قاسقىرلار تۋرالى قىزىقتى اقپاراتتار
ايۋداي كۇشىڭ بولعانشا قاسقىرداي رۋحىڭ بولسىن!
قاسقىر-ارىستان مەن جولبارىستان ءالسىز، ول ءبىراق سيركتە وينامايدى.
قاسقىر ەركىندىكتى جاقسى كورەتىن اڭ. ونى قولعا ۇيرەتۋ قيىننىڭ قيىنى. قاسقىر قاقتىعىستان قايتپايدى. نە جەڭەدى، نە ولەدى. ايتەۋىر اياعىنا دەيىن جەتكىزەدى. ول تەك قانا بالعىن، جاڭا ەتپەن قورەكتەنەدى. ولەكسەنى تاتىپ المايدى. سونىمەن قاتار، ول ءوزىنىڭ ماڭداي تەرىمەن ۇستاعان ولجاسىن عانا جەيدى.
قاسقىرلاردىڭ تاعى ءبىر ەرەكشەلىگى ۇرعاشى قاسقىر مەن ەركەك قاسقىر جۇپتارىن جازباي ءومىر سۇرەدى. ءبىر-بىرىن ەشقاشان الماستىرمايدى. ولاردى تەك قانا ءولىم عانا اجىراتا الادى. بالا تاربيەسىنە ەكى جاق تا اتسالىسادى. بىر-بىرىنە دەگەن ادالدىعىن قاسقىرلاردىڭ باستى ەرەكشەلىگى رەتىندە اتاۋعا بولادى. ۇرعاشى قاسقىر ۇيىقتاپ جاتقاندا، ەركەك قاسقىر كۇزەتىپ تۇرادى.
قاسقىرلاردىڭ ءوزارا قاتىناسى وتە قاتاڭ رەتتەلىپ وتىرادى. ەگەر دە ارالارىندا ءبىر جۇپ ءالسىز بولاتىن بولسا، وندا ول جۇپ بالا تۋۋ سانىن شەكتەيدى. بۇل گەنەتيكالىق قۇرامدى جاقسارتۋ ماقساتىندا جاسالاتىنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى.
ودان سوڭ مىنا كەرەمەتتى قاراڭىز! ءبىر توپ قاسقىر. ەڭ الدىندا ءۇش ءالسىز ءارى اۋرۋ قاسقىر كەلەدى. ەگەر الدا ءبىر توتەنشە جاعداي بولا قالسا، الدىمەن سولار قۇربان بولادى. سونىمەن قاتار بۇل ۇشەۋى جول تاپتاپ، كەيىنگىلەردىڭ كۇشىن ساقتاپ قالۋىنا ىقپال ەتەدى. ودان كەيىن 5 ەركەك قاسقىر كەلەدى. بۇل - نەگىزگى توپتىڭ باسى. ورتادا 11 ۇرعاشى قاسقىر كەتىپ بارادى. ولاردان سوڭ تاعى 5 ەركەك قاسقىر، ال ەڭ سوڭىندا - باسشى ءبورى كەلەدى. ول توپتىڭ ءجۇرۋ بارىسىن قاداعالاپ، باقىلاپ ءارى رەتتەيدى. سول ءۇشىن توپتىڭ ارتىندا جۇرەدى.
قاسقىرلار ارالارىنداعى جۇپ قاسقىرلارعا (ياعني، ەركەك پەن ۇرعاشى) قۇرمەت كورسەتەدى. ولجالى بولا قالسا ءبىرىنشى سولارعا ءبولىپ بەرەدى، جاتاتىن جەرلەرىن دە جايلى، وڭاشالاۋ جەردەن تاڭداپ قويادى. كۇشتى قاسقىرلار السىزدەرگە قامقور بولادى. ال، ەگەر دە ءوزارا زاڭدىلىقتى بۇزاتىن بولسا، وندا ولارمەن باسقاشا سويلەسۋى بەك مۇمكىن.
بۇل جىرتقىش اڭنىڭ بوستاندىققا دەگەن ۇمتىلىسىن تاريحقا تاسپەن قاشاپ جازۋعا بولاتىنداي. نەگە دەسەڭىز، قاقپانعا تۇسكەن قاسقىر اياعىن تىسپەن كەسىپ، ارى قاراي جولىن جالعاستىراتىندىعى سوزىمىزگە دالەل بولسا كەرەك. سونداي-اق، ەگەر اڭشىلار قاقپانعا تۇسكەن قاسقىردى تەز ارادا قولعا تۇسىرمەسە، وندا الگى قاسقىردىڭ سەرىكتەستەرى ونى جەپ كەتۋى مۇمكىن. سەبەبى، قاسقىرلار ءوزىنىڭ توبىنداعى ەڭ ءالسىز، اۋرۋ قاسقىرلاردى ازىق رەتىندە جەپ قوياتىنىن بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلمەس.
كەيبىر قاسقىرلاردىڭ سالماعى 100 كگ دەيىن جەتۋى مۇمكىن. قاسقىرلار ەكۆاتور سىزىعىنا الىس-جاقىن ورنالاسۋ رەتىنە بايلانىستى وسەدى. تروپيكالىق قاسقىرلاردىڭ كادىمگى يتتەردەن قاتتى ايىرماشىلىعى جوق. قيىر شىعىستاعى قاسقىرلاردىڭ سالماعى 60 كگ دەيىن جەتەدى.
1995 جىلى 14 قاسقىر يەللوۋستون ۇلتتىق قورىعىنا جىبەرىلەدى. سول كەزدە عالىمدار بۇل قورىقتىڭ ەكوجۇيەسىنىڭ وزگەرەتىنىنە كۇمان كەلتىرمەگەن بولاتىن. وزگەرگەندە دە جاقسى جاعىنا قاراي وزگەرەتىنىنە كۇماندانبادى. سەبەبى، مۇندا تەك قانا بۇعىلار ءومىر سۇرەتىن. 70 جىل كولەمىندە مۇندا قاسقىر بولماعاندىقتان، بۇعىلار پاتشالىق قۇردى. ال، بۇل بولسا ءوز كەزەگىندە جەرگىلىكتى وسىمدىكتەردىڭ وركەن جايۋىنا ايتارلىقتاي كەدەرگى كەلتىردى. قاسقىرلار قورىقتاعى بارلىق بۇعىنى جەپ تاۋىسا المايتىنى انىق، ءبىراق ولار قاسقىرلار مەكەندەيتىن ايماققا اتتاپ باسپايتىن بولدى. مىنە، سونداي ايماقتاردا وسىمدىكتەر ەركىن وسە باستادى. 6 جىل كولەمىندە اعاشتاردىڭ سانى 5 ەسەگە ارتقان. سول كەزدەرى كەمىرگىشتەر پايدا بولدى. سونداي-اق، قاسقىرلار شيبورىلەردىڭ ازايۋىن قامتاماسىز ەتتى. ال، بۇل كەزدە قوياندار مەن تىشقانداردىڭ ارتۋى بايقالدى. سودان سوڭ قورىققا ايۋلار كەلدى. ولار ءوز ايماقتارىنان قاسقىرلاردى قۋىپ شىقتى. جەمىستەردىڭ ءوسۋى وسى جاعدايدان كەيىن ارتا باستادى.
ەڭ قىزىعى قاسقىرلار وزەننىڭ اعىسىن رەتتەدى. وزەننىڭ اعۋى بۇرىنعىدان ءبىرقالىپتى كۇيگە ءتۇسىپ، وزەن جاعاسىنىڭ ەروزياعا ۇشىراۋى ساپ تىيىلدى. قالاي دەسەڭىز، بۇعىلاردىڭ ازايۋى اعاشتاردىڭ، شوپتەردىڭ ءوسۋىن تەزدەتتى. ياعني، وزەن جاعاسىنا وسكەن ءشوپ جەردىڭ قاتتى بولۋىن قامتاماسىز ەتتى. جالپى جىبەرىلگەن 14 قاسقىردىڭ ارقاسىندا قورىقتىڭ بۇكىل گەوگرافياسى وزگەردى دەپ ايتۋعا بولادى
You Might Also Like
-
فەرمانىڭ ۇلى تەورەماسى (نەمەسە فەرمانىڭ سوڭعى تەورەماسى) — ماتەماتيكاداعى ەڭ ايگىلى دەۋگە بولاتىن تەورەماسى؛ ونىڭ شارتى ورتا مەكتەپ ءبىلىمى دەڭگەيىندە تۇجىرىمدالعانىمەن، دالەلدەۋ ءۇشىن كوپتەگەن...
