InfoHub Logo

مەن اڭگىمەلەگەلى وتىرعان ءارى ادەتتەگىدەي، ءارى ادام ايتسا نانعىسىز بۇل وقيعاعا بىرەۋ سەنەر-اۋ دەپ استە ۇمىتتەنبەيمىن. راس، مەن وزىمە-وزىم سەنبەگەندىكتەن وعان ارينە، تەك ەسۋاس ادام عانا يلانۋى ىقتيمال. ال مەن ەسۋاس ەمەسپىن، مۇنىڭ ءبارى كورگەن ءتۇس تە ەمەس. الايدا كۇنى ەرتەڭ مەن جارىق دۇنيەمەن حوش ايتىسامىن، سوندىقتان بۇگىن ءمىناجات ەتىپ، كۇنامدى جەڭىلدەتۋىم كەرەك. مەنىڭ بار ماقساتىم — كەيبىر ءۇي ىشىندە بولعان وقيعالاردى كوپ اسا دانىشپانسىماي، قىسقاشا، تۇجىرىمداپ قانا جۇرتقا بايانداپ بەرۋ. ايتىپ-ايتپاي نە كەرەك، بۇل وقيعالار مەنى ابدەن تيتىقتاتتى، ولار مەنى قاجىتتى، تۇبىمە جەتتى. ايتسە دە سولاردىڭ سىرىن اشقىم كەلمەيدى. تالايلارعا ءتىرى جانعا زيانى جوق، شەكتەن تىس شىتىرمان قيال بولىپ كورىنسە دە، مەنىڭ ءوز باسىم ودان ابدەن ۇرەيىم ۇشقانى انىق. كەيىنىرەك، مۇمكىن مەنىڭ زارە-قۇتىمدى العان ەسۋاستىقتىڭ نە ەكەنىن وپ-وڭاي ءتۇسىندىرىپ بەرەتىن اقىلدى بىرەۋ تابىلار دا، ونداي ادام، ارينە، ويىما السام، جانىم تۇرشىگەتىن سول وقيعانى مەنەن گورى كوكەيگە قونىمدى ەتىپ، جۇيەلى تۇردە — ەڭ باستىسى اسا ۇرەيلى ەتپەي — تەك زاڭدىلىقتار مەن ناتيجەلەر تىزبەگى رەتىندە بىلگىرلىكپەن بايانداپ بەرەر.

بالا كۇنىمنەن مەن مومىن دا ءتىل العىش، ەلگەزەك بولىپ ءوستىم. نە بولسا، سوعان جانىم اشىپ تۇراتىن، سول ءۇشىن دە مەنى قۇربى-قۇرداستارىم مازاقتاۋشى ەدى. اسىرەسە مەن ءارتۇرلى جان-جانۋارلاردى جاقسى كورەتىنمىن،— اتا-انام بولسا ءۇي حايۋاناتتارىن ۇستاۋعا قارسى بولمايتىن. قولىم قالت ەتسە، سولاردى ازىقتاندىرىپ الەككە تۇسكەندە، سىلاپ-سيپاعاندا توبەم كوككە جەتۋشى ەدى. جىلدار وتكەن سايىن بۇل مىنەزىم بويىما ءسىڭىپ، كەيىن وسكەن سوڭ دا ومىردە كوڭىل كوتەرەر ودان ارتىق ەرمەك تاپقان ەمەسپىن. اينىماس، اقىلدى ءيتتى ءتاۋىر كورگەن، ادامعا ونىڭ ءارقاشان ادال قىزمەت ەتەتىنىن ايتىپ جاتۋدىڭ قاجەتى جوق. ادامعا ءتان تۇرلاۋسىز دوستىق پەن الدامشى ادالدىقتىڭ نە ەكەنىن كورگەندەر حايۋانداردىڭ رياسىز دا العاۋسىز ادالدىعىن جان-تانىمەن سەزىنەدى.

مەن ەرتە ۇيلەندىم، باقىتىم جانىپ، جارىمنىڭ مىنەز-قۇلقى دا ءوزىم سياقتى بولدى. ءۇي حايۋاناتتارىن جاقسى كورەتىنىمدى بايقاعان ول رەتى كەلگەندە مەنىڭ كوڭىلىمدى اۋلاپ، قولداپ وتىردى. ءبىزدىڭ ۇيىمىزدە قۇستار، التىن بالىقتار، اسىل تۇقىمدى يتتەر، ءۇي قوياندارى، مايمىل مەن مىسىق وسىرىلەتىن.

مىسىق اسا ءىرى، ادەمى، بارماقتاي الاسى جوق، شىم قارا، ءارى كەرەمەت اقىلدى بولاتىن. ول جونىندە ءسوز بولعاندا، تابيعاتىندا ىرىمشىل مەنىڭ ايەلىم قارا مىسىقتى قاشان دا قۇبىلمالى پەرى سانايتىن حالىقتىڭ ەسكىدەن كەلە جاتقان ۇعىمىن يشارات ەتەتىن. ارينە، ونى ول ازىلدەپ ايتاتىن، ال مەن بولسام ونى وسىنداي ءبىر ءساتى كەلىپ وتىرعاندىقتان دا باستان-اياق بايانداپ بەرۋگە ۇيعاردىم.

پلۋتوندى (مىسىق سولايشا اتالاتىن) مەن ايرىقشا ءتاۋىر كورۋشى، ونىمەن ۇنەمى ويناۋشى ەدىم. وعان ءارقاشان ءوزىم تاماق بەرەتىنمىن. ول ۇيدە جۇرسەم مەنىڭ ىزىمنەن ەكى ەلى قالمايتىن. ءتىپتى كوشەگە شىقسام سوڭىمنان ىلەسە شىعاتىن، ۇيگە تاستاپ كەتۋگە قانشاما الەك بولۋشى ەدىم.

ءبىزدىڭ دوستىعىمىز تالاي جىلعا سوزىلدى، بۇل ەكى ارادا ءازازىل جىن-شايتاننىڭ ازعىرۋىمەن مەنىڭ مىنەز-قۇلقىم (ۇياتتان ءجۇزىم كۇيسە دە مويىنداۋعا ءماجبۇرمىن) بۇزىلدى. كۇننەن كۇنگە كوڭىل-كۇيىم كەتىپ، تۇنجىراپ، اشۋشاڭ، اينالاداعىعا سەلت ەتپەيتىن ەنجار بولا باستادىم. مەن ايەلىمە زەكىپ، ايقايلايتىندى شىعاردىم. اقىرى وعان ءتىپتى قول كوتەرەتىن دە بولدىم. بۇل وزگەرىستى مەنىڭ جاقسى كورەتىن جان-جانۋارلارىم دا سەزە باستادى. مەن كوڭىل ءبولۋدى قويعانىم بىلاي تۇرسىن، ءتىپتى ولارعا ءزابىر كورسەتەتىن دە بولدىم. الايدا پلۋتون دەگەندە، وزگەشە قاراۋشى ەدىم، كەيدە الدەقالاي ەركەلەپ، قاسىما كەلسە، ايتپەسە ءمانايىم كوزىمە تۇسە قالسا، ءۇي قوياندارىن، مايمىلدى، ءتىپتى ءيتتى ويلانباي-اق زابىرلەيتىنىم سياقتى مەن وعان استە تيمەۋشى ەدىم. ءبىراق مەنىڭ بويىمداعى دەرت اسقىنا بەردى — ال ىشكىلىككە قۇشتارلىقتان اسقان سۇمدىق دەرت جوق،— اقىرى قارتايىپ، ەندى ىزاشىل بولا باستاعان پلۋتون دا مەنىڭ دورەكى مىنەزىمنەن قاسىرەت شەگە باستادى.

بىردە ءوزىم جاقسى كورەتىن كاباكتا بولىپ، تويا ءىشىپ، تۇندە كەش ورالدىم، كۇندىزگىدەي ەمەس، مىسىعىم جانىما جولاماي، قاشقالاقتاي بەرگەن سياقتى كورىندى. مەن ونى ۇستاپ الدىم. دورەكىلىگىمنەن قورقىپ، ونشا قاتتى بولماسا دا ول قولىمدى تىستەپ الى، قاناتىپ قويدى. سول كەزدە مەنىڭ ىزام كەلىپ ءوزىمدى ءوزىم ۇستاي الماي كەتتىم. اشۋلانعانىم سونشالىق، ءتىپتى كەۋدەمە دەمىم سىيمادى، جىنىم ۇستاپ، تۇلا-بويىمدى كەرەمەت كەك كەرنەدى. مەن بەشپەتىمنىڭ قالتاسىنان باكىمدى الىپ، ءتىلىن اشتىم دا، مىسىقتى القىمنان قىلقىندىرىپ قىسىپ ۇستاپ تۇرىپ، ءبىر كوزىن ويىپ الدىم. وسى سۇمدىق قاتىگەزدىگىمدى ايتسام بەتىمنەن وتىم شىعادى، ورتەنىپ قالشىلداپ كەتەمىن.

ەرتەڭىنە، تۇنگى ىشكىلىكتەن سوڭ ۇيىقتاپ، شاراپتىڭ ۋىتى تاpaپ، ەسىمدى جيعاننان كەيىن بارىپ، ءوزىم ىستەگەن ورەسكەل ىستەن ءارى وكىنگەندەي، ءارى ۇرەيىم ۇشقانداي بولدىم؛ ءبىراق ونىڭ ءوزى مەنىڭ جان دۇنيەمدە بالەندەي ءىز قالدىرا قويماعان ەكى تالاي سەزىم عانا بولاتىن-دى. مەن قايتادان ءىشىپ كەتتىم، ونىڭ ءبارىن كەيىن شاراپپەن تۇنشىقتىرىپ تاستادىم.

بىرتە-بىرتە مىسىقتىڭ جاراسى دا جازىلا باستادى. راس ۇڭىرەيگەن كوزدىڭ ۇياسىن كورگەندە، زارەڭ ءزار تۇبىنە كەتەدى. ايتسە دە اۋىرعانى باسىلعانعا ۇقسايدى. ول بۇرىنعىسىنشا ءۇي ءىشىن كەزىپ جۇرەدى، ءبىراق مەنى كوردى دەگەنشە، زىتا جونەلەدى. مەنىڭ جۇرەگىم اياۋشىلىقتان ءالى جۇرداي بولا قويماعان-دى، سوندىقتان ءبىر كەزدە ماعان ءۇيىر ماقۇلىقتىڭ ەندى وشپەندىلىگىن جاسىرا الماي زىتا جونەلەتىندىگىنە العاشقىدا وكىنىپ تە ءجۇردىم. ايتسە دە بۇل سەزىم ورنىن كوپ ۇزاماي وشپەندىلىك باسىپ الدى. سودان بارىپ مەنى مۇلدەم قۇردىمعا قۇلدىراتىپ تىنۋ ءۇشىن بويىمدا قاسارىسقان قاراما-قايشىلىق رۋحى پايدا بولدى. فيلوسوفتار ونى ەلەمەيدى. ال مەن بولسام، قاراما-قايشىلىقتار رۋحى امەندە ادام جۇرەگىن وياتاتىن ەڭ قۇدىرەتتى كۇشكە — بولىنبەس، باستاپقى قابىلەتكە نەمەسە ادامنىڭ ءوز تابيعاتىن تانىتاتىن سەزىمگە جاتاتىنىنا جان-تانىممەن العاۋسىز سەنەمىن. تالاي مارتە جاعىمسىز، نەمەسە تەك ولاي جاساۋعا بولمايتىندىقتان عانا ەش سەبەپ-سىلتاۋسىز، ءمان-ماعىناسىز جۇزدەگەن ارەكەتتەر جاساماعان كىم بار؟ اقىلعا قونبايتىن نارسەنى، زاڭدى بۇزۋدى تەك تىيىم سالىنعاندىقتان عانا ۇنەمى اڭساپ تۇرمايمىز با وسى؟ سونىمەن، مۇلدە مەنىڭ تۇبىمە جەتۋ ءۇشىن بويىمدا قاراما-قايشىلىقتار رۋحى پايدا بولدى. ادام سىرىن ۇعىپ بولماس ءوزىن-وزى قيناۋعا، ازاپتاۋعا — ءوز تابيعاتىن قورلاۋعا دەگەن وسى بەيىمدىلىك، ايتەۋىر جاماندىق جاساۋ ءۇشىن جاماندىققا بەيىمدىلىك — ءتىلسىز بەيشارا ماقۇلىقتى ازاپتاۋدى ابدەن شەگىنە جەتكىزۋگە يتەرمەلەدى. ءبىر كۇنى تاڭەرتەڭ مىسىقتى ۇستاپ الىپ، اسپاي-ساسپاي موينىڭا تۇزاقتى سالدىم دا بۇتاققا اسىپ قويدىم — وكىنىشتەن كوزىمنەن جاس سورعالاپ، جۇرەگىم زار جىلاسا دا استىم،— ونىڭ ءبىر كەزدە ماعان ءۇيىر بولعانىن بىلگەندىكتەن، وعان وزبىرلىق جاساپ، ادىلەتتىكتەن اتتاعانىمدى سەزە تۇرىپ، ادەيى استىم،— قانداي كۇناعا — مەنىڭ ماڭگى ولمەيتىن جانىمدى سۇمدىق قارعىسقا ۇشىراتۋى مۇمكىن بولعان كۇننىڭ وزىندە دە — ءتىپتى قايىرىمى مول، قۇدىرەتى كۇشتى قۇدايدىڭ راقىمى جەتە بەرمەيتىن سۇمدىق كۇناعا باتقانىمدى بىلە تۇرا استىم.

سول سۇمدىقتى جاساعان كۇنى تۇندە مەنى «ءورت» دەگەن ايقاي شىرت ۇيقىدان وياتتى. مەنىڭ توسەگىمنىڭ الدىنداعى شىمىلدىق لاپىلداپ جانىپ بارادى ەكەن. بۇكىل ءۇي ءورت قۇشاعىندا. ايەلىم، قىزمەتشىمىز بەن مەنىڭ ءوزىم دە ورتەنىپ كەتە جازدادىق. مەنىڭ تامتىعىم قالعان جوق. بارلىق مۇلكىمىزدى ءورت جالماپ قويدى، سودان بەرى وكىنىش وكسىگىن باسا الماي كەلەمىن.

بۇل باقىتسىزدىقتىڭ سەبەبى مەن سالدارىن ىزدەپ، ونى ءوزىمنىڭ قاتىگەزدىك ارەكەتىممەن بايلانىستىرىپ ابىگەرلەنبەۋگە مەنىڭ باتىلىم جەتەدى. تەك بۇكىل وقيعانىڭ ەگجەي-تەگجەيىن ءسۇزىپ وتكىم كەلەدى — كوزگە ىلىنبەس، ءتىپتى كۇماندى ءجايتتىڭ ءوزىن قارعىس قالدىرعىم كەلمەيدى. ءورت بولعان كۇننىڭ ەرتەڭىنە ءورتتىڭ ورنىنا بارىپ قايتتىم. ءۇيدىڭ ءبىر قابىرعاسىنان باسقاسى تۇگەل قۇلاپتى. مەنىڭ توسەگىمنىڭ باس جاعىنداعى ەكى بولمەنىڭ ارالىعىنداعى جۇقا قابىرعا عانا امان قالىپتى. ونىڭ سىلاعى دا تۇسپەگەن — سول قالپىندا — ونى مەن قابىرعانىڭ جاقىندا عانا سىلانعانىنان بولار دەپ ويلادىم. سونىڭ جانىنا كوپ ادام جينالىپتى، ءبارى ءبىر جەرگە شۇقشيا دا سۇقتانا قاراپ تۇر. «عاجاپ!»، «سۇمدىق!» سياقتى قۇپيالى سوزدەر كوڭىل قىتىقتايدى. مەن جينالعان جۇرتقا جاقىندادىم، قابىرعانىڭ اعاراڭداعان بەتىندە الىپ مىسىقتىڭ بارەلەفى — بەينەسى سياقتى بىردەڭە كورىنەدى. مىسىق بەينەسىنىڭ دالدىگىنە قايران قالعاندايسىڭ. مىسىقتىڭ موينىڭدا بايلانعان ءجىبى دە بار.

العاشقىدا بۇل ەلەس — ونى باسقاشا ايتا المايمىن،— مەنىڭ ۇرەيىمدى ۇشىرىپ قايران قالدىردى. الايدا ويلانا كەلە ءسال كوڭىلىم ساباسىنا تۇسكەندەي بولدى. مىسىقتى ءۇيدىڭ جانىنداعى ب ا ق ىشىنە اسىپ قويعانىم ەسىمە ءتۇستى. ءورت كەزىندەگى الاساپىران دۇربەلەڭدە باققا جۇرت قاپتاپ كەتىپ، سوندا بىرەۋ ءجىپتى قيىپ، مىسىقتى الىپ اشىق تەرەزەدەن مەنىڭ بولمەمە لاقتىرىپ جىبەرگەن بولسا كەرەك. مۇمكىن سولاي ەتىپ ۇيىقتاپ جاتقان مەنى وياتقىسى كەلگەن دە بولار. مەنىڭ قاتىگەزدىگىمنىڭ قۇربانى بولعان مىسىقتى، قابىرعا قۇلاپ، جاڭادان عانا سىلانعان ارالىق قابىرعاعا جاپسىرىپ تاستاعان بولۋى ىقتيمال. مەن كورگەن سىلەم ءورت كەزىندە ۇيتىلگەن سول مىسىقتىڭ جاتقان ورنى بولۋعا ءتيىس.

الگى باياندالعان عاجاپ قۇبىلىستى وپ-وڭاي ءتۇسىندىرىپ، ار-ۇياتىمدى اقتاپ، كوڭىلىمدى جۇباتقانىممەن ءبارى ءبىر ول كوكىرەگىمدە وشپەس ءىز قالدىردى. ۇزاق ايلار بويى مىسىقتىڭ بەينەسى قىر سوڭىمنان قالماي قويدى؛ سودان سىرتتاي، تەك سىرتتاي وكىنىش ءتارىزدى ءبىر سەزىم كوڭىلىمە قايتا ۇيالاعانداي بولدى. ءتىپتى مەن مىسىقتى ولتىرگەنىمە وپىق جەگەندەي بولدىم، ءتاۋىر كورەتىن سول مىسىعىم تۇقىمداستاردىڭ ىشىنەن سوعان ۇقساس بىرەۋىن ەندى ءوزىم كۇنى-تۇنى شىقپايتىن بولعان ەسكى جاتاقتاردان ىزدەستىرە باستادىم.

ءبىر كۇنى تۇندە قۇداي قارعاعان ءبىر جەردە قالعىپ-مۇلگىپ وتىرعانىمدا الگى ءۇيدىڭ بار جيھازى بولىپ تابىلاتىن دجين الدە روم قۇيىلعان اباجاداي ۇلكەن كەسپەكتىڭ ۇستىندە تۇرعان قاپ-قارا بىردەڭەگە نازارىم اۋدى. سول توسىن نارسەنى بۇعان دەيىن قالاي بايقاماعانىما قايران قالىپ، الگى كەسپەكتەن كوز ايىرماي ءبىراز وتىردىم. مەن ورنىمنان تۇرىپ بارىپ، ونى قولىممەن سيپادىم. قاراسام، ءوزى ءىرى، ءبىر عانا ايىرماشىلىعى بولماسا، ناعىز پلۋتوننان اينىمايتىن قارا مىسىق ەكەن. پلۋتونىنىڭ تەرىسىندە ءبىر تال اق قىلشىعى جوق ەدى. ال مىنا مىسىقتىڭ القىمىندا سولعىنداۋ اق تەڭبىلى بار.

مەنىڭ كوڭىل اۋدارعانىما قۋانىپ كەتتى بىلەم، جايمەن سيپاي بەرىپ ەدىم، ول مياۋلاپ ورنىنان اتىپ تۇردى دا قولىما سۇيكەنە باستادى. ال مەن بولسام ءدال سونداي مىسىقتى ىزدەپ جۇرگەنمىن. سول زاماتىندا ونى ساتىپ العىم كەلدى؛ ءبىراق ءۇيدىڭ قوجاسى اقشادان باس تارتتى. ويتكەنى ونى مۇندا بۇرىن-سوڭدى كورمەگەن، ونىڭ قايدان پايدا بولعانىن بىلمەيدى دە ەكەن.

مەن مىسىقتىڭ باسىنان سيپاي بەردىم، ۇيگە قايتۋعا ىڭعايلانعان كەزىمدە ول ماعان ىلەسۋگە سىڭاي ءبىلدىردى. مەن قارسىلىق جاساعانىم جوق؛ جولشىباي مەن ونى اۋىق-اۋىق ەڭكەيىپ باسىنان سيپاپ قويدىم. ۇيدە تەز ۇيرەنىسىپ كەتتى دە، مەنىڭ ايەلىم دە ونى جاقسى كورەتىن بولدى.

ءبىراق مەن ءوزىم ونى بارعان سايىن جەك كورە باستادىم. بۇلاي بولادى دەپ ويلاعان جوق ەدىم؛ الايدا قالايشا مۇنداي بولعانىن بىلمەيمىن، ونىڭ جاقسى كورىپ، ەركەلەگەنى ىزامدى كەلتىرىپ، اشۋىمدى قوزدىردى. بۇل سەزىم بارعان سايىن ۇدەپ، ناعىز كەكشىلدىككە اينالدى. ەندى مىسىقتى كورگىم كەلمەيتىن بولدى، ونىڭ كوزىن جويۋعا بۇرىنعى ءبىر جاساعان قاتىگەزدىگىم ەسىمە ءتۇسىپ، سول عانا قول بايلاۋ بولىپ ءجۇردى. اپتالار ءوتىپ جاتتى، ايتسە دە ونى ۇرماق تۇگىل، ماڭدايىنان شەرتكەنىم جوق؛ ءبىراق مىسقىلداپ، تام-تۇمداپ بويىمدى جەككورۋشىلىك سەزىمى بيلەي باستادى، مەن سول قارعىس تيگردەن وبادان قاشقانداي قاشاتىن بولدىم.

ءبىر كۇنى تاڭەرتەڭ پلۋتون سياقتى ءبىر كوزىنەن ايرىلىپ شىعا كەلگەندە مەن سول مىسىقتى ولەردەي جەك كورە باستادىم. الايدا ونى ايەلىم بۇرىنعىدان بەتەر جاقسى كورەتىن بولدى. ويتكەنى، بۇرىن ايتقانىمداي، ول دا ءبىر كەزدەگى ءوزىم سياقتى كۇندەلىكتى تىرشىلىك-تىنىسىمنىڭ سارقىلماس ءمولدىر بۇلاعى بولعان ۇياڭ دا نازىك سەزىمدى جان ەدى.

ءبىراق مەنىڭ جەك كورۋشىلىگىم كۇشەيگەن سايىن مىسىقتىڭ ماعان ۇيىرلىگى ارتا تۇسكەن سياقتى. ول مەنىڭ قىر ىزىمنەن قالمايتىن بولدى، ونىڭ نەگە ەكەنىن ادام ءبىلىپ بولمايدى. مەن وتىردىم دەگەنشە ول ورىندىعىمنىڭ استىنا كىرەدى، ايتپەسە قارعىپ الدىما وتىرىپ الادى دا، ەركەلەپ ابدەن زىقىمدى شىعارادى. ءبىر جاققا كەتەيىن دەپ ورنىمنان تۇردىم بولدى، اياعىما ورالادى، كەيدە ءسۇرىنىپ قۇلاي جازدايمىن، نەمەسە وتكىر تىرناقتارىمەن ءبۇرىپ، كيىمىمدى جىرتقانىنا قاراماي كەۋدەمە ورمەلەپ شىعىپ الادى. سونداي ساتتەردە ونى تابان استىندا قاتىرا سالعىم دا كەلەدى، ءبىراق وندايدا مەنىڭ بۇرىن جاساعان كىنام ەسىمە تۇسەدى دە، جاسىرماي ايتسام ول دا ەمەس، ەڭ باستىسى — سول ماقۇلىق الدىنداعى ۇرەي مەنى تەجەپ قالادى.

ادىلىنە كەلسەك، ونىڭ ءوزى الدەبىر ناقتى باقىتسىزدىق الدىنداعى ۇرەي دە ەمەس، ءتىپتى سول سەزىمدى باسقا سوزبەن قالاي ايتۋعا بولاتىنىڭ دا بىلمەيمىن. سول مىسىقتان پايدا بولعان سۇمدىق ۇرەيدىڭ الەگىنەن ادامنىڭ اقىلىنا سىيمايتىن ەلەسكە سەنۋشىلىكتىڭ ۇدەي تۇسكەنىن جايشىلىقتا عانا ەمەس، ءتىپتى وسى ءقازىر مىنا توردىڭ ىشىندە وتىرعان شاقتا مويىنداۋدىڭ ءوزى ۇيات. مەن ولتىرگەن مىسىقتان بۇل عاجاپ ماقۇلىقتىڭ ءوزى جوعارىدا ايتقان جالعىز ايىرماشىلىعى — ومىراۋىنداعى سولعىن اق جولاعىن جۇبايىم دا تالاي مارتە كورسەتكەن بولاتىن. بۇل داقتىڭ اۋماعى ەداۋىر، اينالاسى جايىلىڭقىلاۋ ەكەنى، مۇمكىن وقۋشىلاردىڭ ەسىندە شىعار؛ ءتىپتى اڭعارىپ بولمايتىنداي، مۇنداي قيسىنسىز نارسەگە مەنىڭ اقىل-ويىم كوپكە دەيىن جەتپەي قويدى — ايتپەسە بىرتە-بىرتە كەم-كەمدەپ ول اقىرى ايقىندالا ءتۇستى. سول كەزدەن باستاپ ونىڭ نەگە ۇقساعانىڭ اۋىزعا الۋعا ۇرەيىم ۇشادى — ەڭ الدىمەن مىنە سول ءۇشىن دە وعان وشىكتىم، ودان زارە-قۇتىم قالمادى — ەگەر شامام كەلسە سول قارعىس اتقىر قۇبىجىقتان زاماتىندا-اق قۇتىلعان بولار ەدىم — سول كەزدەن باستاپ ءبىلىپ قويعايسىز،— ۇرەيلى — دار اعاشىن — ۇرەي مەن جاۋىزدىقتىڭ — قاسىرەت پەن اجالدىڭ قانقۇيلى دا قاتەرلى قۇرالىن ەلەستەتەتىن بولدى.

ەندى مەن بۇل جالعانداعى پەندەنىڭ بارىپ تۇرعان باقىتسىز بيشاراسى بولدىم. مەن ولتىرگەن مىسىققا ۇقساس قارعىس اتقىر ماقۇلىق، سول قارعىس اتقىر ماقۇلىق باقشيىن قاراپ، مەنى — قۇدىرەتى كۇشتى ءتاڭىردىڭ بەينەسىمەن جاسالعان ادامدى سونشالىقتى جان توزگىسىز قاسىرەتكە دۋشار ەتتى! ءيا-يا! كۇنى-تۇنى تىنىشتىق دەگەننىڭ نە ەكەنىن ۇمىتتىم. كۇندىز ءبىر ءپاس قاسىمنان اتتاپ شىقپايدى، ءتۇن بولسا تۇسىمدە ءبىر سۇمدىقتارمەن ارپالىسىپ ساعات سايىن ويانامىن، بەتىم سول ماقۇلىقتىڭ ىستىق لەبىن سەزسە، كەۋدەمدى ءزىل باتپان سالماعى باسىپ جاعادى — ءومىرىمنىڭ اقىرىنا دەيىن جان-جۇرەگىمدى جەگەن سول عالاماتتى ىسىرىپ تاستاۋعا شامام كەلمەيدى.

بۇل قاسىرەت مەنىڭ جان دۇنيەمنەن اقىرعى ىزگىلىك سەزىمىن الاستادى. مەن ەندى قاستاندىلىقتان — ادامنىڭ ميىنا كەلمەيتىن ەڭ بارىپ تۇرعان قارا نيەت، قاستاندىقتان بوتەن ەشتەڭە ويلامايتىن بولدىم. ادەتتەگى تۇنجىراعان تۇيىقتىعىن بۇكىل جان-جانۋار اتاۋلىعا، بارشا ادامزات بالاسى اتاۋلىعا دەگەن وشپەندىلىككە اينالدى: مەنىڭ ءجون-جوسىقسىز اياق استىنان بۇرقان-تارقان بولاتىن جۇگەنسىز دولىلىعىمنان اسىرەسە اماندە بەتىمە كەلۋدى بىلمەيتىن، سابىرلى دا سالماقتى ايەلىم مەيلىنشە كوپ تاۋقىمەت تارتتى.

بىردە شارۋامىز بولىپ، ەكەۋمىز كەدەيلىكتىڭ كەسىرىنەن ءوزىمىز تۇرعان ەسكى ءۇيدىڭ پودۆالىنا تۇستىك. ىزىمنەن ىلەسە شىققان مىسىق اياعىما ورالا بەردى دە، تىك باسپالداقتان ءتۇسىپ كەلە جاتىپ ءسۇرىنىپ كەتتىم، وقىستا مويىن ومىرتقام ءۇزىلىپ كەتە جازدادى، اشۋ قىسىپ، ەسىم شىعىپ كەتتى. بۇعان دەيىن تەجەپ كەلگەن ۇرەيدى ۇمىتىپ، بالعاعا تاپ بەردىم، ەندى بولماعاندا مىسىقتى سول جەردە شارت شاۋىپ تاستاۋعا بار ەدىم. ايتەۋىر ايەلىم قولىمدى ۇستاپ قالدى. وعان قاراعاندا ديۋ-پەرىنىڭ اشۋى دا تۇككە تۇرمايتىنداي دولىلىقپەن قولىمدى جۇلىپ الدىم دا ونىڭ باسىن بالعامەن قاق ايىردىم. ول ءتىل تارتپاي سۇلاپ ءتۇستى.

سول قانىشەرلىكتى جاساعاننان كەيىن مەن اسىقپاي-ساسپاي ەندى ولىكتى جاسىرۋدىڭ ايلاسىن قاراستىرا باستادىم. كورشىلەردىڭ كوزىنە تۇسپەي ونى كۇندىز نەمەسە ءتۇن جامىلىپ الىپ شىعا المايتىنىمدى جاقسى ءبىلدىم. باسىما ءارقيلى ويلار كەلدى. العاشقىدا مۇردەنى بۇتارلاپ شاۋىپ-شاۋىپ، پەشكە جاقپاق بولدىم. سودان سوڭ ءۇيدىڭ پودۆالىنا اپارىپ كومۋگە ۇيعاردىم. ودان كەيىن ماعان اۋلاداعى قۇدىققا تاستاعان ءجون بولار دەگەن، ايتپەسە جاشىككە سالىپ شەگەلەپ، جۇك تاسۋشىنى جالداپ اكەلىپ، ۇيدەن الىپ شىقسام دەگەن وي كەلدى. اقىرى، بارىنەن دە وڭتايلى ءادىس تاپقانداي بولدىم. مەن كەزىندە ورتا عاسىرداعى بيلەۋشىلەر جاساعانداي ولىكتى ەكى قابىرعانىڭ ورتاسىنا سالىپ، جىمىن بىلدىرمەي قوسا ءورىپ جىبەرۋگە ۇيعاردىم.

بۇل ءۇشىن پودۆال ىڭعايلى-اق بولاتىن. قابىرعاسى ونشا مىقتى قالانباعان، ونىڭ ۇستىنە جاقىندا عانا اسىعىس سالىنعان، سىزدان ءقازىردىڭ وزىندە ءار جەرى قوپارىلىپ ءتۇسىپ جاتىر. سونداي-اق ءبىر قابىرعاسىندا ساندىك ءۇشىن پەش پە، الدە وشاق پا، سوعان ۇقساس بىردەڭە جاسالعان، كەيىن كىرپىشپەن قالانىپ، سىرتىندا سىلانعان كەرتپەشەك بولاتىن. مەن سول اراداعى كىرپىشتەردى وپ-وڭاي بۇزىپ الىپ، ورنىنا مۇردەنى سالىپ، ەڭ تاجىريبەلى دەگەن ادام قاراعاننىڭ وزىندە دە سەزىكتەنبەيتىندەي ەتىپ قايتا ءورىپ، سىلاپ تاستايتىنىما ەش كۇماندىعىم جوق.

مەنىڭ ەسەبىم دۇرىس بولىپ شىقتى. سۇيمەندى سالىپ، قابىرعاداعى كىرپىشتەردى وپ-وڭاي بۇزىپ الدىم دا ەكى قابىرعا ارالىعىنا ولىكتى تىكەسىنەن تۇرعىزىپ قويىپ، كىرپىشتەردى قايتادان ورنىنا قالادىم. جات كوزگە تۇسپەي اك، قۇم جانە جوكە تاۋىپ اكەلدىم دە، سىلاق لاي جاساپ، قايتا قالانعان قابىرعانى بۇرىنعىدان اينىمايتىنداي ەتىپ سىلاپ تاستادىم. بىتكەن سوڭ بايقاپ كورىپ ەدىم، ءبارى دۇرىس ەكەن. قابىرعاعا ەشكىم قول تيگىزبەگەندەي. مەن ەدەندەگى قوقىستىڭ قيقىمىن قالدىرماي تازالاپ جيناپ الدىم. سودان سوڭ ءوز ىسىمە ءوزىم ماساتتانا قاراپ تۇرىپ:

— ەڭ بولماعاندا، وسى ساپار ەڭبەگىم زايا كەتپەدى، ايتەۋىر،— دەدىم.

سودان سوڭ بارىپ وسى زور باقىتسىزدىققا سەبەپكەر بولعان مالعۇندى ىزدەي باستادىم؛ ەندى ونى قالاي دا ولتىرۋگە ۇيعاردىم. سول كەزدە كوزىمە تۇسكەندە ول مىسىقتىڭ اجالى جەتىپ ەدى، ءبىراق شاماسى مەنىڭ جاقىنداعى اشۋىمنان زارەسى ۇشقان ايلالى ماقۇلىق قۇردىمعا كەتكەندەي زىم-زيا جوق بولىپ شىقتى. جەكسۇرىن مىسىق جوق بولعان كەزدە ەڭسەمدى باسقان اۋىر جۇكتەن ارىلىپ، كەۋدەمدى كەرەمەت راقات سەزىمى كەرنەگەندەي بولعانىن اۋىزبەن ايتىپ تا، ءتىپتى قاعازعا جازىپ تا جەتكىزۋ استە مۇمكىن ەمەس. ءتۇنى بويى ول كوزىمە تۇسپەدى؛ ول ۇيگە كەلگەلى بەرى الاڭسىز تىنىش ۇيىقتاعان العاشقى كۇنىم دە سول بولدى. ءيا، جاسالعان اۋىر قىلمىس جانىمدى جەگىدەي جەسە دە، مەن ۇيىپ ۇيىقتادىم.

ەكىنشى، ءۇشىنشى كۇن دە ءوتتى، ءبىراق مەنىڭ ءجابىرشىم كوزىمە تۇسپەي قويدى. مەنىڭ قايتادان ەڭسەم كوتەرىلىپ، تىنىسىم كەڭي باستادى. قۇبىجىق قورقىنىشى الدى-ارتىنا قاراماي ۇيدەن قاشىپ كەتتى! مەن ەندى ونى قايتىپ كورمەيتىن بولدىم! قانداي راقات! وتكەنگە وكىنۋ ويىمدا جوق! ءجۇردىم-باردىم عانا جاۋاپ الىندى، ءبىراق مەن ودان وپ-وڭاي اقتالىپ شىقتىم. ءتىپتى ۇيگە ءتىنتۋ جۇرگىزگەن دە بولدى — ارينە، ەشتەڭە تابا المادى مۇنان بىلاي باقىتتى بولاتىنىما مەنىڭ ەندى كۇمانىم قالمادى.

جۇبايىمدى ولتىرگەن سوڭ ءتورتىنشى كۇنى كۇتپەگەن جەردەن پوليسيا cay ەتە قالدى، قايتادان ءۇيدى مۇقيات ءتىنتىپ شىقتى. الايدا قۇپيا قۋىستى تابا المايتىنىنا كامىل سەندىم، سوندىقتان كوڭىلىم ەش قوبالجىعان جوق، پوليسەيلەر ءۇيدى تىنتىگەن كەزدە مەنىڭ ولارمەن بىرگە بولۋىمدى تالاپ ەتتى. ولار بۇرىش-بۇرىشتىڭ، قۋىس-قۋىستىڭ ءبارىن تىمىسكىلەدى. اقىرى ءۇشىنشى الدە ءتورتىنشى مارتە پودۆالعا قايتا ءتۇستى. مەن ءمىز باقپادىم. الاڭسىز ۇيقى قۇشاعىنا ەنگەن بەيكۇنا جانداي جۇرەگىم ءتىپتى ءلۇپ ەتكەن دە جوق. مەن بۇكىل پودۆالدى اينالىپ شىقتىم. ءتىپتى قولىمدى قاۋسىرا ۇستاپ الىپ اسىقپاي-ساسپاي ەرسىلى-قارسىلى تەڭسەلىپ ءجۇردىم. پوليسەيلەر ءوز شارۋالارىن ءبىتىرىپ، ەندى قايتۋعا ىڭعايلاندى. مەن كوڭىلىم تاسىپ، ءوزىمدى-وزىم بيلەي الماي كەتتىم. ماساتتانعانىمنان ولاردى الاڭسىز يلاندىرۋ ءۇشىن ەڭ بولماسا ءبىر اۋىز ءسوز ايتىپ قالۋعا ۇيعاردىم.

— مىرزالار،— دەدىم مەن ولار ءتىنتۋدى اياقتاپ، باسپالداقپەن كوتەرىلىپ بارا جاتقان كەزدە،— سىزدەردىڭ كۇدىكتەرىڭىز قالماعانعا مەن قۋانىشتىمىن. بارىڭىزگە دە دەنساۋلىق جانە ازداعان سىپايىگەرشىلىك تىلەيمىن. ايتقاندايىن، مىرزالار، مۇمكىن مۇنىڭ ءوزى جاقسى سالىنعان ءۇي، (ەركىن سويلەسەم دەپ لەپىرگەن كوڭىلگە ەلىگىپ مەن ءوزىمنىڭ نە ايتىپ، نە قويعانىمدى ابايلاي الماي قالدىم) ءتىپتى، مەن مۇنى اسا تاماشا قۇرىلىس دەگەن بولار ەدىم. قالانعان قابىرعاسىندا — سىزدەر اسىعىپ تۇرسىزدار ما،— مۇلدە سىزاتتىڭ ءىزى دە جوق.— سول كەزدە ەسالاڭ قىزبالىققا سالىپ، قولىمداعى تاياقپەن ءوزىمنىڭ قۇداي قوسقان قوساعىمنىڭ مۇردەسى قالانعان قابىرعانىڭ كىرپىشىن تارسىلداتىپ سوققىلاي باستادىم.

قۇدىرەتى كۇشتى قۇدايىم، مەنى جىن-سايتاننىڭ تىرناعىنان قورعاپ، ساقتاي كورگەيسىڭ! سوققىدان شىققان دىبىس سەيىلە بەرگەندە كوردەن ءۇن قاتتى!.. العاشقىدا قۇددى جىلاعان بالاداي ءۇزىلىپ-ۇزىلىپ شىققان باياۋ داۋىس لەزدە جان تۇرشىگەر زارلى دا اششى ايقايعا، ادام ۇنىنە ۇقسامايتىن داۋىسقا اينالدى، ونىڭ ءوزى جىرتقىشتىڭ ۇلىعانىنداي ۇرەيى ۇشقان، ءبىر جاعىنان الدەنەگە ماساتتانعان جاننىڭ كۇڭىرەنگەنىندەي، بۇل كۇناكارلار ماڭگى ازاپ شەگىپ، جىن-سايتاندار ماسايرايتىن دوزاقتىڭ تۇنەگىنەن شىعىپ جاتقانداي.

ماعان قانداي ەسۋاستىق ويلار كەلگەنىن ايتپاي-اق قويۋىما بولادى. ەسىم شىعىپ كەتكەندىكتەن دە قارسى بەتتەگى قابىرعاعا بارىپ جابىستىم. ۇرەيى ۇشىپ، ۇرپيىسكەن پوليسەيلەر باسپالداقتا قالشيىپ تۇرا قالدى. ءبىراق كەنەت ونداعان قۋاتتى قولدار قابىرعانى تاس-تالقان ەتىپ، قيراتا باستادى. ول لەزدە قۇلاپ ءتۇستى. مەنىڭ ايەلىمنىڭ ءىسىنىپ، بۇزىلا باستاعان، قان-قان مۇردەسى كورىندى. كەزىندە مەنى ادام ولتىرۋگە يتەرمەلەگەن، ەندى مىنە ءوزىنىڭ جان ۇشىرعان زارلى داۋسىمەن جەندەتتىڭ قولىنا ۇستاپ بەرگەن قۇزعىن مالعۇن قىپ-قىزىل اۋزىن اقسيتىپ، اقشيعان جالعىز كوزى جالت-جۇلت ەتىپ مۇردەنىڭ ۇستىندە وتىر. مەن سول قۇبىجىقتى كەزىندە تىرىدەي تاس تابىتقا سالىپ قابىرعاعا ءورىپ تاستاسام كەرەك.

---