتۋعا، ار - وجدان بوستاندىعىنا، كوممەرسيالىق ەمەس ۇيىمدارعا جانە ق ر - نىڭ زاڭدارىمەن رۇقسات ەتىلگەن بەيبىت جينالىستارعا قاتىسۋعا قۇقىعى بار.
5 - وقۋشى. 12 باپ: بىرەۋدىڭ اتىنا كىر كەلتىرۋگە، جەكە باسىنىڭ تىرشىلىگىنە ارالاسۋعا، رۇقساتسىز ۇيىنە كىرۋگە، بىرەۋدىڭ حاتتارىن وقۋعا ەشكىمنىڭ قۇقىعى جوق.
6 - وقۋشى. 19 باپ: اركىمنىڭ انا ءتىلى مەن ءتول مادەنيەتىن پايدالانۋعا، قارىم - قاتىناس، تاربيە، وقۋ جانە شىعارماشىلىق ءتىلىن ەركىن تاڭداپ الۋعا قۇقىعى بار.
7 - وقۋشى. 30 باپ: ازاماتتاردىڭ تەگىن ورتا ءبىلىم الۋىنا كەپىلدىك بەرىلەدى. ورتا ءبىلىم الۋ مىندەتتى. رەسپۋبليكا ازاماتتارىنىڭ كونكۋرستىق نەگىزدە تەگىن جوعارى ءبىلىم الۋ مىندەتتى.
8 - وقۋشى. 19 باپ: ءاربىر ادام ءوز پىكىرى بولۋىنا، ويىنداعىسىن ەركىن ايتۋىنا قۇقىعى بار. وسى ءبىلىمىمىزدى ورتاعا سالۋ ءۇشىن 4 توپقا بولىنەيىك.
1 -توپ. جالىن
2 -توپ. بايتەرەك
3 -توپ. جاسۇلان
4 -توپ. قىران
ءار توپ جەتەكشىلەرى وزدەرىن تانىستىرۋ.
ال ەندى جارىستى باستايمىز.
5. توپتاستىرۋ.
ءان: سولدات بولام مەن ەرتەڭ ءبىر توپ وقۋشىلاردىڭ ورىنداۋىندا.
ءار توپقا پلاكات بەرىپ ءوز ويلارىن جازىپ ايتىپ شىعۋ.
- دۇرىس ءوز ويلارىڭدى تاماشا جەتكىزدىڭدەر.
6. سۇراق - جاۋاپ.
1) «ۇرلىق ءتۇبى قورلىق» دەگەن ماقالدى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
2) ب. مومىش ۇلىنىڭ «تارتىپكە باس يگەن قۇل بولماس» ءسوزىن قالاي تۇسىنەسىڭ؟
3) الىمجەتتىك دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭ؟
4) كەلەڭسىز وقيعالاردى اتا.
ءان: ەل قورعاۋعا ءازىرمىز. ءبىر توپ وقۋشىلار ورىنداۋىندا.
7. كەلەڭسىز وقيعالاردى اتاپ شىقتى. مىنە وسىعان بايلانىستى ءتارتىپ بۇزۋشىلىققا بايلانىستى سۋرەت جانە ونى ءتۇسىندىرۋ.
1) ءورت
2) جول اپاتىنا بايلانىستى
3) شەمىشكە
4) ۇرلىققا بايلانىستى
8. ويدى اياقتا.
ماقال - ماتەل جالعاسىن تاپ.
بىرەۋگە ور قازبا.... (ءوزىڭ تۇسەسىڭ)، زاڭنىڭ قۇرىعى...(بارىنەن ۇزىن)، وتىرىكشىنىڭ قۇيرىعى..(ءبىر - اق تۇتام)، تۋرا بيدە..(تۋعان جوق)، تۋعاندى بيدە....(يمان جوق)، قولىڭمەن ىستەگەندى.....(موينىڭمەن كوتەر)، تەك جۇرسەڭ... (توق جۇرەسىڭ)، زاڭدى سىيلاعان...(ەركىن جۇرەدى)
9. قورىتىندى.
سونىمەن بۇگىنگى «پوليسيا – دوس جانە قورعاۋشى» تاربيە ساعاتىنان وزدەرىمىزگە نە ءبىلىپ، نە ۇيرەندىك؟ وقۋشىلار سويلەۋ.
ءان: جاسا، قازاقستان
بۇگىن تاربيە ساعاتىمىزعا قۇقىق قورعاۋ قىزمەتكەرىنە ءسوز بەرەيىك.
ۋاقىتتارىڭىزدى ءبولىپ، كەلگەندەرىڭىزگە كوپتەن-كوپ راحمەت. قوش، ساۋ بولىڭىزدار!
ماقساتى: ءى. وقۋشىلاردىڭ قۇقىقتىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىرۋ.
اتا زاڭىمىزعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك سەزىمىن
قالىپتاستىرىپ، شىنشىل دا ادىلەتتى جانە پاراساتتى تۇلعانى قالىپتاستىرۋ.
ءتۇرى: كەزدەسۋ، پىكىرتالاس.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، سۋرەتتەر، تاراتپالار.
بارىسى: (كۇي ورىندالىپ تۇرادى) ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
وقۋشىلاردى تىنىشتالدىرىپ، ساباققا نازارىن اۋدارۋ.
1. ءمۇعالىم: قۇرمەتتى ۇستازدار، وقۋشىلار، قوناقتار «پوليسيا – دوس جانە قورعاۋشى» اتتى سايىس تاربيە ساعاتىمىزعا قوش كەلدىڭىزدەر. بۇل تاربيە ساعاتىنىڭ نەگىزگى ماقساتى: 1. وقۋشىلاردىڭ قۇقىقتىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىرىپ، قۇقىق بۇزۋشىلىق جانە قىلمىس بەلگىلەرمەن، تۇرلەرىمەن تانىستىرۋ. قوعامنىڭ زاڭدارىمەن نورمالارىن ورىنداۋعا، قۇقىقتارىن ءبىلىپ ونى قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
2. قۇقىق تۋرالى جالپى تۇسىنىك. ينتەراكتيۆتى تاقتاعا نازار اۋدارايىق.
قوعامدا ءومىر سۇرەتىن ادامداردىڭ وزدەرىن ۇستاۋ ەرەجەلەرىن جيىنتىعىن الەۋمەتتىك نورمالار دەيمىز.
بۇۇ باس اسسامبلەياسى ادام قۇقىقتارىنىڭ جالپىعا ورتاق دەموكراتياسىن قابىلدادى. ول بويىنشا ادام قۇقىعى 3 توپقا بولىنەدى: 1. تابيعي قۇقىق، 2. ازاماتتىق قۇقىق 3. ەكونوميكالىق - الەۋمەتتىك، مادەني.
الەۋمەتتىك نورما: 1. قۇقىقتىق 2. مورال
قۇقىق دەگەنىمىز – مەملەكەت تاراپىنان زاڭداستىرىلعان جانە قورعالاتىن، جالپىعا بىردەي مىندەتتى نورمالار جۇيەسى.
ءبىزدىڭ ەلىمىزدە ادام قۇقىقتارى اتا زاڭىمىز ق. ر - نىڭ كونستيتۋسياسىندا كورىنىس تاپقان. ول 9 ءبولىم 98 باپتان تۇرادى. ونىڭ ەكىنشى ءبولىم 30 بابى قۇقىققا ارنالعان. سونىڭ ىشىندە ق. ر - داعى بالانىڭ قۇقىقتارى تۋرالى ايتىلعان.
ال ەندى ءوزىمىز، قۇقىق تۋرالى نە بىلەتىنىمىزدى ورتاعا سالايىق.
3. سەنىڭ قۇقىعىڭ – مەنىڭ قۇقىعىم. ءوز قۇقىقتارىڭىزدى ايتىپ وتىڭىزدەر.
1 - وقۋشى. 10 باپ. بالانىڭ ءومىر سۇرۋىنە، جەكە باسىنىڭ بوستاندىعىنا، ءقادىر - قاسيەتىنە جانە جەكە ومىرىنە قول سۇعىلماۋىنا قۇقىلى.
2 - وقۋشى. مەملەكەت بالانىڭ جەكە باسىنا ەشكىمنىڭ تيىسپەۋىن قامتاماسىز ەتەدى، ونىڭ ءتانىن، جانىن جابىرلەۋگە، دورەكىلىكتەن قورلاۋدان، ونىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىنا قىسىم جاساۋدىڭ وزگە دە تۇرلەرىنەن قورعاۋدى جۇزەگە اسىرادى.
3 - وقۋشى. 9 - باپ: بالانىڭ دارالىق ەرەكشەلىكتەرىن جانە ونى ساقتاۋعا قۇقىعى بالا تۋعان ساتىنەن باستاپ ات - ءجونى، ۇلتى، ازاماتتىعى بولۋعا قۇقىلى، ال ق ر - نىڭ زاڭ اكتىلەرىندە كوزدەلگەن جاعدايدى ساقتاۋعا قۇقىلى. قاي ۇلتقا جاتاتىندىعىنا، تىلىنە، دەنساۋلىعىنا، اتا - اناسىنا قاتىستى ءمان - جايلارعا قاراماستان بالا تەڭ قۇقىلى.
4 - وقۋشى: 11 - باپ. ءار بالا ءسوز بوستاندىعىنا جانە ءوز پىكىرىن ايتۋعا، ار - وجدان بوستاندىعىنا، كوممەرسيالىق ەمەس ۇيىمدارعا جانە ق ر - نىڭ زاڭدارىمەن رۇقسات ەتىلگەن بەيبىت جينالىستارعا قاتىسۋعا قۇقىعى بار.
5 - وقۋشى. 12 باپ: بىرەۋدىڭ اتىنا كىر كەلتىرۋگە، جەكە باسىنىڭ تىرشىلىگىنە ارالاسۋعا، رۇقساتسىز ۇيىنە كىرۋگە، بىرەۋدىڭ حاتتارىن وقۋعا ەشكىمنىڭ قۇقىعى جوق.
6 - وقۋشى. 19 باپ: اركىمنىڭ انا ءتىلى مەن ءتول مادەنيەتىن پايدالانۋعا، قارىم - قاتىناس، تاربيە، وقۋ جانە شىعارماشىلىق ءتىلىن ەركىن تاڭداپ الۋعا قۇقىعى بار.
7 - وقۋشى. 30 باپ: ازاماتتاردىڭ تەگىن ورتا ءبىلىم الۋىنا كەپىلدىك بەرىلەدى. ورتا ءبىلىم الۋ مىندەتتى. رەسپۋبليكا ازاماتتارىنىڭ كونكۋرستىق نەگىزدە تەگىن جوعارى ءبىلىم الۋ مىندەتتى.
8 - وقۋشى. 19 باپ: ءاربىر ادام ءوز پىكىرى بولۋىنا، ويىنداعىسىن ەركىن ايتۋىنا قۇقىعى بار. وسى ءبىلىمىمىزدى ورتاعا سالۋ ءۇشىن 4 توپقا بولىنەيىك.
1 -توپ. جالىن
2 -توپ. بايتەرەك
3 -توپ. جاسۇلان
4 -توپ. قىران
ءار توپ جەتەكشىلەرى وزدەرىن تانىستىرۋ.
ال ەندى جارىستى باستايمىز.
5. توپتاستىرۋ.
ءان: سولدات بولام مەن ەرتەڭ ءبىر توپ وقۋشىلاردىڭ ورىنداۋىندا.
ءار توپقا پلاكات بەرىپ ءوز ويلارىن جازىپ ايتىپ شىعۋ.
- دۇرىس ءوز ويلارىڭدى تاماشا جەتكىزدىڭدەر.
6. سۇراق - جاۋاپ.
1) «ۇرلىق ءتۇبى قورلىق» دەگەن ماقالدى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
2) ب. مومىش ۇلىنىڭ «تارتىپكە باس يگەن قۇل بولماس» ءسوزىن قالاي تۇسىنەسىڭ؟
3) الىمجەتتىك دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭ؟
4) كەلەڭسىز وقيعالاردى اتا.
ءان: ەل قورعاۋعا ءازىرمىز. ءبىر توپ وقۋشىلار ورىنداۋىندا.
7. كەلەڭسىز وقيعالاردى اتاپ شىقتى. مىنە وسىعان بايلانىستى ءتارتىپ بۇزۋشىلىققا بايلانىستى سۋرەت جانە ونى ءتۇسىندىرۋ.
1) ءورت
2) جول اپاتىنا بايلانىستى
3) شەمىشكە
4) ۇرلىققا بايلانىستى
8. ويدى اياقتا.
ماقال - ماتەل جالعاسىن تاپ.
بىرەۋگە ور قازبا.... (ءوزىڭ تۇسەسىڭ)، زاڭنىڭ قۇرىعى...(بارىنەن ۇزىن)، وتىرىكشىنىڭ قۇيرىعى..(ءبىر - اق تۇتام)، تۋرا بيدە..(تۋعان جوق)، تۋعاندى بيدە....(يمان جوق)، قولىڭمەن ىستەگەندى.....(موينىڭمەن كوتەر)، تەك جۇرسەڭ... (توق جۇرەسىڭ)، زاڭدى سىيلاعان...(ەركىن جۇرەدى)
9. قورىتىندى.
سونىمەن بۇگىنگى «پوليسيا – دوس جانە قورعاۋشى» تاربيە ساعاتىنان وزدەرىمىزگە نە ءبىلىپ، نە ۇيرەندىك؟ وقۋشىلار سويلەۋ.
ءان: جاسا، قازاقستان
بۇگىن تاربيە ساعاتىمىزعا قۇقىق قورعاۋ قىزمەتكەرىنە ءسوز بەرەيىك.
ۋاقىتتارىڭىزدى ءبولىپ، كەلگەندەرىڭىزگە كوپتەن-كوپ راحمەت. قوش، ساۋ بولىڭىزدار!
You Might Also Like
