قاراعاي جانە ونىڭ تۇقىم ارقىلى كوبەيۋى
تاقىرىپ: قاراعاي جانە ونىڭ تۇقىم ارقىلى كوبەيۋى
ماقساتى:
ا. وقۋشىلارعا قاراعاي جانە ونىڭ تۇقىم ارقىلى كوبەيۋىن مىسالعا الىپ، قىلقانجاپىراقتىلار تۋرالى تولىق مالىمەت بەرۋ.
ب. وقۋشىلاردى تابيعاتتى ايالاۋعا قورعاۋعا، ايالاۋعا، پاتريوتتىققا، جەكە باس گيگيەناسىن ۇستانۋعا، ويلاۋ سويلەۋ جانە جازۋ مادەنيەتىنە تاربيەلەۋ.
ۆ. وقۋشىلاردىڭ ينتەراكتيۆتى تاقتا ارقىلى ۆيدەوماتەريال، سلايد، لوگيكالىق تاپسىرمالار كورسەتۋ ارقىلى وي ءورىسىن دامىتۋ.
قۇرال - جابدىقتار:
ينتەراكتيۆتى تاقتا، ۆيدەوماتەريال، سلايد، ۆەنن دياگرامماسى.
ساباق ءتيپى:
جارىس ساباق
ساباق ءادىسى:
بايانداۋ، سۇراق - جاۋاپ.
I. ۇيىمداستىرۋ:
امانداسۋ، تۇگەندەۋ، سەرگىتۋ ءساتى.
II. ءۇي تاپسىرماسى:
ا. بيولوگيالىق ديكتانت:
قىرىقجاپىراقتارىزدەستەر – جوعارعى ساتىداعى وسىمدىكتەردىڭ ەڭ ەرتە پايدا بولعان توبى.
قىرىقجاپىراقتار تروپيكتە اعاش، ليانا تۇرىندە وسەدى.
ساباعى وتە كوپ بۋىن جانە بۋىنارالىقتارىنان تۇراتىندىقتان، وسىمدىكتى قىرىقبۋىن دەپ اتاعان.
قىرىقبۋىننىڭ جاناما بۇتاقتارى – ۆەگەتاتيۆتى مۇشە.
قىرىقبۋىندار – ۆەگەتاتيۆتى، جىنىستى جانە جىنىسسىز جولدارمەن كوبەيەدى.
دالالىق قىرىقبۋىن – دارىلىك وسىمدىك.
ميلليونداعان جىلدار بويى وتتەگى قاتىسىنسىز نىعىزدالعان اعاشتاردان – تاسكومىر پايدا بولعان.
سۇرەك – اعاشتىڭ سۋ وتكىزگىش بولىگى.
ب. اداسقان ارىپتەر:
قىرىقبۋىن – رىقىنۋىقب
قىرىقجاپىراق – قارىپاجرىقىق
سۇرەك – رەكسۇ
قىلقانجاپىراق – قارىپاجناقلىق
سپورا – راپوس
ۆ. بولىمدەرىن اتا:
گ. سۋرەتتەگى موزايكادان وسىمدىكتى تابۋ:
د. بايلانىستىرۋ:
قىرىقبۋىن ----------- جوعارعى ساتىداعى وسىمدىكتەردىڭ ەڭ ەرتە پايدا بولعان توبى
اشىقتۇقىمدى --------- ساباعى وتە كوپ بۋىن جانە بۋىنارالىقتارىنان تۇراتىندىقتان
قىرىقجاپىراق ----------- تۇقىمدارى تۇقىمقابىرشاق قويناۋىندا قورعانىشسىز، بۇردە جەتىلەدى.
III. جاڭا ساباق:
قاراعاي – ەلىمىزدىڭ تاۋلى ايماقتارىندا بىرنەشە ءتۇرى كەزدەسەتىن قىلقانجاپىراقتىتى ماڭگىجاسىل وسىمدىك.
500 - 600 جىلعا دەيىن ءومىر سۇرەدى. ەڭ بيىك تۇرلەرى 50 - 60 مەترگە جەتەدى. شىرشانىكىندەي ەمەس قاراعايدىڭ قىلقانى ۇزىن، جۋانداۋ. قىلقانىنىڭ ءتۇسى تۇرىنە قاراي سارى، كوكشىلدەۋ، جاسىل جانە قويۋ جاسىل بولادى. قاراعاي سونداي - اق تەز وسەتىن قىلقانجاپىراقتىلاردىڭ ءبىرى. جەر شارىندا جۇزدەن اسا ءتۇرى بولسا، ونىڭ جيىرما شاقتى ءتۇرى كوگالداندىرۋدا قولدانىلادى. ولاردىڭ ىشىندە بۇتاعى تىك وسەتىن جانە جايىلا وسەتىن تۇرلەرى دە بار. وسە كەلە جان - جاعىنا 6 - 7 مەترگە دەيىن جايىلاتىندىقتان، ءبىر - بىرىنەن نەمەسە وزگە اعاشتاردان اراقاشىقتىعى كەم دەگەندە 5 - 6 م بولۋى كەرەك. ونىڭ بارلىق ءتۇرى بوي جاساپ وسىرگەنگە ىڭعايلى. جاي جانە تەز وسەتىن تۇرلەرى بار. بيىكتىگى ەكى مەتردەن اسپايتىن “تاۋ قاراعايى” دەگەن ءتۇرى بار. كوگالداندىرۋدا ولاردى ءتۇرلى كومپوزيسيالارعا قولدانۋعا بولادى. قاراعايدىڭ قىلقانىمەن قوسا، وتە ءجيى ورنالاساتىن بۇرشىكتەرى دە وتە ادەمى. وسى بۇرشىكتەرىن ساندىك ءۇشىن تەرىپ الىپ، قولونەر بۇيىمدارىنا قولدانىپ جاتادى.
قاراعايدىڭ اعاشى مىقتىلىعىمەن جانە قاتتىلىعىمەن ەرەكشەلەنەدى. ونى كەمە قۇرىلىسىندا، اۆياسيادا، تەمىرجولدا جانە قۇرىلىستا كەڭىنەن قولدانادى. قاراعايدىڭ دىڭىندە شايىر كوپ مولشەردە بولادى. ودان سكيپيدار مەن كانيفول الىنادى. كانيفولدى سۇرگىت جانە لاك دايىنداۋدا قولدانادى.
قاراعايدىڭ بۇرشىكتەرى، ەفير مايى جانە شايىرى برونحيت، وكپە اۋرۋلارىنا قارسى پايدالانىلادى. قىلقانىن س دارۋمەنى جەتىسپەگەندە جانە الدىن - الۋ ءۇشىن قولدانادى. قاراعايدىڭ قارا مايىن تەرى اۋرۋلارىنا جاقپا ماي رەتىندە پايدالانادى.
كۇتىمى
جاس كوشەتىن اشىق كۇن كوزىنە، قۇنارلى توپىراققا وتىرعىزۋ كەرەك. جىل سايىن كوكتەمدە قالقانجاپىراقتى اعاشتارعا ارنالعان مينەرالدى زاتتارمەن قورەكتەندىرگەن ءجون. قورەكتىك زاتتارى جەتكىلىكتى قاراعاي قىلقانىنىڭ ءتۇسى قانىق بولادى. كەيبىر جۇمساق قىلقاندى تۇرلەرى قىسقى سۋىققا شىدامسىز كەلەدى.
كوبەيتىلۋى
تۇقىمى جانە قالەمشەلەۋ ارقىلى كوبەيتىلەدى.
سيپاتتاماسى
بۇل اعاشتاردىڭ بيىكتىگى 35 م - دەي، ءدىڭى مىقتى، بۇتاق شوعىرى دوڭگەلەك بولىپ كەلەدى. قابىعى ۇگىلمەلى، قىزىل قوڭىر ءتۇستى، بۇتاعىندا جارىقتارى بولادى. جاپىراعى (ينەسى) 2 – 5 - تەن شوقتانىپ بۇرشىگىندە ورنالاسقان، بۇرشىكتەرى كۇردەلى. ءبۇرى 2 – 3 جىلدا پىسەدى، ونى جەۋگە بولادى. مامىر ايىندا گۇلدەيدى. اتالىق گ ۇلى ماساقتى، سارى نە قىزىل ءتۇستى. انالىق ءبۇرى جاس وركەن ۇشىندا 2 – 3 - تەن ورنالاسادى، 2 جىلدا ءپىسىپ جەتىلەدى. تۇقىمى – قارا، نە سۇر ءتۇستى؛ قاناتتى كەيدە قاناتسىز بولادى. قاراعاي اعاشى 300 – 500 جىل جاسايدى.
ەۋرازيانىڭ قوڭىرجاي جانە سۋبتروپيكتىك ايماقتارى مەن سولتۇستىك امەريكادا وسەتىن 100 - گە جۋىق ءتۇرى بەلگىلى.
ەمدىك قاسيەتى
قاراعايدان جوعارى ساپالى اعاش سۇرەگى، قاراماي، شايىر الۋعا بولادى. قاراعاي – دارىلىك اعاش، ودان تەرپەنتين مايى، سكيپيدار، سىركە سۋى؛ جاس قىلقانىنان س ءۆيتامينى (كونسەنترات)، ەفير مايى الىنادى. سونداي - اق قۇم توقتاتۋدا، اسەمدىك رەتىندە (ەلدى مەكەندى كوگالداندىرۋدا) ماڭىزى زور.
قازاقستاندا
قازاقستاندا 2 ءتۇرى: كادىمگى قاراعاي (P. sءىlvestrءىs) جانە سامىرسىن قاراعايى (P. sءىbءىrءىca) بار. بۇلار رەسپۋبليكانىڭ سولتۇستىك - شىعىس، ورتالىق بولىكتەرىندەگى ارالاس ورمانداردا، باسقا قىلقان نەمەسە جالپاق جاپىراقتى اعاشتار اراسىندا وسەدى. قازاقستاندا بوتان. باقتاردا قاراعايدىڭ: سارى قاراعاي، تاۋ قاراعايى، ۆەيمۋتوۆ قاراعايى تۇرلەرى قولدان وسىرىلەدى.
IV. بەكىتۋ:
ءسوزجۇمباق:
1. قاراعاي قالاي كوبەيەدى
2. قاراعاي بۇتاعىنىڭ سىرتقى قابىرشاعى قالاي اتالادى
3. قاراعاي بۇتاعىندا ءار ءتۇرلى قانداي زاتتار بولادى
4. كىندىك تامىرلارىنان داميدى
5. ءدىڭنىڭ بولىگىنىڭ ءبىرى
6. انالىقتان باسقا قانداي بۇرلەر ورنالاسقان
7. سۇرەگىندە قانداي جول بولادى
گرافيكالىق ديكتانت:
1. كادىمگى قاراعاي ءبىر ءۇيلى وسىمدىك
2. قاراعاي سپورالارى ارقىلى كوبەيەدى
3. قاراعايدىڭ اتالىق جىنىس جاسۋشاسى وزدىگىنەن
قوزعالا المايدى
4. تۇقىمبۇرشىكتەردە جۇمىرتقا جاسۋشاسى بولادى
تەننيس ويىنى:
ساندار سويلەيدى:
انالىق بۇرلەر كولەمى... مم
قىلقانجاپىراقتىلاردىڭ... جۋىعى قاراعايلارعا تيەسىلى
تۇقىمدىق قابىرشاقتا... تۇقىمبۇرشىك
سۇرەكتەگى ءولى وتكىزگىش ۇلپالار سانى...
V. قورىتىندى:
زەرتحانالىق جۇمىس:
قاجەتتى قۇرالدار: قاراعاي نەمەسە شىرشانىڭ كوكتەمدە جينالعان انالىق جانە اتالىق بۇرلەرى.
1. جاس ءبۇردىڭ سۋرەتىن انىقتاپ قاراپ سۋرەتىن داپتەرگە سالۋ، ونىڭ رەڭىنە، مولشەرىنە، بىرىنەن - ءبىرىنىڭ ەرەكشەلىگىنە نازار اۋدارۋ. ءبۇردىڭ انالىق نەمەسە اتالىق ءبۇر ەكەنىن انىقتاۋعا تىرىسۋ.
2. ءبۇردى ورتاسىنان ءبولىپ ميكروسكوپ ارقىلى باقىلاۋ جانە داپتەرگە كەسكىننىڭ سۋرەتىن سالۋ.
3. قىلقاننىڭ ۇزىندىعىن ولشەۋ، پىشىنىنە زەر سالۋ.
VI. باعالاۋ:
VII. ۇيگە تاپسىرما:
§ 26 مازمۇنداۋ، تاقىرىپ سوڭىنداعى سۇراقتارعا جازباشا جاۋاپ بەرۋ
ماقساتى:
ا. وقۋشىلارعا قاراعاي جانە ونىڭ تۇقىم ارقىلى كوبەيۋىن مىسالعا الىپ، قىلقانجاپىراقتىلار تۋرالى تولىق مالىمەت بەرۋ.
ب. وقۋشىلاردى تابيعاتتى ايالاۋعا قورعاۋعا، ايالاۋعا، پاتريوتتىققا، جەكە باس گيگيەناسىن ۇستانۋعا، ويلاۋ سويلەۋ جانە جازۋ مادەنيەتىنە تاربيەلەۋ.
ۆ. وقۋشىلاردىڭ ينتەراكتيۆتى تاقتا ارقىلى ۆيدەوماتەريال، سلايد، لوگيكالىق تاپسىرمالار كورسەتۋ ارقىلى وي ءورىسىن دامىتۋ.
قۇرال - جابدىقتار:
ينتەراكتيۆتى تاقتا، ۆيدەوماتەريال، سلايد، ۆەنن دياگرامماسى.
ساباق ءتيپى:
جارىس ساباق
ساباق ءادىسى:
بايانداۋ، سۇراق - جاۋاپ.
I. ۇيىمداستىرۋ:
امانداسۋ، تۇگەندەۋ، سەرگىتۋ ءساتى.
II. ءۇي تاپسىرماسى:
ا. بيولوگيالىق ديكتانت:
قىرىقجاپىراقتارىزدەستەر – جوعارعى ساتىداعى وسىمدىكتەردىڭ ەڭ ەرتە پايدا بولعان توبى.
قىرىقجاپىراقتار تروپيكتە اعاش، ليانا تۇرىندە وسەدى.
ساباعى وتە كوپ بۋىن جانە بۋىنارالىقتارىنان تۇراتىندىقتان، وسىمدىكتى قىرىقبۋىن دەپ اتاعان.
قىرىقبۋىننىڭ جاناما بۇتاقتارى – ۆەگەتاتيۆتى مۇشە.
قىرىقبۋىندار – ۆەگەتاتيۆتى، جىنىستى جانە جىنىسسىز جولدارمەن كوبەيەدى.
دالالىق قىرىقبۋىن – دارىلىك وسىمدىك.
ميلليونداعان جىلدار بويى وتتەگى قاتىسىنسىز نىعىزدالعان اعاشتاردان – تاسكومىر پايدا بولعان.
سۇرەك – اعاشتىڭ سۋ وتكىزگىش بولىگى.
ب. اداسقان ارىپتەر:
قىرىقبۋىن – رىقىنۋىقب
قىرىقجاپىراق – قارىپاجرىقىق
سۇرەك – رەكسۇ
قىلقانجاپىراق – قارىپاجناقلىق
سپورا – راپوس
ۆ. بولىمدەرىن اتا:
گ. سۋرەتتەگى موزايكادان وسىمدىكتى تابۋ:
د. بايلانىستىرۋ:
قىرىقبۋىن ----------- جوعارعى ساتىداعى وسىمدىكتەردىڭ ەڭ ەرتە پايدا بولعان توبى
اشىقتۇقىمدى --------- ساباعى وتە كوپ بۋىن جانە بۋىنارالىقتارىنان تۇراتىندىقتان
قىرىقجاپىراق ----------- تۇقىمدارى تۇقىمقابىرشاق قويناۋىندا قورعانىشسىز، بۇردە جەتىلەدى.
III. جاڭا ساباق:
قاراعاي – ەلىمىزدىڭ تاۋلى ايماقتارىندا بىرنەشە ءتۇرى كەزدەسەتىن قىلقانجاپىراقتىتى ماڭگىجاسىل وسىمدىك.
500 - 600 جىلعا دەيىن ءومىر سۇرەدى. ەڭ بيىك تۇرلەرى 50 - 60 مەترگە جەتەدى. شىرشانىكىندەي ەمەس قاراعايدىڭ قىلقانى ۇزىن، جۋانداۋ. قىلقانىنىڭ ءتۇسى تۇرىنە قاراي سارى، كوكشىلدەۋ، جاسىل جانە قويۋ جاسىل بولادى. قاراعاي سونداي - اق تەز وسەتىن قىلقانجاپىراقتىلاردىڭ ءبىرى. جەر شارىندا جۇزدەن اسا ءتۇرى بولسا، ونىڭ جيىرما شاقتى ءتۇرى كوگالداندىرۋدا قولدانىلادى. ولاردىڭ ىشىندە بۇتاعى تىك وسەتىن جانە جايىلا وسەتىن تۇرلەرى دە بار. وسە كەلە جان - جاعىنا 6 - 7 مەترگە دەيىن جايىلاتىندىقتان، ءبىر - بىرىنەن نەمەسە وزگە اعاشتاردان اراقاشىقتىعى كەم دەگەندە 5 - 6 م بولۋى كەرەك. ونىڭ بارلىق ءتۇرى بوي جاساپ وسىرگەنگە ىڭعايلى. جاي جانە تەز وسەتىن تۇرلەرى بار. بيىكتىگى ەكى مەتردەن اسپايتىن “تاۋ قاراعايى” دەگەن ءتۇرى بار. كوگالداندىرۋدا ولاردى ءتۇرلى كومپوزيسيالارعا قولدانۋعا بولادى. قاراعايدىڭ قىلقانىمەن قوسا، وتە ءجيى ورنالاساتىن بۇرشىكتەرى دە وتە ادەمى. وسى بۇرشىكتەرىن ساندىك ءۇشىن تەرىپ الىپ، قولونەر بۇيىمدارىنا قولدانىپ جاتادى.
قاراعايدىڭ اعاشى مىقتىلىعىمەن جانە قاتتىلىعىمەن ەرەكشەلەنەدى. ونى كەمە قۇرىلىسىندا، اۆياسيادا، تەمىرجولدا جانە قۇرىلىستا كەڭىنەن قولدانادى. قاراعايدىڭ دىڭىندە شايىر كوپ مولشەردە بولادى. ودان سكيپيدار مەن كانيفول الىنادى. كانيفولدى سۇرگىت جانە لاك دايىنداۋدا قولدانادى.
قاراعايدىڭ بۇرشىكتەرى، ەفير مايى جانە شايىرى برونحيت، وكپە اۋرۋلارىنا قارسى پايدالانىلادى. قىلقانىن س دارۋمەنى جەتىسپەگەندە جانە الدىن - الۋ ءۇشىن قولدانادى. قاراعايدىڭ قارا مايىن تەرى اۋرۋلارىنا جاقپا ماي رەتىندە پايدالانادى.
كۇتىمى
جاس كوشەتىن اشىق كۇن كوزىنە، قۇنارلى توپىراققا وتىرعىزۋ كەرەك. جىل سايىن كوكتەمدە قالقانجاپىراقتى اعاشتارعا ارنالعان مينەرالدى زاتتارمەن قورەكتەندىرگەن ءجون. قورەكتىك زاتتارى جەتكىلىكتى قاراعاي قىلقانىنىڭ ءتۇسى قانىق بولادى. كەيبىر جۇمساق قىلقاندى تۇرلەرى قىسقى سۋىققا شىدامسىز كەلەدى.
كوبەيتىلۋى
تۇقىمى جانە قالەمشەلەۋ ارقىلى كوبەيتىلەدى.
سيپاتتاماسى
بۇل اعاشتاردىڭ بيىكتىگى 35 م - دەي، ءدىڭى مىقتى، بۇتاق شوعىرى دوڭگەلەك بولىپ كەلەدى. قابىعى ۇگىلمەلى، قىزىل قوڭىر ءتۇستى، بۇتاعىندا جارىقتارى بولادى. جاپىراعى (ينەسى) 2 – 5 - تەن شوقتانىپ بۇرشىگىندە ورنالاسقان، بۇرشىكتەرى كۇردەلى. ءبۇرى 2 – 3 جىلدا پىسەدى، ونى جەۋگە بولادى. مامىر ايىندا گۇلدەيدى. اتالىق گ ۇلى ماساقتى، سارى نە قىزىل ءتۇستى. انالىق ءبۇرى جاس وركەن ۇشىندا 2 – 3 - تەن ورنالاسادى، 2 جىلدا ءپىسىپ جەتىلەدى. تۇقىمى – قارا، نە سۇر ءتۇستى؛ قاناتتى كەيدە قاناتسىز بولادى. قاراعاي اعاشى 300 – 500 جىل جاسايدى.
ەۋرازيانىڭ قوڭىرجاي جانە سۋبتروپيكتىك ايماقتارى مەن سولتۇستىك امەريكادا وسەتىن 100 - گە جۋىق ءتۇرى بەلگىلى.
ەمدىك قاسيەتى
قاراعايدان جوعارى ساپالى اعاش سۇرەگى، قاراماي، شايىر الۋعا بولادى. قاراعاي – دارىلىك اعاش، ودان تەرپەنتين مايى، سكيپيدار، سىركە سۋى؛ جاس قىلقانىنان س ءۆيتامينى (كونسەنترات)، ەفير مايى الىنادى. سونداي - اق قۇم توقتاتۋدا، اسەمدىك رەتىندە (ەلدى مەكەندى كوگالداندىرۋدا) ماڭىزى زور.
قازاقستاندا
قازاقستاندا 2 ءتۇرى: كادىمگى قاراعاي (P. sءىlvestrءىs) جانە سامىرسىن قاراعايى (P. sءىbءىrءىca) بار. بۇلار رەسپۋبليكانىڭ سولتۇستىك - شىعىس، ورتالىق بولىكتەرىندەگى ارالاس ورمانداردا، باسقا قىلقان نەمەسە جالپاق جاپىراقتى اعاشتار اراسىندا وسەدى. قازاقستاندا بوتان. باقتاردا قاراعايدىڭ: سارى قاراعاي، تاۋ قاراعايى، ۆەيمۋتوۆ قاراعايى تۇرلەرى قولدان وسىرىلەدى.
IV. بەكىتۋ:
ءسوزجۇمباق:
1. قاراعاي قالاي كوبەيەدى
2. قاراعاي بۇتاعىنىڭ سىرتقى قابىرشاعى قالاي اتالادى
3. قاراعاي بۇتاعىندا ءار ءتۇرلى قانداي زاتتار بولادى
4. كىندىك تامىرلارىنان داميدى
5. ءدىڭنىڭ بولىگىنىڭ ءبىرى
6. انالىقتان باسقا قانداي بۇرلەر ورنالاسقان
7. سۇرەگىندە قانداي جول بولادى
گرافيكالىق ديكتانت:
1. كادىمگى قاراعاي ءبىر ءۇيلى وسىمدىك
2. قاراعاي سپورالارى ارقىلى كوبەيەدى
3. قاراعايدىڭ اتالىق جىنىس جاسۋشاسى وزدىگىنەن
قوزعالا المايدى
4. تۇقىمبۇرشىكتەردە جۇمىرتقا جاسۋشاسى بولادى
تەننيس ويىنى:
ساندار سويلەيدى:
انالىق بۇرلەر كولەمى... مم
قىلقانجاپىراقتىلاردىڭ... جۋىعى قاراعايلارعا تيەسىلى
تۇقىمدىق قابىرشاقتا... تۇقىمبۇرشىك
سۇرەكتەگى ءولى وتكىزگىش ۇلپالار سانى...
V. قورىتىندى:
زەرتحانالىق جۇمىس:
قاجەتتى قۇرالدار: قاراعاي نەمەسە شىرشانىڭ كوكتەمدە جينالعان انالىق جانە اتالىق بۇرلەرى.
1. جاس ءبۇردىڭ سۋرەتىن انىقتاپ قاراپ سۋرەتىن داپتەرگە سالۋ، ونىڭ رەڭىنە، مولشەرىنە، بىرىنەن - ءبىرىنىڭ ەرەكشەلىگىنە نازار اۋدارۋ. ءبۇردىڭ انالىق نەمەسە اتالىق ءبۇر ەكەنىن انىقتاۋعا تىرىسۋ.
2. ءبۇردى ورتاسىنان ءبولىپ ميكروسكوپ ارقىلى باقىلاۋ جانە داپتەرگە كەسكىننىڭ سۋرەتىن سالۋ.
3. قىلقاننىڭ ۇزىندىعىن ولشەۋ، پىشىنىنە زەر سالۋ.
VI. باعالاۋ:
VII. ۇيگە تاپسىرما:
§ 26 مازمۇنداۋ، تاقىرىپ سوڭىنداعى سۇراقتارعا جازباشا جاۋاپ بەرۋ
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ارقالىق قالاسى، فۋرمانوۆ اۋىلى، فۋرمانوۆ ورتا مەكتەبى
