InfoHub Logo

قازاقتىڭ ءبىرىنىڭ بىرىنە قاسكۇنەم بولماعىنىڭ، ءبىرىنىڭ تىلەۋىن ءبىرى تىلەسپەيتۇعىنىنىڭ، راس ءسوزى از بولاتۇعىنىنىڭ، قىزمەتكە تالاسقىش بولاتۇعىنىنىڭ، وزدەرىنىڭ جالقاۋ بولاتۇعىنىنىڭ سەبەبى نە؟ ءھامما عالامعا بەلگىلى دانىشپاندار الدەقاشان بايقاعان: ءاربىر جالقاۋ كىسى قورقاق، قايراتسىز تارتادى؛ ءاربىر قايراتسىز قورقاق، ماقتانشاق كەلەدى؛ ءاربىر ماقتانشاق قورقاق، اقىلسىز، نادان كەلەدى؛ ءاربىر اقىلسىز نادان، ارسىز كەلەدى؛ ءاربىر ارسىز جالقاۋدان سۇرامساق، ءوزى تويىمسىز، ونەرسىز، ەشكىمگە دوستىعى جوق جاندار شىعادى.

مۇنىڭ ءبارى ءتورت اياقتى مالدى كوبەيتەمىننەن باسقا ويىنىڭ جوقتىعىنان، وزگە ەگىن، ساۋدا، ونەر، عىلىم - سولار سەكىلدى نارسەلەرگە سالىنسا، بۇلاي بولماس ەدى. ءاربىر مال ىزدەگەن مالىم كوپ بولسا، وزىمدىكى دە، بالالارىم دا مالدى بولسا ەكەن دەيدى. ول مال كوبەيسە، مالشىلارعا باقتىرماق، وزدەرى ەتكە، قىمىزعا تويىپ، سۇلۋدى جايلاپ، جۇيرىكتى بايلاپ وتىرماق. قىستاۋى تارلىق قىلسا، ارىزى جەتكەندىك، سىيى وتكەندىك، بايلىق قىزمەتىنەن بىرەۋدىڭ قىستاۋىن ساتىپ الماق، ەپتەپ الماق، تارتىپ الماق. ول قىستاۋىنان ايىرىلعان جانە بىرەۋگە تيىسپەك، يا بولماسا ورىنسىزدىعىنان ەلدەن كەتپەك - ءار قازاقتىڭ ويى وسى.

وسىلار بىرىنە ءبىرى دوستىق ويلاي الا ما؟ كەدەي كوپ بولسا، اقىسى كەم بولار ەدى، مالدان ايىرىلعاندار كوبەيسە، قىستاۋى بوسار ەدى دەپ، مەن انانى كەدەي بولسا ەكەن دەپ، ول مەنى كەدەي بولسا ەكەن دەپ، اۋەلدە ىشىمىزبەن قاس ساعىندىق. ارى-بەرىدەن سوڭ سىرتىمىزعا شىقتى، جاۋلاستىق، داۋلاستىق، پارتيالاستىق. وسىنداي قاستارعا ءسوزىم ءوتىمدى بولسىن جانە دە ەپتەپ مال جيۋعا كۇشىم جەتىمدى بولسىن دەپ، قىزمەتكە بولىستىق، بيلىككە تالاستىق.

سونان سوڭ نە مومىننىڭ بالاسى بوتەن جاققا شىعىپ، ەڭبەك قىلىپ، مال ىزدەمەيدى، ەگىن، ساۋدانىڭ كەرەگى جوق بولادى. ءوز باسىن ءوزى وسىنداي تالاسپەنەن كىسى كوبەيتەمىز دەپ پارتيا جيعانداردىڭ بۇگىن بىرەۋىنە، ەرتەڭ بىرەۋىنە كەزەكپەن ساتادى دا جۇرەدى. ۇرىلار تىيىلمايدى. ەل تىنىش بولسا، ونىڭ ۇرلىعىن ەشكىم سۇيەمەس ەدى. ەل ەكى جار بولعان سوڭ، كىم انت ءىشىپ اقتاپ، ارامدىعىن جاقتاپ، سۇيەيمىن دەسە، سوعان جاق بولىپ سۇيەنىپ، بۇرىنعىدان ۇرلىعىن الدەنەشە ەسە اسىرادى.

ەلدەگى جاقسى ادامداردىڭ ءبارىنىڭ ۇستىنەن بەكەر، وتىرىك «شاپتى، تالادى» دەگەن ءارتۇرلى ۋگولوۆنىي ءىس كورسەتىپ، ارىز بەرەدى. وعان دوزنانيە - تەرگەۋ شىعارادى. وتىرىك كورمەگەنىن كوردىم دەۋشى كۋالار دا الدەقاشان دايىنداپ قويىلعان، باعاناعى جاقسى ادام سايلاۋعا جاراماسى ءۇشىن. ول ادام باسىن قۇتقارماق ءۇشىن جاماندارعا جالىنسا، ونىڭ دا ادامدىعىنىڭ كەتكەنى، ەگەر جالىنباسا، تەرگەۋلى، سوتتى ادام بولىپ، ەشبىر قىزمەتكە جاراماي، باسى قاتەرگە ءتۇسىپ وتكەنى. ول بولىس بولعاندار ءوزى قۋلىق، ارامدىقپەنەن بولىستىققا جەتكەن سوڭ، مومىندى قادىرلەمەيدى، وزىندەي ارام، قۋلاردى قادىرلەيدى، وزىمە دوس بولىپ، جاردەمى تيەدى دەپ، ەگەر قاس بولسا، ءبىر ءتۇرلى وزىمە دە زالال جاساۋعا قولىنان كەلەدى دەپ.