سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 3 اپتا بۇرىن)
قاسيەتتى انا ءتىلىم
«قاسيەتتى انا ءتىلىم» تاقىرىبىنداعى «ءتىل اپتالىعىنىڭ» قورىتىندى كەشى.

ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ ءوز انا تىلىنە دەگەن قۇرمەت سەزىمىن ارتتىرۋ، ءتىل مارتەبەسىن كوتەرۋ، تازا سويلەۋگە ۇيرەتۋ، ءوز ۇلتىنا، ەلىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن وياتۋ. انا ءتىلىمىزدىڭ تۇعىرىنىڭ مىقتى بولۋىنا نەگىز قالاعان بابالارىمىزدىڭ وسيەتىن ۇران ەتۋ، قازاق ءتىلىنىڭ مارتەبەسىن كوتەرۋ.
ءادىس - تاسىلدەر: سۇراق – جاۋاپ، مىڭ ءبىر ماقال، ءجۇز ءبىر جۇمباق ويىندارىن ويناتۋ، وي - تولعاۋ، پوليگلوت، جات وقۋ ت. ب.
كورنەكىلىگى: قابىرعا گازەتتەرى، قاناتتى سوزدەر، ۇلى تۇلعالار پورترەتى، كىتاپتار مەن رەفەراتتار.
ءتۇرى: ويىن – ساۋىق كەشى.

ءوتىلۋ بارىسى:
ءمۇعالىم: قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى ا. پولاتوۆا.
قىمباتتى ۇستازدار مەن وقۋشىلار مىنە ءبىز بۇگىن بۇكىل قازاقستان حالقى بولىپ «قازاقستان حالقىنىڭ تىلدەرى كۇنى» مەرەكەسىن تويلاعالى وتىرمىز. بۇعان دەيىن «ءتىل مەرەكەسىنە» بايلانىستى 15 قىركۇيەكتەن باستاپ جوسپار بويىنشا ءىس – شارالار جۇرگىزىلدى. ءبىزدىڭ نەگىزگى ماقساتىمىز وقۋشىلاردىڭ ءوز انا تىلىنە دەگەن قۇرمەت سەزىمىن ارتتىرۋ، ءتىل مارتەبەسىن كوتەرۋ، تازا سويلەۋگە ۇيرەتۋ، ءوز ۇلتىنا، ەلىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن وياتۋ. انا ءتىلىمىزدىڭ تۇعىرىنىڭ مىقتى بولۋىنا نەگىز قالاعان بابالارىمىزدىڭ وسيەتىن ۇران ەتۋ، قازاق ءتىلىنىڭ مارتەبەسىن كوتەرۋ.

بۇگىنگى وتكىزگەلى وتىرعان «قاسيەتتى انا ءتىلىم» تاقىرىبىنداعى ءىس – شارامىز 22 - قىركۇيەك كۇنگى قازاقستان حالىقتارىنىڭ تىلدەرى مەرەكەسىنە قوسىلاتىن كىشكەنە عانا ۇلەس. ءبىراق ءبىز انا تىلىمىزگە دەگەن سەزىمىمىزدى بىلدىرەتىنىمىزگە قۋانىشتىمىز. ولاي بولسا، ءتىلىم دەپ جۇرەكتەرى سوعىپ تۇرعان جالىندى جاستارىمىزدىڭ «ءتىل مەرەكەسىنە» ارناپ دايىنداعان «قاسيەتتى انا ءتىلىم» تاقىرىبىنداعى قورىتىندى كەشىن باستاۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر.
وبلىستىق «قوڭىراۋلى قوشاقان» بايقاۋىنىڭ باس جۇلدەگەرى «سىر سۇلۋى» بيشىلەر توبىنىڭ ورىنداۋىندا «شاشۋ».
1 - جۇرگىزۋشى:
كەنىڭ باي، كەلىمىڭ مول تۋعان ءتىلىم!
دىبىستىڭ تەرىپ ءسوز عىپ بۋعان گۇلىن.
قايىرعان قايداعىنى جۇيرىك ەڭ سەن،
مەن قوسىپ، قۇتىلا الماس قۋسام ءبىلىم.
اسسالاۋماعالەيكۋم قۇرمەتتى ءتىل جاناشىرلارى، بۇگىنگى «قاسيەتتى انا ءتىلىم» اتتى ءتىل مەرەكەسىنە قوش كەلدىڭىزدەر!

2 - جۇرگىزۋشى:
قونىپ تۇر ورداڭ مىنە، جاڭا جۇرتقا،
سالىپ تۇر ۇلىڭ «قازاق» كوزىن سىرتقا.
جاۋ بولساڭ، جاقىنداما، اۋلاق ءجۇر دەپ،
ەل بولساڭ ەسىگىم بوس، ەن دەپ ۇلتقا.
ارمىسىزدار، قۇرمەتتى ۇستازدار، وقۋشىلار.

1 - جۇرگىزۋشى:
ەلىمىزدىڭ بولاشاعى – جاسوسپىرىمدەر تاربيەنى ۇلتتىق مەكتەپتەن الادى. وكىنىشكە وراي، ونى كوپتەپ جابۋ، قىسقارتۋ ورىن العانى بەلگىلى. سوڭعى 30 جىلدا 700 - دەن استام قازاق مەكتەبى جابىلدى. قازاق مەكتەبىنىڭ تاعدىرى ءسابيت مۇقانوۆتى قاتتى تولعاندىردى. ول ءوز سوزىندە بىلاي دەدى: «مەن ۇلتتىق قازاق مەكتەپتەرىنىڭ جابىلۋىنا ءۇزىلدى – كەسىلدى قارسىمىن. مەنىڭ پارتيالىق ار وجدانىم مۇنداي يدەيالىق تۇرعىداعى قاتەلىككە توزبەيدى». ءتىل تاعدىرى شەشۋىن كۇتتى. كوپشىلىك ويى ايتىلا باستادى. باسقا ماسەلەلەردە كەزەكتە تۇر ەدى. اقىرى 1986 - نىڭ جەلتوقسانى تىعىرىق كەزەڭنەن قۇتقاردى. سونىڭ لەبىمەن 1989 جىلى «رەسپۋبليكاداعى قازاق ءتىلىنىڭ جايى» تۋرالى قاۋلى قابىلداندى. 1989 جىلى قىركۇيەكتىڭ 22 - ءى كۇنى «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى تىلدەر» زاڭ قابىلدانىپ، قازاق ءتىلى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىل مارتەبەسىنە يە بولدى. كەيىن 1993 جىلى قاڭتاردىڭ 28 - ءى كۇنى بۇل ستاتۋس قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جاڭا كونستيتۋسياسىندا تۇراقتالىپ، ءتىل تۋرالى زاڭى 1997 جىلى شىلدەنىڭ 7 - كۇنى جاڭا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى تىلدەر تۋرالى» زاڭى قابىلداندى. بۇل زاڭ بويىنشا قازاق ءتىلى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىلى، قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق ءتىلى بولىپ ەسەپتەلەدى.

2 - جۇرگىزۋشى:
بىلەمىز شاتتىق حابار قايدان ۇشتى،
ءبارى ەندى وزىمىزگە بايلانىستى.
قاۋمالاپ، تىك كوتەرىپ اكەتەيىك،
قاناتىن جاڭا عانا جايعان ءىستى!
وسى زاڭ تالاپتارىنان سوڭ 22 قىركۇيەك – قازاقستان حالىقتارىنىڭ تىلدەرى مەرەكەسى بولىپ اتالىپ وتىلۋدە. ءقازىر ءىس قاعازدارىن تەك مەملەكەتتىك تىلدە جۇرگىزەتىن مەكەمەلەر كوبەيدى، جوعارعى وقۋ ورىندارىنداعى قازاق تىلىندە وتەتىن ساباقتار سانى بۇرىنعىعا قاراعاندا كوپ ءوستى. مەكەمە، ۇيىمدار تىلدەردى قولدانۋ مەن دامىتۋدىڭ 2001 - 2010 جىلدارعا ارنالعان باعدارلاماسىمەن جۇمىس ىستەدى. 2011 - 2020 جىلدارعا ارنالعان جاڭا باعدارلاماسى شىقتى.

1 - جۇرگىزۋشى:
قازاق ءتىلى تۇركى تىلدەر توبىنا جاتادى، اتادان بالاعا جەتكەن ۇلى قۇبىلىس. ول تالاي تاريح سىنىنان ءوتتى. عاسىرلاردان - عاسىرلارعا سۇرىنبەي جەتتى. دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ باي، بەينەلى، تازا، وتكىر، تەرەڭ، كۇشتى كەڭ ءتىل رەتىندە سانالادى. قازىرگى تاڭدا انا ءتىلىمىز جان – جاقتى زەرتتەلىپ، ۋاقىت تالابىنا ساي عىلىمي ۇلگىدە جۇيەلەندى. قازاق ءتىلى – قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق يگىلىگى بولۋمەن قاتار، الەمدىك ءتىل ءبىلىمى زەرتتەۋشىلەرىن قىزىقتىرعان كونە تاريحى بار، كەمەل ءتىل رەتىندە تانىلۋدا.

2 - جۇرگىزۋشى:
وتكەن عاسىردىڭ وزىندە فرانسۋز عالىمى جورري دە مانسي «قازاق ءتىلى تۇركى تىلدەرى ىشىندەگى ەڭ ءبىر تازا تىلدەردىڭ ءبىرى» دەپ تامسانعان.

1 - جۇرگىزۋشى:
ورىستىڭ ايگىلى عالىمى ۆاسيليي ۆاسيليەۆيچ رادلوۆ «ەڭ ساۋاتسىز دەگەن قازاقتىڭ ءوز ءتىلىن جەتە مەڭگەرگەندىگى سونداي، وندايدى ءبىز ەۆروپادا فرانسۋزدار مەن ورىستاردان عانا بايقايمىز. ەگەر ولار اڭگىمە ايتا قالسا ءسوز ورالىمدارى كوركەم دە سۇيكىمدى، ءتىلى وتكىر ءارى مايدا شەشەن دە تاپقىر» دەپ ءادىل باعاسىن بەرىپتى.

2 - جۇرگىزۋشى:
يا، وعان مىڭداعان مىسال كەلتىرە الامىز. اسىرەسە، بۇگىنگى وتكىزگەلى وتىرعان ويىن - ساۋىق كەشىمىزدەگى تۋعان ءتىلىن ءسۇيىپ وقيتىن قازىرگى زامان جاستارىمىز مىسال بولا الادى دەپ ويلايمىن. ال ولاي بولسا ويىن - ساۋىق كەشىن باستاۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر. ويىن – ساۋىق كەشىمىزگە 9 ا، ءا، ب سىنىپتارىنان 3 توپ قاتىسادى. توپتار ءوزارا سايىسقا تۇسەدى. وسى سايىستارعا ءادىل باعاسىن بەرەتىن ءادىل - قازىلار القاسىمەن تانىس بولىڭىزدار:
1. ديرەكتوردىڭ وقۋ - ءىسى جونىندەگى ورىنباسارى
2. قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپان بىرلەستىگىنىڭ جەتەكشىسى
3. شەت ءتىلى ءپان بىرلەستىگىنىڭ جەتەكشىسى
4. ورىس ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپان بىرلەستىگىنىڭ جەتەكشىسى
باعدارلامامىزدىڭ ءبىرىنشى ءبولىمى - «التىن تامىر» دەپ اتالادى. وسى اتاۋمەن بابالار مۇراسىنان قول ۇزبەگەندىگىمىزدى بىلدىرگىمىز كەلەدى ياعني ءار توپ وزدەرىن تانىستىرادى. تانىستىرۋ بولىمىنە ۇران، توسبەلگى، قابىرعا گازەتى كىرەدى.

1 - جۇرگىزۋشى:
ال ولاي بولسا ىسكە ءسات!
1توپ: «قازاق ءتىلى - ءورىسى مول قازىنا»
ۇرانى: انا ءتىلىڭ ارىڭ بۇل، ۇياتىڭ بوپ تۇر بەتتە
وزگە ءتىلدىڭ ءبارىن ءبىل ءوز ءتىلىڭدى قۇرمەتتە.
ءىى توپ «ءتىل – رۋحاني كۇرە تامىر»
ۇرانى: ەگەر ءتىلىم ەرتەڭ بولسا قۇرىماق،
ءبىز دايىنبىز ولۋگە دە بۇگىن – اق.
ءىىى توپ «تۋعان ءتىل – باستى بايلىعىم»
ۇرانى: انا ءتىلىم وركەندە
بولا بەر كۇشتى كوركەم دە.
1 - جۇرگىزۋشى: ءادىل – قازىلار القاسىنان توپتاردىڭ ۇپايلارىن سۇرايمىز.
1توپ: «قازاق ءتىلى - ءورىسى مول قازىنا»
ءىى توپ «ءتىل – رۋحاني كۇرە تامىر»
ءىىى توپ «تۋعان ءتىل – باستى بايلىعىم»

وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى،
ارىس اۋدانى، م. شاحانوۆ اتىنداعى جالپى ورتا مەكتەبى
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
پولاتوۆا اينۇر مۇسلىمبەك قىزى

تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما