InfoHub Logo

ساباقتىڭ تاقىرىبى: قازاق وتباسىنداعى مۋزىكالىق اسپاپتار
ساباقتىڭ ماقساتى: 1. قازاق حالقىنىڭ مۋزىكالىق اسپاپتارى، ولاردىڭ تۇرلەرى، قولدانۋ ەرەكشەلىكتەرى، قۇرىلىمى جايلى تۇسىنىكتەرىن تولىقتىرا وتىرىپ، سەپتىك جالعاۋى تۋرالى ماعلۇماتتار بەرۋ.
2. وقۋشىلاردىڭ وزىندىك ويلاۋ قابىلەتتەرىن ارتتىرۋ، ىسكەرلىك بەلسەندىلىكتەرىن دامىتۋ، ورىندالاتىن تاپسىرمالار ارقىلى سوزدىك قورلارىن دامىتۋ.
3. ءبىر - ءبىرىنىڭ پىكىرىن تىڭداۋعا، سىيلاستىققا، ۇيىمشىلدىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباقتى مەڭگەرتۋ
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، ىزدەندىرۋ، توپپەن جۇمىس، جيناقتاۋ، وي ءبولىسۋ.

ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
وقۋشىلارمەن امانداسۋ.
- كوڭىل - كۇيلەرىڭىز قالاي؟
- ءبىر - بىرلەرىڭىزگە جاقسى كوڭىل - كۇي تىلەڭىزدەر.
«قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ»
سىنىپتى مۋزىكالىق اسپاپتار بويىنشا ەكى توپقا ءبولۋ. ءار اسپاپتىڭ ەرەكشەلىكتەرىن ايتا وتىرىپ ءبولۋ.

ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ. (4 مينۋت)

ءىىى. جاڭا ساباق.
1. جاڭا تاقىرىپتى باستاماس بۇرىن مەن سىزدەرگە مىنا ءبىر اۋەندى تىڭداتقىم كەلىپ تۇر.(كۇي وينالادى)
- بالالار، مىنا اۋەندى نەگە تىڭدادىق؟
2.- مىنا سۋرەتتەردەن نەلەردى كورىپ تۇرسىڭدار؟
ولاي بولسا، ءبىزدىڭ بۇگىنگى ساباعىمىز «قازاقتىڭ ۇلتتىق اسپاپتارىنا» ارنالادى.

دومبىرا.
دومبىرا – قاعىپ، شەرتىپ وينايتىن ىشەكتى مۋزىكالىق اسپاپ. قازاقتىڭ ءان - كۇي ورىنداۋشىلىق داستۇرىنە بايلانىستى دومبىرا اسپابىنىڭ بىرنەشە ءتۇرى بار. ولاردىڭ تەك سىرت ءپىشىنى عانا ەمەس، ىشەك جانە پەرنە سانى دا ءار قيلى. نەگىزىنەن 2 ىشەكتى بولىپ كەلەدى.
ۇلتتىق اسپاپتاردىڭ تۇرلەرى تۋرالى

بۇگىنگى ساباعىمىزدا «قازاقتىڭ مۋزىكالىق اسپاپتارى» جايلى ماعلۇمات الامىز.
ۇلتتىڭ ۇلى مۇراسىنىڭ ءبىرى عالىمدار قازاق جەرىندە ساقتالعان جەتى قازىناسىنىڭ بىرىنە ەسەپتەپتى.
قازاقتىڭ مۋزىكالىق اسپاپتارى ( دومبىرا، ادىرنا، جەتىگەن، شەرتەر)، ىسپالى اسپاپتار ( قوبىز، قىلقوبىز، نارقوبىز، سازگەن)، ۇرمەلى اسپاپتار (سىبىزعى، سازسىرناي، شاڭقوبىز)، ۇرمالى - سىلكىمەلى اسپاپتار ( دابىل، داڭعىرا، داۋىلپاز، اساتاياق، توقىلداق، ت. ب.) دەپ توپتاۋعا بولادى.

سوزدىكپەن جۇمىس.
سوزدىك
ۇلى مۇرا – ۆەليكوە ناسلەديە
شەرتپەلى اسپاپ – ششيپكوۆىي ناسيونالنىي مۋزىكالنىي ينسترۋمەنت
ىسپالى اسپاپ – سمىچكوۆىي ينسترۋمەنت
ۇرمەلى اسپاپ – دۋحوۆنىي ينسترۋمەنت
ۇرمالى - سىلكىمەلى اسپاپ – ۋدارنىي ينسترۋمەنت
ۇلتتىق بولمىس – ناسيونالنوە ەستەستۆو
تىلسىم سىر – ۆولشەبنىي، تاينستۆەننىي، زاگادوچنى
تاڭعاجايىپ اسپاپ – ۋديۆيتەلنىي، ۆوسحيتيتەلنىي، پورازيتەلنىي ينسترۋمەنت
سىزدەرگە شاعىن ءماتىن بەرىلەدى. سول ءماتىندى ءتۇسىنىپ وقىپ، اۋدارما جۇمىسىن جاساپ، مازمۇنداپ، ماتىنگە تاقىرىپ قوياسىزدار.
ۋچەنىە سچيتالي چتو سەم سوكروۆيشش ياۆلياەتسيا ۆەليكيم ناسلەديەم، كوتوروە سوحرانيلوس نا كازاحسكوي زەملە. مى سچيتاەم چتو ەتو پراۆيلنوە رەشەنيە. كازاحسكيە مۋزىكالنىە ينسترۋمەنتى (دومبرا، ادىرنا، جەتىگەن، شەرتەر) موجنو رازدەليت نا گرۋپپى، سمىچكوۆىە ينسترۋمەنتى ( قوبىز، قىلقوبىز، نارقوبىز، سازگەن)، دۋحوۆىە ينسترۋمەنتى ( سىبىزعى، سازسىرناي، شاڭقوبىز)، ۋدارنىە (دابىل، داڭعىرا، داۋىلپاز، اساتاياق، توقىلداق) ي در.

دومبىرا – قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق بولمىسىن، جان دۇنيەسىنىڭ تىلسىم سىرلارىن سىرتقى دۇنيەگە پاش ەتكەن تاڭعاجايىپ اسپاپ.
دومبىرانىڭ پايدا بولۋىن ارحەولوگ عالىمدار تاسقا سالىنعان سۋرەتتەردىڭ ىشىندە دومبىرانىڭ بەدەرى كەزدەسكەنىنە قاراپ، نەوليت داۋىرىنە ( ب. ز. د 4000 مىڭجىلدىق) جاتقىزادى.
دومبىرا تىم ەرتە پايدا بولىپ، ۋاقىت وزعان سايىن تۇرلەنىپ، دامىپ وتىرعان ەكى ىشەكتى، 9 - 16 پەرنەلى بولىپ كەلەتىن جۇمساق قوڭىر ۇنىمەن ەرەكشەلەنەتىن، ءار قازاقتىڭ ءۇيىنىڭ تورىندە تۇرعان اسپاپ.